|
ប៉ាន់ រិទ្ធី (អង់គ្លេស Rithy Panh;កើត 18កើតនៅថ្ងៃទី ខែមេសាឆ្នាំ១៨ 1964ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៦៤) គឺអ្នកដឹកនាំ និង ជាអ្នកសរសេរស្គ្រីភាពយន្តបែបឯកសារជាអ្នកសរសេរស្គ្រីប ជនជាតិខ្មែរម្នាក់ដែលគេទទួលស្គាល់ភាពយន្តបែបឯកសារជនជាតិខ្មែរម្នាក់ដែលត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ ជាអន្តរជាតិ។
ខ្សែភាពយន្តរបស់អ្នកដឹកនាំមកពីសាលាបារាំងខ្សែភាពយន្តរបស់អ្នកដឹកនាំម្នាក់នេះ ផ្តោតលើផលវិបាកនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា។ការងារលោកប៉ាន់រិទ្ធីគឺបានមកពីទស្សនៈវិស័យបែបអាជ្ញាធរដោយសារតែគ្រួសាររបស់គាត់ត្រូវបានគេបណ្ដេញចេញពីរាជធានីភ្នំពេញនៅឆ្នាំផ្តោតលើផលវិបាកនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា។ការងារលោកប៉ាន់រិទ្ធីគឺបានមកពីទស្សនៈវិស័យបែបអាជ្ញាធរដោយសារតែគ្រួសាររបស់គាត់ត្រូវបានគេបណ្ដេញចេញពីរាជធានីភ្នំពេញនៅឆ្នាំ ១៩៧៥ដោយពួកខ្មែរក្រហម។បន្ទាប់ពីមួយទៅមួយ១៩៧៥ដោយពួកខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់ពីមួយទៅមួយ ឪពុក ម្តាយ បងប្អូនស្រី និងក្មួយប្រុសរបស់គាត់បានស្លាប់ដោយភាពអត់ឃ្លានឬការអស់កម្លាំងដោយសារពួកគេត្រូវបានគេឃុំឃាំងនៅក្នុងជំរុំការងារដ៏ដាច់ស្រយ៉ាលមួយនៅជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជា។
==ប្រវត្តិរូប==
==Biography==
===ជីវិតដំបូង, ការគេចចេញពីប្រទេសកម្ពុជា===
===Early life, escape from Cambodia===
Rithyប៉ាន់ Panh was born inរិទ្ធី កើតនៅទីក្រុង[[Phnom Penh|ភ្នំពេញ]]. His father was a school teacher and inspector។ ofឪពុករបស់គាត់ជាគ្រូបង្រៀន primary schools.និងជាអ្នកត្រួតពិនិត្យម្នាក់នៅសាលាបឋមសិក្សា។<ref name = "Wound">{{cite web | last = Pahn | first = Rithy | title = Cambodia: a wound that will not heal | publisher = UNESCO Courier | year = 1999 | url = http://www.unesco.org/courier/1999_12/uk/dossier/txt07.htm | accessdate = 2007-07-14 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070705121336/http://www.unesco.org/courier/1999_12/uk/dossier/txt07.htm |archivedate = 2007-07-05}}</ref>គ្រួសាររបស់គាត់ព្រមទាំងប្រជាជនដទៃទៀតត្រូវបានគេបណ្ដេញចេញពីរាជធានីដោយពួក[[Khmer Rouge|ខ្មែរក្រហម]]នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥។ គ្រួសាររបស់លោកបានទទួលការរងទុក្ខនៅក្នុងរបបនេះ ហើយបន្ទាប់ពីលោកបានឃើញឪពុកម្តាយ បងប្អូន សាច់ញាតិផ្សេងៗ បានស្លាប់ដោយ ការធ្វើការងារហួសកម្លាំង និង កង្វះអាហារូបត្ថម្ភ, នៅឆ្នាំ១៩៧៩ រិទ្ធី បានរត់គេចទៅនៅជំរុំជនភៀសខ្លួនមួយនៅ ម៉ៃរុត ក្នុងប្រទេសថៃ។
ទីបំផុតលោកបានធ្វើដំណើរទៅដល់[[Paris|ទីក្រុងប៉ារីស]] [[France|ប្រទេសបារាំង]]។ អំឡុងពេលដែលលោកកំពុងសិក្សាផ្នែកសិប្បកម្មនៅសាលាវិជ្ជាជីវៈ គឺនៅពេលដែលលោកចូលរួមពិធីជប់លៀងលោកបានគេប្រគល់ មាស៊ីនថតវីដេអូទើបធ្វើឲ្យលោកចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការផលិតខ្សែភាពយន្ត។<ref name="Staring">{{cite web | last = Turnbull | first = Robert
His family and other residents were expelled from the [[Cambodia]]n capital in 1975 by the [[Khmer Rouge]]. Rithy's family suffered under the regime, and after he saw his parents, siblings and other relatives die of overwork or malnutrition, Rithy escaped to [[Thailand]] in 1979,<ref name = "Nuclear">{{cite web | last = Shankar | first = Lekha | title = Cambodian director talks about his work and the ‘nuclear bomb’ that struck his homeland | publisher = ThaiDay | date = 2006-02-03 | url = http://www.manager.co.th/IHT/ViewNews.aspx?NewsID=9490000015095 | accessdate = 2007-07-14 }}</ref> where he lived for a time in a [[refugee camp]] at Mairut.<ref name = "Wound"/>
| title = Staring down the horrors of the Khmer Rouge | publisher = International Herald Tribune | date = 2007-04-05 | url = http://www.iht.com/articles/2007/04/05/arts/fmlede6.php | accessdate = 2007-07-15 }}</ref> Heលោកបានរៀនបន្តរូចបានបញ្ចប់ការសិក្សា went on to graduate from theពី [[Institut des hautes études cinématographiques |Inវិទ្យាស្ថាន សិក្សាភាពយន្ត]] ។ (Institute for the Advanced Cinematographic Studies). He returned to Cambodia in 1990, while still using Paris as a home base.លោកបានត្រលប់មកប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៩៩០។▼
