គ័រប៉ាន់

គ័របាន់ (អង់គ្លេស: Korban) ជាតង្វាយថ្វាយព្រះ។ វាត្រូវបានប្រើដើម្បីឲ្យមនុស្សណាម្នាក់បានរួចផុតពីការបំពេញតួនាទីជាកូន ចំពោះឳពុកម្ដាយរបស់ខ្លួន ដោយគ្មានទោសកំហុស។

នៅក្នុងសាសនាយូដា គ័របាន់(ទំព័រគំរូ:Lang-he-n qorbān), ក៏ត្រូវបានសរសេរជា qorban ឬ corban, គឺជាប្រភេទណាមួយក្នុងចំណោមតង្វាយផ្សេងៗនៃយញ្ញបូជា ដែលត្រូវបានពិពណ៌នា និងត្រូវបានបង្គាប់ នៅក្នុងគម្ពីរតូរ៉ា។ អ្វីដែលគេប្រើជាញឹកញាប់បំផុតសម្រាប់ជាគ័របាន់ គឺយញ្ញបូជាសត្វ។

គ័របាន់គឺជាយញ្ញបូជាសត្វដែលក្រឹត្យវិន័យយូដាអនុញ្ញាតឲ្យហូប មានដូចជាគោ ចៀម ពពែ​ ឬព្រាប ដែលត្រូវបានសម្លាប់ត្រឹមត្រូវតាមក្រឹត្យវិន័យយូដា។ យញ្ញបូជាក៏អាចមានជាគ្រាប់ធញ្ញជាតិ អាហារ គ្រឿងក្រអូប។ តង្វាយជាច្រើន ជាធម្មតាត្រូវបានចម្អិន ហើយភាគច្រើនត្រូវបានហូបដោយអ្នកដែលថ្វាយ ហើយផ្នែកខ្លះត្រូវបានប្រគល់ដល់បូជាចារ្យ និងផ្នែកដែលសេសសល់ត្រូវដុតចោលនៅលើអាសនា នៃព្រះវិហារក្នុងក្រុងយេរូសាឡឹម។ មានតែក្នុងករណីពិសេសប៉ុណ្ណោះដែលតង្វាយទាំងអស់ត្រូវបានថ្វាយដល់ព្រះ ដូចជាក្នុងករណីថ្វាយចៀមជាតង្វាយលោះបាប។

នៅក្នុងព្រះគម្ពីរហេព្រើរនិយាយថា ព្រះបានបង្គាប់ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលឲ្យថ្វាយតង្វាយ និងយញ្ញបូជា នៅលើអាសនាផ្សេងៗ។ យញ្ញបូជាទាំងនោះត្រូវបានថ្វាយដោយដៃរបស់ពួកបូជាចារ្យកូហិន(Kohanim) ដែលពួកកូនចៅអើរ៉ុន។ មុនសាងសង់ព្រះវិហារក្នុងក្រុងយេរូសាឡឹម នៅពេលពួកអ៊ីស្រាអែលនៅទីរហោរស្ថាន យញ្ញបូជាត្រូវបានថ្វាយតែនៅក្នុងព្រះពន្លាប៉ុណ្ណោះ។ ក្រោយពីការឈ្លានពានកាណាន កន្លែងសំខាន់សម្រាប់ថ្វាយយញ្ញបូជាគឺនៅស៊ីឡូ ទោះបីជាមានការថ្វាយយញ្ញបូជានៅបេតសេមេស មីសផា រ៉ាម៉ា និងគីកាល ក៏ដោយ រីឯគ្រួសារ និងកុលសម្ពន្ធ គេថ្វាយយញ្ញបូជានៅកន្លែងធម្មតា ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ស្ដេចសូល កន្លែងថ្វាយយញ្ញបូជាសំខាន់គឺនៅណូប ទោះបីជាការថ្វាយយញ្ញបូជាជាលក្ខណៈត្រូវបានធ្វើឡើងនៅស៊ីឡូក៏ដោយ។ ស្ដេចដាវីឌបានបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលនៃក្រុមសាសនាថ្មីមួយនៅក្រុងយេរូសាឡឹម គឺនៅលានបោកស្រូវអារ៉ូណា ជាកន្លែងដែលស្ដេចដាវីឌបានយកហិបនៃសម្ពន្ធមេត្រី។ យោងតាមព្រះគម្ពីរហេព្រើរ ក្រោយពីការសាងសង់ព្រះវិហារសាឡូម៉ូនហើយ យញ្ញបូជាត្រូវបានថ្វាយតែនៅទីនោះប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីព្រះវិហារនោះត្រូវបានបំផ្លាញ ការថ្វាយយញ្ញបូជាត្រូវបានចាប់ផ្ដើមធ្វើបន្ត នៅពេលព្រះវិហារទី២ត្រូវបានសាងសង់ រហូតដល់ព្រះវិហារនេះត្រូវបានបំផ្លាញនៅក្នុងឆ្មាំ៧០។ ក្រោយពីការបំផ្លាញព្រះវិហារទី២ ការថ្វាយយញ្ញបូជាត្រូវបានហាមឃាត់ ដោយសារតែលែងមានព្រះវិហារសម្រាប់ថ្វាយយញ្ញបូជាទៀតហើយ គឺមានតែនៅហាឡាកាប៉ុណ្ណោះដែលអនុញ្ញាតឲ្យថ្វាយតង្វាយ។

