វិគីភីឌា

ប្រព័ន្ធខ្នាតអន្តរជាតិ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

មើលប្រវត្តិបានរហ័ស
កំណែប្រែបន្ទាប់ →
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
តាមគំហើញអត្ថបទវិគី
បានបង្កើតទំព័រដែលផ្ដើមដោយ '''ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ''' (''អង់គ្លេស៖ Internati...
 
No edit summary
បន្ទាត់ទី១២៖
នៅ​ពេល​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​បាន​សិក្សា​ទៅ​លើ [[អេឡិចត្រូនិក]] និង [[ដែនម៉ាញេទិក]] ពួក​គេ​ក៏​បាន​នឹក​ឃើញ​ថា​ត្រូវ​មាន​ខ្នាត​គោល​ដទៃ​ទៀត ដែល​ត្រូវ​ការ​ចាំបាច់ ដើម្បី​បកស្រាយ​លើ​ប្រធានបទ​ទាំង​នោះ។ នៅ​ពាក់​កណ្ដាល​សតវស្ស​ទី​២០ កំណែ​ផ្សេងៗ​នៃ​ប្រព័ន្ធ​ម៉ែត្រ​ត្រូវ​បាន​ប្រើ ដែល​ជា​ហេតុ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​យល់​ច្រឡំ​ច្រើន។
 
Inនៅ​ក្នុង [[1954]], the 9th [[CGPM|General Conference on Weights and Measuresសន្និសីទសាកលស្ដីពីទម្ងន់និងរង្វាស់]] (CGPM) created the first version of the International System of Units. The six base units that they used were the metre, kilogram, second, ampere, Kelvin, and candela.<!-- how doឆ្នាំ​១៩៥៤ youគេ​បាន​បង្កើត​ឡើង​នូវ​កំណែ​ដំបូង​នៃ​ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ។ citeគេ​បាន​ប្រើ​ខ្នាត​គោល​ចំនួន​ប្រាំបួន​រួម​មាន​ម៉ែត្រ theseគីឡូក្រាម thingsវិនាទី properlyអំពែរ helpកែលវិន -->និង​កាំងដេឡា។<ref name="9cgpm">{{citation |url=http://www.bipm.org/en/CGPM/db/10/6/ |author= [[International Bureau of Weights and Measures]] |title=Système pratique d'unités de mesure (Practical system of units) |year=1954}}. 9<sup>th</sup> session, Resolution 6.</ref> The seventh base unit, the mole, was added in [[1971]].<ref name="14cgpm">{{citation |url=http://www.bipm.org/en/CGPM/db/14/3/ |author= International Bureau of Weights and Measures |title=Unité SI de quantité de matière (SI unit of amount of substance) |year=1971}}. 14<sup>th</sup> session, Resolution 3.</ref>
 
បច្ចុប្បន្ន​នេះ គេ​បាន​ប្រើ​ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​គោល​អន្តរជាតិ​ស្ទើរ​គ្រប់​ទីកន្លែង​នៅ​លើ​ពិភព​លោក លើក​លែង​តែ [[សហរដ្ឋអាមេរិក]], [[លីបេរៀ]] និង [[មីយ៉ាន់ម៉ា]] ប៉ុណ្ណោះ ដែល​គេ​នៅ​ប្រើ​ខ្នាត​ចាស់។ ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​ដែល​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ទៅ​នឹង [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] មាន​ភាព​យឺតយ៉ាវ​ក្នុង​ការ​ជំនួស​ប្រព័ន្ធ​ចាស់​ដោយ​ប្រព័ន្ធ​ម៉ែត្រ ឬ​ក៏​ប្រើ​ទាំង​ពីរ​ក្នុង​ពេល​តែមួយ។
SI is now used almost everywhere in the world, except in the [[United States]], [[Liberia]] and [[Myanmar]], where the older [[imperial unit]]s are still widely used. Other countries, most of them historically related to the [[British Empire]], are slowly replacing the old imperial system with the metric system or using both systems at the same time.
 
