|
===<span style="font-family: khmer os muol light; font-size:120%;color:black;"> វប្បធម៍ </span>===
នៅក្នុងភូមិនេះអ្នកភូមិតែងគោរព'''ព្រះពុទ្ឋសាសនា'''តាំងពីព្រះពុទ្ឋសាសនាបានផ្សាយចូលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងមកម៉្លេះសំរាប់ជាមាគារសំរាប់ដឹកនាំផ្លូវចិត្តរបស់គេទៅរកសេចក្ដីស្ងប់បាន។ដូចជានៅក្នុងពិធីបុុណ្យប្រពៃណីធំៗដូចជា៖ '''ពិធីបុណ្យមាឃ បូជា ពិសាខ បូជា ភ្ជំបណ្បិន កឋិនទាន ជាដើម'''ល។
{{អំពី | មួយដុំជើងបីដែលនៃឧបករណ៍}}
'''ជើងកាមេរ៉ា'''
ជើងកាមេរ៉ាគឺជាស៊ុមជើងបីដែលអាចចល័តបាន, ប្រើជាវេទិកាមួយសម្រាប់គាំទ្រដល់ទម្ងន់និងការរក្សាបាននូវស្ថេរភាពនៃវត្ថុមួយចំនួនផ្សេងទៀត។ ជើងកាមេរ៉ាផ្ដល់នូវស្ថេរភាពប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងធ្លាក់ចុះនិងកងកម្លាំងផ្ដេកនិងអ័ក្សផ្ដេកអំពីចលនា។ ទីតាំងនៃជើងបីឆ្ងាយពីមជ្ឈមណ្ឌលបញ្ឈរនេះអនុញ្ញាតឱ្យអានុភាពល្អប្រសើរជាងមុនសម្រាប់ជើងកាមេរ៉ាទប់ទល់នឹងការកងកម្លាំងនៅពេលក្រោយ។
== និរុត្តិសាស្ត្រទី ==
បានបញ្ជាក់ជាលើកដំបូងនៅក្នុងភាសាអង់គ្លេសនៅដើមសតវត្សទី 17, ពាក្យ '' ជើងកាមេរ៉ា '' មកតាមរយៈការ [[ឡាទីន]] '' Tripodi ''<ref> {{L & S | tripus | ref}} </ ref> <ref> {{OEtymD | ជើងកាមេរ៉ា |}} </ ref> ដែលជា [[រ៉ូមនីយកម្ម]] នៃ [ភាសាក្រិច [| ភាសាក្រិច]] {{ឡង់ | GRC | τρίπους}} ( '' tripous ''), "បីជើង" (<តូច> GEN </ small> {{ឡង់ | GRC | τρίποδος}} '' tripodos ''), <ref > {{LSJ | បី / pous | τρίπους | ref}} </ ref> ទីបំផុតពី {{ឡង់ | GRC | τρι-}} ( '' tri- ''), "បីដង" <ref> {{LSJ | បី ^ | τρι- | shortref}} </ ref> (ពី {{ឡង់ | GRC | τρία}} '' Tria '', "បី") ។ <ref> {{LSJ | បី / មួយ | τρία | shortref }} </ ref> + {{ឡង់ | ។ GRC | πούς}} ( '' pous ''), "ជើង" <ref> {{LSJ | ។ ពូ / s | πούς | ។ shortref}} </ ref> សំណុំបែបបទបញ្ជាក់ដំបូងបំផុតនៃពាក្យនេះគឺ [[Mycenaean ភាសាក្រិច]] {{ឡង់ | gmy | 𐀴𐀪𐀠}} '' អង្គការតម្លាភាពរី-po '', សរសេរជាតួអក្សរ Syllabics [ខលីនែអ៊ែរ] [] <ref> '។ "អង្គការតម្លាភាពរី-Po '' ត្រូវបានរកឃើញនៅលើ [[Pylos | PY]] តា 641 និង PY តា 709 គ្រាប់។ {{ឡង់ | gmy | 𐀴𐀪𐀠𐀆}} '' អង្គការតម្លាភាពរី-po-ដឺ '' (រកឃើញនៅលើ 641 កុំព្យូទ័របន្ទះ PY តា), នេះគឺជា <តូច> [[នាមនិទ្ទេស | NOM]] </ small> [[ពីរ (ចំនួនវេយ្យាករណ៍) | ពីរទម្រង់បែបបទ]] នៃពាក្យនេះ។ {{ដកស្រង់បណ្ដាញ | url = http: //www.palaeolexicon.com/default.aspx ឋិតិវន្ត = 12 & WID នៃប្រទេស = 559 | ចំណងជើង = ពាក្យអង្គការតម្លាភាពលីនែអ៊ែរ B-po-ri-de | ចាងហ្វាងការផ្សាយ = Palaeolexicon? ។ ឧបករណ៍សិក្សាព្រះបន្ទូលរបស់ភាសាពីបុរាណ}} {{ដកស្រង់បណ្ដាញ | url = http: //minoan.deaditerranean.com/resources/linear-b-sign-groups/ti/ti-ri-po-de/ | ចំណងជើង = ti- រី-po | ការងារ = Minoan លីនែអ៊ែរមួយ & Mycenaean លីនែអ៊ែរ B | ចុងក្រោយ = Raymoure | ដំបូង = KA | ចាងហ្វាងការផ្សាយ = Deaditerranean}} {{ដកស្រង់បណ្ដាញ | ចំណងជើង = PY 641 តា (2) | url = https: //www2.hf .uio.no / damos / សន្ទស្សន៍ / ធាតុ / chosen_item_id / 4972}} {{ដកស្រង់បណ្ដាញ | ចំណងជើង = PY 709 តា (2) | គេហទំព័រ = DĀMOS: មូលដ្ឋានទិន្នន័យនៃ Mycenaean នៅទីក្រុងអូស្លូ | url = https: //www2.hf ។ uio.no/damos/Index/item/chosen_item_id/4976|publisher=[[University នៃទីក្រុងអូស្លូ]]}} </ ref>
== ការប្រើវប្បធម៍ ==
[[ឯកសារ: tripod.jpg មន្ទីរពិសោធន៍ | មន្ទីរពិសោធន៍ជើងកាមេរ៉ា | thumb | ការត្រឹមត្រូវ]]
ជើងកាមេរ៉ាមន្ទីរពិសោធន៍គឺជាការចល័ត, ឧបករណ៍វេទិកាមួយជើងបីដែលជាធម្មតាត្រូវបានធ្វើឡើងដែលជាការដូចជាដែកទំងន់ស្រាល [[ដែកអ៊ីណុក]] និង [[អាលុយមីញ៉ូ]] ដូច្នេះវាអាចត្រូវបានផ្លាស់ទីងាយស្រួលនៅក្នុងមន្ទីរពិសោធន៍។ ការប្រើប្រាស់ចម្បងគឺដើម្បីគាំទ្រឬកាន់ដកនិងកែវពិសោធន៍ក្នុងអំឡុងពេលពិសោធន៍។
== សូមមើលផងដែរ ==
* [[Trivet]]
* [[Triskelion]]
==ឯកសារយោង==
{{Reflist}}
==តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ==
{{ប្រភេទទូទៅ | ជើងកាមេរ៉ា}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម: សមាសភាគកាំភ្លើងដៃ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម: ឧបករណ៍ថតរូប]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម: ឧបករណ៍]]
[[គាត់: חצובה]]
[[SR: Tronožac]]
==ឯកសារយោង==
{{Reflist|2}}
{{ប្រភេទទូទៅ | ជើងកាមេរ៉ា}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម: សមាសភាគកាំភ្លើងដៃ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម: ឧបករណ៍ថតរូប]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម: ឧបករណ៍]]
==ភ្នំពេញ==
{{Infobox settlement
| name = ភ្នំពេញ
| official_name = {{nobold|{{lang|km|រាជធានីភ្នំពេញ}}}}
| native_name =
