|
[[Category:Year of birth unknown]]
[[Category:12th-century monarchs in Asia]]
ព្រះអង្គមានព្រះអគ្គមហេសី ព្រះនាមដូចម្ដេចមិនប្រាកដ, ប្រាកដតែថា ព្រះអង្គមានព្រះរាជធីតាច្បង ១ អង្គ ព្រះនាម "នរេន្ទ្រលក្ស្មី" មានព្រះរាជស្វាមីព្រះនាម "ក្សត្រិន្ទ្រាទិត្យ" ត្រូវជាព្រះអនុជនៃព្រះហិរណ្យវរ្ម័ន ។ មានព្រះរាជឱរស ១ អង្គព្រះនាមព្រះមហេន្ទ្រទិត្យ ៗ មានព្រះរាជជាយា ព្រះនាម "រាជបតិន្ទ្រលក្ស្មី" តែមិនបានដឹងច្បាស់ថា ជាធីតាក្សត្រិយ៍អង្កណាទេ ។
មានបញ្ហាថា ៈ- ព្រះធរណេន្ទ្រវរ្ម័ន ជាព្រះជេដ្ឋា គួរតែបានសោយរាជសម្បត្តិមុនព្រះបាទជយវរ្ម័ន ដ៏ជាព្រះអនុជ, នេះហេតុម្ដេចព្រះអនុជបានសោយរាជ្យមុនព្រះរាមទៅវិញ ? ។ មានបរិហារថា ៈ ការសោយរាជ្យរបស់ព្រះបាទជយវរ្ម័នទី ៦ នោះ មិនបានប្រព្រឹត្តទៅតាមកំដាប់នៃច្បាប់រាជសន្តតិវងសទេ គឺក្នុងពេលនោះ មានការណ៍បះបោរក្នុងនគរ, ព្រះបាទជយវរ្ម័នទី ៦ ស្ដេចចេញកម្រាបទាល់តែរាបទាបទៅវិញ, ដូច្នេះរាជសម្បត្តិទើបបានទៅព្រះអង្កដូចពោលមក, កាលទ្រង់សោយទិវង្គតហើយ គ្មានរាជឱរសនឹងទទួលរាជសម្បត្តិស្នង គេទើបអញ្ជើញព្រះជេដ្ឋាធិរាជដែលជាព្រះរាជវង្សជាន់ខ្ពស់ ឲ្យទទួលគ្រងរាជសម្បត្តិតមក ។
ការផែនដី ៈ -ព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ ទ្រង់ទទួលគ្រងរាជសម្បត្តិក្នុងវ័យជរាណាស់ទៅហើយ ។ តាមប្រក្រតីអំពីដើមមក ទ្រង់មានកិរិយាសុភាពជាសប្បុរស សព្វព្រះរាជហ្ឫទ័យនិពន្ធពាក្យកាព្យ តែពាក្យកាព្យរបស់ព្រះអង្គទាំងប៉ុន្មាននោះ មិនបានប្រាកដមាននៅមកដល់វេលានេះទេ ។ មកក្នុងបច្ឆិមវ័យនេះព្រះរាជហ្ឫទ័យរបស់ព្រះអង្គដេកដួលទៅតែក្នុងផ្លូវធម៌ ។ ការផែនដី ទ្រង់គ្រាន់តែថ្ងបទុក មិនឲ្យលិចលង់ទៅហួសពេក, ការកសាងរបស់សំខាន់ ៗ ដែលព្រះហាក្សត្រិយ៍មុន ៗ ធ្លាប់ធ្វើមក នឹងការកម្រាបពួកបះបោរនៅតាមបច្ចន្តរដ្ឋ ដូចយ៉ាងពួកថៃតាំងឥស្សរភាពនៅយោនកជៀងសែននោះ ទ្រង់មិនបានសំដែងស្នាព្រះហស្តទុកទេ ប្រាកដតែថា ទ្រង់បានបន្ធូរបន្ថយដំឡៃមុខពន្ធដារក្នុងព្រះនគរឲ្យតិចចុះ ជាហេតុឲ្យធូរស្រួលដល់បណ្ដារាស្ត្រអ្នកបង់ពន្ធ ដោយអំណាចសេចក្ដីសប្បុរសរបស់ព្រះអង្គ ។
ព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ ស្ដេចស្ថិតនៅក្នុងរាជសម្បត្តិបានតែត្រឹម ៥ ឆនាំក៏ស្ដេចសោយទិវង្គតទៅតាមយថាកម្ម, រាជបណ្ឌិតថ្វាយព្រះនាមព្រះបរមសពថា "ព្រះបាទបរមនិស្កលបទ" ។
ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័ន ទី ២
ព.ស. ១៦៥៦ – ១៦៨៨, គ.ស. ១១១៣ – ១១៤៥
ព្រះមហាក្សត្រិយ៍អង្គនេះ ជាព្រះឱរសព្រះក្សត្រិន្ទ្រាទិត្យ (ដែលជាប់តំណវង្សមកអំពីព្រះហិរណ្យវរ្ម័ន) នឹងព្រះនាងនរេន្ទ្រលក្ស្មី (ដ៏ជាព្រះរាជធីតាព្រះបាទធរណេណ្ត្រវរ្ម័នទី ១), ទ្រង់មានព្រះរូបឆោមល្អ ជាមជ្ឈិមបុរស ព្រះបរមរូបរបស់ព្រះអង្គ គេបានកសាងទុកនៅព្រះរបៀងប្រាសាទនគរវត្តប៉ែកខាងត្បូង នៅដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
