វគ្គនេះ លោក ប៊ូ ប៉ូ ជាអ្នករៀបរៀង ដោយផ្តោតទៅលើគម្ពីរព្រះយមកៈ និងបោះពុម្ពដោយទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសុរិយា ។
'''អនុសយយមក'''
''' សត្តានុសយា កាមរាគានុសយោ បដិឃានុសយោ មានានុសយោ ទិដ្ឋានុសយោ វិចិកិច្ឆានុសយោ ភវរាគានុសយោ អវិជ្ជានុសយោតិ ។'''
លំដាប់នេះ សូមវិសជ្ជនាក្នុងអនុសយយមកតទៅ ដំណើរសេចក្ដីថា ភគវា សម្ដេចទ្រង់ព្រះភាគ កាលព្រះអង្គត្រាស់ទេសនានូវអនុសយយមកតទៅទៀតកាលព្រះអង្គត្រាស់ទេសនានូវ'''អនុសយយមក'''តទៅទៀត ។ ក្នុងអនុសយយមកនោះក្នុង'''អនុសយយមក'''នោះ ទ្រង់ត្រាស់ទេសនាដោយអនុស័យ ៧ ប្រការ ។
សត្តានុសយា អនុស័យ ៧ ប្រការនោះគឺ ៖
# អវិជ្ជានុស័យ ។
ព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ត្រាស់បុច្ឆាថា '''យស្ស អនុសេតិ១''' បើកាមរាគានុស័យបើ'''កាមរាគានុស័យ''' ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា '''បដិឃានុស័យ''' ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ? ម្យ៉ាងទៀត បើបដិឃានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណាបើប'''ដិឃានុស័យ'''ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា កាមរាគានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ'''កាមរាគានុស័យ'''ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ? បើកាមរានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណាបើ'''កាមរានុស័យ'''ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា '''មានានុស័យ''' '''ទិដ្ឋានុស័យ''' '''វិចិកិច្ឆានុស័យ''' '''ភវរាគានុស័យ''' នឹងវិជ្ជានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬនឹង'''អវិជ្ជានុស័យ'''ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ? បើមានានុស័យបើ'''មានានុស័យ''' '''ទិដ្ឋានុស័យ''' '''វិចិកិច្ឆានុស័យ''' '''ភវរាគានុស័យ''' នឹងវិជ្ជានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណានឹង'''អវិជ្ជានុស័យ'''ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា កាមរាគានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ'''កាមរាគានុស័យ'''ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ឬមិនបនាដេកនៅផងទេ ?
ទ្រង់ត្រាស់វិសជ្ជនាថា បើកាមរាគានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា បដិឃានុស័យ មានានុស័យ ទិដ្ឋានុស័យ វិចិកិច្ឆានុស័យ ភវរាគានុស័យ នឹងអវិជ្ជានុស័យ ក៏ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះ បើកាមរាគានុស័យមានក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា អនុស័យប្រាំមួយប្រការទៀតក៏មានក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះដែរអនុស័យ ៦ ប្រការទៀតក៏មានក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះដែរ ។
'''កាមរាគានុសយមូលកានិ''' អនុស័យទាំង ៦ ប្រការនោះ រមែងមាន'''កាមរាគានុស័យ'''ជាឫសគល់ជាមូលហេតុ បើគ្មានកាមរាគានុស័យជាទីតាំងទេ អនុស័យទាំង ៦ ប្រការ មាន'''បដិឃានុស័យ'''ជាដើម ក៏កើតឡើងមិនបាន ។
កាមរាគានុសយមូលកានិ អនុស័យទាំងប្រាំមួយប្រការនោះ រមែងមានកាមរាគានុស័យជាឫសគល់ជាមូលហេតុ បើគ្មានកាមរាគានុស័យជាទីតាំងទេ អនុស័យទាំងប្រាំមួយប្រការ មានបដិឃានុស័យជាដើម ក៏កើតឡើងមិនបាន ។
មានពាក្យបុច្ឆាថា កាមរាគានុស័យនោះតើដូចម្ដេច ? អ្វីហៅថា កាមរាគ ? អ្វីហៅថា អនុស័យ ? កាមរាគានុស័យនោះតើអាស្រ័យហេតុដូចម្ដេច ?