| nickname = គុជអាស៊ី (មុន-ទសវត្ស១៩៦០) <br> ទីក្រុងមានមន្តស្នេហ៍
| settlement_type = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|រាជធានី]]
| motto =
| image_skyline =Phnom_Penh_Montage.png
| image_size = 400px
| image_flag =
| image_seal = Seal of Phnom Penh.svg
| pushpin_map = Cambodia
| pushpin_label_position = left
| pushpin_map_caption = ទីតាំងនៅកម្ពុជា
| pushpin_mapsize =
| subdivision_type = ប្រទេស
| subdivision_name = {{flag|កម្ពុជា}}
| parts_type = បំណែងចែករង
| parts_style = para
| p1 = ១២ ខណ្ឌ
| government_footnotes =
| government_type = [[ក្រុមប្រឹក្សារាជធានី]]
| leader_title = អភិបាលរាជធានី
| leader_name = [[ប៉ា សុជាតិវង្ស|ប៉ា-សុជាតិវង្ស]] ([[គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា|គបក]])
| leader_title1 = អភិបាលរងរាជធានី
| leader_name1 = [[ថាន់ ស៊ីណា|ថាន់-ស៊ីណា]]<br/>[[ម៉ប់ សារិន|ម៉ប់-សារិន]]<br/>[[សេង តុង|សេង-តុង]]
| established_title = បានកកើត
| established_date = ១៣៧២
| established_title2 = បានក្លាយជារាជធានី
| established_date2 = ១៨៦៥
| established_title3 = <!-- Incorporated (city) -->
| established_date3 =
| unit_pref = <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->
| area_footnotes =
| area_total_km2 = 678.46 <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->
| area_rank = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|ជាប់លេខ២៣]]
| area_urban_km2 =
| population_as_of = ២០១២
| population_footnotes = <ref name="phnompenh.gov.kh">{{cite web|url=http://www.phnompenh.gov.kh/phnom-penh-city-facts-99.html |title=ការពិត ទីក្រុងភ្នំពេញ |publisher=Phnompenh.gov.kh |date= |accessdate=២០១២-១០-៣១}}</ref>
| population_note =
| population_total = 2301725
| population_rank = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|លេខ១]]
| population_density_km2 = auto
| population_density_rank = [[បំណែងចែករដ្ឋបាលនៃកម្ពុជា|លេខ១]]
| population_demonym = អ្នកភ្នំពេញ
| demographics_type1 = [[លិបិក្រមអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស|ល.អ.ម.]]
| demographics1_footnotes = <!-- for references: use <ref> tags -->
| demographics1_title1 = ល.អ.ម.
| demographics1_info1 = {{increase}}០,៩៣៦ (<span style="color:#090;">ខ្ពស់ខ្លាំង</span>)
| timezone = កម្ពុជា
| utc_offset = +៧
| latd = 11 | latm = 33 | lats = | latNS = N
| longd = 104 | longm = 55 | longs = | longEW = E
| coordinates_type = region:KH_type:city
| coordinates_display = inline,title
| elevation_footnotes = <!--for references: use<ref> </ref> tags-->
| elevation_m = 11.89
| postal_code_type =
| postal_code =
| area_code = +៨៨៥ (០២៣)
| blank_name =
| blank_info =
| blank1_name =
| blank1_info =
| website = [http://www.phnompenh.gov.kh/kh/ ស្ថានីយ៍បណ្ដាញភ្នំពេញ]
| footnotes =
}}<!-- Infobox ends -->
'''ភ្នំពេញ''' (អានថា:ភ្នុមពិញ, [[ឡាតាំង]]: Phnom Penh) ជារាជធានី និងទីក្រុងធំបំផុតនៃ[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា]]។ តាំងនៅលើច្រាំងនៃ[[ទន្លេមេគង្គ]] ភ្នំពេញធ្លាប់ជាទីរួមជាតិចាប់តាំងពីសម័យ[[សម័យអាណានិគមបារាំង|អាណានិគមកិច្ចបារាំងនៅកម្ពុជាមកម៉្លេះ]] និងជាបេះដូងនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ លើសពីនេះទៅទៀតភ្នំពេញបានធំធាត់លូតលាស់ឡើងក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលយ៉ាងសកម្មខាងសេដ្ឋកិច្ច និងឧស្សាហកម្មរបស់ជាតិ ដូចគ្នាដែរ ក៏ជាមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិសុខ នយោបាយ [[វប្បធម៌ខ្មែរ|កេរដំណែលវប្បធម៌]] ការទូតនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងសំរាប់ប្រកួតប្រជែងខាងទីផ្សារ ពាណិជ្ជកម្ម សេដ្ឋកិច្ច ទំនាក់ទំនងការបរទេស នយោបាយ ការអភិវឌ្ឍ និង ជាកន្លែងដែលបន្សល់ទុកនូវសំណង់ចាស់ៗជាច្រើន ផងដែរដូចជា [[ព្រះបរមរាជវាំង]] [[វត្តភ្នំ]] និង អគារផ្សេងៗទៀតជាដើម។ល។ សព្វថ្ងៃនេះភ្នំពេញបានប្តូររូបរាងថ្មីទាំងការអភិវឌ្ឍ និង សេដ្ឋកិច្ច ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធ ផ្លូវថ្នល់ និង សំណង់ជាដើម។ លើសពីនេះទៅទៀតភ្នំពេញក៏បានក្លាយទៅជាទីក្រុងមួយ ដែលមានការប្រកួតប្រជែងផ្នែកទីផ្សារ និងសេដ្ឋកិច្ច ជាមួយនិងទីក្រុងធំៗនានាទៀតនៅលើសកលលោក។