== ខ្នាត​រង្វាស់ ==
== Units of measurement ==
 
=== Base unitsខ្នាត​គោល ===
 
ខ្នាត​គោល​នៃ​ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ គឺ​ជា​រង្វាស់ ដែល​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ និង​មនុស្ស​ជុំវិញ​ពិភព​លោក​យក​ទៅ​ប្រើ​ប្រាស់។ គេ​ក៏​អាច​សរសេរ​ខ្នាត​ផ្សេង​ទៀត ដោយ​រួម​ផ្សំ​ខ្នាត​គោល​ទាំង​ប្រាំ​ពីរ​នេះ​ក្នុង​វិធី​ផ្សេងៗ។ ខ្នាត​ផ្សេង​ទាំង​នោះ ហៅ​ថា ''ខ្នាត​កម្លាយ''។
The SI '''base units''' are [[measurement]]s used by scientists and other people around the world. All the other units can be written by combining these seven base units in different ways. These other units are called "derived units".
 
{| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto"
|+ ខ្នាត​គោល​នៃ​ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ
|+ SI base units
|-
!ឈ្មោះ​ខ្នាត
!Unit name
!សញ្ញា<br>ខ្នាត
!Unit<br>symbol
!បរិមាណ​រង្វាស់
![[Physical quantity|Quantity]] measured
!អត្ថន័យ​ទូទៅ
!General definition
|-
![[metreម៉ែត្រ]]
|style="text-align:center" |m
|[[lengthប្រវែង]]
|
*'''Original''' (1793): {{sfrac|1|{{gaps|10|000|000}}}} of the [[meridian]] through [[Paris]] between the [[North Pole]] and the [[Equator]]
*'''Current''' (1983): The distance traveled by light in a [[vacuum]] in {{sfrac|1|{{gaps|299|792|458}}}} second
|-
![[kilogramគីឡូក្រាម]] <ref group=note>The kilogram is the SI base unit of mass and is used in the definitions of derived units. However, units of mass are ''named'' using prefixes as if the gram were the base unit.</ref>
|style="text-align:center" |kg
|[[massម៉ាស]]
|
*'''Original''' (1793): The '''grave''' was defined as being the weight [mass] of one cubic decimetre of pure water at its [[freezing point]].
*'''Current''' (1889): The mass of the International Prototype Kilogram, a cylinder of [[platinum]]-[[iridium]] [[alloy]] kept at the [[International Bureau of Weights and Measures]] near [[Paris]].
|-
![[secondវិនាទី]]
|style="text-align:center" |s
|[[ពេលវេលា]]
|[[time]]
|
*'''Original''' (Medieval): {{sfrac|1|{{gaps|86|400}}}} of a day
*'''Current''' (1967): The time needed for {{gaps|9|192|631|770}} periods or cycles of the radiation created by [[electron]]s moving between two [[energy level]]s of the [[caesium]]-133 [[atom]].
|-
![[ampereអំពែរ]]
|style="text-align:center" |A
|[[ចរន្តអគ្គិសនី]]
|[[electric current]]
|
*'''Original''' (1881): A tenth of the ''abampere'', the unit of current used in the electromagnetic [[CGS]].<ref>{{cite book
បន្ទាត់ទី៦៥៖
*'''Current''' (1946): The current passing through two very long and thin wires placed 1 m apart that produces an [[attraction|attractive]] [[force]] equal to {{val|2|e=-7}} newton per metre of length.
|-
![[kelvinកែលវិន]]
|style="text-align:center" |K
|[[សីតុណ្ហភាព]]
|[[temperature]]
|
*'''Original''' (1743): The '''centigrade scale''' is obtained by assigning 0° to the [[freezing point]] of water and 100° to the [[boiling point]] of water.
*'''Current''' (1967): The fraction {{sfrac|1|273.16}} of the thermodynamic temperature of the [[triple point]] of water.
|-
![[Mole (unit)|moleម៉ូល]]
|style="text-align:center" |mol
|[[ចំនួនសារធាតុ]]
|[[amount of substance]]
|
*'''Original''' (1900): The molecular weight of a substance in mass grams.
*'''Current''' (1967): The same amount as the number of [[atom]]s in 0.012 kilogram of [[carbon]]-12.<ref group=note>When the mole is used, the substance being measured must be specified and may be atoms, molecules, ions, electrons, other particles, or specified groups of such particles.</ref>
|-
![[កាំងដេឡា]]
![[candela]]
|style="text-align:center" |cd
|[[អាំងតង់ស៊ីតេពន្លឺ]]
|[[luminous intensity]]
|
*'''Original''' (1946): {{sfrac|1|60}} of the brightness per square centimetre of a [[black body]] at the temperature where [[platinum]] freezes.
បន្ទាត់ទី៨៧៖
|-
|colspan=5|
;ចំណាំ
;Notes
{{reflist|group=note}}
|}
 
