គ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
No edit summary |
|||
បន្ទាត់ទី១៖
[[ឯកសារ:Skeleton2.jpg|150px|right|thumb|រូបគ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស(ប្រើក្នុងសៀវភៅជីវវិទ្យា)]]
គ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស (human skeleton) គឺជាគ្រោងរាងផ្នែកខាងក្នុងនៃរាងកាយ ។ ទារកទើបកើតភ្លាមមានឆ្អឹងទាំងអស់ ២៧០ បំណែក (១) (២) (៣) ហើយចំនួននេះចាប់ផ្តើមថយចុះទៅនៅត្រឹមតែ ២០៦ បំណែកប៉ុណ្ណោះពេលមនុស្សធំធាត់ចូលដល់ពេញវ័យ ព្រោះថា ឆ្អឹងមួយចំនួនបានរំលាយខ្លួនបញ្ចូលគ្នាទៅជាបំណែកមួយ ។ ម៉ាស់ឆ្អឹងទាំងអស់នៃគ្រោងឆ្អឹងកើនឡើងដល់ចំណុចកំពូលនៅពេលមនុស្សឈានចូលអាយុ ៣០ ឆ្នាំ ។ គ្រោងឆ្អឹងមនុស្សអាចបែងចែកជា គ្រោងឆ្អឹងអ័ក្ស (សន្លាក់) (axial skeleton) និង គ្រោងឆ្អឹងសន្ធាន (តភ្ជាប់) (appendicular skeleton) ។ គ្រោងឆ្អឹងសន្លាក់ផ្សំឡើងដោយ ឆ្អឹងកងខ្នង (vertebral column) ឆ្អឹងជំនីរ (rib cage) និង ឆ្អឹងលលាដ៍ក្បាល (skull) ។ ចំណែកឯគ្រោងឆ្អឹងតភ្ជាប់វិញ ដែលភ្ជាប់ខ្លួនវាទៅនឹងគ្រោងឆ្អឹងសន្លាក់ ផ្សំឡើងដោយឆ្អឹងសន្ទះទ្រូង (pectoral girdles) ឆ្អឹងត្រគាក (pelvic girdle) ព្រមទាំង ឆ្អឹងដៃ (upper limbs) និងឆ្អឹងជើង (lower limbs) ។
គ្រោងឆ្អឹងមនុស្សដើរតួសំខាន់នៅក្នុងមុខងារ ៦ យ៉ាងនៃខ្លួនប្រាណ ពោលគឺ ១) មុខងារទ្រទ្រង់ (support), ២) មុខងារធ្វើចលនា (movement), ៣) មុខងារការពារ (protection), ៤) មុខងារបង្កើតគ្រាប់ឈាម (production of blood cells), ៥) មុខងាររក្សាទុកអ៊ីយ៉ុងផ្សេងៗ (storage of ions) និង ៦) មុខងារត្រួតត្រាក្រពេញអង់ដូគ្រីន (endocrine regulation) ។
គ្រោងឆ្អឹងមនុស្សគ្មានរូបសណ្ឋានទ្វេភាព (រូបរាងពីរខុសគ្នា) រវាងភេទទាំងពីរ (sexually dimorphic) ដូចជាគ្រោងឆ្អឹងរបស់ពួកសត្វអំបូរពានរ (ស្វា) (primate species) ជាច្រើនយ៉ាងនោះទេ ប៉ុន្តែគ្រោងឆ្អឹងមនុស្សមានភាពខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចស្ទើរមើលមិនយល់ នៃរូបសណ្ឋានរបស់ភេទទាំងពីរ ឧទាហរណ៍ឆ្អឹងក្បាល (skull) គ្រោងឆ្អឹងធ្មេញ (dentition) ឆ្អឹងវែង (long bones) និង ឆ្អឹងត្រគាក (pelves) ។ ជាទូទៅ ធាតុទាំងឡាយនៃគ្រោងឆ្អឹងរបស់សត្វញី ភាគច្រើនជាឆ្អឹងតូចជាងនិងមិនរឹងមាំដូចឆ្អឹងរបស់សត្វឈ្មោលនៅក្នុងក្រុមសត្វដែលមានអំបូរតែមួយនោះទេ ។ ឆ្អឹងត្រគាកនៃគ្រោងឆ្អឹងសត្វញី ក៏ខុសគ្នាពីឆ្អឹងត្រគាកនៃគ្រោងឆ្អឹងសត្វឈ្មោលដែរ ដើម្បីសម្រួលដល់ការបង្កើតកូនចេញមកក្រៅ (child birth) ។
== រូបផ្គុំទូទៅនៃឆ្អឹង ==
មានបីចំណែក គឺឆ្អឹងក្បាល ឆ្អឹងដងខ្លួន និងឆ្អឹងអវយវៈ ៖