មានពាក្យវិសជ្ជនាថា កាមរាគៈនោះបានសេចក្ដីតម្រេកក្នុងកាមអនុស័យនោះ'''កាមរាគៈ'''នោះបានសេចក្ដីតម្រេកក្នុងកាមអនុស័យនោះ គឺការដេកតាមឬត្រាំនៅក្នុងខន្ធសន្ដាននៃសត្វរឿយ ៗ ។ កាមរាគ គឺសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាម ២ ប្រការ គឺកិលេសកាម ១ និង វត្ថុកាម ១ ។
កិលេសឈ្មោះថាកាមនោះ ព្រោះហេតុថាកិលេសដែលសត្វគប្បីប្រាថ្នា ។ វត្ថុឈ្មោះថាកាមនោះ ព្រោះហេតុថាជារបស់ដែលសត្វគប្បីប្រាថ្នាដូចគ្នា ។
សេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាម ២ ប្រការនោះឈ្មោះថា អនុស័យ ព្រោះហេតុថាដេកត្រាំនៅឬលិចនៅក្នុងខន្ធសន្ដាន នៃសព្វសត្វដេកនៅរឿយ ៗដេកត្រាំនៅជានិច្ច ក្នុងខន្ធសន្ដាននៃសត្វទាំងឡាយ វៀរលែងតែព្រះអរីយបុគ្គលដែលប្រកបដោយលោកុត្តរចិត្តវៀរលែងតែព្រះអរិយបុគ្គលដែលប្រកបដោយលោកុត្តរចិត្ត ទើបមិនអាចដេកត្រាំនៅបាន ។
::'''បដិឃៈ''' បាននឹងចិត្តប្រកបដោយសេចក្ដីក្រោធ= ចិត្តប្រកបដោយសេចក្ដីក្រោធ ។
::'''មានៈ''' បាននឹងសេចក្ដីប្រកាន់ខ្លួន= សេចក្ដីប្រកាន់ខ្លួន ។
::'''ទិដ្ឋិៈ''' បាននឹងការដែលបុគ្គលយល់ឃើញខុស= ការដែលបុគ្គលយល់ឃើញខុស នឹងប្រកាន់ខុសហើយប្រៀនប្រដៅឲ្យអ្នកដទៃយល់ឃើញខុសប្រកាន់ខុសតាមខ្លួន ។
::'''វិចិកិច្ឆាៈ''' បាននឹងបុគ្គលមានចិត្តគិតសង្ស័យ= បុគ្គលមានចិត្តគិតសង្ស័យ មិនបានកំណត់ឲ្យដាច់ស្រេច ។
::'''អវិជ្ជា''' បាននឹងការមិនដឹង= ការមិនដឹង ។
ធម៌ទាំង ៧ នេះឈ្មោះថា អនុស័យ ព្រោះហេតុថាដេកត្រាំនៅជាប់ជានិច្ចក្នុងខន្ធសន្ដាននៃសត្វទាំងឡាយ លុះតែបានសម្រេចអរិយមគ្គ អរីយផល ទើបធម៌ទាំងប្រាំពីរនេះលែងត្រាំក្នុងសន្ដាន ។
ធម៌ទាំងប្រាំពីរនេះធម៌ទាំង ៧ នេះ គ្រាន់តែកាមរាគមួយប៉ុណ្ណោះ បើកើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាហើយ តែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យក្ដៅក្រហាយអន្ទះអន្ទែង ។ បើមិនខំបំបាត់ចេញទេ ចេះតែបណ្ដោយឲ្យកើតខ្លាំងក្លាឡើងទាល់តែអត់ទ្រាំមិនបាន ដល់វេលាឃើញស្រ្ដីមានសេចក្ដីស្នេហាស្រឡាញ់ខ្លាំងពេក ទៅជាភ្លេចខ្លួនគ្មានគិតអៀនខ្មាស ហ៊ាននិយាយចំអកចំអន់លេងសើចឬហ៊ានចូលទៅចាប់ដៃពាល់ខ្លួនប្រាណស្រីនោះហ៊ាននិយាយចំអកចំអន់លេងសើច ឬហ៊ានចូលទៅចាប់ដៃពាល់ខ្លួនប្រាណស្រីនោះ ដែលគេមិនដឹងខ្លួនសោះ ជួនកាលត្រូវរាជទណ្ឌគឺរាជការចាប់យកទៅធ្វើទណ្ឌកម្មឬពិន័យជាប្រាក់កាស។ ជួនកាលត្រូវរាជទណ្ឌ គឺរាជការចាប់យកទៅធ្វើទណ្ឌកម្មឬពិន័យជាប្រាក់កាស ។ ជួនកាលកើតឈ្លោះប្រកែកវាយដំគ្នា ព្រោះទៅស្រឡាញ់ប្រពន្ធគេឬប្ដីគេ ។