ដើមកំណើតពាក្យគ័របាន់

គ័របាន់ និងការ៉ាប

គ័របាន់ជាក្រុមភាសាមួយ ដែលមានភាសាអារ៉ាប់ និងហេព្រើរ (ជាភាសាហេព្រើរ មានន័យថា "ស្និទ្ធស្នាលនឹងអ្នកណាម្នាក់ ឬស្និទ្ធស្នាលនឹងអ្វីមួយ") និងពាក្យផ្សេងទៀត មកពីពាក្យដើម qarov "ស្និទ្ធស្នាល" និង qerovim "សាច់ញ្ញាតិ"។ពាក្យ «គ័របាន់»នេះ ត្រូវបានឃើញជាលើកដំបូង នៅក្នុងលឹវី១:២។ ពាក្យនេះត្រូវបានប្រើ ៤០ដង ក្នុងកណ្ឌគម្ពីរលេវី, ៣៨ដង ក្នុងកណ្ឌគម្ពីរជនគណនា និង២ដង ក្នុងកណ្ឌគម្ពីរហេសេគាល។ ទម្រង់ដែលទាក់ទងនឹងពាក្យ គ័របាន់ លេចឡើងនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរនេហេមា ១០:៣៥ និង ១៣:៣១ "តង្វាយជាឈើ"។ ពាក្យនេះបានវិវឌ្ឍន៍មកពីកិរិយសព្ទ qarab ហើយវាបញ្ជាក់ពីគោលបំណងក្នុងការនាំមនុស្សឲ្យជិតស្និទ្ធនឹងព្រះ។

គោលបំណង

ផ្ទុយទៅនឹងគោលលទ្ធិដ៏សាមញ្ញ ដែលជាប់ទាក់ទងនឹងព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់ ដែលត្រូវបានកាន់តាមនៅក្នុងក្រុមគ្រីស្ទានមួយចំនួន ដែលថាគ័របាន់របស់យូដាគឺសម្រាប់លោះបាប ហើយគោលលទ្ធិនេះល្បីថាជាជំនឿខុសឆ្គង និងមានភាពស្មុគស្មាញខ្លាំងនោះ គឺថាមានគ័របាន់មួយចំនួននៅក្នុងកាលៈទេសៈដ៏កម្រមួយតែប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបានប្រើដើម្បីឲ្យថួននឹងបាបដែលបានប្រព្រឹត្តដោយអចេតនា ហើយយញ្ញបូជាទាំងនេះអមជាមួយនឹងមធ្យោបាយដ៏សំខាន់នៃតង្វាយថួននឹងបាប ដើម្បីឲ្យត្រូវបានចាត់ទុកថាស្របច្បាប់។ គ័របាន់ត្រូវបាននាំមកយ៉ាងបរិសុទ្ធ ក្នុងគោលបំណងដើម្បីមានទំនាក់ទំនងជាមួយ និងដើម្បីឲ្យកាន់តែមានភាពស្និទ្ធស្នាលជាមួយព្រះអង្គ។ គ័របាន់ក៏ត្រូវបាននាំមកក្នុងគោលបំណងសម្ដែងនូវការអរព្រះគុណ កតញ្ញុ និងសេចក្ដីស្រឡាញ់ដល់ព្រះដែរ។

ក្នុងករណីលើកលែងមួយចំនួន គ័របាន់អាចត្រូវបានប្រើតែជាមធ្យោបាយដើម្បីឲ្យថួននឹងបាបដែលបានប្រព្រឹត្តដោយចេតនាប៉ុណ្ណោះ។ លើសពីនេះទៅទៀត គ័របាន់គ្មានឥទ្ធីពលសម្រាប់លាងជម្រះបាបឡើយ លុះត្រាតែអ្នកដែលថ្វាយតង្វាយនោះកែប្រែចិត្តយ៉ាងអស់ពីចិត្តពីទង្វើរបស់ខ្លួន មុននឹងថ្វាយតង្វាយ ហើយតបសងដល់មនុស្សណាដែលត្រូវបានធ្វើឲ្យខូចខាត ដោយអំពើហិង្សាណាមួយ។

ព្រះគម្ពីរភាសាហេព្រើរ

តង្វាយជាច្រើនត្រូវបានលើកឡើងនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរលោកុប្បត្តិ និងនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរទាំង៤នៃគម្ពីរតូរ៉ា។

