អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
Bot: Migrating 42 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q185514 (translate me)
No edit summary
បន្ទាត់ទី១៖
'''អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ''' (The Noble Path)​ ​គឺ​ជា[[​ធម៌]]សំខាន់មួយ​ក្នុងចំណោមផ្នែកទាំងឡាយដែលព្រះពុទ្ធ​​ទ្រង់​បាន​បង្រៀន​ភិក្ខុ​និង​បរិស័ទ​​ដើម្បី​ការ​​រលត់​អស់​ទៅ​នៃ​ទុក្ខ​ទាំង​ពួង ជាផ្លូវ​​ឆ្ពោះ​ទៅ​កាន់​​និព្វាន​ ​។ អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ ជា​ពាក្យ​ផ្សំ​មក​ពី​ ៤ បទ គឺ អរិយៈ ប្រែ​ថា ប្រសើរ, អដ្ឋ ប្រែ​ថា ៨, និង អង្គៈ ប្រែ​ថា អង្គ ឬ​ តួ, និង មគ្គៈ ប្រែ​ថា ផ្លូវ ។ ដូច្នេះ​អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ មាន​ន័យ​ថា​ មាគ៌ា​ឬ​ផ្លូវ​​មាន​អង្គ ៨ ​ដ៏ប្រសើរ​ ។ តើ​អង្គ​​​ទាំង​ ៨ របស់​​អរិយ​មគ្គ​មាន​អ្វី​ខ្លះ ? ហេតុអ្វី​ទើប​ហ៊ាន​ពោល​ថា​ "ប្រសើរ"​ ? អង្គ​ទាំង​ ៨ នោះ​គឺ​ សម្មាទិដ្ឋិ (ការ​យល់ត្រូវ), សម្មាសង្កប្បៈ (ការ​ត្រិះរិះត្រូវ), សម្មាវាចា (ការ​ពោលពាក្យ​សម្តី​ល្អ​គួរ​ស្តាប់ និង​ត្រូវ​កាល​ទេសៈ), សម្មាកម្មន្តៈ (​ការ​​ធ្វើ​ការងារត្រូវ​តាម​ក្បួន​ខ្នាត ឬ​ នីតិវិធី)​, សម្មាវាយាមៈ (ការ​ព្យាយាមត្រូវ)​, សម្មាអាជីវៈ (ការ​​ប្រកប​របរ​ចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ), សម្មាសតិ (ការ​មាន​សេចក្តីរឭកត្រូវ ឬ​ ផ្ចង់​ស្មារតី​ត្រូវ​), និង សម្មាសមាធិ (ការ​​តាំងចិត្តមាំត្រូវ) ។ ការ​ហ៊ាន​ពោល​ថា​មគ្គ​ទាំង​ ៨ ជា​​ផ្លូវ​ដ៏​ប្រសើរ​ព្រោះ​ថា​វា​ជា​ផែន​ទី​ចង្អុល​ទិស​ឲ្យ​អ្នក​ប្រតិបត្តិ​តាម​អាច​សម្រេច​គោលដៅ​ដ៏​សំខាន់​ក្នុង​ជីវិត​ ពោល​គឺ​ការ​រំលត់​អស់​នូវ​ទុក្ខ​ទាំង​ពួង ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​​គេ​រស់​នៅ​ក្នុង​ជីវិត​ប្រកប​ដោយ​បរមសុខ ឬ ​ព្រះនិព្វាន ។<br />
ភិក្ខុឃឹម សាលីម
----
'''អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ''' គឺ​ជា​ផ្នែកចំបងសំខាន់មួយ​ក្នុងចំណោមផ្នែកទាំងឡាយដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​បាន​បង្រៀន​ដើម្បី​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​ទុក្ខ​ទាំង​ពួង ជាផ្លូវ​​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​អមតៈ​។<br />
'''អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ''' (អរិយៈ ប្រសើរ, អដ្ឋ ៨, អង្គៈ អង្គ, មគ្គៈ ផ្លូវ) ប្រែថា ផ្លូវមានអង្គ៨ដ៏ប្រសើរគឺ៖ សម្មាទិដ្ឋិ សេចក្តីយល់ត្រូវ១, សម្មាសង្កប្បៈ សេចក្តីត្រិះរិះត្រូវ១, សម្មាវាចា ពោលពាក្យត្រូវ១, សម្មាកម្មន្តៈ ការងារត្រូវ១, សម្មាវាយាមៈ សេចក្តីព្យាយាមត្រូវ១, សម្មាអាជីវៈ សេចក្តីចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវ១, សម្មាសតិ សេចក្តីមានរឭកត្រូវ១, សម្មាសមាធិ សេចក្តីតាំងចិត្តមាំត្រូវ១។ ផ្លូវទាំង៨នេះជាមាគ៌ានាំទៅរកព្រះនិព្វាន។<br />
 