ម្យ៉ាងទៀត អនុស័យប្រាំពីរប្រការមានកាមរាគានុស័យជាដើមនេះបើកើតមានក្នុងចិត្តនៃបុគ្គលនៃបុគ្គលណាហើយ តែងញ៉ាំងបុគ្គលនោះឲ្យប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតផ្សេង ៗ ដែលខ្លួនមិនធ្លាប់ប្រព្រឹត្តពីមុនមកសោះ ទៅជានាំឲ្យហ៊ានប្រព្រឹត្ត ជាហេតុនឹងឲ្យបាននូវសេចក្ដីវិនាសក្នុងជាតិនេះនឹងជាតិមុខ ។ ហេតុដូច្នោះ អ្នកមានប្រាជ្ញាគួរតែខំកំចាត់បង់នូវអនុស័យទាំងប្រាំពីរប្រការមានកាមរាគានុស័យជាដើមនេះឲ្យអស់ចេញពីសន្ដាន ដូចជាការលះបង់នូវសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាមពីរប្រការ លោកសំដៅយកភេទបព្វជ្ជាទើបលះបង់កាមពីរនោះបាន នេះកំណត់ជាន់ខ្ពស់បំផុត បើកំណត់ជាន់ទាបវិញ បុគ្គលជាឃរាវាសក៏អាចលះបង់កាមពីរនោះបានដែរ គឺមិនឲ្យត្រេកអរក្នុងកាមគុណរបស់អ្នកដទៃ នឹងវត្ថុរបស់អ្នកដទៃ បើគ្រាន់តែនឹកត្រេកអរក្នុងចិត្តរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះមិនបញ្ចេញអាការខាងក្រៅឲ្យឃើញច្បាស់ក៏ឥតទោស ជាការដែលអ្នកប្រាជ្ញសរសើរថាជាបុគ្គលសន្ដោស ។
បដិឃានុស័យ បាននឹងសេចក្ដីក្រោធ កើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាតែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យបានទុក្ខទោសឲ្យវិនាសច្រើនឬតិច តាមកម្លាំងក្រោធខ្លាំងឬតិច ។ អ្នកក្រោធខឹងមិនបានសេចក្ដីសុខឬការចំរើនផលប្រយោជន៍អ្វី ៗ ឡើយ ។ ▼
មានានុស័យ បាននឹងការប្រកាន់ខ្លួនប្រាណ បើកើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាហើយ តែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យបាននូវសេចក្ដីវិនាសជាច្រើនប្រការ ។ ▼
ព្រះអដ្ឋកថាចារ្យ សំដែងដោយអនុលោមតាមព្រះពុទ្ធភាសិតនៃសម្ដេចព្រះបរមទសពលមានច្រើនប្រការ ព្រោះថាមានៈនោះបើកើតមានឡើង ហើយបណ្ដោយឲ្យចេះតែចំរើនច្រើនៗ ឡើង ក៏នាំបណ្ដាលឲ្យស្រវឹងទៅផ្សេង ៗ គឺស្រវឹងព្រោះជាតិ ១ ស្រវឹងព្រោះគោត្រ ១ ស្រវឹងព្រោះឥតរោគ ១ ស្រវឹងក្នុងជីវិត ១ ស្រវឹងក្នុងលាភ ១ ស្រវឹងសក្ការៈ ១ ស្រវឹងក្នុងការគោរព ១ ស្រវឹងក្នុងបរិវារ ១ ស្រវឹងក្នុងសម្បត្តិ ១ ស្រវឹងក្នុងការសរសើរគុណ ១ ស្រវឹងក្នុងភាពជាពហូសូត្រ ១ ស្រវឹងក្នុងបដិភាណ ១ ស្រវឹងក្នុងយស ១ ។ បុគ្គលមានមានៈច្រើនតែងនាំឲ្យកើតមានសេចក្ដីស្រវឹងផ្សេង ៗ ដូចរៀបរាប់មកប៉ុណ្ណេះជាដើម ។ ▼
អ្នកស្រវឹងព្រោះជាតិនោះ តែងកើតអំពីភេទទាំងបួនជាមូលហេតុគឺភេទក្សត្រ ១ ភេទព្រហ្មណ៍ ១ ភេទឈ្មួញ ១ ភេទអ្នកគ្រួ ១ ។