ពេលមួយនោះធ្លាប់បានគេស្គាល់ថាជា ''គុជអាស៊ី'' ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទីក្រុងមួយក្នុងចំណោមទីក្រុងមានមន្តស្នេហាបំផុតដែលសាងដោយបារាំងនៅ[[ឥណ្ឌូចិន]]<ref>Peace of Angkor [http://www.peaceofangkorweb.com/PhnomPenh.htm Phnom Penh]. Retrieved July 27, 2007.</ref> នៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩២០។ ភ្នំពេញ រួមជាមួយ[[សៀមរាប]] និង [[ព្រះសីហនុ]] គឺជាគោលដៅទេសចរណ៍ពិភពលោក និង ទេសចរណ៍ក្នុងស្រុកគួរឱ្យកត់សំគាល់សំរាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយបានស្ថាបនាហើយនៅឆ្នាំ១៤៣៤ ទីក្រុងនេះត្រូវបានគេកត់សំគាល់ឃើញតាមរយៈ[[ស្ថាបត្យកម្ម]] និងការទាក់ទាញខាងសោភ័ណភាព និង ប្រវត្តិសាស្ត្រនានា។ មានអគារសម័យ[[អាណានិគមបារាំង]]សេសសល់នៅរាយប៉ាយតាមបណ្ដាដង[[មហាវិថី]]ធំៗ។
ដោយស្ថិតនៅលើច្រាំងនៃ[[ទន្លេសាប]] [[មេគង្គ]] និង [[ទន្លេបាសាក់]] ផ្ទៃនៃទីក្រុងមេភ្នំពេញគឺជាផ្ទះសំបែងនៃប្រជាជនកម្ពុជា<ref name="phnompenh.gov.kh"/> ប្រហែល ២,២ លាននាក់ ក្នុងចំណោមប្រជាជន ១៤,៨ លាននាក់ ចំនួននេះបានកើនឡើងចាប់ពីប្រហែល ១,៩ លាននាក់នៅឆ្នាំ ២០០៨ មកម៉្លេះ។<ref>{{cite book|last=វ.ជ.ស.|title=ជំរឿនប្រជាជនសកលកម្ពុជា២០០៨|year=សីហា ២០០៩|publisher=វិទ្យាស្ថានជាតិស្ថិតិ ក្រសួងផែនការ|page=២៣}}</ref> ទីក្រុងនេះគឺជាទីក្រុងស្ដុកស្ដម្ភ និង សំបូរប្រជាជនបំផុតនៅកម្ពុជា និង ក៏ជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយរបស់ប្រទេសផងដែរ។
==និរុត្តិសាស្ត្រ==
ភ្នំពេញយកតាមឈ្មោះ[[វត្តភ្នំ]]។ រឿងនិទានថានៅឆ្នាំ ១៣៧២ [[ឧបាសិកា]]ចាស់ម្នាក់ ឈ្មោះ[[ដូនពេញ]]បានទៅដល់មាត់ទឹកនៃទន្លេ[[មេគង្គ]] ហើយបានឃើញដើម[[គគីរ]]ងាប់កំពុងអណ្ដែតចុះតាម[[ខ្សែទឹក]]។ នៅខាងក្នុងប្រហោងនៃដើមគគរីនោះមានរូបចំលាក់[[សំរិទ្ធិ]]បួន និង បដិមា[[ព្រះពុទ្ធ]]ធ្វើពីថ្មមួយ។
ដូនពេញបាននាំរូបដិមាទាំងនោះឡើងលើគោក ហើយបាននាំប្រជាជនដើម្បីពូនដីនៅភាគអាគ្នេយ៍នៃផ្ទះរបស់គាត់។ ក្រោយមកគាត់ក៏បានយកដើមគគីរនោះទៅសាងជាព្រះវិហារនៅលើភ្នំនោះដើម្បីតំកល់ព្រះបដិមាព្រះពុទ្ធរូបទាំងប្រាំអង្គនោះ ហើយក្រោយមកវត្តនោះក៏ដាក់ឈ្មោះតាមគាត់ថា វត្តភ្នំដូនពេញ ដែលបច្ចុប្បន្នកាលនេះគេស្គាល់ថាវត្តភ្នំៗនេះឯង ដែលជាកូនភ្នំតូចមួយដែលមានកំពស់ {{convert|27|m}}។ ក្រោយមកស្ដេចពញាយ៉ាត ដោយទ្រង់ទតឃើញនូវសេចក្ដីជ្រះថ្លារបស់ដូនពេញចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាដូច្នេះហើយ ទើបទ្រង់ក៏បានតាំងឈ្មោះខេត្តនេះសាជាថ្មីថា ភ្នំពេញ ដែលមុនទីត្រង់ភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ គេហៅថា [[ខេត្តកោះឫស្សីកែវ]] ដែលបច្ចុប្បន្នមានខណ្ឌមួយឈ្មោះថា [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ]] និង ខណ្ឌមួយទៀតឈ្មោះថា [[ខណ្ឌដូនពេញ]] ដែលដូនពេញនេះយកតាមឈ្មោះរបស់ដូនពេញ។
តែបើគិតតាមភូមិសាស្ត្រ និងឈ្មោះគួរតែគេយកឈ្មោះតាមការចាក់ដីបំពេញបង្កើតជាភ្នំព្រោះវាជាភ្នំដី ដូច្នេះប្រហែលជាដំបូងឈ្មោះ '''ភ្នំបំពេញ''' រួចក្លាយជា '''ភ្នំពេញ'''។
== ប្រវត្តិ ==
ដំបូងឡើយភ្នំពេញមានឈ្មោះថា ខែត្រ ''[[ខែត្រកោះឫស្សីកែវ|កោះឫស្សីកែវ]]'' ដែលមន្ត្រីត្រួតខែត្រនេះមានងារថា [[ចៅពញា]][[រាជាមេត្រី]]។
ក្នុងរាជពង្សាវតារខ្លះបាននិទានពី[[ប្រវត្តិសាស្រ្ត]]នៃក្រុងភ្នំពេញដោយមានសេចក្តីសំរួលដូចតទៅ៖
ដើមឡើយមានការកត់ត្រា មួយសតវត្សក្រោយមកនិយាយរៀបរាប់រឿងនិទាននៃការកកើតភ្នំពេញដែលនិទានអំពីស្ត្រីអ្នកស្រុកម្នាក់ជាអ្នកមានទ្រព្យស្តុកស្តម្ភ ឈ្មោះដូនពេញដែលផ្ទះគាត់តាំងនៅលើត្រើយខាងលិចនៃ[[ទន្លេច្រាបឈាម]] ([[ទន្លេចតុមុខ]]សព្វថ្ងៃ) អនាគតគឺទីក្រុងភ្នំពេញ (កាលណោះគេហៅថា [[ខែត្រកោះឫស្សីកែវ]])។ នៅចុងសតវត្សទី១៤ កាលណោះរាជធានីខ្មែរគឺស្ថិតនៅសៀមរាបនៅឡើយដែលមានចំងាយ {{convert|350|km|abbr=on}} ទៅភាគខាងលិច។ នាសម័យថ្ងៃមួយ ក្នុងរដូវវស្សាមានទឹកជំនន់នៅប្រទេស[[លានជាង|លាវ]]យ៉ាងធំបណ្ដាលអោយបាក់ច្រាំង រលំដើមគគីរជាច្រើន ហើយអណ្តែតបណ្តោយទឹកតាម[[ទន្លេមេគង្គ]]រហូតមកដល់ទន្លេច្រាបឈាម។ ក្នុងចំណោមនោះ មានដើមគគីរធំមួំយ បានអណ្តែតមកទើនៅត្រង់មាត់កំពង់របស់ដូនពេញ។ គាត់ក៏បានបបួលញាតិមិត្តជិតខាងជិះទូក ទៅចងដើមគគីរនោះ ហើយនាំយកមកលើគោក។ កាលបើអ្នកទាំងនោះរើសំរាមនៅគល់គគីរ ស្រាប់តែឃើញព្រះពុទ្ធរូបបួនព្រះអង្គ និងរូបបដិមាថ្ម មានលក្ខណៈជាព្រាហ្មណ៍ នៅក្នុងប្រហោងឈើនោះ។ ពួកអ្នកស្រុកបានដង្ហែរូបបដិមាទាំងនោះ យកទៅតំកល់ទុកនៅផ្ទះដូនពេញ ហើយគាត់បានអោយគេជញ្ជូនដីពូនដំបូកភ្នំភាគឦសានផ្ទះ និងអោយគេយកឈើគគីរនោះសង់ព្រះវិហារតូច មួយនៅលើកំពូលភ្នំនោះ ហើយបានយកព្រះពុទ្ធរូបនោះទៅតំកល់ទុកព្រះវិហារនោះនៅឆ្នាំ ជូត ឆស័ក ព.ស. ១៩១៦ គ.ស ១៣៧២។ តមកទៀតដូនពេញបានអោយគេសង់ខ្ទមមួយខាងឦសានព្រះវិហារ រួចគេយកបដិមាថ្ម ទៅតំកល់ទុកទីនោះ ហើយបានសន្មតថា [[អ្នកតាព្រះចៅ]] តរៀងមក (សព្វថ្ងៃលោកតាព្រះចៅ)។
