[[ព្រះធម៌]]ដែលអ្នកសិក្សាបតិបត្តិគប្បីបានគឺ [[ទិដ្ឋធម្មិកត្ថ]] (ប្រយោជន៍បច្ចុប្បន្ន), [[សម្បរាយិកត្ថ]] (ប្រយោជន៍ជាតិខាងមុខ) និង [[បរមត្ថ]] (ប្រយោជន៍ប្រសើរបំផុត) គឺ[[ព្រះនិព្វាន]] ដែល[[ព្រះសង្គីតិកាចារ្យ]]ទាំងឡាយបានប្រមូលរួបរួមទុកក្នុងគម្ពីរ[[ព្រះត្រ័យបិដក]]ទាំង ៨៤០០០ [[ព្រះធម្មក្ខន្ធ]] ។ ព្រះធម៌ទាំងនោះត្រូវបានកត់ត្រាទុកនៅក្នុង [[វិនយបិដក]] ចំនួន ២១០០០ [[ព្រះធម្មក្ខន្ធ]], [[សុត្តន្តបិដក]]ចំនួន ២១០០០ [[ព្រះធម្មក្ខន្ធ]] និង [[អភិធម្មបិដក]] ចំនួន ៤២០០០ [[ព្រះធម្មក្ខន្ធ]] ។ <br>
ពេលព្រះពុទ្ធទ្រង់សម្តែង [[ព្រះបឋមទេសនា]] ([[ធម្មចក្កប្បវត្តនសូត្រ]]) ព្រះអង្គបានចែក [[អរិយសច្ចធម៌]] ជា ៤ ប្រភេទ ពោលគឺ [[ទុក្ខារិយសច្ច]], [[សមុទយារិយសច្ច]]], [[និរោធារិយសច្ច]], និង [[មគ្គារិយសច្ច]] ។ ជារឿយៗព្រះអង្គទ្រង់ដឹកនាំសត្វឲ្យដើរតាម[[អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ]] គឺមាគ៌ាមានអង្គ ៨ ដែលមាន [[សម្មាទិដ្ឋិ]], [[សម្មាសង្កប្ប]] ជាដើម និងមាន[[សម្មាសមាធិ]]ជាបរិយោសានថា ។ អរិយមគ្គ គឺជា [[ផ្លូវកណ្តាល]] ចង្អុលឲ្យមនុស្សដើរតាមពោះទៅកាន់ [[ទីរំលត់ទុក្ខ]] ពោលគឺ[[ព្រះនិព្វាន]] ។ ក្រៅពី[[អរិយសច្ច]] នៅមាន[[ត្រៃលក្ខណ៍]] (Three Universal Characteristics) គឺ[[ទុក្ខំ]] (suffering, ការមិនបានអ្វីដែលខ្លួនចង់បានឬពេញចិត្ត), [[អនិច្ចំ]] (impermanence, ការផ្លាស់ប្រែឥតឈប់នៃរាងកាយមនុស្ស, សត្វ, និង បរិស្ថាន), [[អនត្តា]] (non-self, ភាពទទេ, អ្វីៗទាំងអស់សុទ្ធតែផ្សំឡើងពីវត្ថុធាតុដទៃទៀតដែលនឹងបែកធ្លាយទៅកាន់លក្ខណៈដើមរបស់វា, គ្មាននរណាម្នាក់អាចអះអាងថាសរីរៈរាងកាយរបស់ខ្លួនថាជារបស់ខ្លួនបានទេ) ។ រីឯ[[បដិច្ចសមុប្បាទធម៌]]ដែលសម្តែងរឿង[[ហេតុបច្ច័យ]]នៃធម៌ទាំងឡាយមានអធិប្បាយពិស្តារក្នុង [[គម្ពីមហាបដ្ឋានប្បករណ៍]] ដែលចែកចេញជា [[២៤ បច្ច៍យ]] មាន [[ហេតុប្បច្ច័យ]] ជាដើម ។
[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]មានទ្រឹស្តី[[កម្មផល]] សម្រាប់ពន្យល់ហេតុនៃការកើត, ចាស់, ឈឺ, ស្លាប់ របស់សព្វសត្វ ។ [[ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ]] ទ្រង់ចែក [[កម្ម ១២ កង]] ជា ៣ ពួក បន្តទៀតដើម្បីឲ្យអ្នកសិក្សាងាយយល់ និង ងាយចាំ ។
