'''អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ''' (The Noble Path) គឺជា[[ធម៌]]សំខាន់មួយក្នុងចំណោមផ្នែកទាំងឡាយដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បានបង្រៀនភិក្ខុនិងបរិស័ទដើម្បីការរលត់អស់ទៅនៃទុក្ខទាំងពួង ជាផ្លូវឆ្ពោះទៅកាន់និព្វាន ។ អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ ជាពាក្យផ្សំមកពី ៤ បទ គឺ អរិយៈ ប្រែថា ប្រសើរ, អដ្ឋ ប្រែថា ៨, និង អង្គៈ ប្រែថា អង្គ ឬ តួ, និង មគ្គៈ ប្រែថា ផ្លូវ ។ ដូច្នេះអរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ មានន័យថា មាគ៌ាឬផ្លូវមានអង្គ ៨ ដ៏ប្រសើរ ។ តើអង្គទាំង ៨ របស់អរិយមគ្គមានអ្វីខ្លះ ? ហេតុអ្វីទើបហ៊ានពោលថា "ប្រសើរ" ? អង្គទាំង ៨ នោះគឺ សម្មាទិដ្ឋិ (ការយល់ត្រូវ), សម្មាសង្កប្បៈ (ការត្រិះរិះត្រូវ), សម្មាវាចា (ការពោលពាក្យសម្តីល្អគួរស្តាប់ និងត្រូវកាលទេសៈ), សម្មាកម្មន្តៈ (ការធ្វើការងារត្រូវតាមក្បួនខ្នាត ឬ នីតិវិធី), សម្មាវាយាមៈ (ការព្យាយាមត្រូវ), សម្មាអាជីវៈ (ការប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ), សម្មាសតិ (ការមានសេចក្តីរឭកត្រូវ ឬ ផ្ចង់ស្មារតីត្រូវ), និង សម្មាសមាធិ (ការតាំងចិត្តមាំត្រូវ) ។ ការហ៊ានពោលថាមគ្គទាំង ៨ ជាផ្លូវដ៏ប្រសើរព្រោះថាវាជាផែនទីចង្អុលទិសឲ្យអ្នកប្រតិបត្តិតាមអាចសម្រេចគោលដៅដ៏សំខាន់ក្នុងជីវិត ពោលគឺការរំលត់អស់នូវទុក្ខទាំងពួង ដែលធ្វើឲ្យគេរស់នៅក្នុងជីវិតប្រកបដោយបរមសុខ ឬ ព្រះនិព្វាន ។<br />
ភិក្ខុឃឹម សាលីម
----
'''អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ''' គឺជាផ្នែកចំបងសំខាន់មួយក្នុងចំណោមផ្នែកទាំងឡាយដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់បានបង្រៀនដើម្បីការអស់ទៅនៃទុក្ខទាំងពួង ជាផ្លូវដំណើរទៅកាន់អមតៈ។<br />
'''អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ''' (អរិយៈ ប្រសើរ, អដ្ឋ ៨, អង្គៈ អង្គ, មគ្គៈ ផ្លូវ) ប្រែថា ផ្លូវមានអង្គ៨ដ៏ប្រសើរគឺ៖ សម្មាទិដ្ឋិ សេចក្តីយល់ត្រូវ១, សម្មាសង្កប្បៈ សេចក្តីត្រិះរិះត្រូវ១, សម្មាវាចា ពោលពាក្យត្រូវ១, សម្មាកម្មន្តៈ ការងារត្រូវ១, សម្មាវាយាមៈ សេចក្តីព្យាយាមត្រូវ១, សម្មាអាជីវៈ សេចក្តីចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ១, សម្មាសតិ សេចក្តីមានរឭកត្រូវ១, សម្មាសមាធិ សេចក្តីតាំងចិត្តមាំត្រូវ១។ ផ្លូវទាំង៨នេះជាមាគ៌ានាំទៅរកព្រះនិព្វាន។<br />