ម្យ៉ាងទៀត អនុស័យ ៧ ប្រការមានកាមរាគានុស័យជាដើមនេះបើកើតមានក្នុងចិត្តនៃបុគ្គលនៃបុគ្គលណាហើយ តែងញ៉ាំងបុគ្គលនោះឲ្យប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតផ្សេង ៗ ដែលខ្លួនមិនធ្លាប់ប្រព្រឹត្តពីមុនមកសោះ ។ ឧទាហរណ៍ ទៅជានាំឲ្យហ៊ានប្រព្រឹត្ត ជាហេតុនឹងឲ្យបាននូវសេចក្ដីវិនាសក្នុងជាតិនេះនឹងជាតិមុខ ។ ហេតុដូច្នោះ អ្នកមានប្រាជ្ញាគួរតែខំកំចាត់បង់នូវអនុស័យទាំង ៧ ប្រការមានកាមរាគានុស័យជាដើមនេះឲ្យអស់ចេញពីសន្ដាន ។ ដូចជាការលះបង់នូវសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាម ២ប្រការ លោកសំដៅយកភេទបព្វជ្ជាទើបលះបង់កាម ២ នោះបាន ។ នេះកំណត់ជាន់ខ្ពស់បំផុត ។ បើកំណត់ជាន់ទាបវិញ បុគ្គលជាឃរាវាសក៏អាចលះបង់កាម ២ នោះបានដែរ គឺមិនឲ្យត្រេកអរក្នុងកាមគុណរបស់អ្នកដទៃ នឹងវត្ថុរបស់អ្នកដទៃ ។ បើគ្រាន់តែនឹកត្រេកអរក្នុងចិត្តរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ មិនបញ្ចេញអាការខាងក្រៅឲ្យឃើញច្បាស់ក៏ឥតទោស ។ នេះជាការដែលអ្នកប្រាជ្ញសរសើរថាជាបុគ្គលសន្ដោស ។
ភេទក្សត្រតែងកើតមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា ជាតិសម្បន្នោ ហិខត្តិយោ ឈ្មោះថាក្សត្រជាអ្នកបរិបូណ៌ដោយជាតិ អាត្មាជាក្សត្រប្រកបដោយជាតិខ្ពង់ខ្ពស់ គ្មានអ្នកណាស្មើឡើយ អាត្មាជាក្សត្រកើតមកអំពីក្សត្រតសន្ដិវង្ស ។ ▼
▲ បដិឃានុស័យ បាននឹងសេចក្ដីក្រោធមានន័យថា សេចក្ដីក្រោធ កើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាតែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យបានទុក្ខទោសឲ្យវិនាសច្រើនឬតិច តាមកម្លាំងក្រោធខ្លាំងឬតិច ។ អ្នកក្រោធខឹងមិនបានសេចក្ដីសុខឬការចំរើនផលប្រយោជន៍អ្វី ៗ ឡើយ ។
ឯការស្រវឹងដោយជាតិនោះ ជាហេតុនឹងឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវិបត្តិ ដូចសាក្យរាជទាំងឡាយដែលប្រកបដោយមានៈនោះ ព្រះរាជកុមារព្រះនាមវិឌូឌភៈ សម្លាប់ព្រះញាតិវង្សានុវង្សឲ្យអស់ព្រះជន្មជាច្រើន ។
▲ '''មានានុស័យ ''' បាននឹងការប្រកាន់ខ្លួនប្រាណមានន័យថា ការប្រកាន់ខ្លួនប្រាណ បើកើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាហើយ តែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យបាននូវសេចក្ដីវិនាសជាច្រើនប្រការ ។
ការស្រវឹងព្រោះគោត្រនោះ គឺកើតមានមានៈថា អាត្មាកើតក្នុងអាទិត្យវង្ស ក្សត្រផ្សេង ៗ មានវង្សថោកទាបជាងអាត្មា ។
▲ ព្រះអដ្ឋកថាចារ្យ សំដែងដោយអនុលោមតាមព្រះពុទ្ធភាសិតនៃសម្ដេចព្រះបរមទសពលមានច្រើនប្រការសំដែងដោយអនុលោមតាមព្រះពុទ្ធភាសិតនៃព្រះបរមទសពលមានច្រើនប្រការ ព្រោះថាមានៈនោះបើកើតមានឡើង ហើយបណ្ដោយឲ្យចេះតែចំរើនច្រើនៗ ឡើង ក៏នាំបណ្ដាលឲ្យស្រវឹងទៅផ្សេង ៗ គឺស្រវឹងព្រោះជាតិ ១, ស្រវឹងព្រោះគោត្រ ១, ស្រវឹងព្រោះឥតរោគ ១, ស្រវឹងក្នុងជីវិត ១, ស្រវឹងក្នុងលាភ ១, ស្រវឹងសក្ការៈ ១, ស្រវឹងក្នុងការគោរព ១, ស្រវឹងក្នុងបរិវារ ១, ស្រវឹងក្នុងសម្បត្តិ ១, ស្រវឹងក្នុងការសរសើរគុណ ១, ស្រវឹងក្នុងភាពជាពហូសូត្រ ១, ស្រវឹងក្នុងបដិភាណ ១និង ស្រវឹងក្នុងយស ១ ។ បុគ្គលមានមានៈច្រើនតែងនាំឲ្យកើតមានសេចក្ដីស្រវឹងផ្សេង ៗ ដូចរៀបរាប់មកប៉ុណ្ណេះជាដើម ។