=== ឆ្អឹងក្បាល ===
ឆ្អឹងក្បាលមានពីរ៖
* ឆ្អឹងលលាដ៍ មាន ឆ្អឹងថ្ងាស ឆ្អឹងចំហៀង ឆ្អឹងលលា ឆ្អឹងពយ
* ឆ្អឹងមុខ មាន ឆ្អឹងប្រឡង់ភ្នែក ឆ្អឹងច្រមុះ (ខ្ទង់ច្រមុះ) ឆ្អឹងថ្ពាល់ ឆ្អឹងថ្គាមលើ និងថ្គាមក្រោម។
=== ឆ្អឹងដងខ្លួន ===
មានបីគឺ ឆ្អឹងខ្នង ឆ្អឹង ជំនីរ និងឆ្អឹងទ្រូង៖
==== ឆ្អឹងខ្នង ====
ឆ្អឹងខ្នងមានឆ្អឹងកងចំនួន ៣១ កង ចែកជា៖
* ឆ្អឹងកងក ចំនួន៨
* ឆ្អឹងកងឧរា (ឆ្អឹងកងខ្នង) ចំនួន ១២
Line ១៩ ⟶ ៣៣:
==== ឆ្អឹងជំនីរ ====
ឆ្អឹងជំនីរមាន១២គូចែកជា៖
* ឆ្អឹងជំនីរជុំ ៧គូ
* ឆ្អឹងជំនីរស្ទើរ ៣គូ
Line ២៥ ⟶ ៤១:
==== ឆ្អឹងទ្រូង ====
ឆ្អឹងទ្រូងមានតែមួយគត់ ហើយមានលក្ខណៈស្ពោត។
=== ឆ្អឹងអវយវៈ ===
ឆ្អឹងអវយវៈមានពីរប្រភេទ គឺ ឆ្អឹងអវយវៈក្រោម និងឆ្អឹងអវយវៈលើ ៖
==== ឆ្អឹងអវយវៈក្រោម ====
ឆ្អឹងអវយវៈក្រោមមានពីរគឺ៖
* ឆ្អឹងអវយវៈប្រាកដ មាន ឆ្អឹងភ្លៅ ឆ្អឹងអង្គញ់ ឆ្អឹងកំភួនជើង និងឆ្អឹងប្រអប់ជើង
* ឆ្អឹងអវយវៈមិនប្រាកដ គឺ ឆ្អឹងត្រគាក សម្រាប់ភ្ជាប់ ជើងមកដងខ្លួន និង ទ្រអាការៈក្នុង។
==== ឆ្អឹងអវយវៈលើ====
ឆ្អឹងអវយវៈលើមានពីរដូចគ្នាដែរ គឺ៖
* ឆ្អឹងអវយវៈប្រាកដ មាន ឆ្អឹងដើមដៃ ឆ្អឹងកំភួនដៃ និងឆ្អឹងប្រអប់ដៃ
* ឆ្អឹងអវយវៈមិនប្រាកដ មាន ឆ្អឹងក្រវ៉ាត់ស្មាមានឆ្អឹងដងកាំបិតមួយគូ ឆ្អឹងស្លាបប្រចៀវមួយគូ សម្រាប់ភ្ជាប់អវយវៈប្រាកដមកដងខ្លួន។
== នាទីគ្រោងឆ្អឹង ==
គ្រោងឆ្អឹងមាននាទីប្រាំយ៉ាងគឺ៖
* ទ្រទ្រង់រាងកាយ
* ការពាររាងកាយ
Line ៤៤ ⟶ ៧១:
* ផ្ទុក[[សារធាតុខនិជ]]
* ផលិត[[គោលិកាឈាម]]។
== ផ្នែកផ្សេងៗនៃឆ្អឹងកង ==
ផ្នែកផ្សេងៗនៃ ឆ្អឹងកងមាន៖
* តួឆ្អឹង
* ប្រហោងឆ្អឹង
Line ៥១ ⟶ ៨១:
* ពកសន្លាក់
* ពកឆ្អឹងកង។
ទ្រនាប់ឆ្អឹង ជាឆ្អឹងខ្ចីសម្រាប់ការពារការសង្កត់ទម្ងន់ ប៉ះទង្គិចពេលរត់ ឬ លោត។
== ការសិក្សាលើទម្រង់ឆ្អឹងវែង និងជាលិកាឆ្អឹង ==
=== ការសិក្សាដោយប្រើភ្នែកទទេ ===
ការសិក្សាដោយប្រើភ្នែកទទេទៅលើឆ្អឹងវែងឃើញថា ឆ្អឹងវែងមាន៖
* ក្បាលឆ្អឹង
* សម្បកឆ្អឹង
Line ៦០ ⟶ ៩៥:
* ឆ្អឹងស្ពោត ផ្ទុក[[ខួរក្រហម]]
* ប្រហោងឆ្អឹង ផ្ទុក[[ខួរលឿង]]។
ចំណាំ៖
* ខួរលឿង ផលិត[[គោលិកាឈាម]]ពេលបាត់បង់ឈាមច្រើន។
* ខួរក្រហាម ផលិត[[គោលិកាឈាម]]មុនពេលមនុស្សពេញវ័យ។
=== ការសិក្សាដោយប្រើ[[អតិសុខុមទស្សន៍]] ===
ការសិក្សាដោយប្រើ[[អតិសុខុមទស្សន៍]]ទៅលើជាលិកាឆ្អឹងឃើញមាន៖
* សម្បកឆ្អឹង
Line ៧២ ⟶ ១១០:
== សន្លាក់ ==
សន្លាក់គឺជាកន្លែងដែល ក្បាលឆ្អឹងពីរ ឬច្រើននៅប្រឈមមុខគ្នា ភាគច្រើនឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបាន។
[[មនុស្ស]]មានសន្លាក់ចំនួនបី គឺ៖
* សន្លាក់អឌ្ឍចល័ត ជាសន្លាក់ឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបានតែមានព្រំដែន