# '''សម្មាទិដ្ឋិ'''គឺការយល់ត្រូវ, ការដឹងក្នុង[[អរិយសច្ច៤|អរិយសច្ចៈ៤]], គឺការដឹងថាអ្វីជាទុក្ខ, ការដឹងនូវមូលហេតុជាទីកើតឡើងនៃទុក្ខ, ការដឹងវិធីរំលត់ទុក្ខ, និង ការដឹងក្នុងការប្រតិបត្តិតាមវិធីរំលត់ទុក្ខ។
# '''សម្មាទិដ្ឋិ''' សេចក្តីយល់ត្រូវ សេចក្តីដឹងក្នុង[[អរិយសច្ច៤|អរិយសច្ចៈ៤]] គឺសេចក្តីដឹងក្នុងទុក្ខ សេចក្តីដឹងក្នុងហេតុជាទីកើតឡើងនៃទុក្ខ សេចក្តីដឹងក្នុងការរំលត់នៃទុក្ខ សេចក្តីដឹងក្នុងបដិបទាជាដំណើរទៅកាន់ទីរលត់នៃទុក្ខ។
# '''សម្មាសង្កប្បៈ''' គឺការត្រិះរិះត្រូវ, គឺការពិចារណាក្នុងការចេញចាកកាម, ការពិចារណាក្នុងការមិនព្យាបាទ ឬ បៀតបៀនមនុស្សដទៃ, សត្វដទៃ, រួមទាំងខ្លួនឯង និង បរិស្ថានដែលខ្លួនឯង និង មនុស្សសត្វរស់នៅ ។
# '''សម្មាសង្កប្បៈ''' សេចក្តីត្រិះរិះត្រូវ គឺសេចក្តីត្រិះរិះក្នុងការចេញចាកកាម សេចក្តីត្រិះរិះក្នុងការមិនព្យាបាទ មិនបៀតបៀនសត្វដទៃ ។
# '''សម្មាវាចា''' ពោលពាក្យត្រូវគឺការពោលពាក្យសម្តីនិយាយល្អត្រឹមត្រូវ គួរស្តាប់ និង ត្រូវតាមកាលទេសៈ; គឺចេតនាវៀរចាកការនិយាយកុហក, ការនិយាយញុះញង់គេ, ការនិយាយទ្រគោះ, ឬ ការនិយាយរោយរាយឥតប្រយោជន៍ ការនិយាយរោយរាយឥតប្រយោជន៍។។
# '''សម្មាកម្មន្តៈ''' ការងារត្រូវគឺការធ្វើសកម្មភាព ឬ ការងារត្រឹមត្រូវតាមក្បួនខ្នា ឬ នីតិវិធី; គឺចេតនាវៀរចាកការសម្លាប់សត្វ, ការវៀរចាកការលួចទ្រព្យអ្នកដទៃ, និង ការលួចទ្រព្យអ្នកដទៃការវៀរចាកការប្រព្រឹត្តិធម៌មិនប្រសើរទាំងពួង ការប្រព្រឹត្តធម៌មិនប្រសើរទាំងពួង។។
# '''សម្មាអាជីវៈ''' សេចក្តីចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវគឺការប្រកបរបររកស៊ីចិញ្ចឹមជីវិតត្រឹមត្រូវ គឺការលះបង់នូវការចិញ្ចឹមជីវិតខុសស្របច្បាប់ជាតិ និង អន្តរជាតិ ឬការលះបង់នូវការចិញ្ចឹមជីវិតខុស (មានដូចជា ជំនួញ៥ប្រការជំនួញ ៥ ប្រការ គឺ ជួញគ្រឿងស្រវឹង, ជួញគ្រឿងញៀន, ជួញមនុស្ស, ជួញសត្វ, ជួញសាស្ត្រាវុធនានា ។ល។), និងត្រូវប្រកបរបរចិញ្ចឹមត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់រដ្ឋ និង ច្បាប់សាសនា ហើយសម្រេចការចិញ្ចឹមជីវិតដោយការចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ។។
# '''សម្មាវាយាមៈ''' សេចក្តីព្យាយាមត្រូវគឺការព្យាយាមត្រូវ គឺព្យាយាមញុំាងឆន្ទៈអោយកើតឡើងគឺព្យាយាមញុំាងឆន្ទៈឲ្យកើតឡើង, ប្រឹងប្រែងប្រារព្ធព្យាយាម, ផ្គងចិត្តទុក តាំងព្យាយាមមាំ ដើម្បីញុំាងពួកអកុសលធម៌ដ៏លាមកដែលមិនទាន់កើត មិនអោយកើតឡើងបានផ្គងចិត្តទុកតាំងព្យាយាមមាំដើម្បីញុំាងពួកអកុសលធម៌ដ៏លាមកដែលមិនទាន់កើតកុំឲ្យកើតឡើងបាន, ញុំាងឆន្ទៈដើម្បីលះបង់នូវពួកអកុសលធម៌ដែលកើតឡើងហើយ, ព្យាយាមញុំាងកុសលធម៌ទាំងឡាយដែលមិនទាន់កើតព្យាយាមញុំាងកុសលធម៌ទាំងឡាយដែលមិនទាន់កើតឲ្យកើតឡើង, អោយកើតឡើងញុំាងពួកអកុសលធម៌ដែលកើតឡើងហើយ ញុំាងពួកអកុសលធម៌ដែលកើតឡើងហើយឲ្យតាំងនៅកុំឲ្យភ្លេចភ្លាំងទៅវិញ, អោយតាំងនៅមិនអោយភ្លេចភ្លាំងទៅវិញឲ្យចម្រើនធំទូលាយពេញបរិបូរណ៌ អោយចម្រើនធំទូលាយពេញបរិបូរណ៌។។
# '''សម្មាសតិ''' សេចក្តីមានរឭកត្រូវគឺការរឭកត្រូវ, គឺការពិចារណារឿយៗនូវការពិចារណារឿយៗនូវ[[សតិបដ្ឋាន|សតិប្បដ្ឋាន៤សតិប្បដ្ឋាន ៤]], គឺពិចារណានូវកាយក្នុងកាយ មានព្យាយាមជាគ្រឿងដុតកំដៅកិលេស, មានសេចក្តីដឹងខ្លួនមានការដឹងខ្លួន, មានស្មារតីកំចាត់បង់នូវអភិជ្ឈានិងទោមនស្សក្នុងលោកចេញកំចាត់បង់នូវ[[អភិជ្ឈា]] និង [[ទោមនស្ស]]ក្នុងលោកចេញ, ពិចារណារឿយៗនូវវេទនាក្នុងវេទនា, នូវចិត្តក្នុងចិត្ត, នូវធម៌ក្នុងធម៌ទាំងឡាយ នូវធម៌ក្នុងធម៌ទាំងឡាយ។។
# '''សម្មាសមាធិ''' សេចក្តីតាំងចិត្តមាំត្រូវគឺការតាំងចិត្តមាំត្រូវ, គឺការស្ងាត់ចាកអកុសលធម៌ទាំងឡាយការស្ងាត់ចាកអកុសលធម៌ទាំងឡាយ បានដល់នូវ[[ឈាន]]ទាំងឡាយមានបឋមជ្ឈានជាដើម។<br />
បុគ្គលដែលមិន[[ប្រមាថ]]ហើយនៅក្នុង[[ធម្មវិន័យ]] ដើរតាមផ្លូវប្រកបដោយអង្គ ៨ ប្រការដ៏ប្រសើរ បុគ្គលនោះនឹងអាចលះបង់កំណើត ([[ជាតិ]]), [[សង្សារ]] និង សម្រេច[[និព្វាន]] ដែលជាទីបំផុតនៃកងទុក្ខ ។
<br />
បុគ្គលដែលមិនប្រមាថហើយនៅក្នុងធម្មវិន័យ ដើរតាមផ្លូវប្រកបដោយអង្គ៨ប្រការដ៏ប្រសើរ បុគ្គលនោះនឹងអាចលះបង់ជាតិសង្សារ ហើយធ្វើនូបរិនិព្វាន ជាទីបំផុតនៃកងទុក្ខបាន។
== យោង ==
[[គហដ្ឋសីល]] ដោយ មុនីកោសល្យ នៅ ហៃឡុង
{{ប្រធានបទ ព្រះពុទ្ធសាសនា}}
|