===អាជីពជាអ្នកដឹកនាំភាពយន្ត===
Eventually, he made his way to [[Paris]], [[France]]. It was while he was attending vocational school to learn carpentry that he was handed a video camera during a party that he became interested in film-making.<ref name = "Staring">{{cite web | last = Turnbull | first = Robert
ខ្សែភាពយន្តឯកសារដំបូងរបស់លោក ដែលមានចំណងជើងថាតំបន់លេខ២ ដែលនិយាយពីគ្រួសារជនភៀសខ្លួននៅជំរុំ នៅតាមព្រំដែនថៃ-កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៨០ បានទទួលបានពានរង្វាន់ធំខាងភាពយន្តឯកសារ នៅ[[Festival of Amiens|មហោស្រពភាពយន្ត អេមាន]]។
▲ | title = Staring down the horrors of the Khmer Rouge | publisher = International Herald Tribune | date = 2007-04-05 | url = http://www.iht.com/articles/2007/04/05/arts/fmlede6.php | accessdate = 2007-07-15 }}</ref> He went on to graduate from the [[Institut des hautes études cinématographiques]] (Institute for the Advanced Cinematographic Studies). He returned to Cambodia in 1990, while still using Paris as a home base.
រឿង របស់លោកដែលមានចំណងជើងថា''[[Rice People|មនុស្សស្រូវ]]'' ដែលផលិតនៅឆ្នាំ១៩៩៤ ជារឿងឯកសារបែបល្ខោន ដែលនិយាយពី ជីរិតតស៊ូពុះពារក្រោយសម័យខ្មែរក្រហមរបស់គ្រួសារមួយនៅជនបទក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។រឿងនេះត្រូវបានគេដាក់ក្នុងការប្រកួតប្រជែងនៅ [[1994 Cannes Film Festival|មហោស្រពភាពមន្ត ខេន ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤]]<ref>{{cite web | title = Rithy Panh | publisher = Cannes Film Festival | url = http://www.festival-cannes.fr/index.php/en/archives/artist/13982 | accessdate = 2007-07-13 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070929095605/http://www.festival-cannes.fr/index.php/en/archives/artist/13982 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2007-09-29}}</ref> ហើយត្រូវ[[Submissions for the 67th Academy Award for Best Foreign Film|បានដាក់បញ្ជូនចូលក្នុងពានរង្វាន់អូស្ការលើកទី៦៧ ]]សម្រាប់ [[Academy Award for Best Foreign Language Film|ពានរង្វាន់ភាពយន្តបរទេសល្អជាងគេ]] ហើយភាពយន្តនេះក៏ជាភាពយន្តខ្មែរទី១ដែលបានដាក់បញ្ជូនចូលទៅក្នុងអូស្ការ។
===Career as director===
His first documentary feature film, ''Site 2'', about a family of Cambodian refugees in a camp on the Thai-Cambodian border in the 1980s, was awarded "Grand Prix du Documentaire" at the [[Festival of Amiens]].
ភាពយន្តឯកសារផលិតក្នុងឆ្នាំ២០០០ដែលមានចំណងជើងថា ''[[The Land of the Wandering Souls|ដែនដីនៃព្រលឹងត្រាច់ចរ]]'' ក៏និយាយពីការតស៊ូពុះពាររបស់គ្រួសារខ្មែរព្រមទាំង បានបង្ហាញពីការឈានចូលទៅរកសម័យទំនើបរបស់កម្ពុជា និងការលំបាករបស់កម្មករជីកដាក់[[optical fiber cable|ខ្សែកាបអុបទិច]]លើកដំបូងឆ្លងកាត់ប្រទេសនៅកម្ពុជា។
His 1994 film, ''[[Rice People]]'', is told in a docudrama style, about a rural family struggling with life in post-Khmer Rouge Cambodia. It was in competition at the [[1994 Cannes Film Festival]],<ref>{{cite web | title = Rithy Panh | publisher = Cannes Film Festival | url = http://www.festival-cannes.fr/index.php/en/archives/artist/13982 | accessdate = 2007-07-13 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070929095605/http://www.festival-cannes.fr/index.php/en/archives/artist/13982 <!-- Bot retrieved archive --> |archivedate = 2007-09-29}}</ref> and was [[Submissions for the 67th Academy Award for Best Foreign Film|submitted to the 67th Academy Awards]] for [[Academy Award for Best Foreign Language Film|Best Foreign Language Film]], the first time a Cambodian film had been submitted for an Oscar.