ក្រោយដែលព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ សោយទិវង្គតហើយ ប្រទេសកម្ពុជាបែកជា ២ ដោយមានព្រះរាជវង្ស ២ អង្គ ឬ ២ ពួក វិវាទដណ្ដើមរាជសម្បត្តិគ្នា តែមិនប្រាកដព្រះនាមដូចម្ដេច ។ គ្រានោះព្រះសូរ្យវរ្ម័នទ្រង់នៅក្នុងបឋមវ័យ (កំឡោះ) តែជាអ្នកមានព្រះប្រីជាឆ្លាតវាងវៃ ទ្រង់យល់ហេតុផលបានវែងឆ្ងាយ ទ្រង់ព្រះចិន្ដាថា បើនឹងបណ្ដោយឲ្យសង្គ្រាមកើតនៅក្នុងព្រះនគរដូច្នេះទៅ មិនយូរប៉ុន្មានទេមុខជានឹងមានប្រទេសដទៃ ដែលមានឥទ្ធិពលដូចយ៉ាងចាម្ប៍ជាដើម លើកទ័ពមកសង្គ្របវាយផ្ទួនទៀតជាមិនខាន ដូចដែលធ្លាប់ប្រាកដមានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមុន ៗ នេះមកហើយ ។ លំដាប់នោះ ព្រះអង្គក៏រួបរួមកងទ័ពមួយផ្នែកទៀតជាពួកទី ៣ នៅភ្នំមណ្ឌរៈ ហើយទ្រង់លើកទៅវាក្សត្រិយ៍អ្នកបះបោរទាំង ២ ពួក ទាល់តែបរាជ័យរាបទៅ ទើបទ្រង់ឡើងគ្រងពិភពផែនដីតមក មានព្រះបរមនាមថា "សូរ្យវរ្័ន" ឬ "ស្រីសូរ្យវរ្ម័ន" រាប់ជាទី ២ ស្ដេចគង់នៅក្រុងស្រីយសោធរបុរៈ ។ ព្រះអគ្គមហេសីប្រហែលជាទ្រង់មានដែរតាមរាជប្រវេណី តែព្រះនាមដូចម្ដេចមិនប្រាកដក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ។ ឯព្រះរាជឱរសព្រះធីតាប្រហែលជាគ្មានទេ ទើបមិនប្រាកដក្នុងពេលដែលព្រះអង្គសោយទិវង្គត ។
ការផែនដី ៈ - ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នក្រោយដែលទ្រង់បានឡើងគ្រងពិភពហើយក្នុងរវាង ៣-៤ ឆ្នាំនោះ ទ្រង់ក៏បានចាត់ការគ្រប់គ្រងផ្នែកមធ្យមរដ្ឋឲ្យបានរៀបរយតាមដើម នឹងទ្រង់ចាត់ការកសាងគ្រឿងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌ នឹងបង្ហាត់សេនាទាហានទុកជាយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ការពារប្រទេសកុំឲ្យមានការណ៍បះបោរដូចក្នុងរជ្ជកាលមុន ៗ នេះទៀត ។
និយាយពីពួកសៀមដែលមានព្រះព្រហ្មរាជជាប្រមុខនោះ មកក្នុងឆ្នាំ ព.ស. ១៦៦០ ប្រហែលជាគិតថា ព្រះបាទសុរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលទើបសោរាជ្យថ្មី គង់ទន់ខ្សោយបែបយ៉ាងព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ ទើបរួបរួមទ័ពបានប្រហែល ៨០.