ពិធីបុណ្យសម្ពោធក៏ត្រូវបានប្រារឰឡើង ដើម្បីសម្ពោធពុទ្ធសេនាសនៈ យ៉ាងអធិកអធម។ ដោយអាស្រ័យហេតុនេះ ភ្នំនេះក៏មានឈ្មោះហៅថា ភ្នំដូនពេញ ហើយដែលយូរៗទៅក្លាយនៅត្រឹមតែភ្នំពេញ ដូចយើងហៅសព្វថ្ងៃនេះ។ គួរគប្បីបញ្ជាក់ថា ចំពោះរូបបដិមាដែលដូនពេញបានរកឃើញក្នុងរន្ធដើមគគីរនោះរាជពង្សសាវតារ និងអត្តបទចំលងតៗមកទៀតនិយាយមិនស្របគ្នាសោះ ខ្លះថាមានពុទ្ធបដិមាបួនអង្គធ្វើពីលង្ហិន និងបដិមាថ្មកាន់ស័ង្ខ និងគទា (ព្រះនារាយណ៍?) ខ្លះថាមាន ព្រះពុទ្ធរូប ពីរអង្គមានព្រះភ័ក្ត្រឈរ ជាបួនទិស ខ្លះទៀតថាមានព្រះពុទ្ធរូបសំរិទ្ធមួយព្រះអង្គ មានព្រះភ័ក្ត្រ តាំងសមាធិ និងរូបបដិមា ១ ដៃកាន់ស័ង្ខមានផ្នួងសក់ដូចជាពួកព្រាហ្មណ៍ ។ តែបើតាមរូបតំណាងដែលមានតំកល់នៅក្នុងព្រះវិហារវត្តភ្នំ (ភ្នំដូនពេញ) សព្វថ្ងៃគឺជាព្រះពុទ្ធរូបប្រក់នាគ ៤អង្គគង់លើ[[បុស្បុក]]ទល់ព្រះ[[ប្រឹស្ន]] (ខ្នង) នឹងគ្នាទៅវិញ។ ការរកឃើញនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការប្រសិទ្ធិពររបស់ទេព្ដា និង អ្នកខ្លះយល់ថាជាសញ្ញាដែល[[រាជធានី]]ខ្មែរនឹងត្រូវមកតាំងនៅភ្នំពេញនេះ។ ដើម្បីតំកល់វត្ថុសក្ដិសិទ្ធិដែលបានរកឃើញ ដូនពេញបានលើកកូនភ្នំតូចមួយនៅលើច្រាំងទន្លេខាងលិចនៃទន្លេសាប និង បានអភិសេកជាមួយទីសក្ការៈបូជា បច្ចុប្បន្នត្រូវបានគេស្គាល់ថាវត្តភ្នំនៅចុងខាងជើងភាគកណ្ដាលនៃភ្នំពេញ។ ភ្នំដូនពេញ បានយកឈ្មោះតាមអ្នកកសាងវាឡើង និងបរិវេណជុំវិញនោះត្រូវបានគេស្គាល់ ក្រោយមកនៅត្រឹមតែ ភ្នំពេញ។
ក្រោយមកក៏មានឈ្មោះថា ''រាជធានីចតុមុខ'' មានន័យថា ''ទីក្រុងដែលមានមុខបួន''។ ឈ្មោះនេះដែរយកតាមការរត់ប្រសព្វគ្នានៃទន្លេ ៤ គឺមាន [[ទន្លេមេគង្គលើ]] [[ទន្លេមេគង្គក្រោម]] [[ទន្លេបាសាក់]] និង [[ទន្លេសាប]]។ ទន្លេទាំង ៤ បានរត់ប្រសព្វគ្នាត្រង់កន្លែងដែលក្រុងចតុមុខបានតាំងនៅដូច្នេះក៏តាំងឈ្មោះដូច្នេះទៅ ''ក្រុងចតុមុខ''។
ភ្នំពេញបានក្លាយទៅជារាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជាជាលើកដំបូងក្នុងរជ្ជកាលស្តេចពញាយ៉ាត ដែលជាស្តេចនៃ[[ចក្រភពខ្មែរ|អាណាចក្រខ្មែរ]]នាសម័យនោះ។ [[ស្រីសុរិយោពណ៌ទី២|ស្តេចពញាយ៉ាត]]បានរើរាជធានីពីរាជធានី[[អង្គរធំ]] មកភ្នំពេញ បន្ទាប់ពីរាជធានីត្រូវបានក្តោបក្រសោបយកដោយប្រទេស[[សៀម]]ប៉ុន្មានឆ្នាំមុននោះបន្តិច។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[នរោត្តម]] ព្រះមហាក្សត្រនៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្រុងភ្នំពេញបានក្លាយជាកន្លែងឈរជើងរបស់[[រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា]] ហើយនិង[[ព្រះបរមរាជវាំង]]។
រាជធានីភ្នំពេញចាប់ផ្តើមស្ថាបនាលើកដំបូងបង្អស់នៅ[[ពុទ្ធសតវត្សទី២១]] [[គ្រិស្តសតវត្សទី១៥]] ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបរមរាជា (ពញាយ៉ាត) គឺព្រះស្រីសុរិយោពណ៌ នៅពេលដែលទ្រង់បោះបង់ចោលព្រះរាជវាំងអង្គរមកកសាងព្រះរាជវាំងថ្មីនៅ [[ទួលបាសាន្ត]]ក្នុងខែត្រស្រីសឈរ ដែលសព្វថ្ងៃហៅថា ស្រុកស្រីសន្ធរ ក្នុង[[ខេត្តកំពង់ចាម]]។ ប៉ុន្ដែដោយទីទួលបាសាន្តនោះ ក្នុងរដូវភ្លៀងមានទឹកលិចរាល់ឆ្នាំ ទ្រង់បានសាងប្រាសាទព្រះរាជវាំងហើយគង់នៅបានតែមួយឆ្នាំ ក៏ទ្រង់ស្ដេចយាងមកកសាងទីក្រុងថ្មី នៅឆ្នេរទន្លេបួនមុខ គឺក្រុងភ្នំពេញសព្វថ្ងៃនេះ នៅ គ.ស. ១៤៣៤។ មាន[[ចេតិយ]]មួយនៅពីក្រោយវត្តភ្នំ ដែលតំកល់ព្រះ[[អដ្ឋិធាតុ]]ព្រះពញាយ៉ាត និង ព្រះញាតិវង្ស ដូចគ្នាដែរ ក៏មានរូបចំលាក់ខាង[[ពុទ្ធសាសនា]]ដែលសេសសល់ពីសម័យអង្គរផងដែរ។
ភ្នំពេញនៅតែជារាជធានីអស់រយៈពេល ៧៣ ឆ្នាំ—ចាប់ពីឆ្នាំ ១៤៣២ ដល់ ១៥០៥។ វាត្រូវបានគេបោះបង់ចោលអស់រយៈពេល ៣៦០ ឆ្នាំ—ចាប់ពីឆ្នាំ១៥០៥ ដល់ ១៨៦៥—ដោយសារតែស្ដេចបន្តបន្ទាប់ ព្រោះតែជំលោះផ្ទៃក្នុងរវាងពួកស្ដេចដណ្ដើមរាជ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ ព្រះមហាក្សត្រក្រោយៗមកទៀតបានរើរាជធានីជាច្រើនលើក និង បានបង្កើតរាជធានីនៅទីតាំងផ្សេងៗ នៅ[[ទួលបាសាន្ត]] (ស្រីសន្ធរ ([[ទីប្រជុំជន)|ស្រីសន្ធរ]]) [[ពោធិ៍សាត់]] [[លង្វែក]] [[ល្វាឯម]] និង [[ឧដុង្គ]]។
នៅសតវត្សទី១៧ ពួកអន្តោប្រវេសន៍[[ជប៉ុន (ជនជាតិ)|ជប៉ុន]]ក៏បានមកតាំងលំនៅនៅជាយក្រុងនៃភ្នំពេញសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ។<ref>Japan Times Online [https://archive.is/20120716065808/search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20080216f2.html Researcher locates 17th-century Japanese village in Cambodia]. Retrieved January 20, 2009.</ref> សហគមន៍[[ព័រទុយហ្គាល់ (ជនជាតិ)|ព័រទុយហ្កាល់]]តូចមួយបាននៅសេសសល់នៅភ្នំពេញរហូតមកដល់សតវត្សទី១៧ ដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មនិងសាសនានៅក្នុងប្រទេសនេះ។
[[File:Wat phnom1.jpg|thumb|left|200px|ភ្នំពេញមើលពីខាងកើតត្រូវបានគូរនៅឆ្នាំ១៨៨៧។]]
វាមិននៅរហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៦៦ ទេ ក្រោមរជ្ជកាលនៃព្រះបាទ[[នរោត្តម]] (១៨៦០-១៩០៤) ព្រះបុត្រាច្បងនៃព្រះបាទ[[អង្គដួង]] ដែលទ្រង់បានដឹកនាំប្រទេសក្នុងនាមជួសសៀម ដែលភ្នំពេញបានក្លាយជាទីតាំងអចិន្ត្រៃយ៍នៃរដ្ឋាភិបាលនិងរាជធានីនៃប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាកន្លែងដែល [[ព្រះបរមរាជវាំងភ្នំពេញ|ព្រះរាជវាំង]]ថ្មីត្រូវបានសាងសង់ឡើងផងដែរ។ នៅពេលផ្ដើមឆ្នាំ ១៨៧០ ពួក[[កម្ពុជាអាណានិគម|អាណានិគមនិយមបារាំង]]បានកែប្រែពីភូមិតាមមាត់ទន្លេមួយទៅជាទីក្រុងមួយ ដោយពួកគេបានសាងសង់ សណ្ឋាគារ សាលារៀន គុក បន្ទាយទាហាន ធនាគារ ការិយាល័យការងារសាធារណៈ ការិយាល័យ[[ទូរលេខន៍]] [[សាលាកាត់ក្ដី]] និង អគារបំរើសេវាសុខភាព។ នៅឆ្នាំ ១៨៧២ មួយប៉ព្រិចភ្នែកដំបូង ទីក្រុងសម័យថ្មីមួយក៏បានប្រែរូបរាង នៅពេលនោះ ពួករដ្ឋការ[[អាណានិគម]]បានប្រើសេវានៃ[[សហគ្រិន]][[ម៉ៅការ]]បារាំង [[លើ ផ្វូសឝា|លើ-ផ្វូសឝា]] ដើម្បីសាងសង់[[ផ្ទះ]]បេតុង ៣០០ [[ខ្នង]]ដំបូងសំរាប់លក់ និង ជួលទៅអោយពួក[[ខ្មែរចិន|ពាណិជ្ជករចិន]]។
