សូយ៌្យវម៌្មទី២៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
No edit summary |
No edit summary |
||
បន្ទាត់ទី២៤៖
|}}
វ្រះបាទ'''សូយ៌្យវម៌្មទី២''' រជ្ជកាល (គ.ស ១១១៣-១១៥០) ព្រះនាមពេលសោយរាជ្យ '''ធូលីវ្រះបាទ ធូលីជេងវ្រះកម្រតេង អញឝ្រីសូយ្យ៌វម៌្មទេវ'''។ បច្ឆាមរណនាម '''វ្រះបាទបរមវិឝ្ណុលោក'''។ ព្រះអង្គសោយរាជ្យនៅទីក្រុងយសោធបុរ និងបានកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត
==Early years==▼
ព្រះបាទ សុរិយាវរ្ម័នទី២ ព្រះអង្គជាសមាជិកមួយរូបក្នុងព្រះរាជវង្សមហិធរបុរៈ ។ ព្រះអង្គត្រូវជាចៅមីងរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦ ។ បិតាព្រះអង្គព្រះនាម ឥន្ទ្រាទិយា ត្រូវជាចៅរបស់ព្រះហិរញ្ញវរ្ម័ន តាមរយៈមហេសីផ្សេងមួយទៀត ។ មាតាព្រះអង្គព្រះនាម នឫន្ទ្រលក្ស្មី ត្រូវ ជាចៅរបស់ព្រះហិរញ្ញវរ្ម័ន និងព្រះនាងហិរញ្ញលក្ស្មី និងត្រូវជាក្មួយបង្កើតរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦ ព្រះបាទយុវរាជ និងព្រះបាទធរណិន្ទ្រវរ្ម័ន ។▼
ដូច្នេះជីតាព្រះអង្គខាងឪពុក និងជីដូនព្រះអង្គខាងម្ដាយសុទ្ធតែជាកូនរបស់ព្រះហិរញ្ញវរ្ម័នទាំងអស់ ។▼
ក្រោយដែលព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ សោយទិវង្គតហើយ ប្រទេសកម្ពុជាបែកជា ២ ដោយមានព្រះរាជវង្ស ២ អង្គ ឬ ២ ពួក វិវាទដណ្ដើមរាជសម្បត្តិគ្នា តែមិនប្រាកដព្រះនាមដូចម្ដេច ។ គ្រានោះព្រះសូរ្យវរ្ម័នទ្រង់នៅក្នុងបឋមវ័យ (កំឡោះ) តែជាអ្នកមានព្រះប្រីជាឆ្លាតវាងវៃ ទ្រង់យល់ហេតុផលបានវែងឆ្ងាយ ទ្រង់ព្រះចិន្ដាថា បើនឹងបណ្ដោយឲ្យសង្គ្រាមកើតនៅក្នុងព្រះនគរដូច្នេះទៅ មិនយូរប៉ុន្មានទេមុខជានឹងមានប្រទេសដទៃ ដែលមានឥទ្ធិពលដូចយ៉ាងចាម្ប៍ជាដើម លើកទ័ពមកសង្គ្របវាយផ្ទួនទៀតជាមិនខាន ដូចដែលធ្លាប់ប្រាកដមានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមុន ៗ នេះមកហើយ ។ លំដាប់នោះ ព្រះអង្គក៏រួបរួមកងទ័ពមួយផ្នែកទៀតជាពួកទី ៣ នៅភ្នំមណ្ឌរៈ ហើយទ្រង់លើកទៅវាក្សត្រិយ៍អ្នកបះបោរទាំង ២ ពួក ទាល់តែបរាជ័យរាបទៅ ទើបទ្រង់ឡើងគ្រងពិភពផែនដីតមក មានព្រះបរមនាមថា "សូរ្យវរ្័ន" ឬ "ស្រីសូរ្យវរ្ម័ន" រាប់ជាទី ២ ស្ដេចគង់នៅក្រុងស្រីយសោធរបុរៈ ។ ព្រះអគ្គមហេសីប្រហែលជាទ្រង់មានដែរតាមរាជប្រវេណី តែព្រះនាមដូចម្ដេចមិនប្រាកដក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ។ ឯព្រះរាជឱរសព្រះធីតាប្រហែលជាគ្មានទេ ទើបមិនប្រាកដក្នុងពេលដែលព្រះអង្គសោយទិវង្គត ។▼
ការផែនដី ៈ - ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នក្រោយដែលទ្រង់បានឡើងគ្រងពិភពហើយក្នុងរវាង ៣-៤ ឆ្នាំនោះ ទ្រង់ក៏បានចាត់ការគ្រប់គ្រងផ្នែកមធ្យមរដ្ឋឲ្យបានរៀបរយតាមដើម នឹងទ្រង់ចាត់ការកសាងគ្រឿងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌ នឹងបង្ហាត់សេនាទាហានទុកជាយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ការពារប្រទេសកុំឲ្យមានការណ៍បះបោរដូចក្នុងរជ្ជកាលមុន ៗ នេះទៀត ។▼
