ត្រិភុវនាទិត្យវម៌្ម
វ្រះបាទឝ្រីត្រិភុវនាទិត្យវម៌្មទេវឬ ធូលីវ្រះបាទ ធូលីជេងវ្រះកម្រតេង អញឝ្រីត្រិភុវនាទិត្យវម៌្មទេវ រជ្ជកាល (១១៦៥-១១៧៧)។ ព្រះអង្គជ្រែករាជ្យស្ដេចយឝោវម៌្មទី២ ក្រោយមក នៅឆ្នាំ ១១៧៧ ព្រះអង្គបានច្បាំងចាញ់ទ័ពចាម ដែលចូលតាមទន្លេសាបទៅឡោមព័ទ្ធទីក្រុងអង្គរហើយស្ដេចខ្មែរអង្គនេះ សុគតនៅក្នុងចំបាំងទៅ។ ក្រុងអង្គរ ត្រូវស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ស្ដេចចាម នាយជយឥន្ទ្រវម៌្មទី៤ អស់រយៈពេល៤ឆ្នាំ។
| ត្រិភុវនាទិត្យវម៌្ម | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| វ្រះបាទ | |||||
| រជ្ជកាល | ១១៦៥ - ១១៧៧ | ||||
| រាជ្យមុន | យឝោវម៌្មទី២ | ||||
| រាជ្យបន្ត | ជយវម៌្មទី៧ | ||||
| |||||
វ្រះបាទត្រិភុវនាទិត្យវម៌្ម ស្ដេចជ្រែករាជ្យដែលបានធ្វើគតវ្រះបាទយឝោវម៌្មទី២ បានប្រកាសតាំងខ្លួនជាព្រះមហាក្សត្រនៅមហានគរ។ ក្នុង សម័យកាលជាមួយគ្នានោះដែរ នៅនគរចាម្ប៉ាស្ដេចចាមដែលត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ក៏ត្រូវគេធ្វើរាជ្យប្រហារសម្លាប់ដែរ។ ស្ដេចចាមថ្មីឈ្មោះជយឥន្ទ្រវម៌្មទី៤។ ដើម្បីសុំសុខ ស្ដេចចាម្ប៉ាអង្គនេះបានសុំសេចក្ដីអនុញ្ញាតពីស្ដេចចិនជាមុនសិន មុននឹងទទួលអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រ។ ព្រះអង្គក៏បាននាំសួយសារអាករជាច្រើនយកទៅថ្វាយស្ដេចយួនដែរ។ ស្ដេចចាមវ្រះបាទជយឥន្ទ្រវម៌្មមានឫកពារច្រងេងច្រងាង ក្រអឺតក្រទម កោងកាចសាហាវដូចក្រុងរាពណ៍ ដែលរៀបចំគ្រឿងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌដាក់ក្នុងរទេះចេញមកវាយប្រហារ ប្រទេសកម្ពុជា នេះជាកំណត់សិលាចារឹកខ្មែរ។ កាលបើរៀបចំបានទទួលការគាំទ្រពីប្រទេសចិន និងយួនហើយ ស្ដេចចាមក៏លើកពលសេនាយ៉ាងសន្ធឹកអឺងកងចូលមកវាយប្រហារលុកលុយ បំផ្លិចបំផ្លាញដុតកម្វុជទេឝ។ គ្រានោះ កងទ័ពខ្មែរពុំមានលទ្ធភាពអាចទប់ទល់នឹងខ្មាំងបានឡើយ ហើយត្រូវកងទ័ពចាមវាយកំទេចបំផ្លាញខូចខាតវិនាសអស់។ ដោយមិនបានប្រុងប្រៀបរៀបចំគ្រោងទុកជាមុន មហានគរត្រូវធ្លាក់ក្នុងកណ្ដាប់ដៃស្ដេច និងកងទ័ពចាម។ ធនធានទ្រព្យសម្បត្តិភោគផលខ្មែរទាំងប៉ុន្មានត្រូវចាមលួចប្លន់ដឹក ជញ្ជូនយកអស់គ្មានសេសសល់។ ប្រាង្គប្រាសាទខ្មែរ ផ្ទះសំបែងភូមិស្ថានត្រូវចាមរុករានទន្ទ្រានទី ដុតបំផ្លាញគ្មានប្រណីដៃ។ ឯប្រជានុរាស្ត្រក៏ត្រូវកងទ័ពចាមកាប់សំលាប់ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ចាប់ចងកៀរកេណ្ឌធ្វើជាឈ្លើយដែរ។ មហានគរត្រូវចាមវាយប្រហារបំផ្លិចបំផ្លាញដណ្ដើមយកបាននៅថ្ងៃទី ១៥ កើត ខែចែត្រ គ.ស ១១៧៧។ ស្ដេចខ្មែរជ្រែករាជ្យ វ្រះបាទត្រិភុវនាទិត្យវម៌្មបានស្នើសុំចរចាធ្វើសន្តិភាពនឹងស្ដេចចាមដែរ តែស្ដេចនគរចាម្ប៉ាមិនយល់ព្រម ហើយក៏បានធ្វើគតព្រះអង្គក្នុងគ្រានោះទៅ។ នគរចាម្ប៉ាក៏ចាប់ផ្ដើមកាន់កាប់ត្រួតត្រាកម្វុជទេឝចាប់ពីថ្ងៃនោះមក (ព្រឹត្តិការណ៍ចាមវាយប្រហារដណ្ដើមយកមហានគរបាន គេពុំដែលឃើញមានការកត់ត្រារៀបរាប់អធិប្បាយក្នុងពង្សាវតារខ្មែរ ឬរបារក្សត្រណាមួយឡើយ។ តើនេះមកពីបុព្វហេតុអ្វី?)។
គន្ថនិទេសន៍
កែប្រែ- G. Coedès (1968), The Indianized States of Southeast Asia, Honolulu: University of Hawaii Press
| គោរម្យងារសំរាប់រាជ្យ | ||
|---|---|---|
| មុនដោយ យឝោវម៌្មទី២ |
ចក្រវរ្តិននៃកម្វុជទេឝ ១១៦៥–១១៧៧ |
តដោយ ជយវម៌្មទី៧ |