កាលជំនាន់អាណានិគមបារាំង ភ្នំពេញស្ថិតក្នុងរដ្ឋបាលដែនដីជាស្រុកមួយនៅក្នុង[[ខេត្តកណ្ដាល]] ដែលសព្វថ្ងៃត្រូវនឹងស្រុកអង្គស្នួលសព្វថ្ងៃនេះនិងបរិវេណភ្នំពេញសព្វថ្ងៃដែរវាលែងតែ[[ខណ្ឌព្រែកព្នៅ]] [[ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ|ជ្រោយចង្វារ]] [[ខណ្ឌច្បារអំពៅ|ច្បារអំពៅ]] [[ខណ្ឌមានជ័យ|មានជ័យ]] [[ខណ្ឌដង្កោ|ដង្កោ]] [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] និងសែនសុខចេញ នេះបើផ្អែកលើប្រវត្តិលោកតាង៉ុយដែលលោកកើតនៅក្នុងស្រុកភ្នំពេញនាសម័យនោះ។ <ref>http://chappinmonysihak.blogspot.com/2013/12/blog-post_7.html</ref>
[[File:WatPhnom PhnomPenh 2005 2.JPG|thumb|200px|left|[[វត្តភ្នំ]]បានផ្ដល់ឈ្មោះឱ្យទីក្រុងនេះ]]
នៅទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ ភ្នំពេញត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ''គុជអាស៊ី'' និង ជាងបួនទសវត្សបន្ទាប់ ភ្នំពេញបានបន្តឆ្លងកាត់ការអភិវឌ្ឍយ៉ាងរហ័សជាមួយការសាងសង់ផ្លូវដែកទៅ[[ព្រះសីហនុ]] និង ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិ[[ពោធិ៍ចិនតុង]] (ឥឡូវ [[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]])។
កាលណោះ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ[[ស៊ីសុវត្ថិ មុន្នីវង្ស|ស៊ីសុវត្ថិ-មុន្នីវង្ស]] (១៩២៧‑១៩៤១) ភ្នំពេញស្ថិតនៅជាស្រុកចំណុះ[[ខេត្តកណ្ដាល (១៩២៧-១៩៤១)]] ហើយ[[ចៅហ្វាយស្រុក]]ភ្នំពេញមាន[[ងារ]]ជា [[បំរុងរាជា]] និង [[បាឡាត់ស្រុក]]ភ្នំពេញមានងារជា [[ពិភ័ត្តរាជាសង្គ្រាម]]។
ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធភ្នំពេញបានសឱ្យឃើញនូវ[[ទំនើបកម្ម]]ជាច្រើនក្រោមការដឹកនាំរបស់[[នរោត្តម សីហនុ|ព្រះសីហនុ]]។<ref>K-media, [http://ki-media.blogspot.com/2009/05/brief-history-of-phnom-penh.html]. Retrieved August 23, 2009.</ref>
កំឡុង[[សង្គ្រាមវៀតណាម]] កម្ពុជាត្រូវបានប្រើជាមូលដ្ឋានទ័ពដោយ[[កងទ័ពវៀតណាមខាងជើង]] និង [[វៀតកុង]] និងជនភៀសខ្លួនរាប់ពាន់នាក់មកពីទូទាំងប្រទេសបានជន់ជោរនៅទីក្រុងដើម្បីជៀសឱ្យឆ្ងាយពីការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ព[[រដ្ឋាភិបាល]] ក.វ.ជ/រ.រ.ជ. សម្ព័ន្ធមិត្ត[[វៀតណាមខាងត្បូង]] និង [[ខ្មែរក្រហម]]។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ប្រជាជនពី ២-៣ លាននាក់ ភាគច្រើននៃពួកគេគឺជាជនភៀសខ្លួនដោយសារសង្គ្រាម។<ref>Stuart-Fox, William, ''The Murderous Revolution: Life & Death in Pol Pot's Kampuchea'', Alternative Publishing Co-Operative Limited, 1985, pp. 17.</ref> ខ្មែរក្រហមបានកាត់ផ្ដាច់ជំនួយនិងការផ្គត់ផ្គង់ផ្សេងៗចូលទៅកាន់ទីក្រុងអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំមុនពេលភ្នំពេញធ្លាក់នៅថ្ងៃ ១៧ មេសា ១៩៧៥។ របាយការណ៍ពីពួកអ្នកសារព័ត៌មានបានថ្លែងថាការបាញ់ផ្លោងរបស់ខ្មែរក្រហម ''បានធ្វើទុកបុកម្នេញរដ្ឋធានីនេះស្ទើរតែគ្មានលួសថ្ងៃ'' ដែលបង្កឱ្យមាន ''ការស្លាប់ និង ពិកាមិនរើសមុខ'' លើ[[អសេនិកជន]]ដែលបានជាប់ក្នុងក្រុងរាប់លាននាក់។ <ref>[[ចន ប៊ាំររ៉ឹន|ប៊ាំររ៉ឹន, ចន]] និង អ៊ែនថូនី-ផូល (១៩៧៧) ''ឃាតករនៃទឹកដីស្លូតបូត'' រិដដឺដាចចិស្ថ៍ប៉្រិស ទំ. ១–២។</ref> ខ្មែរក្រហមបានបណ្ដេញប្រជាជនចេញពីទីក្រុងទាំងអស់ដោយបង្ខំ បន្ទាប់ពីដណ្ដើមបានរដ្ឋធានី ដែលត្រូវបានពិពណ៌នាថាជា[[ក្បួនមរណៈ]]: លោកផ្វ្រង់ស៊្វ័រ-ប៉ង់ឆូដបានសរសេរថា ខ្ញុំមិនអាចបំភ្លេចបានទេ ជនពិកាម្នាក់ដែលគាត់គ្មានដៃ រឺ ក៏ជើង ដែលកំពុងននាលលើដីពិតហាក់ដូចជាសត្វដង្កូវ រីឯ ឪពុកដែលកំពុងសំរក់ទឹកភ្នែកបីកូនស្រីអាយុដប់ឆ្នាំរុំក្នុងសំពត់ចងជាប់ករបស់គាត់ដូចជាសំពាយ ចំណែកបុរសម្នាក់ទៀតដែលមានតែជើងពីររបស់គាត់យីកយោកនៅចុងជើងមិនមានពាក់អ្វីឡើយក្រៅតែពីស្បែកទទេ<ref>Ponchaud, Francois (1978), ''Cambodia Year Zero'', Holt, Rinehart and Winston, pp. 6–7.</ref> ចន-ស្វេនបានរំលឹកឡើងវិញថា ពួកខ្មែរក្រហម''បានបណ្ដេញអ្នកជំងឺចេញពីមន្ទីរពេទ្យឱ្យប្រសាចដូចជាសំរាមនៅតាមផ្លូវ.... ក្នុងសង្គ្រាមប្រាំឆ្នាំនេះមក វាគឺជាក្បួនចេញដំណើរដ៏សែនឆ្ងាយប្រកបដោយទុក្ខវេទនារបស់មនុស្សដែលខ្ញុំធ្លាប់បានឃើញ។''<ref>Swain, John (1999), ''River of Time: A Memoir of Vietnam and Cambodia'', Berkley Trade.</ref> អ្នករស់អចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងក្រុងទាំងអស់ រួមមានពួកអ្នកមានស្ដុកស្ដម្ភ និង អ្នករៀនសូត្រនៅទីក្រុង ពួកគេត្រូវបានគេបង្ខំឱ្យធ្វើការងារតាមស្រុកស្រែចំការដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកដោយពួកខ្មែរក្រហមថាជា ''[[ប្រជាជនថ្មី]]''។ <ref>Stuart-Fox, pp. 7.</ref>