០០០ នាក់ លើកចុះមកសង្កត់សង្កិនពួករាស្ត្រខ្មែនៅតាមជាយព្រះរាជអាណាចក្រភាគខាងលិច ហើយលុកចូលមកដល់នគរកំពែងពេជ្រ ដែលមានមហាឧបរាជខ្មែរព្រះនាម "ព្រះរាជរាជ" ឈរគ្រប់គ្រងនៅទីនោះ ដោយព្រះរាមរាជមិនដឹងខ្លួនជាមុន ។ កាលលើកទ័ពទៅដល់ជាយក្រុងកំពែងពេជ្រ ព្រះព្រហ្មរាជ ក៏ចូលទៅជួបនឹងព្រះរាមរាជ ទទួលក្រឡេកទៅឃើញព្រះកែវមរកតនៅក្នុងព្រះវិហារក្នុងក្រុងនោះក៏ទូលសុំយកទៅ ព្រះរាមរាជទើបទាល់ ក៏លើកឲ្យទៅតាំងមិនស្ម័គ្រ។ ព្រះព្រហ្មរាជកាលបានព្រះកែវមរកតទៅហើយ ក៏គិតព្រួយបារម្ភក្រែងខ្មែរលើកទ័ពទៅដណ្ដើមយកមកវិញ ទើបគិតធ្វើឧបាយក្រឡៃព្រះកែវមរកតបំបាត់ដានកុំឲ្យខ្មែររកឃើញ គឺយកបាយអមកបូកស្រោបព្រះកែវមរកត ឲ្យមើលឃើញហាក់ដូចជាព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយយកទៅលាក់ទុកយ៉ាងគត់មត់ ។
រឿងសៀមតាំងឥស្សរភាពនៅក្នុងខែត្រខ័ណ្ឌនៃព្រះរាជអាណាចក្រនោះ មិនបានផុតទៅអំពីព្រះការណ៍របស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទេ កាលទ្រង់ជ្រាបហើយ ក៏ត្រាស់ឲ្យកងទ័ពលើកទៅកម្រាប់ពួកសៀមនោះ ឲ្យត្រឡប់នៅក្រោមម្លប់ព្រះបរមពោធិសម្ភារដូចដើមវិញ ។ សៀមតោងនៅក្រោមអារក្ខាខ្មែរតមកទៀត ដរាបដល់សតវត្សទី ១៨ ទើងអាចតាំងឥស្សរភាពបាន ដូចជានឹងមានពោលក្នុងរយៈតទៅ ។
ឯព្រះកែវមរកតមិនបានត្រឡប់មកនគរវិញ នៅកប់បាត់ក្នុងស្រុកយោនកជៀងសែនតមក ។ ការដែលមិនបានត្រឡប់មកវិញ ប្រហែលជាដោយហេតុព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់និយមរាប់អានលទ្ធិវៃស្ណវៈ ។ រឿងព្រះកែវមរកត ទើបមិនបានមកជំពាក់ក្នុងព្រះរាជហឫទ័យប៉ុន្មានមុខ គួរឲ្យស្ដាយ ។
ក្នុងឆ្នាំ ព. ស. ១៦៦០ ក្រោយដែលទ្រង់សោយរាជ្យបាន ៤ ឆ្នាំបានស្ដេចតែងរាជទូត ឲ្យនាំរាជសារទៅសូមចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពនឹងប្រទេសចិន ហើយនឹងប្រទេសចាម្ប៍ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ក្នុងផ្លូវរដ្ឋបសាសនោបាយ ។ ប្រទេសទាំងពីរនេះ ក៏ព្រមទទួលសម្ពន្ធមេត្រីភាពផងដោយរីករាយ ហើយតែងរាជទូតឲ្យនាំរាជសារមកវិញតាមសមគួរ ។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពនឹងប្រទេសចិន រាប់ជាគ្រាទី ៧ ក្នុងរជ្ជកាលនេះ ។
ចំណែកឯប្រទេសចាម្ប៍ សូម្បីមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នានឹងប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងវែង តែក៏មិនបានជាមិត្រជិតដិតគ្នាប៉ុន្មាន ច្រើនតែជាអរិនឹងគ្នាតាំងអំពីដើមមក ទើបតែនឹងមកប្រាកដក្នុងរជ្ជកាលនេះថា បានចងមេត្រីផាពនឹងគ្នា តែនេះក៏ដោយកុសលោបាយរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នដូចជានឹងមានប្រាកដទៅខាងក្រោយ ។
កាលចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពហើយ ទ្រង់បានលើកទ័ពហ្លួង សឹងមានសេនាដំរីជាយ៉ាងច្រើន ទៅវាយប្រទេសកៅជី (យួន) ដែលចេះតែរុករានទន្ទ្រានយកជាយព្រះរាជអាណាខែត្រខ្មែរ ប៉ែកខាងលើជាញឹកញយ ។ កាលកងទ័ពខ្មែរលើកទៅដល់ ទ័ពយួនក៏លើកចេញមកច្បាំងតទល់ តែទប់ឥទ្ធិពលកងទ័ពខ្មែរពុំបាន កងទ័ពខ្មែរបានវាយលុករហូតទៅដល់ស្រុកង៉ែអាន ទើបលើកទ័ពត្រឡប់មកព្រះនគរវិញ ។