និយាយពីពួកសៀមដែលមានព្រះព្រហ្មរាជជាប្រមុខនោះ មកក្នុងឆ្នាំ ព.ស. ១៦៦០ ប្រហែលជាគិតថា ព្រះបាទសុរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលទើបសោរាជ្យថ្មី គង់ទន់ខ្សោយបែបយ៉ាងព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ ទើបរួបរួមទ័ពបានប្រហែល ៨០.០០០ នាក់ លើកចុះមកសង្កត់សង្កិនពួករាស្ត្រខ្មែនៅតាមជាយព្រះរាជអាណាចក្រភាគខាងលិច ហើយលុកចូលមកដល់នគរកំពែងពេជ្រ ដែលមានមហាឧបរាជខ្មែរព្រះនាម "ព្រះរាជរាជ" ឈរគ្រប់គ្រងនៅទីនោះ ដោយព្រះរាមរាជមិនដឹងខ្លួនជាមុន ។ កាលលើកទ័ពទៅដល់ជាយក្រុងកំពែងពេជ្រ ព្រះព្រហ្មរាជ ក៏ចូលទៅជួបនឹងព្រះរាមរាជ ទទួលក្រឡេកទៅឃើញព្រះកែវមរកតនៅក្នុងព្រះវិហារក្នុងក្រុងនោះក៏ទូលសុំយកទៅ ព្រះរាមរាជទើបទាល់ ក៏លើកឲ្យទៅតាំងមិនស្ម័គ្រ។ ព្រះព្រហ្មរាជកាលបានព្រះកែវមរកតទៅហើយ ក៏គិតព្រួយបារម្ភក្រែងខ្មែរលើកទ័ពទៅដណ្ដើមយកមកវិញ ទើបគិតធ្វើឧបាយក្រឡៃព្រះកែវមរកតបំបាត់ដានកុំឲ្យខ្មែររកឃើញ គឺយកបាយអមកបូកស្រោបព្រះកែវមរកត ឲ្យមើលឃើញហាក់ដូចជាព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយយកទៅលាក់ទុកយ៉ាងគត់មត់ ។▼
រឿងសៀមតាំងឥស្សរភាពនៅក្នុងខែត្រខ័ណ្ឌនៃព្រះរាជអាណាចក្រនោះ មិនបានផុតទៅអំពីព្រះការណ៍របស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទេ កាលទ្រង់ជ្រាបហើយ ក៏ត្រាស់ឲ្យកងទ័ពលើកទៅកម្រាប់ពួកសៀមនោះ ឲ្យត្រឡប់នៅក្រោមម្លប់ព្រះបរមពោធិសម្ភារដូចដើមវិញ ។ សៀមតោងនៅក្រោមអារក្ខាខ្មែរតមកទៀត ដរាបដល់សតវត្សទី ១៨ ទើងអាចតាំងឥស្សរភាពបាន ដូចជានឹងមានពោលក្នុងរយៈតទៅ ។▼
ឯព្រះកែវមរកតមិនបានត្រឡប់មកនគរវិញ នៅកប់បាត់ក្នុងស្រុកយោនកជៀងសែនតមក ។ ការដែលមិនបានត្រឡប់មកវិញ ប្រហែលជាដោយហេតុព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់និយមរាប់អានលទ្ធិវៃស្ណវៈ ។ រឿងព្រះកែវមរកត ទើបមិនបានមកជំពាក់ក្នុងព្រះរាជហឫទ័យប៉ុន្មានមុខ គួរឲ្យស្ដាយ ។▼
ក្នុងឆ្នាំ ព. ស. ១៦៦០ ក្រោយដែលទ្រង់សោយរាជ្យបាន ៤ ឆ្នាំបានស្ដេចតែងរាជទូត ឲ្យនាំរាជសារទៅសូមចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពនឹងប្រទេសចិន ហើយនឹងប្រទេសចាម្ប៍ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ក្នុងផ្លូវរដ្ឋបសាសនោបាយ ។ ប្រទេសទាំងពីរនេះ ក៏ព្រមទទួលសម្ពន្ធមេត្រីភាពផងដោយរីករាយ ហើយតែងរាជទូតឲ្យនាំរាជសារមកវិញតាមសមគួរ ។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពនឹងប្រទេសចិន រាប់ជាគ្រាទី ៧ ក្នុងរជ្ជកាលនេះ ។▼
ចំណែកឯប្រទេសចាម្ប៍ សូម្បីមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នានឹងប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងវែង តែក៏មិនបានជាមិត្រជិតដិតគ្នាប៉ុន្មាន ច្រើនតែជាអរិនឹងគ្នាតាំងអំពីដើមមក ទើបតែនឹងមកប្រាកដក្នុងរជ្ជកាលនេះថា បានចងមេត្រីផាពនឹងគ្នា តែនេះក៏ដោយកុសលោបាយរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នដូចជានឹងមានប្រាកដទៅខាងក្រោយ ។▼
កាលចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពហើយ ទ្រង់បានលើកទ័ពហ្លួង សឹងមានសេនាដំរីជាយ៉ាងច្រើន ទៅវាយប្រទេសកៅជី (យួន) ដែលចេះតែរុករានទន្ទ្រានយកជាយព្រះរាជអាណាខែត្រខ្មែរ ប៉ែកខាងលើជាញឹកញយ ។ កាលកងទ័ពខ្មែរលើកទៅដល់ ទ័ពយួនក៏លើកចេញមកច្បាំងតទល់ តែទប់ឥទ្ធិពលកងទ័ពខ្មែរពុំបាន កងទ័ពខ្មែរបានវាយលុករហូតទៅដល់ស្រុកង៉ែអាន ទើបលើកទ័ពត្រឡប់មកព្រះនគរវិញ ។▼
កន្លងមក ៤ ឆ្នាំ ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាម្ដងទៀត ដោយហេតុកៅជីមិនរាងចាល ។ សង្គ្រាមគ្រានេះទ្រង់វាយរហូតដល់ស្រុកតាន់ហួ ទ្រង់ប្រកាសឲ្យស្រុកដែលវាយបានទាំងប៉ុន្មាន ជាចំណុះប្រទេសកម្ពុជា ហើយស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់មកព្រះនគរ ។▼
ក្នុងវេលានោះ ដែនដីដែលជាប្រទេសលាវ ដូចយ៉ាងហ្លួងព្រះបាងនឹងវៀងច័ន្ទន៍ជាដើម ក៏ជាអាណាខែត្ររបស់ខ្មែរដែរ ។▼
កាលទៅវាយប្រទេសចម្ប៉ា ជាការសងសឹកចាម្ប៍ ដែលមានគំនិតខូច បានលើកទ័ពជើងទឹកមកលុកក្រុងស្រីយសោធរបុរៈ ក្នុងកាលចុងរជ្ជកាលព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី ៣ ដែលក្នុងពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ ដោយត្រូវទឹកធំលិចយ៉ាងខ្លាំង ដូចមានពោលហើយ ។ កងទ័ពខ្មែរវាយលុកចូលដល់ក្រុងវិជ័យ ចាប់ព្រះរាជាចាម្ប៍ ទ្រង់ព្រះនាមស្រីជយឥន្ទ្រវរ្ម័នបាន ។ តែក្នុងទីខ្លះថា ព្រះរាជាអង្គនេះរត់ចោលព្រះនគរបាត់ទៅ ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័ន កាលទ្រង់មានជ័យជំនះដូច្នេះហើយ, ទើបត្រាស់ប្រកាសរួមប្រទេសចម្ប៉ា ចូលជាអាណាខែត្ររបស់កម្ពុជរដ្ឋ ទ្រង់តាំងព្រះរាជវង្ស ១ អង្គ ព្រះនាម "ហរិទេព" នឹងត្រូវជាព្រះអនុជនៃព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះអង្គ ឲ្យនៅគ្រប់គ្រងរដ្ឋចម្ប៉ា ហើយស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់ព្រះនគរ ។ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរជ្ជកាលនេះ មានព្រំប្រទល់ដ៏ធំទូលាយយ៉ាងអស្ចារ្យម្ដងទៀត ។ វាសនារបស់ខ្មែរបានឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុត ។▼
ផ្នែកគ្រប់គ្រង ៈ - ព្រះបាទសរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់ចាត់តាំងព្រះមហាឧបរាជឲ្យទៅគ្រប់គ្រងបច្ចន្តរដ្ឋ ដូចក្នុងរជ្ជកាលមុន ៗ តែក្នុងរជ្ជកាលនេះ ព្រះមហាឧបរាជមានដល់ទៅ ៧ អង្គ គឺនៅស្រីធម្មនគរ ១ អង្គ, នៅកំពែងពេជ្រ ឬ កោសម្ពី ១ អង្គ, នៅលវបុរៈ ឬ ស្រីអយុធ្យា ១ អង្គ, ហរិភិញ្ជ័យ ឬហៅហរិបុញ្ជ័យ ១ អង្គ, នៅនគរភ្នំ ភាគខាងលើ ១ អង្គ, នៅឃ្លាំងក្នុងដែនកូស័ងស៊ីន ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ ១ អង្គ, នៅវិជ័យ ក្នុងចម្ប៉ារដ្ឋ ១ អង្គ ។▼