=== ខ្នាត​កម្លាយ ===
=== Derived units ===
ខ្នាត​កម្លាយ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ដោយ​ការ​ផ្សំ​រវាង​ខ្នាត​គោល។ គេ​អាច​ធ្វើ​កម្លាយ គុណ ឬ​លើក​ជា​ស្វ័យគុណ។ ខ្នាត​កម្លាយ​ខ្លះ​មាន​ឈ្មោះ​ពិសេស។ ជា​ធម្មតា គេ​ខ្នាត​កម្លាយ​ទាំង​នេះ ដើម្បី​ឲ្យ​មាន​ការ​គណនា​ងាយ​ស្រួល។
Derived units are created by combining the base units. The base units can be divided, multiplied, or raised to [[exponent|powers]]. Some derived units have special names. Usually these were created to make calculations simpler.
 
{| class="wikitable" style="margin:1em 0 1em 0; text-align:center"
|+ style="font-size:larger;font-weight:bold;"|Named units derived from SI base units
|-
! ឈ្មោះ
! Name
! សញ្ញា
! [[Symbol]]
! បរិមាណ
! [[Physical quantity|Quantity]]
! ការ​សរសេរ​ក្នុង​ខ្នាត​ដទៃ
! Expression in terms of other units
! ការ​សរសេរ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​ខ្នាត​អន្តរជាតិ
! Expression in terms of [[SI base unit]]s
|-
| '''[[radianរ៉ាដ្យង់]]'''
| '''rad'''
| style="text-align:left" | plane [[angle]]
បន្ទាត់ទី១០៩៖
| −
|-
| '''[[steradianស្តេរ៉ាដ្យង់]]'''
| '''sr'''
| style="text-align:left" | solid angle
បន្ទាត់ទី១១៥៖
| −
|-
| '''[[hertzហឺត]]'''
| '''Hz'''
| style="text-align:left" | [[frequency]]
បន្ទាត់ទី១២១៖
| s<sup>−1</sup>
|-
| '''[[newton (unit)|newtonញូវតុន]]'''
| '''N'''
| style="text-align:left" | [[Force (physics)|force]], [[weight]]
បន្ទាត់ទី១២៧៖
| m∙kg∙s<sup>−2</sup>
|-
| '''[[pascal (unit)|pascalប៉ាស្កាល់]]'''
| '''Pa'''
| style="text-align:left" | [[pressure]], [[Stress (physics)|stress]]
បន្ទាត់ទី១៣៣៖
| m<sup>−1</sup>∙kg∙s<sup>−2</sup>
|-
| '''[[jouleស៊ូល]]'''
| '''J'''
| style="text-align:left" | [[energy]], [[Mechanical work|work]], [[heat]]
បន្ទាត់ទី១៣៩៖
| m<sup>2</sup>∙kg∙s<sup>−2</sup>
|-
| '''[[wattវ៉ាត់]]'''
| '''W'''
| style="text-align:left" | [[Power (physics)|power]], [[radiant flux]]
បន្ទាត់ទី១៤៥៖
| m<sup>2</sup>∙kg∙s<sup>−3</sup>
|-
| '''[[coulombគូឡុំ]]'''
| '''C'''
| style="text-align:left" | [[electric charge]]
បន្ទាត់ទី១៥១៖
| s∙A
|-
| '''[[voltវ៉ុល]]'''
| '''V'''
| style="text-align:left" | [[voltage]], electrical [[potential difference]], [[electromotive force]]
បន្ទាត់ទី១៥៧៖
| m<sup>2</sup>∙kg∙s<sup>−3</sup>∙A<sup>−1</sup>
|-
| '''[[faradផារ៉ាត់]]'''
| '''F'''
| style="text-align:left" | [[electrical capacitance]]
បន្ទាត់ទី១៦៣៖