[[File:Tuol Sleng.jpg|thumb|200px|right|[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]]]]
វិទ្យាល័យទួលស្លែងត្រូវបានកាន់កាប់ដោយកងកំលាំងរបស់[[ប៉ុល ពត|ប៉ុល-ពត]] និងបានប្រែក្លាយទៅជា[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង|មន្ទីរស-២១]] ជាកន្លែងដែលមនុស្សត្រូវបានគេឃុំឃាំង និង ធ្វើទារុណកម្ម។ ប៉ុល-ពតបានព្យាយាមធ្វើសេដ្ឋកិច្ចដោយពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម និងដោយហេតុនេះហើយបានបង្កឱ្យមានការកាប់សំលាប់មនុស្សជាច្រើនបើសិនជាពួកគេបានដឹងថាជនទាំងឡាយណាជាអ្នករៀនសូត្រ "ខ្ជិលច្រអូស" រឺ គិតថាពួកគេជាសត្រូវនយោបាយ។ អ្នកដទៃទៀតជាច្រើនបានស្លាប់ដោយភាពអត់ឃ្លាន ដែលជាលទ្ធផលបរាជ័យនៃសង្គមកសិកម្មគំរូ ស្រូវត្រូវបានលក់ឱ្យចិនដើម្បីដោះដូរមកវិញនូវគ្រាប់ និងអាវុធយុទ្ធភណ្ឌផ្សេងៗ។ អតីតវិទ្យាល័យមួយបច្ចុប្បន្នបានក្លាយជា[[សារមន្ទីរប្រល័យពូជសាសន៍ទួលស្លែង]]ជាកន្លែងដែលឧបករណ៍ទារុណកម្មរបស់ខ្មែរក្រហម និង រូបថតនៃជនរងគ្រោះត្រូវបានដាក់តាំងបង្ហាញ។ ជើងឯក ([[វាលពិឃាត]]) មានចំងាយ {{convert|15|km|mi|0|spell=us}} ដែលពួកខ្មែរក្រហមបានបណ្ដើរអ្នកទោសពីទួលស្លែងទៅសំលាប់និងកប់ក្នុងរណ្ដៅរាក់ៗ បច្ចុប្បន្នបានក្លាយជាទីរំលឹកដល់អ្នកដែលត្រូវបានគេសំលាប់ដោយរបបនេះ។
ពួក[[ខ្មែរក្រហម]]ត្រូវបានរុញច្រានចេញពីភ្នំពេញដោយ[[យួន]]នៅឆ្នាំ ១៩៧៩<ref>[http://www.historytoday.com/MainArticle.aspx?m=33120&amid=30262260 Vietnamese take Phnom Penh], History Today</ref> ហើយប្រជាជនបានចាប់ផ្ដើមត្រឡប់មករស់នៅទីក្រុងនេះវិញ។ វៀតណាមតាមប្រវត្តិសាស្ត្រជារដ្ឋមួយដែលកម្ពុជាធ្លាប់មានជំលោះជាមួយជាច្រើនលើកច្រើនសា ដោយហេតុនោះហើយការរំដោះនេះត្រូវបានបង្ហាញឱ្យឃើញនូវអារម្មណ៍រើសអើងពូជសាសន៍ពីជនកម្ពុជា។ សម័យកាលនៃការកសាងឡើងវិញបានចាប់ផ្ដើម ត្រូវបានជំរុញដោយស្ថេរភាពនឹងននៃរដ្ឋាភិបាល ដែលទាក់ទាញការបណ្ដាក់ទុន និង ជំនួយបរទេសថ្មីៗតាមបណ្ដាប្រទេសជាច្រើនរួមមាន [[បារាំង]] [[អូស្ត្រាលី]] និង [[ជប៉ុន]]។ កំចីត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ[[ធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី]] និង [[ធនាគារពិភពលោក]]ដើម្បីធ្វើឱ្យដូចដើមវិញនូវការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត ផ្លូវថ្នល់ និង ហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធដទៃៗទៀត។ ជំរឿន ១៩៩៨ បានបង្ហាញថាប្រជាជនភ្នំពេញមានចំនួន ៨៦២០០០ នាក់<ref>General Population Census of Cambodia 1998, National Institute of Statistics, Ministry of Planning, Phnom Penh, Cambodia</ref> និង ជំរឿន ២០០៨ មានចំនួន ១,៣ លាននាក់។<ref name="NIS2008">[http://www.stat.go.jp/info/meetings/cambodia/pdf/pre_rep1.pdf Cambodian 2008 census preliminary results, Statistics Japan ] 2–6, Tables 2.2–2.6</ref>
[[ឯកសារ:PhnomPenh-Riverside-NightView.jpg|thumb|left|400px|ទិដ្ឋភាពមាត់ទន្លេនាពេលរាត្រីនៅរាជធានីភ្នំពេញ]]
===ខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ នៅចុងឆ្នាំ២០១៣===
យោងតាមអនុក្រិត របស់រាជរដ្ឋាភិបាល លេខ៥៧៩ អនក្រ.បក ចុះថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ខណ្ឌថ្មីចំនួន៣ ត្រូវបានបង្កើត រូមមាន៖
* ខណ្ឌច្បារអំពៅ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌមានជ័យ មាន៨សង្កាត់ ទីតាំងសាលា ខណ្ឌច្បារអំពៅ គឺនៅសាលា ខណ្ឌមានជ័យចាស់ រីឯ[[សាលាខណ្ឌមានជ័យ]]ថ្មី មានទីតាំងនៅក្បែរ[[ផ្សារចាក់អង្រែ]]។
* ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌឬស្សីកែវ ទីតាំងសាលាខណ្ឌ ជ្រោយចង្វារ ស្ថិតនៅសាលាសង្កាត់ព្រែកលៀប។
* ខណ្ឌព្រែកព្នៅ៖ បំបែកចេញពី ខណ្ឌសែនសុខ និងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ទីតាំងសាលាខណ្ឌ គឺនៅក្នុង[[សង្កាត់គោករការ]]។
{| class="wikitable"
|- style="font-size:120%;"
!colspan=4| បញ្ជីខណ្ឌរដ្ឋបាលភ្នំពេញ
|-
! ឈ្មោះ[[ខណ្ឌ]]
! ចំនួន[[សង្កាត់]]
! ចំនួន[[ភូមិ]]
! ប្រជាជននៅឆ្នាំ២០០៨
|-
| [[ខណ្ឌចំការមន|ចំការមន]] || ១២|| ៩៥ || ១៨២០០៤
|-
| [[ខណ្ឌដង្កោ|ដង្កោ]] || ១៣ || ? || ២៥៧៧២៤
|-
| [[ខណ្ឌដូនពេញ|ដូនពេញ]] || ១១ || ១៣៤ || ១២៦៥៥០
|-
| [[ខណ្ឌទួលគោក|ទួលគោក]] || ១០ || ១៤៣ || ១៧១២០០
|-
| [[ខណ្ឌប្រាំពីរមករា|ប្រាំពីរមករា]] || ៨ || ៣៣ || ៩១៨៩៥
|-
| [[ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ|ពោធិ៍សែនជ័យ]] || ១៣ || ? || ១៨៣៨២៦
|-
| [[ខណ្ឌមានជ័យ|មានជ័យ]] || ៨ || ៣០ || ៣២៧៨០១
|-
| [[ខណ្ឌឫស្សីកែវ|ឫស្សីកែវ]] || ១១ || ៥៩ || ១៩៦៦៨៤
|-
| [[ខណ្ឌសែនសុខ|សែនសុខ]] || ៦ || ? || ១៤៧៩៦៧
|-
| [[ខណ្ឌច្បារអំពៅ|ច្បារអំពៅ]] || ៨ || ៣០ ||
|-
| [[ខណ្ឌជ្រោយចង្វារ|ជ្រោយចង្វារ]] || ៥ || ២២ ||
|-
| [[ខណ្ឌព្រែកព្នៅ|ព្រែកព្នៅ]] || ៥ || ៥៩ ||
|}
== ប្រជាសាស្ត្រ ==
{{Historical populations|type=Cambodia
| ១៩៥០|334000