ផ្នែកកសាង ៈ - កាលស្ដេចព្រះរាជសង្គ្រាមហើយ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់ឲ្យសាងប្រាសាទទេវស្ថាន ១ ដ៏ហើយដោយសិលាសឹងមានទំហំធំមហិមា មានថ្នាក់ ៣ ថ្នាក់ នឹងមានលក្ខណៈល្អអស្ចារ្យនឹករកប្រាសាទឯណាក្នុងលោកនេះ ដែលមានទំហំនឹងលំអស្មើដូចគ្មាន ឲ្យឈ្មោះថា "វិស្ណុលោក" ។▼
▲==Early years==
[[File:Suryavarman II in procession.jpg|right|thumb|250px|ព្រះបាទសូរវរ្ម័នទី២]]
Line ៥៩ ⟶ ៣៨:
The first two syllables in the monarch's name are a [[Sanskrit language]] root meaning "sun". ''Varman'' is the one who mastered Marmakala (Ancient defense practice) or otherwise the traditional suffix of Indian [[kshatriyas]] that is generally translated as "shield" or "protector", and was adopted by Khmer royal lineages.
▲ ក្រោយដែលព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ សោយទិវង្គតហើយ ប្រទេសកម្ពុជាបែកជា ២ ដោយមានព្រះរាជវង្ស ២ អង្គ ឬ ២ ពួក វិវាទដណ្ដើមរាជសម្បត្តិគ្នា តែមិនប្រាកដព្រះនាមដូចម្ដេច ។ គ្រានោះព្រះសូរ្យវរ្ម័នទ្រង់នៅក្នុងបឋមវ័យ (កំឡោះ) តែជាអ្នកមានព្រះប្រីជាឆ្លាតវាងវៃ ទ្រង់យល់ហេតុផលបានវែងឆ្ងាយ ទ្រង់ព្រះចិន្ដាថា បើនឹងបណ្ដោយឲ្យសង្គ្រាមកើតនៅក្នុងព្រះនគរដូច្នេះទៅ មិនយូរប៉ុន្មានទេមុខជានឹងមានប្រទេសដទៃ ដែលមានឥទ្ធិពលដូចយ៉ាងចាម្ប៍ជាដើម លើកទ័ពមកសង្គ្របវាយផ្ទួនទៀតជាមិនខាន ដូចដែលធ្លាប់ប្រាកដមានក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រមុន ៗ នេះមកហើយ ។
==Life and reign==
▲ ការផែនដី ៈ - ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នក្រោយដែលទ្រង់បានឡើងគ្រងពិភពហើយក្នុងរវាង ៣-៤ ឆ្នាំនោះ ទ្រង់ក៏បានចាត់ការគ្រប់គ្រងផ្នែកមធ្យមរដ្ឋឲ្យបានរៀបរយតាមដើម នឹងទ្រង់ចាត់ការកសាងគ្រឿងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌ នឹងបង្ហាត់សេនាទាហានទុកជាយ៉ាងច្រើនសម្រាប់ការពារប្រទេសកុំឲ្យមានការណ៍បះបោរដូចក្នុងរជ្ជកាលមុន ៗ នេះទៀត ។
During his decades in power, the king reunited the empire, reversing many of the benign policies of his predecessor, historians believe. Vassals paid him tribute. In the west and north, his soldiers expanded the borders to cover new parts of present-day Thailand, [[Laos]] and [[Peninsular Malaysia]]. He staged large military operations in the east as well, but these were largely unsuccessful, at least according to accounts from the empire's rivals. As is common in reconstructing Khmer history, there is plenty of room for debating these and other precise events. Khmer inscriptions, a major source of information, may exaggerate the empire's accomplishments, while accounts from rival states may do the same with its shortcomings.