| m<sup>−2</sup>∙kg<sup>−1</sup>∙s<sup>4</sup>∙A<sup>2</sup>
|-
| '''[[ohm (unit)|ohmអូម]]'''
| '''Ω'''
| style="text-align:left" | [[electrical resistance]], [[electrical impedance|impedance]], [[reactance]]
បន្ទាត់ទី១៦៩៖
| m<sup>2</sup>∙kg∙s<sup>−3</sup>∙A<sup>−2</sup>
|-
| '''[[Siemensស៊ីមិន]] (unit)|siemens]])'''
| '''S'''
| style="text-align:left" | [[electrical conductance]]
បន្ទាត់ទី១៨១៖
| m<sup>2</sup>∙kg∙s<sup>−2</sup>∙A<sup>−1</sup>
|-
| '''[[tesla (unit)|teslaតេស្លា]]'''
| '''T'''
| style="text-align:left" | [[magnetic field]] strength
បន្ទាត់ទី១៨៧៖
| kg∙s<sup>−2</sup>∙A<sup>−1</sup>
|-
| '''[[henry (inductance)|henryហង់រី]]'''
| '''H'''
| style="text-align:left" | [[inductance]]
បន្ទាត់ទី១៩៣៖
| m<sup>2</sup>∙kg∙s<sup>−2</sup>∙A<sup>−2</sup>
|-
| '''[[degree Celsiusអង្សាសេ]]'''
| '''°C'''
| style="text-align:left" | [[temperature]] relative to 273.15 K
បន្ទាត់ទី១៩៩៖
| K
|-
| '''[[lumen (unit)|lumenលូម៉ង់]]'''
| '''lm'''
| style="text-align:left" | [[luminous flux]]
បន្ទាត់ទី២០៥៖
| cd
|-
| '''[[luxលុច]]'''
| '''lx'''
| style="text-align:left" | [[illuminance]]
បន្ទាត់ទី២១១៖
| m<sup>−2</sup>∙cd
|-
| '''[[becquerelបិកឺរ៉ែ]]'''
| '''Bq'''
| style="text-align:left" | [[radioactivity]] (decays per unit time)
បន្ទាត់ទី២១៧៖
| s<sup>−1</sup>
|-
| '''[[gray (unit)|grayក្រេយ]]'''
| '''Gy'''
| style="text-align:left" | [[absorbed dose]] (of [[ionizing radiation]])
បន្ទាត់ទី២២៣៖
| m<sup>2</sup>∙s<sup>−2</sup>
|-
| '''[[sievertស៊ីវើត]]''' (sievert)
| '''Sv'''
| style="text-align:left" | [[equivalent dose]] (of [[ionizing radiation]])
បន្ទាត់ទី២២៩៖
| m<sup>2</sup>∙s<sup>−2</sup>
|-
| '''[[katalកាតាល់]]'''
| '''kat'''
| style="text-align:left" | [[catalytic activity]]
បន្ទាត់ទី២៣៦៖
|}
 
=== Prefixesបុព្វបទ ===
<!-- [[SI prefix]] redirects here -->
Very large or very small measurements can be written using [[prefix]]es. Prefixes are added to the beginning of the unit to make a new unit. For example, the prefix ''kilo-'' means "1000" times the original unit and the prefix ''milli-'' means "0.001" times the original unit. So one ''[[kilometre]]'' is 1000 metres and one ''[[milligram]]'' is a 1000th of a [[gram]].
បន្ទាត់ទី៣២៦៖
|}
 
== ឯកសារ​យោង ==
== References ==
{{reflist}}
 
[[Category:Measurementរង្វាស់]]
[[Category:Systemsប្រព័ន្ធ]]
 
{{Link FA|ro}}
បានពី "https://km.wikipedia.org/wiki/ប្រព័ន្ធខ្នាតអន្តរជាតិ"