តង្វាយជាច្រើនត្រូវបានថ្វាយនៅក្នុងព្រះពន្លា និងក្នុងសម័យព្រះវិហារសាឡូម៉ូន និងសម័យព្រះវិហារទី២ក្នុងក្រុងយេរូសាឡឹម រហូតដល់សម័យនៃការបំផ្លាញទាំងស្រុង ចំពោះយូដា យេរូសាឡឹម និងព្រះវិហារទី២ ដោយចក្រភពរ៉ូម ក្នុងឆ្នាំ៧០។ រៀងរាល់ថ្ងៃនៃសប្ដាហ៍ ថ្ងៃសប្ប័ទ និងថ្ងៃសម្រាកជាច្រើនទៀតរបស់យូដា មានការថ្វាយតង្វាយពិសេសផ្ទាល់ខ្លួន។

ពួកបូជាចារ្យធ្វើពិធីថ្វាយតង្វាយជាមុន នៅក្នុងព្រះពន្លាសម័យបុរាណ រួចបន្ទាប់មកធ្វើពិធីថ្វាយតង្វាយនៅក្នុងព្រះវិហារ។

ស្ត្រី និងតង្វាយ

ស្ត្រីៗត្រូវបានតម្រូវឲ្យធ្វើពិធីថ្វាយតង្វាយជាច្រើន រួមមាន:

• តង្វាយបន្ទាប់ពីសម្រាលកូនហើយ ដូចមាននិយាយនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរលេវី ជំពូក១២។
• តង្វាយអរព្រះគុណ រួមជាមួយនឹងតង្វាយជាអាហារ ក្រោយពីបានជាសះស្បើយពីជំងឺ ឬគ្រោះថ្នាក់។
• យញ្ញបូជានៃពិធីរម្លង នៅថ្ងៃបុណ្យរម្លង។ ស្ត្រីៗអាចថ្វាយយញ្ញបូជា និងរក្សាពិធីបុណ្យរម្លង ដោយខ្លួនឯង ប្របើពួកគេចង់ធ្វើ ទោះបីជារៀបការហើយក៏ដោយ។
• តង្វាយលោះបាប ឬតង្វាយលាងទោស សម្រាប់ឲ្យថួននឹងអំពើរម្លងផ្សេងៗ និងកំហុសដោយអចេតនា។
• តង្វាយផ្សេងៗទាក់ទងនឹងការបំពេញឲ្យសម្រេច អំពើរម្លង សម្បតណាសារីត។
• តង្វាយផ្សេងៗបន្ទាប់ពីជាសះស្បើយពីជំងឺ និងមានការធ្លាក់ដោយមានរដូវ។

ស្ត្រីៗក៏អាចចូលរួមដោយស្ម័គ្រចិត្តក្នុងការថ្វាយតង្វាយផ្សេង និងពិធីផ្សេងដែលពួកគេមិនចាំបាច់ត្រូវចូលរួម រួមមាន:

• ផលដំបូងនៅថ្ងៃឈប់ស្រាកនៃពិធីជប់លៀងនៃសប្ដាហ៍។
• ពន្ធព្រះវិហារ - ពន្ធកន្លះសិកិលសម្រាប់ព្រះវិហារ។
• Voluntary offerings, peace offerings and a variety of other voluntary and donative offerings.
• Semicha (laying on hands) of sacrificial animals for sacrifices they were not required to perform (Berachot 19a).
• Women could slaughter their sacrificial animals themselves if they wished.

In the Nevi'im

Many books of the Nevi'im section of the Hebrew Bible such as the Book of Isaiah and Book of Jeremiah spoke out against those Israelites who brought forth sacrifices but did not act in accord with the precepts of the Law. The Prophets disparaged sacrifices that were offered without a regeneration of the heart, i.e., a determined turning from sin and returning to God by striving after righteousness (Book of Hosea 14:1-2, Joel 2:13, Micah 6:6-8). At the same time, prophets stressed the importance of offerings combined with justice and good even as they taught that offerings were unacceptable unless combined with heartfelt repentance and good deeds. Malachi, the last prophet in the Hebrew Bible, emphasized that the goal of repentance is not to end sacrifices, but to make the offerings fit for acceptance once again (Book of Malachi, 3:3-4). Similarly, the Book of Isaiah despite disparagement of sacrifices without justice, portrays sacrifice as having a role complementary with prayer in a universalistic eschatology (Isaiah 56:1; 6-7).

ឯកសារយោង

• Bleich, J. David. "A Review of Halakhic Literature Pertaining to the Reinstitution of the Sacrificial Order." Tradition 9 (1967): 103-24.
• Myers, Jody Elizabeth. "Attitudes Towards a Resumption of Sacrificial Worship in the Nineteenth Century." Modern Judaism 7, no. 1 (1987): 29-49.
• Ticker, Jay. The Centrality of Sacrifices as an Answer to Reform in the Thought of Zvi Hirsch Kalischer. Vol. 15, Working Papers in Yiddish and East European Studies, 1975