ចំណែកព្រាហ្មណ៍ទាំងឡាយដែលស្រវឹងក្នុងជាតិនោះ គឺមានមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា យើងជាព្រហ្មណ៍មហាសាល ។
▲ '''អ្នកស្រវឹងព្រោះជាតិ'''នោះ តែងកើតអំពីភេទទាំង ៤ ជាមូលហេតុ គឺភេទក្សត្រ, ភេទព្រហ្មណ៍, ភេទឈ្មួញ, និង ភេទអ្នកគ្រួ ។ ភេទក្សត្រតែងកើតមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា '''ជាតិសម្បន្នោ ហិខត្តិយោ ''' ឈ្មោះថាក្សត្រជាអ្នកបរិបូណ៌ដោយជាតិ អាត្មាជាក្សត្រប្រកបដោយជាតិខ្ពង់ខ្ពស់ គ្មានអ្នកណាស្មើឡើយ អាត្មាជាក្សត្រកើតមកអំពីក្សត្រតសន្ដិវង្ស ។ ឯ'''ការស្រវឹងដោយជាតិ'''នោះ ជាហេតុនឹងឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវិបត្តិ ដូចសាក្យរាជទាំងឡាយដែលប្រកបដោយមានៈនោះ ព្រះរាជកុមារព្រះនាមវិឌូឌភៈ សម្លាប់ព្រះញាតិវង្សានុវង្សឲ្យអស់ព្រះជន្មជាច្រើននាក់ ។
ព្រាហ្មណ៍ដែលប្រកាន់គោត្រនោះ គឺប្រកាន់ខ្លួនថា អាត្មាជាព្រាហ្មណ៍កើតអំពីកស្សបគោត្រជាដើម ។
'''ការស្រវឹងព្រោះគោត្រ'''នោះ គឺកើតមានមានៈថា អាត្មាកើតក្នុងអាទិត្យវង្ស ក្សត្រផ្សេង ៗ មានវង្សថោកទាបជាងអាត្មា ។ ចំណែកព្រាហ្មណ៍ទាំងឡាយដែលស្រវឹងក្នុងជាតិនោះ គឺមានមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា យើងជាព្រហ្មណ៍មហាសាល ។ ព្រាហ្មណ៍ដែលប្រកាន់គោត្រនោះ គឺប្រកាន់ខ្លួនថា អាត្មាជាព្រាហ្មណ៍កើតអំពីកស្សបគោត្រជាដើម ។ ឈ្មួញនឹងអ្នកគ្រួទាំងឡាយនោះ មានមានៈព្រោះអាស្រ័យនូវជាតិនិងគោត្រនៃខ្លួន ៗ ដូចគ្នា ។
ឈ្មួញនឹងអ្នកគ្រួទាំងឡាយនោះ មានមានៈព្រោះអាស្រ័យនូវជាតិនឹងគោត្រនៃខ្លួន ៗ ដូចគ្នា ។
មានៈអាស្រ័យនូវជាតិទើបកើតមានឡើង'''មានៈ'''អាស្រ័យនូវជាតិទើបកើតមានឡើង ឈ្មោះថា '''ជាតិមទោ''' ស្រវឹងព្រោះជាតិ ។ មានៈអាស្រ័យនូវគោត្រទើបកើតមានឡើង'''មានៈ'''អាស្រ័យនូវគោត្រទើបកើតមានឡើង ឈ្មោះថា '''គោត្តមទោ''' ស្រវឹងព្រោះគោត្រ ពោលគឺការអួតអាងថា ត្រកូល ឬ វណ្ណៈរបស់ខ្លួនប្រសើរជាងត្រកូល ឬ វណ្ណៈរបស់ជនដទៃ ។
សេក្ដីស្រវឹងក្នុងភាពគ្មានរោគនោះ'''សេចក្ដីស្រវឹងក្នុងភាពគ្មានរោគ'''នោះ គឺកើតមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា អហំ អរោគោ អាត្មានេះជាអ្នកឥតរោគ គណ្ឌុប្បាទមត្តំបិ សូម្បីមាត្រាថាព្យាធិ គឺបូសកើតឡើងដល់អាត្មាក៏គ្មាន ជនទាំងឡាយដទៃក្រៅអាត្មា សុទ្ធតែជាអ្នកមានរោគច្រើន ។
សេចក្ដីស្រវឹងក្នុងវ័យនោះ គឺមានមានៈថា អាត្មានៅក្មេង ជនឯទៀតច្រើនតែជាអ្នកចាស់ជរា ឯអាត្មាអញសូម្បីចាស់ជរាក៏មែនហើយប៉ុន្តែសក់នៅខ្មៅមិនទាន់ស្កូវមួយសរសៃទេ ធ្មេញមិនទាន់បាក់មួយ សាច់នឹងស្បែកមិនទាន់ស្វិតជ្រួញជ្រីវ ភ្នែកមិនទាន់ងងឹត ត្រចៀកមិនទាន់ថ្លង់ជាដើម ។