ភាពយន្តឯកសារផលិតក្នុងឆ្នាំ២០០៣ដែលមានចំណងជើងថា ''[[S-21: The Khmer Rouge Killing Machine|ស-២១: ម៉ាស៊ីនសម្លាប់មនុស្សរបស់ខ្មែរក្រហម]]'' និយាយអំពីគុក[[Tuol Sleng Genocide Museum|ទួលស្លែង]] ការជួបជុំគ្នារបស់អតីតអ្នកទោសរួមទាំងសិល្បករ[[Vann Nath|វណ្ណ ណាត]] និង អតីតអ្នកចា់ប់ខ្លួនរបស់ពួកគេ ដែលនិយាយរៀបរាប់រំលឹកឡើងវិញដោយគួរឲ្យខ្លាចរបស់ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា។
The 2000 documentary, ''[[The Land of the Wandering Souls]]'', also told of a family's struggle, as well as showing a Cambodia entering the modern age, chronicling the hardships of workers digging a cross-country trench for Cambodia's first [[optical fiber cable]].
ព្រឹត្តិការណ៍ក្រោយសម័យខ្មែរក្រហមជាច្រើនទៀតមាននៅក្នុងភាពយន្តដែលផលិតឡើងក្នុងឆ្នាំ២០០៥ ដែលមានចំណងជើងថា''[[The Burnt Theatre|មហោស្រពដែលត្រូវបានឆេះ]] ដែលផ្ដោតទោលើក្រុមល្ខោនដែលរស់នៅក្នុងមហោស្រពសុរាម្រឹត ដែលបានឆេះក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ តែមិនបានកសាងឡើវិញ។''
His 2003 documentary, ''[[S-21: The Khmer Rouge Killing Machine]]'', about the Khmer Rouge's [[Tuol Sleng Genocide Museum|Tuol Sleng]] prison, reunited former prisoners, including the artist [[Vann Nath]], and their former captors, for a chilling, confrontational review of Cambodia's violent history.
ភាពយន្តឯកសារផលិតក្នុងឆ្នាំ២០០៧ដែលមានចំណងជើងថា''[[Paper Cannot Wrap Up Embers|ក្រដាសមិនអាចខ្ចប់ភ្លើងជិត]]'' និយាយពីជីវិតរបស់[[Prostitution|ស្រីពេស្យា]]ក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។
More post-Khmer Rouge events are documented in the 2005 drama, ''[[The Burnt Theatre]]'', which focuses on a theater troupe that inhabits the burned-out remains of [[Phnom Pehn]]'s Suramet Theatre, which caught fire in 1994 but has never been rebuilt.
ភាពយន្តឯកសារផលិតក្នុងឆ្នាំ២០០៧ដែលមានចំណងជើងថា ''[[Duch, Master of the Forges of Hell|ឌុច: កំពូលអ្នកបង្កើតនរក]]'' និយាយពីកិចសម្ភាសន៍ជាមួយនិង[[Kang Guek Eav|កាង ហ្គិចអៀវ]] ហៅឌុចដែលជាអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមដែលត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារ ៣០ឆ្នាំ ដោយអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាតែអំពាវនាវប្រឆាំងនិងការផ្ដន្ទាទោសនេះ។ but appealing against the conviction. However, he was finally sentenced to life imprisonment after the appeal.
His 2007 documentary, ''[[Paper Cannot Wrap Up Embers]]'', delves into the lives of [[Prostitution|prostitutes]] in Phnom Penh.
The 2012 documentary, ''[[Duch, Master of the Forges of Hell]]'', is about interviews with [[Kang Guek Eav]], a former leader in the Khmer Rouge, also known as Duch, tried by [[the Extraordinary Chambers in the Courts of Cambodia]] and sentenced to 30 years of prison, but appealing against the conviction. However, he was finally sentenced to life imprisonment after the appeal.
His 2013 documentary film ''[[The Missing Picture (film)|The Missing Picture]]'' was screened in the [[Un Certain Regard]] section at the [[2013 Cannes Film Festival]]<ref name="Cannes2013">{{cite web|url=http://www.festival-cannes.fr/en/article/59652.html |title=2013 Official Selection|date=23 May 2013|accessdate=23 May 2013|work=Cannes}}</ref><ref name="HWR">{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/review/missing-picture-limage-manquante-cannes-525380 |title=The Missing Picture (L'Image manquante): Cannes Review |date=23 May 2013|accessdate=23 May 2013|work=Hollywood Reporter}}</ref> where it won the top prize.<ref name="HWR-UCR">{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/cannes-missing-picture-wins-regard-558551 |title=Cannes: 'The Missing Picture' Wins Un Certain Regard Prize |date=26 May 2013|accessdate=26 May 2013|work=Hollywood Reporter}}</ref>
| 