# '''សម្មាទិដ្ឋិ'''គឺ​ការ​យល់ត្រូវ, ការ​ដឹង​ក្នុង​[[អរិយសច្ច៤|អរិយសច្ចៈ​៤]], គឺការ​​ដឹង​ថា​​អ្វី​ជា​​ទុក្ខ, ការ​​ដឹង​នូវ​មូល​​ហេតុ​ជាទី​កើត​ឡើង​នៃ​ទុក្ខ, ការ​ដឹង​​​​វិធី​​រំលត់​​ទុក្ខ, និង ការ​ដឹង​ក្នុង​​ការ​ប្រតិបត្តិ​​តាម​វិធី​រំលត់​​ទុក្ខ។
# '''សម្មាទិដ្ឋិ''' សេចក្តីយល់ត្រូវ សេចក្តីដឹង​ក្នុង​[[អរិយសច្ច៤|អរិយសច្ចៈ​៤]] គឺ​សេចក្តី​ដឹង​ក្នុង​ទុក្ខ សេចក្តី​ដឹង​ក្នុង​ហេតុ​ជាទី​កើត​ឡើង​នៃ​ទុក្ខ សេចក្តីដឹង​ក្នុង​ការ​រំលត់​នៃ​ទុក្ខ សេចក្តី​ដឹង​ក្នុង​បដិបទា​ជា​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ទី​រលត់​នៃ​ទុក្ខ។
# '''សម្មាសង្កប្បៈ''' គឺ​ការ​ត្រិះរិះត្រូវ, គឺការ​ពិចារណា​​​ក្នុង​ការ​ចេញ​ចាក​កាម, ការ​ពិចារណា​​ក្នុង​ការ​មិន​ព្យាបាទ ឬ​​ ​បៀត​បៀន​​មនុស្ស​​ដទៃ, សត្វ​ដទៃ,​ រួម​ទាំង​ខ្លួន​ឯង និង​ បរិស្ថាន​ដែល​ខ្លួន​ឯង​ និង​ មនុស្ស​សត្វ​រស់​នៅ​​​ ។
# '''សម្មាសង្កប្បៈ''' សេចក្តីត្រិះរិះត្រូវ គឺ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ក្នុង​ការ​ចេញ​ចាក​កាម សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ក្នុង​ការ​មិន​ព្យាបាទ មិន​បៀត​បៀន​សត្វ​ដទៃ ។
# '''សម្មាវាចា''' ពោលពាក្យត្រូវគឺ​ការ​ពោលពាក្យ​សម្តី​និយាយ​​ល្អ​ត្រឹម​ត្រូវ​ គួរ​ស្តាប់ និង ត្រូវ​តាម​កាលទេសៈ; គឺ​ចេតនា​វៀរ​ចាក​ការ​និយាយ​កុហក, ការ​និយាយ​ញុះញង់​គេ, ការ​និយាយ​ទ្រគោះ, ឬ ការ​និយាយ​រោយរាយ​ឥត​ប្រយោជន៍ ការ​និយាយ​រោយរាយ​ឥត​ប្រយោជន៍។
# '''សម្មាកម្មន្តៈ''' ការងារត្រូវគឺ​ការ​ធ្វើ​សកម្មភាព​ ឬ ការងារ​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ក្បួន​ខ្នា ឬ​ នីតិវិធី; គឺ​ចេតនា​វៀរចាក​ការ​សម្លាប់​សត្វ, ការ​វៀរ​ចាក​ការ​លួច​ទ្រព្យ​អ្នក​ដទៃ,​ និង ការ​លួច​ទ្រព្យ​អ្នក​ដទៃ​ការ​វៀរចាក​ការ​ប្រព្រឹត្តិធម៌​មិន​ប្រសើរ​ទាំង​ពួង ការ​ប្រព្រឹត្ត​ធម៌​មិន​ប្រសើរ​ទាំង​ពួង។
# '''សម្មាអាជីវៈ''' សេចក្តីចិញ្ចឹមជីវិតត្រូវគឺ​​ការ​ប្រកប​របរ​រកស៊ី​ចិញ្ចឹមជីវិត​ត្រឹម​ត្រូវ​ គឺ​ការ​លះ​បង់​នូវ​ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ខុសស្រប​ច្បាប់​ជាតិ និង អន្តរជាតិ ឬ​​ការ​លះ​បង់​នូវ​ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ខុស (មាន​ដូច​ជា ជំនួញ​៥​ប្រការ​ជំនួញ​ ៥ ​ប្រការ​ គឺ ជួញ​គ្រឿងស្រវឹង, ជួញគ្រឿងញៀន, ជួញ​មនុស្ស, ជួញ​សត្វ, ជួញ​សាស្ត្រាវុធ​នានា ។ល។), និង​​ត្រូវ​ប្រកប​របរ​ចិញ្ចឹម​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ច្បាប់​រដ្ឋ និង ច្បាប់​សាសនា