ត្រៃលក្ខណ៍៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
បន្ទាត់ទី២៖
Pali: tilakkhaṇa; Sanskrit: trilakṣaṇa. EN:[http://en.wikipedia.org/wiki/Three_marks_of_existence Three marks of existence]
==ត្រៃលក្ខណ៍==
ពាក្យថា ត្រៃលក្ខណ៍ (ត្រៃ + លក្ខណៈ) ប្រែថា លក្ខណៈ ៣ ដែលភាសាបាលីហៅថា តិលក្ខណៈ និង ភាសាសំស្រ្កឹតហៅថា ត្រីលក្សណៈ ។ តាមទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនា ត្រៃលក្ខណ៍ គឺជា លក្ខណៈ ៣ នៃធម៌ ដែលមានអត្ថិភាព (existence) ពោលគឺ អ្វីៗទាំងអស់ ដែលតាក់តែងដោយបច្ច័យ ។ ត្រៃលក្ខណ៍ មាន អនិច្ចំ (Anicca) ប្រែថា សេចក្តីមិនទៀង, ទុក្ខំ (Dukkha) ប្រែថា សេចក្តីឈឺចាប់ ឬ ការមិនពេញចិត្ត, និង អនត្តា (Anattā) ប្រែថា មិនមែនខ្លួន ។<br>
ការយល់ច្បាស់សព្វគ្រប់អំពីលក្ខណៈទាំង ៣ នេះ អាចជួយមនុស្សបញ្ចប់សេចក្តីទុក្ខបាន (Dukkha nirodha)។ ព្រះពុទ្ធបានបង្រៀនថា អ្វីៗទាំងអស់ដែលតាក់តែងឡើងដោយបច្ច័យ (សង្ខារ) ជារបស់មិនទៀង និង ជាទុក្ខ ។ ព្រះអង្គក៏មានព្រះបន្ទូលថា អនត្តា ជាធម៌ពន្យល់ថា គ្មានអញ ឬ របស់អញ ក្នុងអ្វីៗដែលមានបច្ច័យតាក់តែង និង អ្វីៗដែលគ្មានបច្ច័យតាក់តែង (ដូចជានិព្វាន) ។<br>
ព្រះសិទ្ធត្ថបានសម្រេចព្រះនិព្វាន និង សម្មាសម្ពោធិញ្ញាណ បន្ទាប់ពីបានធ្វើសមាធិយ៉ាងបរិបូណ៌ ហេតុនេះទើប ព្រះអង្គត្រូវបានហៅថាព្រះពុទ្ធសក្យមុនី (មនុស្សនៃត្រកូលសក្យដែលប្រកបដោយបញ្ញា និង បានជាព្រះពុទ្ធ) ។ ដោយសារបញ្ញិន្រ្ទិយ (ឥន្រ្ទិយ គឺ បញ្ញា) ព្រះពុទ្ធទ្រង់ដឹងដោយផ្ទាល់ថា អ្វីៗនិមួយៗក្នុងរូបលោកនេះ (និងអ្វីៗក្នុងបាតុភូតវិទ្យា និងចិត្តវិទ្យា) សំគាល់បានដោយលក្ខណៈ ៣ នេះ ។<br>
::*'''អនិច្ចំ''' (សំស្ក្រឹតៈ អនិត្យា) មិនទៀង ឬមិនស្ថិតស្ថេរ ។ ពាក្យនេះតម្រង់ទៅលើការពិតដែលថា ធម៌ទាំងអស់ ដែលតាក់តែងដោយបច្ច័យ (សង្ខារ) មានដំណើរប្រែប្រួលជានិច្ច ។ តាមពិតគ្មានធម៌ឯណា ដែលសាបសូន្យក្នុងទីបំផុតទេ អាការៈខាងក្រៅរបស់វាប៉ុណ្ណោះ ដែលសាបសូន្យ ព្រោះវាផ្លាស់ប្តូរពីធម្មជាតិមួយ ទៅធម្មជាតិមួយផ្សេង ទៀត ។ ឧបមាដូចជាស្លឹកឈើ ដែលធ្លាក់ចុះលើដី ហើយរលាយ បាត់ទៅ ។ នៅពេលដែលរូបរាង និងវត្តមានរបស់ស្លឹកឈើ បានសាបសូន្យទៅ គ្រឿងដែលបង្កើតស្លឹកឈើ បានក្លាយទៅជាលំអងល្អិតៗ ដែលអាចបន្តឲ្យដើមឈើថ្មី កើតឡើង ។ ព្រះពុទ្ធសាសនា បង្រៀនផ្លូវកណ្តាល ដោយជៀសវាង នូវទស្សនៈហួសហេតុ គឺ[[សស្សតទិដ្ឋិ|សស្សតទិដ្ឋិនិយម]] eternalism និង[[ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ|ឧច្ឆេទទិដ្ឋិនិយម]] nihilism ។▼