'''ការស្រវឹងថាខ្លួនគ្មានរោគ''' នឹងស្រវឹងក្នុងវ័យ ទាំងពីរប្រការនេះកើតមានឡើង ព្រោះតែបុគ្គលមិនបានពិចារណាឲ្យឃើញច្បាស់ដោយបញ្ញារបស់ខ្លួន ។ អ្នកមានប្រាជ្ញាគប្បីចូលចិត្តថាធម្មតាមនុស្សឬសត្វមិនដែលគ្មានរោគទេ សុទ្ធតែមានរោគនៅប្រចាំខ្លួនគ្រប់គ្នាជានិច្ច ប្លែកគ្នាតែអ្នកខ្លះមានរោគតិច អ្នកខ្លះមានរោគច្រើនប៉ុណ្ណោះ ហើយរោគនោះខុសគ្នាទៀត មិនសូវដូចគ្នាទេ ។ ប៉ុន្តែមានរោគម្យ៉ាងដូចគ្នា គ្រប់រូបមនុស្សសត្វ គឺរោគស្រេកទឹកនឹងរោគឃ្លានបាយ
ដែលជារោគធំបំផុតប្រចាំជីវិត ព្រោះថាមនុស្សគ្រប់រូបយកចិត្តទុកដាក់ខំថែរក្សា មើលរោគស្រេកនឹងរោគឃ្លាននេះជានិច្ច សូម្បីបានផឹកទឹកនឹងបរិភោគបាយមួយពេលឆ្អែតហើយក៏នៅតែមិនសះជារោគនេះ ព្រោះថាកន្លងពេលពីនោះបន្តិចទៅ ក៏កើតរោគស្រេកឃ្លានទៀត រាល់ថ្ងៃខែរហូតទៅដល់ស្លាប់ ។
ចំណែកការស្រវឹងក្នុងវ័យនោះចំណែក'''ការស្រវឹងក្នុងវ័យ'''នោះ ក៏កម្រនឹងពិចារណាឲ្យយល់ហើយកំចាត់ស្រវឹងចេញបានណាស់ ។ អ្នកមានប្រាជ្ញាគប្បីចូលចិត្តចុះថា បើទុកជាខ្លួនយើងនៅក្មេង ក៏ឈ្មោះថាប្រាសចាកវ័យ ព្រោះជរាចូលមកគ្របសង្កត់ជានិច្ច គឺថាមានជរារាល់វេលា ឯជីវិតចេះតែខិតចូលទៅជិតសេចក្ដីស្លាប់រាល់ថ្ងៃខែឆ្នាំ ។ បើរាប់ថ្ងៃខែដែលខ្លួនរស់នៅរួចមកហើយឃើញថាចេះតែចំរើនច្រើនៗឡើង ឯថ្ងៃខែឆ្នាំខាងមុខចេះតែថយតិចៗទៅ ហេតុនោះ បានជាលោកប្រាប់ថា បុគ្គលកើតមកក្នុងលោកនេះមិនបានស្ថិតនៅឲ្យទៀងទាត់ក្នុងវ័យណាមួយទេ គឺដំបូងជាបឋមវ័យ ហើយលឿនទៅដល់មជ្ឈិមវ័យជាថ្នាក់កណ្ដាលរហូតដល់ថ្នាក់បំផុតជាបច្ឆិមវ័យ ។
បុគ្គលអ្នកស្រវឹងក្នុងវ័យនោះ'''បុគ្គលអ្នកស្រវឹងក្នុងវ័យ'''នោះ សូម្បីដឹងថាខ្លួនមានសក់ស្កូវ ធ្មេញបាក់ ភ្នែកងងឹត សាច់ស្បែកជ្រួញជ្រីញហើយ ក៏នៅតែគិតថាខ្លួននៅក្មេង មិនយល់ព្រមថាខ្លួនចាស់ជរាទេ បើគេហៅតាយាយក៏អាក់អន់ចិត្តបើគេហៅប្អូនឬបងក៏សប្បាយរីករាយចិត្ត ដូច្នេះចាត់ថាអ្នកស្រវឹងក្នុងវ័យ។
'''ឧប្បន្នោ មានោ''' មានះប្រកាន់ខ្លួនកើតឡើងដោយអំណាចនៃចិត្តគិតថា '''អហំ ចីរំ ជីរំ ជិវាមិ''' អញមានជីវិតរស់នៅឥឡូវនេះ ហើយនឹងមានជីវិតរស់នៅតទៅមុខទៀតបានយូរក្ដី អញតែងបានសុខ ឥតទុក្ខព្រួយ អញមានជីវិតដ៏មាំមួនថិតថេរ អ្នកឯទៀតមានជីវិតមិនមាំមួនទេ មានជីវិតមិនបានសុខដូចអញឡើយ មានះយ៉ាងនេះឈ្មោះថា ស្រវឹងក្នុងជីវិត ។
ការស្រវឹងក្នុងលាភនោះ'''ការស្រវឹងក្នុងលាភ'''នោះ គឺប្រកាន់ថាខ្លួនជាអ្នកមានលាភច្រើន ជាអ្នករកលាភបានងាយ ៗ ឯអ្នកដទៃសូម្បីមានលាភក៏មែនហើយ ប៉ុន្តែមិនស្មើនឹងអញទេ ។ ចំណែកបណ្ឌិតជនវិញ មិនស្រវឹងក្នុងលាភយ៉ាងនេះទេ លោកសំគាល់ថាអាត្មាអញបានលាភច្រើនដូច្នេះ មកពីហេតុដែលអញបានធ្វើកងការកុសលទុក ទើបលោកឧស្សាហ៍បរិចាគទាន ។