* សន្លាក់ចល័ត ជាសន្លាក់ឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបានទូលំទូលាយ
* សន្លាក់អចល័ត ជាសន្លាក់ដែលមិនឲ្យឆ្អឹងកម្រើកបាន។
== ការលូតលាស់របស់ឆ្អឹង ==
* នៅអាយុ៧ខែនៅក្នុងផ្ទៃ ឆ្អឹងទាំងអស់នៅជាឆ្អឹងខ្ចី
* ក្រោយកំណើត កោសិកាឆ្អឹងខ្ចី ចាប់ផ្តើមរឹងដោយ[[សារធាតុខនិជ]] ហើយក្លាយជាឆ្អឹង
* ឆ្អឹងលូតលាស់នៅផ្នែកក្បាលឆ្អឹង
* ឆ្អឹងឈប់លូតលាស់នៅពេលមនុស្សមានអាយុ២៥ឆ្នាំ។
== តំហែរក្សាឆ្អឹង ==
ដើម្បីឲ្យឆ្អឹងរឹងមាំ លូតលាស់ល្អ មិនពុក និងមិនងាយបាក់ យើងត្រូវ៖
* ហាត់ប្រាណជាប្រចាំ
* បរិភោគអាហារសម្បូរពួក[[សារធាតុខនិជ]] និង[[វីតាមីន|ជីវជាតិ]] (ពិសេសវីតាមីន D)៕
== ឯកសារយោង ==
# Miller, Larry (2007-12-09). "We're Born With 300 Bones. As Adults We Have 206". Ground Report.
# "How many bones does the human body contain?". Ask.yahoo.com. 2001-08-08. Retrieved 2010-03-04.
# Exploring our human bodies. San Diego Supercomputer Center Education
# Fernández, KS; de Alarcón, PA (Dec 2013). "Development of the hematopoietic system and disorders of hematopoiesis that present during infancy and early childhood.". Pediatric clinics of North America 60 (6): 1273–89. PMID 24237971.
# Lee, Na Kyung; Sowa, Hideaki; Hinoi, Eiichi; Ferron, Mathieu; Ahn, Jong Deok; Confavreux, Cyrille; Dacquin, Romain; Mee, Patrick J.; McKee, Marc D.; Jung, Dae Young; Zhang, Zhiyou; Kim, Jason K.; Mauvais-Jarvis, Franck; Ducy, Patricia; Karsenty, Gerard (2007). "Endocrine Regulation of Energy Metabolism by the Skeleton". Cell 130 (3): 456–69. doi:10.1016/j.cell.2007.05.047. PMC 2013746. PMID 17693256.
# Buikstra, J.E.; D.H. Ubelaker (1994). Standards for data collection from human skeletal remains. Arkansas Archaeological Survey. p. 208.
# Phenice, T. W. (1969). "A newly developed visual method of sexing the os pubis". American Journal of Physical Anthropology 30 (2): 297–301. doi:10.1002/ajpa.1330300214. PMID 5772048.
# Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Report of a WHO Study Group. Technical Report Series 843. World Health Organization. 1994. ISBN 92-4-120843-0. PMID 7941614.[page needed]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ជីវវិទ្យា]]
| |||