# ពួក[[កម្មឲ្យផលតាមលំដាប់]] ឬតាមកម្លាំងមាន៤យ៉ាងគឺ៖ [[គរុកម្ម]] កម្មធ្ងន់បានដល់[[ឈានសមាបត្តិ ៨]]គឺ[[រូបឈាន ៤]] [[អរូបឈាន ៤]] និង[[អនន្តរិយកម្ម ៥]] គឺសម្លាប់ម្តាយខ្លួនឯង, សម្លាប់ឪពុកបង្កើតខ្លួនឯង, សម្លាប់[[ព្រះអរហន្ត]], ញ៉ាំងលោហិត[[ព្រះពុទ្ធ]]ឲ្យចេញ និង[[បំបែកសង្ឃ]]ឲ្យបែកខ្ញែកគ្នា ។ <br><br>
បើពួក[[ឈាយីបុគ្គល]]ទាំងនោះរក្សា[[ឈានសមាបត]] របស់ខ្លួនបានរហូតដល់អវសាន្តជីវិត ពួកគេនឹងបានទៅកើតក្នុង[[ព្រហ្មលោក]]ក្នុងជាតិបន្ទាប់ ។ សត្វឯណាមួយបានប្រព្រឹត្តនូវកម្មណាមួយនៃ[[អនន្តរិយកម្ម]]ទាំង៥នេះ សត្វនោះនឹងទៅបង្កើតក្នុង[[និរិយភូមិ]]គឺ[[នរក]]បន្ទាប់ពីស្លាប់ទៅដោយវៀរពុំបានឡើយ មិនថាក្នុងករណីណាៗក៏ដោយ ។ [[ពហុលកម្ម]] ឬ[[អាចិណ្ណកម្ម]] គឺកម្មស្រាលឬកម្មដែលយើងធ្វើជាប្រចាំរឿយៗគឺកម្មស្រាលឬកម្មដែលយើងធ្វើជាប្រចាំ ឬកម្មជាទម្លាប់។ឬកម្មជាទម្លាប់។ កម្មនេះនឹងចូលមកឲ្យផលគឺឲ្យ[[បដិសន្ធិ]]បើកាលណាគ្មាន[[គរុកម្ម]]ទេ។ [[អាសន្នកម្ម]] គឺកម្មដែលធ្វើក្នុងពេលជិតស្លាប់។គឺកម្មដែលធ្វើក្នុងពេលជិតស្លាប់។ [[កុសលកម្ម]]ក្តី [[អកុសលកម្ម]]ក្តីដែលសត្វបានធ្វើមុនខណៈ[[ចុតិចិត្ត]]បន្តិច វានឹងមកជា[[អារម្មណ៍]]និងជាការចងចាំយ៉ាងច្បាស់ក្នុងសន្តានរបស់សត្វហើយអាស្រ័យនិងជាការចងចាំយ៉ាងច្បាស់ក្នុងសន្តានរបស់សត្វហើយអាស្រ័យ[[អារម្មណ៍]]នោះៗជា[[អារម្មណប្បច្ច័យ]] សត្វនឹង[[បដិសន្ធិ]]ដោយ[[អនន្តរប្បច្ច័យ]]គឺកម្មមានជាតិស្មើគ្នាចូលមកឲ្យផលគឺកម្មមានជាតិស្មើគ្នាចូលមកឲ្យផល ។ [[កតត្តាកម្ម]] ឬ[[កដត្តាកម្ម]] ឬ[[កតត្តាវាបនកម្ម]] គឺកម្មដែលធ្វើដោយពុំមាន[[ចេតនា]] ។ កម្មនេះឲ្យផលក្នុងករណីដែលកម្មទាំង៣ខាងលើពុំមានឬពុំមានឱកាសឲ្យផល។កម្មនេះឲ្យផលក្នុងករណីដែលកម្មទាំង៣ខាងលើពុំមានឬពុំមានឱកាសឲ្យផល។ ម្យ៉ាងវិញទៀត [[ព្រះនព្វលោកុត្តរធម៌]]ទាំង ៩ ប្រការគឺ [[មគ្គ ៤]]បានដល់បានដល់ [[សោតាបត្តិមគ្គ]], [[សកទាគាមិមគ្គ]], [[អនាគាមិមគ្គ]], [[អរហត្តមគ្គ]], និង [[ផល ៤]]បានដល់ [[សោតាបត្តិផល]] [[សកទាគាមិផល]], [[អនាគាមិផល]], [[អរហត្តផល]] និងព្រះ[[និព្វាន]]ជា[[ព្រះនព្វលោកុត្តរធម៌ ៩]]លោករាប់ថាជា[[ព្រះធម្មរតនៈ]]។
==សង្ឃរតនៈ==
|