ហើយសម្រេច​ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ដោយ​ការ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ត្រូវ។
# '''សម្មាវាយាមៈ''' សេចក្តីព្យាយាមត្រូវគឺ​ការ​ព្យាយាមត្រូវ គឺ​ព្យាយាម​ញុំាង​ឆន្ទៈ​អោយ​កើត​ឡើងគឺ​ព្យាយាម​ញុំាង​ឆន្ទៈ​​ឲ្យ​​កើត​ឡើង, ប្រឹង​ប្រែង​ប្រារព្ធ​ព្យាយាម, ផ្គង​ចិត្ត​ទុក តាំង​ព្យាយាម​មាំ ដើម្បី​ញុំាង​ពួក​អកុសល​ធម៌​ដ៏​លាមក​ដែល​មិន​ទាន់​កើត មិន​អោយ​កើត​ឡើង​បានផ្គង​ចិត្ត​ទុកតាំង​ព្យាយាម​មាំដើម្បី​ញុំាង​ពួក​អកុសល​ធម៌​ដ៏​លាមក​ដែល​មិន​ទាន់​កើត​កុំឲ្យ​​កើត​ឡើង​បាន, ញុំាងឆន្ទៈ​ដើម្បី​លះ​បង់​នូវ​ពួក​អកុសល​ធម៌​ដែល​កើត​ឡើង​ហើយ, ព្យាយាម​ញុំាង​កុសល​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មិន​ទាន់​កើតព្យាយាម​ញុំាង​កុសល​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មិន​ទាន់​កើតឲ្យ​​កើត​ឡើង, អោយ​កើត​ឡើងញុំាង​ពួក​អកុសលធម៌​ដែល​កើត​ឡើង​ហើយ ញុំាង​ពួក​អកុសលធម៌​ដែល​កើត​ឡើង​ហើយឲ្យ​តាំង​នៅ​​កុំ​ឲ្យ​​ភ្លេច​ភ្លាំង​ទៅ​វិញ, អោយ​តាំង​នៅ​មិន​អោយ​ភ្លេច​ភ្លាំង​ទៅ​វិញឲ្យ​​ចម្រើន​ធំទូលាយ​ពេញ​បរិបូរណ៌ អោយ​ចម្រើន​ធំទូលាយ​ពេញ​បរិបូរណ៌។
# '''សម្មាសតិ''' សេចក្តីមានរឭកត្រូវគឺ​ការ​រឭកត្រូវ, គឺ​ការ​ពិចារណា​រឿយៗ​នូវ​ការ​ពិចារណា​រឿយៗ​នូវ[[សតិបដ្ឋាន|សតិប្បដ្ឋាន៤សតិប្បដ្ឋាន ៤]], គឺ​ពិចារណា​នូវ​​កាយ​ក្នុង​កាយ មាន​ព្យាយាម​ជា​គ្រឿង​ដុត​កំដៅ​កិលេស, មាន​សេចក្តី​ដឹង​ខ្លួនមាន​ការ​ដឹង​ខ្លួន, មាន​ស្មារតី​កំចាត់​បង់​នូវ​អភិជ្ឈា​និង​ទោមនស្ស​ក្នុង​លោក​ចេញកំចាត់​បង់​នូវ[[​អភិជ្ឈា]] ​និង [[​ទោមនស្ស​]]ក្នុង​លោក​ចេញ, ពិចារណា​រឿយៗ​នូវ​វេទនា​ក្នុង​វេទនា, នូវ​ចិត្ត​ក្នុង​ចិត្ត, នូវ​ធម៌​ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ នូវ​ធម៌​ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ។
# '''សម្មាសមាធិ''' សេចក្តីតាំងចិត្តមាំត្រូវគឺ​ការ​តាំងចិត្តមាំត្រូវ, គឺ​ការ​ស្ងាត់​ចាក​អកុសល​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ការ​ស្ងាត់​ចាក​អកុសល​ធម៌​ទាំង​ឡាយ បាន​ដល់​នូវ​[[ឈាន]]ទាំង​ឡាយ​មាន​បឋមជ្ឈាន​ជា​ដើម។<br />
បុគ្គល​ដែល​មិន[[​ប្រមាថ]]​ហើយ​នៅ​ក្នុង[[​ធម្មវិន័យ]] ដើរ​តាម​ផ្លូវ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ​ ៨ ​ប្រការ​ដ៏​ប្រសើរ បុគ្គល​នោះ​នឹង​អាច​លះ​បង់​កំណើត ([[ជាតិ]]), [[​សង្សារ]] និង​ ​សម្រេច​[[និព្វាន]] ដែល​ជា​ទី​បំផុត​នៃ​កង​ទុក្ខ ។
 
<br />
បុគ្គល​ដែល​មិន​ប្រមាថ​ហើយ​នៅ​ក្នុង​ធម្មវិន័យ ដើរ​តាម​ផ្លូវ​ប្រកប​ដោយ​អង្គ​៨​ប្រការ​ដ៏​ប្រសើរ បុគ្គល​នោះ​នឹង​អាច​លះ​បង់​ជាតិ​សង្សារ ហើយ​ធ្វើ​នូ​បរិនិព្វាន ជា​ទី​បំផុត​នៃ​កង​ទុក្ខ​បាន។
 
== យោង ==
[[គហដ្ឋសីល]] ដោយ មុនីកោសល្យ នៅ ហៃឡុង
{{ប្រធានបទ ព្រះពុទ្ធសាសនា}}