| ១៩៦០|398000
| ១៩៧០|457000
| ១៩៧៥|370000
| ១៩៧៨|32000
| ១៩៨០|189000
| ១៩៨៥|351000
| ១៩៩០|634000
| ១៩៩៥|925000
| ២០០០|1284000
| ២០០៥|1677000
| ២០១០|2101725
|percentages = pagr
|footnote=
}}
{{កាលពី|2008}} ភ្នំពេញមានប្រជាជន ២០០៩២៦៤ នាក់ ដែលមានសន្ទភាពប្រជាជនសរុប ៥៣៥៨ នាក់ក្នុងមួយសហតិមាត្រការ៉េ ក្នុងផ្ទៃក្រឡាទីក្រុង {{convert|678.46|km2|sqmi|0}}។ អត្រាកំណើនប្រជាជននៃទីក្រុងនេះគឺ ៣,៩២%។ ផ្ទៃទីក្រុងនេះបានកើនឡើងបួនដងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩ និង តំបន់ទីក្រុងមេនឹងបន្តពង្រីកដើម្បីទ្រទ្រង់ដល់អត្រាប្រជាជន និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ទីក្រុងដែលកំពុងតែកើនឡើង។
ភ្នំពេញភាគច្រើនត្រូវបានតាំងទីលំនៅដោយជនជាតិខ្មែរ ដែលតាងឱ្យប្រជាជន ៩០% នៃទីក្រុងនេះ។ មានជនជាតិភាគតិចច្រើនជាតិសាសន៍ដូចជា ចិន យួន និង [[បញ្ជីក្រុមជនជាតិនៅកម្ពុជា|ក្រុមជនជាតិ]]ភាគតិចដទៃទៀតដូចជា [[សៀម (ជនជាតិ)|សៀម]] ប៊ូដុង [[ម្នង|ម្នងព្រែ]] [[កួយ]] [[ជង]] និង [[ចាម]]។ សាសនារបស់រដ្ឋគឺ[[ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ]] ប្រជាជនច្រើនជាង ៩០% នៅភ្នំពេញគឺជាពុទ្ធបរិស័ទ។ ចាមជាជនជាតិដែលកាន់សាសនា[[ឥស្លាម]]ច្រើនជាងគេរាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៣ រៀងមក។ ការកាន់គ្រិស្តសាសនាមានការកើនឡើង ដែលជាសាសនាត្រូវបានគេបំបាត់ចោលមិនអោយកាន់ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៥ នៅពេល ពួកខ្មែរក្រហមដណ្ដើមបានទីក្រុង។ ភាសាផ្លូវការនៃទីក្រុងគឺ[[ភាសាខ្មែរ]] ក៏ប៉ុន្តែ ភាសាអង់គ្លេស និង បារាំង ក៏ត្រូវបានប្រើទូលំទូលាយក្នុងទីក្រុងនេះដែរ។
ទីក្រុងនេះមាន[[លិបិក្រមអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស]]ខ្ពស់បំផុតក្នុងប្រទេស ដែលមាន ល.អ.ម. ០,៩៣៦ ប្រៀបធៀបទៅនឹងសុចនាករល.អ.ម.អាក្រក់បំផុត ០,២២០ នៅឯ[[មណ្ឌលគិរី]]— ជាតំបន់ជនបទតាំងលំនៅដោយពួកកុលសម្ព័ន្ធភ្នំ និង ជនជាតិដើម។<ref name="ibe.unesco.org">Normal Template, [http://www.ibe.unesco.org/International/ICE/natrap/Cambodia/StrategicAnalysis/chapter2.htm]. Retrieved 2012.</ref> ចំនួនអ្នកតាំងលំនៅ[[តំបន់ក្រីក្រ|ក្រីក្រ]]នៅចុងឆ្នាំ២០១២ មានចំនួន ១០៥៧៧១ នាក់បើប្រៀបធៀបជាមួយចំនួន ៨៥៨០៧ នាក់នៅដើមឆ្នាំ២០១២។<ref>[http://www.phnompenhpost.com/national/phnom-penh%E2%80%99s-slums-swell-2012 Phnom Penh’s slums swell in 2012]. Retrieved 2013-07-25.</ref>
== សេដ្ឋកិច្ច ==
[[File:Soryashoppingmarket.JPG|thumb|180px|[[មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា]]]]
[[File:Central.Post.Office.Poste.Phnom.Penh.1.Cambodge.jpg|thumb|right|200px|អគារការិយាល័យប្រៃសណីយ៍កណ្ដាល]]
[[File:Hong.Kong.Center.Total.Cambodge.1.jpg|thumb|right|200px|មជ្ឈមណ្ឌលហុងកុង ទីស្នាក់ការកណ្ដាលនៃផលិតករប្រេង [[ប.ស.តូតាល់]]នៅកម្ពុជា]]
ស្ថិតនៅចំណុចប្រសព្វគ្នានៃ [[ទន្លេមេគង្គ]] [[ទន្លេបាសាក់]] និង [[ទន្លេសាប]]។ ភ្នំពេញគឺ ជាទីក្រុងធំនៃប្រទេសកម្ពុជាហើយមានប្រជាជនជាង
ពីរលាននាក់កំពុងរស់នៅ។ សព្វថ្ងៃនេះ ប្រទេសកម្ពុជា មានការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច មានល្បឿនយឺត ក្នុងការប្រកួតប្រជែងទីផ្សារក្នុងស្រុក និង
ប្រទេសនៅលើ សកលលោកដែលមានសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ គឺអាស្រ័យទៅលើ រដ្ឋាភិបាល ការបើកទ្វារអោយប្រទេសផ្សេងៗមកធ្វើវិនិយោគទុនពង្រឹង
និងពង្រីកផលិតផលក្នុងស្រុក កាត់បន្ថយការនាំចូល និង បង្កើនការនាំចេញច្រើន។ ដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ក៏ដូចជារកការងារអោយប្រជាពលរដ្ឋ រដ្ឋាភិបាលបានកែច្នៃកន្លែងផ្សេងៗអោយក្លាយទៅជាតំបន់ទេសចរណ៍ និងរកចំណូលបានតាមរយៈភ្ញៀវបរទេសដែលចូលមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជា។
ភ្នំពេញគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដូចគ្នាដែរ វាក៏ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាផ្នែកដ៏ធំនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា។ អត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ច តួលេខបានកើនឡើងទ្វេដងក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ដែលធ្វើឱ្យមានបន្ទុះឡើងនូវការលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងឆាប់រហ័សនៅភ្នំពេញ ជាមួយនិង សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន រង្គសាលថ្មីៗ ការផុសផុល និង ការសាងសង់លំនៅឯកជនមានការរីកដុះដាលជាច្រើនឡើងជុំវិញទីក្រុង។