Line ៧៦ ⟶ ៥៧:
Further on in the gallery is a display of Suryavarman's military might. Commanders with armor and weapons stand atop fierce war elephants, with ranks of foot soldiers below, each holding a spear and shield. One of the commanders is the king himself, looking over his right shoulder, his chest covered with armour, a sharp weapon in his right hand.
==Death and Succession==▼
Inscriptional evidence suggests that Suryavarman II died between 1145 AD and 1150 AD, possibly during a military campaign against Champa. He was succeeded by [[Dharanindravarman II]], a cousin, son of the brother of the king’s mother. A period of weak rule and feuding began.▼
Suryavarman was given the posthumous name Paramavishnuloka, He Who Has Entered the Heavenly World of Vishnu. Angkor Wat appears to have been completed only after his death. A modern sculpture that adapts his court image in the Angkor Wat bas reliefs today greets visitors arriving at the [[Siem Reap]] airport. Parasols shelter this image of the king, as they did the real Suryavarman almost nine centuries ago.▼
==Popular culture==▼
'''Suryavarman II''' is a civilization leader in the 2007 PC computer game [[Civilization IV: Beyond the Sword]]. In the game, Suryavarman is the leader of the Khmer Empire and has the leader traits "Creative" and "Expansive" (these traits were previously used for [[Cyrus the Great|Cyrus]] of [[Persia]] in the original Civilization IV game).▼
▲ព្រះបាទ សុរិយាវរ្ម័នទី២ ព្រះអង្គជាសមាជិកមួយរូបក្នុងព្រះរាជវង្សមហិធរបុរៈ ។ ព្រះអង្គត្រូវជាចៅមីងរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦ ។ បិតាព្រះអង្គព្រះនាម ឥន្ទ្រាទិយា ត្រូវជាចៅរបស់ព្រះហិរញ្ញវរ្ម័ន តាមរយៈមហេសីផ្សេងមួយទៀត ។ មាតាព្រះអង្គព្រះនាម នឫន្ទ្រលក្ស្មី ត្រូវ ជាចៅរបស់ព្រះហិរញ្ញវរ្ម័ន និងព្រះនាងហិរញ្ញលក្ស្មី និងត្រូវជាក្មួយបង្កើតរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៦ ព្រះបាទយុវរាជ និងព្រះបាទធរណិន្ទ្រវរ្ម័ន ។
▲ដូច្នេះជីតាព្រះអង្គខាងឪពុក និងជីដូនព្រះអង្គខាងម្ដាយសុទ្ធតែជាកូនរបស់ព្រះហិរញ្ញវរ្ម័នទាំងអស់ ។
ការបង្រួបបង្រួមកម្ពុជា
Line ១១២ ⟶ ៧៧:
មេទ័ពចាម និងខ្មែរជាច្រើនដែលជាជនក្បត់ព្រះអង្គ ឬប្រឆាំងនឹងខ្មែរបាននាំគ្នារត់ទៅសុំស្ដេចយួនជ្រកកោនរស់នៅតុងកឹង ។ ប្រទេសយួន ដែលបានអនុញ្ញាតឲ្យជនខុសច្បាប់ទាំងនេះជ្រកកោន យកធ្វើជាជំរំ ត្រូវបានព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី២ វាយប្រហារបើករបាញចាញ់បរាជ័យអស់គ្មានសល់ ។ ស្ដេចចិនដែលបានស្គាល់នូវថ្វីដៃធ្វើសឹកសង្គ្រាមយ៉ាងក្លាហាន អង់អាចអស្ចារ្យរបស់ព្រះអង្គ បានកោតសរសើរ និងផ្ដល់កិត្តិយសឧត្ដុង្គឧត្ដមដល់ព្រះអង្គ ។ អគ្គរាជទូតប្រទេសទាំងពីរតែងតែចេញចូលទៅវិញទៅមកជាប្រក្រតី ។
▲ និយាយពីពួកសៀមដែលមានព្រះព្រហ្មរាជជាប្រមុខនោះ មកក្នុងឆ្នាំ ព.ស. ១៦៦០ ប្រហែលជាគិតថា ព្រះបាទសុរ្យវរ្ម័នទី ២ ដែលទើបសោរាជ្យថ្មី គង់ទន់ខ្សោយបែបយ៉ាងព្រះបាទធរណេន្ទ្រវរ្ម័នទី ១ ទើបរួបរួមទ័ពបានប្រហែល ៨០.០០០ នាក់ លើកចុះមកសង្កត់សង្កិនពួករាស្ត្រខ្មែនៅតាមជាយព្រះរាជអាណាចក្រភាគខាងលិច ហើយលុកចូលមកដល់នគរកំពែងពេជ្រ ដែលមានមហាឧបរាជខ្មែរព្រះនាម "ព្រះរាជរាជ" ឈរគ្រប់គ្រងនៅទីនោះ ដោយព្រះរាមរាជមិនដឹងខ្លួនជាមុន ។ កាលលើកទ័ពទៅដល់ជាយក្រុងកំពែងពេជ្រ ព្រះព្រហ្មរាជ ក៏ចូលទៅជួបនឹងព្រះរាមរាជ ទទួលក្រឡេកទៅឃើញព្រះកែវមរកតនៅក្នុងព្រះវិហារក្នុងក្រុងនោះក៏ទូលសុំយកទៅ ព្រះរាមរាជទើបទាល់ ក៏លើកឲ្យទៅតាំងមិនស្ម័គ្រ។ ព្រះព្រហ្មរាជកាលបានព្រះកែវមរកតទៅហើយ ក៏គិតព្រួយបារម្ភក្រែងខ្មែរលើកទ័ពទៅដណ្ដើមយកមកវិញ ទើបគិតធ្វើឧបាយក្រឡៃព្រះកែវមរកតបំបាត់ដានកុំឲ្យខ្មែររកឃើញ គឺយកបាយអមកបូកស្រោបព្រះកែវមរកត ឲ្យមើលឃើញហាក់ដូចជាព្រះពុទ្ធរូបធម្មតា ហើយយកទៅលាក់ទុកយ៉ាងគត់មត់ ។
▲ រឿងសៀមតាំងឥស្សរភាពនៅក្នុងខែត្រខ័ណ្ឌនៃព្រះរាជអាណាចក្រនោះ មិនបានផុតទៅអំពីព្រះការណ៍របស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទេ កាលទ្រង់ជ្រាបហើយ ក៏ត្រាស់ឲ្យកងទ័ពលើកទៅកម្រាប់ពួកសៀមនោះ ឲ្យត្រឡប់នៅក្រោមម្លប់ព្រះបរមពោធិសម្ភារដូចដើមវិញ ។ សៀមតោងនៅក្រោមអារក្ខាខ្មែរតមកទៀត ដរាបដល់សតវត្សទី ១៨ ទើងអាចតាំងឥស្សរភាពបាន ដូចជានឹងមានពោលក្នុងរយៈតទៅ ។
▲ ឯព្រះកែវមរកតមិនបានត្រឡប់មកនគរវិញ នៅកប់បាត់ក្នុងស្រុកយោនកជៀងសែនតមក ។ ការដែលមិនបានត្រឡប់មកវិញ ប្រហែលជាដោយហេតុព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់និយមរាប់អានលទ្ធិវៃស្ណវៈ ។ រឿងព្រះកែវមរកត ទើបមិនបានមកជំពាក់ក្នុងព្រះរាជហឫទ័យប៉ុន្មានមុខ គួរឲ្យស្ដាយ ។