ការស្រវឹងក្នុងបរិវារនោះ'''ការស្រវឹងក្នុងបរិវារ'''នោះ គឺប្រកាន់ថាអាត្មាអញនេះមានបរិវារច្រើនរាប់រយពាន់នាក់ ឥតអ្នកណាមានបរិវារច្រើនស្មើនឹងអញទេ លុះស្រវឹងយ៉ាងនេះហើយ ក៏តាំងអហង្ការមមង្ការ គឺប្រកាន់ថាមានតែអញជាអ្នកប្រសើរវិសេសជាងគេ ចំណែកអ្នកប្រាជ្ញវិញ បើទុកជាមានបរិវារច្រើនដល់ប៉ុន្មាន ក៏លោកមិនស្រវឹងដូច្នេះដែរ ។
ការស្រវឹងក្នុងសម្បត្តិនោះគឺស្រវឹងដោយអំណាចនៃគំនិតគិតឃើញថា'''ការស្រវឹងក្នុងសម្បត្តិ'''នោះគឺស្រវឹងដោយអំណាចនៃគំនិតគិតឃើញថា អាត្មាអញមានគ្រឿងឧបភោគបរិភោគជាច្រើន នឹងមានកាមគុណទាំងប្រាំ ជាទីប្រលោមលួងលោមចិត្តក៏ច្រើន ស្រីស្រិង្គារនឹងវត្ថុអ្វី ៗ ក៏មានគ្រប់មុខឥតខ្វះ យល់ឃើញដូច្នេះហើយមិនបានធ្វើការកុសលណាមួយទេ បែរជាតាំងខ្លួនក្នុងអហង្ការមមង្ការសំគាល់ថា អាត្មាអញជាអ្នកមានសម្បត្តិច្រើនជាងគេ ឥតអ្នកណាមានស្មើទៅវិញ ។ ចំណែកបណ្ឌិតវិញ បើទុកជាមានសម្បត្តិច្រើនដល់ប៉ុន្មាន ក៏លោកមិនស្រវឹងយ៉ាងនេះដែរ លោកតែងបែងចែកទ្រព្យរបស់ខ្លួនជាបួនចំណែក គឺមួយចំណែកទុកចំណាយក្នុងគ្រាមានគ្រោះថ្នាក់អាសន្នអន្តរាយ ពីរចំណែកសម្រាប់ប្រកបកិច្ចការចិញ្ចឹមជីវិតមានពាណិជ្ជកម្មជាដើម នឹងចិញ្ចឹមគ្រួសារខ្លួន មួយចំណែកទៀតសម្រាប់ធ្វើបុណ្យ បណ្ឌិតលោកបែងចែកទ្រព្យជាបួនចំណែកយ៉ាងនេះ ។
ការស្រវឹងក្នុងសរីរៈពណ៌សណ្ឋាននោះ'''ការស្រវឹងក្នុងសរីរៈពណ៌សណ្ឋាន'''នោះ គឺសំគាល់ថា អភិរូបោ បាសាទិកោ អាត្មាអញមានរូបរាងកាយពណ៌សម្បុរទ្រង់ទ្រាយល្អឆើតឆាយសមរម្យនាំឲ្យអ្នកផងមានចិត្តជ្រះថ្លាស្រឡាញ់ អ្នកដទៃសូម្បីមានរូបរាងល្អ ក៏មិនស្មើនឹងអញ គ្មានគេសរសើរដូចអញដែរ ។
ការស្រវឹងក្នុងភាពជាពហុសូត្រនោះ'''ការស្រវឹងក្នុងភាពជាពហុសូត្រ'''នោះ គឺស្រវឹងដោយគំនិតគិតឃើញថា អាត្មាអញជាអ្នករៀនបានច្រើន បានស្ដាប់ច្រើន គ្មានអ្នកណាចេះដឹងស្មើនឹងអញទេ ។ ការស្រវឹងនេះមានពីរប្រការ គឺស្រវឹងថាខ្លួនជាអ្នកចេះដឹងច្រើនជាងគេ ១ ស្រវឹងថាមិត្តសម្លាញ់ ឬបក្សពួករបស់ខ្លួនជាអ្នកចេះដឹងច្រើនជាងគេ ១ ។
ការស្រវឹងក្នុងបដិភាណនោះ'''ការស្រវឹងក្នុងបដិភាណ'''នោះ គឺសំគាល់ថា អាត្មាអញជាអ្នកមានបញ្ញាឈ្លាសវៃ ប៉ិនប្រសប់ក្នុងការបុច្ឆានឹងវិសជ្ជនាយ៉ាងស្ទាត់ គ្មានអ្នកណាឈ្លាសវៃប៉ិនប្រសប់ចោទឆ្លើយស្មើនឹងអញទេ ។
ការស្រវឹងក្នុងសិល្បសាស្រ្តវិជ្ជាការនោះ'''ការស្រវឹងក្នុងសិល្បសាស្រ្តវិជ្ជាការ'''នោះ គឺសំគាល់ថាអាត្មាអញមានវិជ្ជាការ ប្រសើជាងអ្នកដទៃ គ្មានអ្នកណាស្មើនឹងអញឡើយ ។
