ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង
| ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង | |
|---|---|
 | |
| ឈ្មោះ: | ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង |
| អ្នកកសាង: | ព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី១ |
| កាលបរិច្ឆេទកសាង: | សតវត្សទី១០ គ.ស ៩៦៨ |
| ឧទ្ទិសថ្វាយ: | ព្រះវិស្ណុ |
| ស្ថាបត្យកម្ម: | រចនាបថខ្មែរ |
| ទីតាំង: | ខេត្តសៀមរាប |
ប្រវត្តិប្រាសាទ
កែប្រែប្រាសាទបក្សីចាំក្រុងចាប់ផ្តើមកសាងឡើងដោយព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី១ (៩១០ - ៩៤៤) ដែលព្រះអង្គគឺជាព្រះរាជបុត្រមួយអង្គក្នុងចំណោមព្រះរាជបុត្រាទាំងពីររបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ និងបញ្ចប់ការកសាងដោយព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (៩៤៤ - ៩៦៨) ដែលប្រាសាទនេះត្រួវបានស្ថាបនាដើម្បីឧទ្ទឹសថ្វាយព្រះឥសូរក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង ស្ថិតនៅកណ្តាលព្រៃស្រោងខាងឆេ្វងផ្លូវ និងខាងជើងភ្នំបាខែង ប្រហែល១៥០ម៉ែត្រមានកាំជណ្តើរស្ថាបនា ដោយថ្មបាយកៀ្រម និងឥដ្ឋពក្រហម។ នៅម្តុំប្រាសាទនេះក៏មានប្រាសាទតូចៗមួយចំនួនទៀតកសាងអំពីឥដ្ឋ ដែលខ្លះបាំងបាត់ដោយរុក្ខជាតិ។ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុងមានរាងជាសាជី មានថ្នាក់ៗ ធ្វើពីឥដ្ឋបែរមុខទៅទិសខាងកើត។ ប្រាសាទនេះមាន៤ ថ្នាក់ កសាងពីថ្មបាយកៀ្រមបន្តុប ប្រាសាទឥដ្ឋខាងលើ មានជណ្តើរគ្រប់ទាំងបួនទិស ទ្វារបញ្ឆោតបីទិសតែក្បាច់រចនាសំរាប់បិទពីក្រៅបាត់បង់អស់ហើយនៅសល់តែក្បាច់ផែ្តរលើខ្លោងទ្វារនៅល្អ មានព្រះឥន្រ្ទ គង់លើដំរីព្ធរាវ័ណ (ដំរីមានក្បាលបី) ឯចុងទាំងសងខាងមានគណេសនិងមាត់ទ្វារខាងកើតមានសិលាចារិក ។ តាមឯកសារបានបញ្ជាក់ថាកាលពីជំនាន់កសាងប្រាសាទនេះពុំមានសិលាចារិកអ្វីឡើយលុះដល់ ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ ដែលមានមរណនាមថា សិវលោក បាននាំរាជធានីពីកោះកេរមកតាំងនៅអង្គរសាថ្មីវិញនៅគ្រិស្តសករាជ៩៤៨ ទើបព្រះអង្គឲ្យគេចារិកកាព្យសំស្រ្កឹតនៅលើមេទ្វារគួរជាទីចាប់អារម្មណ៍ក្រៃលែងព្រោះមាននិទានអំពីបុព្វការីជនដំបូងបង្អស់នៃជនជាតិខែ្មរក្នុងលំនាំរឿងព្រេងដែលបាននិយាយថាខែ្មរមានតំណពូជពង្ស មកពីឥសីមួយអង្គព្រះនាម "កម្ពុ" ដែលបង្កើតដោយឯកឯង (ស្វាយម្ភូ) ឥសីនោះទៅភពប្រសព្វនឹងទេពកញ្ញាឈ្មោះ "មេរា" ទើបបង្កើតជាកូនចៅតរៀងមក ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុងកសាងនៅលើស្ថានីយបុរេប្រវត្តិមួយនៃយុគសំរឹទិ្ធ។ សិលាចារិកនៅលើទ្វាប្រាសាទបញ្ជាក់អំពីកាលបរិច្ឆេទរបស់ប្រាសាទ និង ពីរូបបដិមាព្រះឥសូរធ្វើអំពីមាស និងកវីទេវកថានៃអារ្យធម៌ខ្មែរ។ នៅចម្ងាយ១៥០ម៉ែត្រពីជណ្តើរបុរាណភ្នំបាខែង នៅខាងឆ្វេងផ្លូវគេប្រទះឃើញប្រាសាទនេះលេចនៅក្នុងកណ្តាលព្រៃមានថ្នាក់កាំជណ្តើរស្ថាបនាដោយថ្មបាយក្រៀមនិងឥដ្ឋពណ៌ក្រហម ដែលជាសម្ភារៈម្យ៉ាងដែលច្រើនប្រើប្រាស់នៅក្នុងសតវត្សរ៌ទី១០។ តួប្រាសាទប្រើឥដ្ឋដោយមិនប្រើប្រាស់កំបោរបាយអរ ដើម្បីភ្ជាប់ឥដ្ឋនោះទេ គេដាក់បន្តុបពីលើផ្ទៃគ្រឹះឱ្យឃើញគែមបន្តិចៗតួប្រាង្គនេះមួយជ្រុងប្រវែង៨ម៉ែត្រសង់ទៅទិសខាងកើត ហើយមានទ្វារបញ្ឆោត៣ដែលមានសសរនិងផ្តែរសង់អំពីថ្មភក់ដែលមានឆ្លាក់ក្បាច់ផ្កាយ៉ាងល្អ។ ជាពិសេសទៅទៀតក្បាច់ដែលនៅខាងលើផ្តែរទិសខាងកើតមានឆ្លាក់រូបគណេស្វរៈមានប្រមោយវែងដូចរូបដែលគេឃើញនៅប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត។ នៅចំកណ្តាលប្រាង្គនៅទិសខាងកើតមានផ្តែរឆ្លាក់ជារូបព្រះឥន្ទ្រគង់លើដំរីក្បាលបីនិងមានរូបមនុស្សតូចៗអមសងខាងផង។ នៅខាងក្រៅមានឆ្លាក់ជាក្បាច់ផ្កាផ្សេងៗព្រមទាំងទេពមានលាបពណ៌ខ្លះផង ដើប្បីកុំឱ្យឆាប់ខូចក្បាច់។ នៅកណ្តាលប្រាង្គមានគេចាក់ដីកម្រាស់មួយម៉ែត្រហើយមានព្រះពុទ្ឋរូបចូលបរិនិព្វាន រូបព្រះពុទ្ឋនេះត្រូវបានគេកសាងនៅសម័យក្រោយទេ[១]។
អំពីឈ្មោះប្រាសាទ
កែប្រែឈ្មោះរបស់ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុងគឺជាប់ទាក់ទងនឹងរឿងព្រេងខ្មែរ ដែលស្តេចនៅក្នុងរឿងនោះមានបក្សីចាំថែរក្សាគ្រប់គ្រង ហើយមិនបានគ្រងរាជ្យបន្ទាប់ពីមានការគេចខ្លួនពីការដេញតាមសំលាប់ពីស្តេចដែលសោយរាជ្យមុន។
សិលាចារឹក
កែប្រែតាមសិលាចារឹកនៅប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង បានសរសើរពីព្រះបាទហស៏វរ្ម័នទី១ ពូកែក្នុងការប្រយុទ្ធ ដោយដាវ ពោរពេញដោយជ័យជំនៈ តឹងរុឹងក្នុងការតាំងសមាធិ យកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការយកអាសាអ្នកដទៃ ត្រឹមត្រូវក្នុងវិរភាព[២]។ សិលាចារឹកនៅតាមជើងសសរខ្លោងទ្វាររៀបរៀបពីរាជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទរេជេន្ទ្រវរ្ម័នព្រមទាំងអធិប្បាយបញ្ជាក់អំពីស្ថានភាពនៃប្រាសាទនៅក្នុឆ្នាំ៩៤៧នៃគ.ស។ មានរូបសំណាក់ព្រះវស្ណុមួយអង្គបិទមាសនៅក្នុងប្រាសាទនេះនៅជំនាន់នោះ[៣]។