កន្លងមក ៤ ឆ្នាំ ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាម្ដងទៀត ដោយហេតុកៅជីមិនរាងចាល ។ សង្គ្រាមគ្រានេះទ្រង់វាយរហូតដល់ស្រុកតាន់ហួ ទ្រង់ប្រកាសឲ្យស្រុកដែលវាយបានទាំងប៉ុន្មាន ជាចំណុះប្រទេសកម្ពុជា ហើយស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់មកព្រះនគរ ។
ក្នុងវេលានោះ ដែនដីដែលជាប្រទេសលាវ ដូចយ៉ាងហ្លួងព្រះបាងនឹងវៀងច័ន្ទន៍ជាដើម ក៏ជាអាណាខែត្ររបស់ខ្មែរដែរ ។
កាលទៅវាយប្រទេសចម្ប៉ា ជាការសងសឹកចាម្ប៍ ដែលមានគំនិតខូច បានលើកទ័ពជើងទឹកមកលុកក្រុងស្រីយសោធរបុរៈ ក្នុងកាលចុងរជ្ជកាលព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី ៣ ដែលក្នុងពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ ដោយត្រូវទឹកធំលិចយ៉ាងខ្លាំង ដូចមានពោលហើយ ។ កងទ័ពខ្មែរវាយលុកចូលដល់ក្រុងវិជ័យ ចាប់ព្រះរាជាចាម្ប៍ ទ្រង់ព្រះនាមស្រីជយឥន្ទ្រវរ្ម័នបាន ។ តែក្នុងទីខ្លះថា ព្រះរាជាអង្គនេះរត់ចោលព្រះនគរបាត់ទៅ ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័ន កាលទ្រង់មានជ័យជំនះដូច្នេះហើយ, ទើបត្រាស់ប្រកាសរួមប្រទេសចម្ប៉ា ចូលជាអាណាខែត្ររបស់កម្ពុជរដ្ឋ ទ្រង់តាំងព្រះរាជវង្ស ១ អង្គ ព្រះនាម "ហរិទេព" នឹងត្រូវជាព្រះអនុជនៃព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះអង្គ ឲ្យនៅគ្រប់គ្រងរដ្ឋចម្ប៉ា ហើយស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់ព្រះនគរ ។ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរជ្ជកាលនេះ មានព្រំប្រទល់ដ៏ធំទូលាយយ៉ាងអស្ចារ្យម្ដងទៀត ។ វាសនារបស់ខ្មែរបានឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុត ។
ផ្នែកគ្រប់គ្រង ៈ - ព្រះបាទសរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់ចាត់តាំងព្រះមហាឧបរាជឲ្យទៅគ្រប់គ្រងបច្ចន្តរដ្ឋ ដូចក្នុងរជ្ជកាលមុន ៗ តែក្នុងរជ្ជកាលនេះ ព្រះមហាឧបរាជមានដល់ទៅ ៧ អង្គ គឺនៅស្រីធម្មនគរ ១ អង្គ, នៅកំពែងពេជ្រ ឬ កោសម្ពី ១ អង្គ, នៅលវបុរៈ ឬ ស្រីអយុធ្យា ១ អង្គ, ហរិភិញ្ជ័យ ឬហៅហរិបុញ្ជ័យ ១ អង្គ, នៅនគរភ្នំ ភាគខាងលើ ១ អង្គ, នៅឃ្លាំងក្នុងដែនកូស័ងស៊ីន ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ ១ អង្គ, នៅវិជ័យ ក្នុងចម្ប៉ារដ្ឋ ១ អង្គ ។
ផ្នែកកសាង ៈ - កាលស្ដេចព្រះរាជសង្គ្រាមហើយ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់ឲ្យសាងប្រាសាទទេវស្ថាន ១ ដ៏ហើយដោយសិលាសឹងមានទំហំធំមហិមា មានថ្នាក់ ៣ ថ្នាក់ នឹងមានលក្ខណៈល្អអស្ចារ្យនឹករកប្រាសាទឯណាក្នុងលោកនេះ ដែលមានទំហំនឹងលំអស្មើដូចគ្មាន ឲ្យឈ្មោះថា "វិស្ណុលោក" ។
| 