'''មានះ''' ដែលកើតមានឡើងដោយអំណាចនៃសេចក្ដីស្រវឹងនោះ បើពោលដោយប្រភេទមានច្រើនយ៉ាងណាស់ ។ ប៉ុន្តែសូមនាំមកសំដែងក្នុងទីនេះដោយសង្ខេបប៉ុណ្ណេះ ។ អ្នកមានបញ្ញាគប្បីជ្រាបចុះថា មានះគឺការប្រកាន់ផ្សេង ៗ ដែលនឹងមានទោសក្នុងជាតិនេះឬជាតិមុខ ។ តួយ៉ាងដូច'''សុប្បពុទ្ធសាក្យរាជ''' ជាព្រះបរមញាតិរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ, ជាបិតានៃព្រះនាងពិម្ពា និង ព្រះទេវទត្ត និង ជាព្រះបរមជេដ្ឋារបស់ព្រះនាងសិរិមហាមាយា ហើយក៏រាប់ចូលក្នុងវង្សនៃសាក្យរាជ ។ '''សុប្បពុទ្ធសាក្យរាជ'''ប្រកបដោយព្រះទ័យរឹងរូស មានមានះ ទើបបានចងអាឃាតព្យាបាទនឹងព្រះបរមសាស្ដាដោយហេតុ ២ ប្រការ គឺការលះបង់ព្រះនាងពិម្ពាទៅបព្វជ្ជា និង ការតាំងនៅក្នុងទីជាពៀរនៃព្រះទេវទត្ត ។ ដោយសារតែគំនំចងពៀរដូច្នេះ ទើប'''សុប្បពុទ្ធសាក្យរាជ'''រាំងផ្លូវគោចរបិណ្ឌបាតនៃព្រះបរមត្រៃលោកនាថ ហើយ'''សុប្បពុទ្ធសាក្យរាជ'''ក៏បានសោយផលនៃកម្មជាទិដ្ឋធម្មវេទនីយ៍ គឺមហាប្រឹឋពីស្រូបចុះទៅកើតក្នុងមហាអវចីនរក អាស្រ័យហេតុដែលប្រកបដោយ'''មានានុស័យ''' ។
មានះដែលកើតមានឡើងដោយអំណាចនៃសេចក្ដីស្រវឹងនោះ បើពោលដោយប្រភេទមានច្រើនយ៉ាងណាស់ ប៉ុន្តែនាំមកសំដែងក្នុងទីនេះដោយសង្ខេបប៉ុណ្ណេះ ។ អ្នកមានបញ្ញាគប្បីជ្រាបចុះថា មានះនោះបាននឹងប្រកាន់ផ្សេង ៗ ដែលនឹងមានទោសក្នុងជាតិនេះឬជាតិមុខ តួយ៉ាងដូចសុប្បពុទ្ធសាក្យរាជ ជាព្រះបរមញាតិរបស់សម្ដេចព្រះពុទ្ធអង្គជាបិតានៃព្រះនាងពិម្ពានឹងព្រះទេវទត្ត ជាព្រះបរមញាតិរបស់សម្ដេចព្រះពុទ្ធអង្គជាព្រះបិតានៃព្រះនាងពិម្ពានឹងព្រះទេវទត្ត ជាព្រះបរមជេដ្ឋារបស់សម្ដេចព្រះនាងសិរិមហាមាយា រាប់ចូលក្នុងវង្សនៃសាក្យរាជប្រកបដោយព្រះទ័យរឹងរូសមានមានះ ទើបបានចងអាឃាតព្យាបាទក្នុងសម្ដេចព្រះបរមសាស្ដាដោយហេតុពីរប្រការ គឺលះបង់ចោលនូវព្រះនាងពិម្ពាទៅបព្វជ្ជា ១ នឹងតាំងនៅក្នុងទីជាពៀរនៃព្រះទេវទត្ត ១ លុះចងពៀរដូច្នេះហើយ ទើបរាំងផ្លូវគោចរបិណ្ឌបាតនៃសម្ដេចព្រះបរមត្រៃលោកនាថ ទាល់តែបានសោយផលនៃកម្មជាទិដ្ឋធម្មវេទនីយ៍ គឺមហាប្រឹឋពីស្រូបចុះទៅកើតក្នុងមហាអវចីនរក អាស្រ័យហេតុដែលប្រកបដោយមានានុស័យ ។
បុគ្គលដែលប្រកបដោយ'''ទិដ្ឋានុស័យ''' '''វិចិកិច្ឆានុស័យ''' '''ភវរាគានុស័យ''' និង'''អវិជ្ជានុស័យ'' ក៏ជាហេតុនឹងឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវិនាសក្នុងជាតិនេះ និង ជាតិមុខដូចគ្នា ។ ហេតុនោះ បានជាព្រះបរមសាស្ដាទ្រង់ត្រាស់ទេសនា អនុស័យ ៧ ប្រការបញ្ចូលក្នុង[[យមកបរកណ៍]]ដោយប្រការដូច្នេះ ។
បុគ្គលដែលប្រកបដោយទីដ្ឋានុស័យ វិចិកិច្ឆានុស័យ ភវរាគានុស័យ នឹងអវិជ្ជានុស័យ ក៏ជាហេតុនឹងឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវិនាសក្នុងជាតិនេះនឹងជាតិមុខដូចគ្នា ។ ហេតុនោះ បានជាសម្ដេចព្រះបរមសាស្ដាទ្រង់ត្រាស់ទេសនា អនុស័យប្រាំពីរប្រការបញ្ចូលក្នុងយមកបរកណ៍ដោយប្រការដូច្នេះ ។
|