▲ ក្នុងឆ្នាំ ព. ស. ១៦៦០ ក្រោយដែលទ្រង់សោយរាជ្យបាន ៤ ឆ្នាំបានស្ដេចតែងរាជទូត ឲ្យនាំរាជសារទៅសូមចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពនឹងប្រទេសចិន ហើយនឹងប្រទេសចាម្ប៍ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ក្នុងផ្លូវរដ្ឋបសាសនោបាយ ។ ប្រទេសទាំងពីរនេះ ក៏ព្រមទទួលសម្ពន្ធមេត្រីភាពផងដោយរីករាយ ហើយតែងរាជទូតឲ្យនាំរាជសារមកវិញតាមសមគួរ ។ ប្រទេសកម្ពុជាបានចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពនឹងប្រទេសចិន រាប់ជាគ្រាទី ៧ ក្នុងរជ្ជកាលនេះ ។
▲ ចំណែកឯប្រទេសចាម្ប៍ សូម្បីមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នានឹងប្រទេសកម្ពុជាយ៉ាងវែង តែក៏មិនបានជាមិត្រជិតដិតគ្នាប៉ុន្មាន ច្រើនតែជាអរិនឹងគ្នាតាំងអំពីដើមមក ទើបតែនឹងមកប្រាកដក្នុងរជ្ជកាលនេះថា បានចងមេត្រីផាពនឹងគ្នា តែនេះក៏ដោយកុសលោបាយរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នដូចជានឹងមានប្រាកដទៅខាងក្រោយ ។
▲ កាលចងសម្ពន្ធមេត្រីភាពហើយ ទ្រង់បានលើកទ័ពហ្លួង សឹងមានសេនាដំរីជាយ៉ាងច្រើន ទៅវាយប្រទេសកៅជី (យួន) ដែលចេះតែរុករានទន្ទ្រានយកជាយព្រះរាជអាណាខែត្រខ្មែរ ប៉ែកខាងលើជាញឹកញយ ។ កាលកងទ័ពខ្មែរលើកទៅដល់ ទ័ពយួនក៏លើកចេញមកច្បាំងតទល់ តែទប់ឥទ្ធិពលកងទ័ពខ្មែរពុំបាន កងទ័ពខ្មែរបានវាយលុករហូតទៅដល់ស្រុកង៉ែអាន ទើបលើកទ័ពត្រឡប់មកព្រះនគរវិញ ។
▲ កន្លងមក ៤ ឆ្នាំ ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាម្ដងទៀត ដោយហេតុកៅជីមិនរាងចាល ។ សង្គ្រាមគ្រានេះទ្រង់វាយរហូតដល់ស្រុកតាន់ហួ ទ្រង់ប្រកាសឲ្យស្រុកដែលវាយបានទាំងប៉ុន្មាន ជាចំណុះប្រទេសកម្ពុជា ហើយស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់មកព្រះនគរ ។
▲ ក្នុងវេលានោះ ដែនដីដែលជាប្រទេសលាវ ដូចយ៉ាងហ្លួងព្រះបាងនឹងវៀងច័ន្ទន៍ជាដើម ក៏ជាអាណាខែត្ររបស់ខ្មែរដែរ ។
▲ កាលទៅវាយប្រទេសចម្ប៉ា ជាការសងសឹកចាម្ប៍ ដែលមានគំនិតខូច បានលើកទ័ពជើងទឹកមកលុកក្រុងស្រីយសោធរបុរៈ ក្នុងកាលចុងរជ្ជកាលព្រះបាទហស៌វរ្ម័នទី ៣ ដែលក្នុងពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ ដោយត្រូវទឹកធំលិចយ៉ាងខ្លាំង ដូចមានពោលហើយ ។ កងទ័ពខ្មែរវាយលុកចូលដល់ក្រុងវិជ័យ ចាប់ព្រះរាជាចាម្ប៍ ទ្រង់ព្រះនាមស្រីជយឥន្ទ្រវរ្ម័នបាន ។ តែក្នុងទីខ្លះថា ព្រះរាជាអង្គនេះរត់ចោលព្រះនគរបាត់ទៅ ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័ន កាលទ្រង់មានជ័យជំនះដូច្នេះហើយ, ទើបត្រាស់ប្រកាសរួមប្រទេសចម្ប៉ា ចូលជាអាណាខែត្ររបស់កម្ពុជរដ្ឋ ទ្រង់តាំងព្រះរាជវង្ស ១ អង្គ ព្រះនាម "ហរិទេព" នឹងត្រូវជាព្រះអនុជនៃព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះអង្គ ឲ្យនៅគ្រប់គ្រងរដ្ឋចម្ប៉ា ហើយស្ដេចលើកទ័ពត្រឡប់ព្រះនគរ ។ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរជ្ជកាលនេះ មានព្រំប្រទល់ដ៏ធំទូលាយយ៉ាងអស្ចារ្យម្ដងទៀត ។ វាសនារបស់ខ្មែរបានឡើងដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុត ។