▲
#'''ទុក្ខំ''' ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ដែលភាសាសំស្ក្រឹតហៅថា ទុហ៍ខា (duḥkha) ប្រែថា សេចក្តីមិនពេញចិត្ត ហើយក៏អាចប្រែថា សេចក្តីឈឺចាប់ដែរ ។ គ្មានអ្វីដែលគេរកឃើញ នៅក្នុងរូបលោក សូម្បីអរូបលោកក៏ដោយ ដែលអាចនាំមក នូវសេចក្តីពេញចិត្តជ្រៅហើយស្ថិតស្ថេរ ។
#'''អនត្តា''' ជាពាក្យក្នុងភាសាបាលី ដែលភាសាសំស្ក្រឹតហៅថា អនត្ម័ន (anatman) ប្រែថា មិនមែនខ្លួន ប្រើក្នុងសូត្រជានាមផង ជាគុណនាមផង សម្រាប់ចង្អុលបង្ហាញថា បាតុភូតទាំងឡាយមិនមែនជា ឬមិនមានខ្លួនដែលស្ថិតស្ថេរ, ដើម្បីរៀបរាប់អ្វីមួយ និង អ្វីទាំងអស់ ដែលជាធម្មជាតិ ដែលកើតដោយការផ្គុំធាតុ ដែលមានខ្លឹមសារដូចគ្នា ដែលជាបាតុភូតនិងជាលោកិយ រាប់ចាប់តាំងពីចក្រវាឡ (universe) រហូតដល់អតិសុខុមលោក (microorganism) ពោលគឺចាប់ពីវត្ថុដ៏ធំបំផុត រហូតដល់វត្ថុដ៏តូចបំផុត ដែលទាក់ទងនឹងរូបកាយ ឬ លោកធាតុខាងក្រៅ ថែមទាំងមនោទុច្ចរិត ណាមួយ និង ទាំងអស់ ដែលជាធម្មជាតិមិនស្ថិតស្ថេរ ។<br>
::*និព្វានគឺជាសន្តិភាព ។ និព្វានគឺជាត្រើយម្ខាងអំពីសង្សារវដ្ត ។ ដោយដាក់ត្រាទាំង៣ (ឬ៤) ទៅក្នុងការពិសោធន៍ ពីពេលមួយទៅពេលមួយ តាមរយៈការយល់ដឹងដោយសមាធិ យើងត្រូវគេនិយាយថា បានបំពេញនូវបញ្ញា- ទី៣ក្នុងនៃធម្មសិក្សាជាន់ខ្ពស់៣- ច្រកចេញអំពីសង្សាវដ្ត ។ ដូច្នេះផ្លូវចេញចាកសង្សារវដ្ត ជាប់ទាក់ទិនជាមួយ នឹងការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងមាំ នៃលោកទិដ្ឋិ (World views) ។▼
'''ជាញឹកញយ គេតែងរំលឹកអំពីធម្មត្រាទី ៤ គឺ ៖'''
▲
==អនិច្ចំ==
បាតុភូតទាំងអស់ ដែលជារបស់លាយគ្នា (វត្ថុនិងការពិសោធន៍) ជាធម្មជាតិប្រែប្រួល មិននៅនឹង ហើយមិនស្ថិតស្ថេរ ។ អ្វីៗដែលយើងអាចពិសោធន៍ឃើញ ដោយវិញ្ញាណរបស់យើង កើតឡើងដោយ ចំណែករួមគ្នា ហើយវត្តមានរបស់វាអាស្រ័យ លើបច្ច័យខាងក្រៅ ។ អ្វីៗមានការផ្លាស់ប្តូរជានិច្ច ហើយបច្ច័យរបស់វា និងអ្វីៗខ្លួនវាក៏ផ្លាស់ប្តូរ ជានិច្ចដែរ ។ អ្វីៗកើតឡើងជាមាន ហើយសាបសូន្យទៅជាគ្មាន ជាដរាប គ្មានអ្វីនៅគង់វង់ឡើយ ។ <br>
|