▲ ផ្នែកគ្រប់គ្រង ៈ - ព្រះបាទសរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់ចាត់តាំងព្រះមហាឧបរាជឲ្យទៅគ្រប់គ្រងបច្ចន្តរដ្ឋ ដូចក្នុងរជ្ជកាលមុន ៗ តែក្នុងរជ្ជកាលនេះ ព្រះមហាឧបរាជមានដល់ទៅ ៧ អង្គ គឺនៅស្រីធម្មនគរ ១ អង្គ, នៅកំពែងពេជ្រ ឬ កោសម្ពី ១ អង្គ, នៅលវបុរៈ ឬ ស្រីអយុធ្យា ១ អង្គ, ហរិភិញ្ជ័យ ឬហៅហរិបុញ្ជ័យ ១ អង្គ, នៅនគរភ្នំ ភាគខាងលើ ១ អង្គ, នៅឃ្លាំងក្នុងដែនកូស័ងស៊ីន ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ ១ អង្គ, នៅវិជ័យ ក្នុងចម្ប៉ារដ្ឋ ១ អង្គ ។
ទឹកដីកម្ពុជា
Line ១៤០ ⟶ ១១៤:
http://choukhmer.com/history-of-cambodia/khmer-history-by-ros-chantrabot/inscriptions-and-chinese-sources-3-angkor-period-ngor/
▲==Death and Succession==
▲Inscriptional evidence suggests that Suryavarman II died between 1145 AD and 1150 AD, possibly during a military campaign against Champa. He was succeeded by [[Dharanindravarman II]], a cousin, son of the brother of the king’s mother. A period of weak rule and feuding began.
▲Suryavarman was given the posthumous name Paramavishnuloka, He Who Has Entered the Heavenly World of Vishnu. Angkor Wat appears to have been completed only after his death. A modern sculpture that adapts his court image in the Angkor Wat bas reliefs today greets visitors arriving at the [[Siem Reap]] airport. Parasols shelter this image of the king, as they did the real Suryavarman almost nine centuries ago.
▲ ផ្នែកកសាង ៈ - កាលស្ដេចព្រះរាជសង្គ្រាមហើយ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី ២ ទ្រង់ឲ្យសាងប្រាសាទទេវស្ថាន ១ ដ៏ហើយដោយសិលាសឹងមានទំហំធំមហិមា មានថ្នាក់ ៣ ថ្នាក់ នឹងមានលក្ខណៈល្អអស្ចារ្យនឹករកប្រាសាទឯណាក្នុងលោកនេះ ដែលមានទំហំនឹងលំអស្មើដូចគ្មាន ឲ្យឈ្មោះថា "វិស្ណុលោក" ។
▲==Popular culture==
▲'''Suryavarman II''' is a civilization leader in the 2007 PC computer game [[Civilization IV: Beyond the Sword]]. In the game, Suryavarman is the leader of the Khmer Empire and has the leader traits "Creative" and "Expansive" (these traits were previously used for [[Cyrus the Great|Cyrus]] of [[Persia]] in the original Civilization IV game).
==Notes==
| |||