សេដ្ឋកិច្ចចំបងពឹងផ្អែកលើវិស័យពាណិជ្ជកម្មដូចជា កាត់ដេរ ពាណិជ្ជកម្ម និង បណ្ដាសហគ្រាសធុនតូច និង មធ្យម។ ក្នុងរយៈពេលពីរបីឆ្នាំមុននេះ ធុរកិច្ចខាងអចលនទ្រព្យកំពុងបានរីកលូតលាស់យ៉ាងរហ័ស រួមនិងការកើនឡើងយ៉ាងរហ័សនូវតំលៃអចលនទ្រព្យ។ ទេសចរណ៍ ក៏ជាវិស័យរួមចំណែកមួយសំខាន់ក្នុងរាជធានីក៏ដូចជាការបើកមជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់ និង ពាណិជ្ជកម្មកាន់តែច្រើន ដែលធ្វើឱ្យភ្នំពេញ ក្លាយជាកន្លែងមួយក្នុងចំណោមគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏សំខាន់ក្នុងប្រទេសនេះរួមជាមួយ [[សៀមរាប]] និង [[ព្រះសីហនុ]]។ តាមរយៈ ក្រុមប្រឹក្សាគមនាការនិងទេសចរណ៍ពិភពលោក ទេសចរណ៍បានកើនឡើង ១៧,៥ភាគរយ ($២,០៥៣ លានស.រ.) នៃផ.ផ.ស.របស់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០០៩ ឆ្លើយតបនឹង ១៣,៧ ភាគរយនៃការងារសរុប។<ref>[http://www.clairebrownrealty.com/reports/Tourism%20for%20Economic%20Development%20in%20Cambodia%20-%20Media%20Global.pdf Tourism for Economic Development in Cambodia – Media Global], Claire Brown Report, April 17, 2011</ref> មួយក្នុងចំណោមនៃតំបន់ដែលមានប្រជាប្រិយបំផុតនៅភ្នំពេញសំរាប់អ្នកទេសចរណ៍នៅ[[តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិ]] តាមបណ្ដោយទន្លេសាប។ តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិជាផ្លូវមួយខ្សែដែលមានប្រវែងជិត ៥ គម ដែលរួមមានភោជនីយដ្ឋាន រង្គសាល និង សណ្ឋាគារ។<ref>[http://www.canbypublications.com/maps/phnompenhriverfront.htm Riverfront area, Phnom Penh, Cambodia], Candy Publications, April 17, 2011</ref>
<!-- Deleted image removed: [[File:High rise in Phnom Penh.jpg|thumb|right|180px|Construction activities doubled due to booming economy growth in Phnom Penh]] -->
ការអភិវឌ្ឍក្រុងថ្មី {{US$|2.6}} រយកោដិ [[កាំកូស៊ីធី]]មានបំណងលើកកំពស់ទស្សនីយភាពទីក្រុង។ ការិយាល័យកិច្ចការក្រុងនៃរាជធានីភ្នំពេញមានផែនការច្រើនពង្រីក និងកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថ្មីដើម្បីជួយសំរួលទៅនឹងប្រជាជន និង សេដ្ឋកិច្ចកំពុងកើនឡើង។ អគារងើបឡើងខ្ពស់ៗនឹងត្រូវកសាងនៅចំណុចច្រកចូលនៃទីក្រុង និងក្បែរបឹងបួរនិងច្រាំងទន្លេ។ បន្ថែមទៀតនោះ ផ្លូវថ្មីៗ ប្រឡាយ និង ប្រព័ន្ធផ្លូវដែកនឹងត្រូវបានប្រើដើម្បីភ្ជាប់កាំកូស៊ីធីទៅនឹងរាជធានីភ្នំពេញ។<ref>People's Daily Online [http://english.people.com.cn/200507/18/eng20050718_196801.html Cambodia unveils Phnom Penh development plan]. Retrieved June 14, 2008.</ref>
<!-- Deleted image removed: [[File:PhnomPenh River View.jpg|thumb|180px|[[តិរណៈវិថីស៊ីសុវត្ថិ]] និង ព្រះបរមរាជវាំង]] -->
គំរោងដទៃទៀតរួមមាន:
* បុរីហ្គ្រែនដ៍ភ្នំពេញអន្តរជាតិ (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* សហបាលាគារដឺខាសសលរ៉ូយ៉ាល់<ref>{{cite web|url=http://www.decastle.net/index.html |title=ដឺខាសសល |publisher=ដឺខាសសល |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* [[សំណង់អគារហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ]] (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* ហ្គោលដ៍ថវ៉ឺ៤២ (ឈប់ត្រឹង៣២ជាន់)
* ថវ៉ឺអូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) (បានរួចរាល់ហើយ)
* រីវ៉ឺផាឡេស<ref>{{cite web|url=http://www.riverpalace.net/riverpalace.html |title=រីវ៉ឺផាឡេស៣១ |publisher=Riverpalace.net |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
* វឌ្ឍនៈកាប់ពីថលថវ៉ឺ (ស្ថិតក្រោមការសាងសង់)
**ជាមួយកំណើនសេដ្ឋកិច្ចផ្ទុះឡើងបានឃើញថាចាប់ផ្ដើមតាំងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩៩០ ហាងថ្មីបានបើកសម្ពោធដូចគ្នានឹងម៉លបែបលោកខាងលិច ដូចជា[[ផ្សារទំនើបសូរិយា|មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា]] និង មជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សុវណ្ណាថ្មី។ សិទ្ធិប្រើយីហោអន្តរជាតិពីរក៏បានសម្ពោធឡើងនៅភ្នំពេញដែរ។ [[ដាយអឹរីឃ្វិន]]ក៏បានសម្ពោធឡើងរួចហើយនៅខាងក្នុង[[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]] និង [[មាន់បំពងឃិនថាខ់ឃី]] ([[KFC]])បានសម្ពោធឡើងភោជនីដ្ឋានមួយលើដង[[មហាវិថីមុនីវង្ស]] និងមានផែនការបើកសម្ពោធបន្ថែមទៀតឆាប់ៗនេះ។<ref>{{cite web|url=http://www.mysinchew.com/node/11537 |title=យីហោ Qsr លើផែនការពង្រីក Kfc នៅកម្ពុជា |publisher=ម៉ាយស៊ិនឈូ |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> [[យីហោយ៉ាំ|ក្រុមហ៊ុន]]ដដែលបានបើក KFC នៅកម្ពុជាដែលឥឡូវទទួលបានសិទ្ធិប្រើយីហោដើម្បីនាំ[[ភីហ្សាហាត់]]មកប្រទេសនេះដែរ។<ref>[http://www.theedgedaily.com/cms/content.jsp?id=com.tms.cms.article.Article_a04e888d-cb73c03a-cbd8dc00-773c33cf ]{{Dead link|date=ខែមិថុនា ២០១០}}</ref> ក្រៅពីនោះ អាហារដ្ឋានការ៉េម[[ស្វិនសឹន]]បានបើកសម្ពោធនៅមជ្ឈមណ្ឌលទិញឥវ៉ាន់សូរិយា។
អគារកប់មេឃខ្ពស់បំផុតនៅភ្នំពេញគឺប៉មវឌ្ឍនៈ[[កាប់ពីថល]]<ref>{{cite web|url=http://www.vattanaccapital.com/overview.php |title=វឌ្ឍនៈកាប់ពីថល |publisher=Riverpalace.net |accessdate=២៧ មិថុនា ២០១០}}</ref> នៅកម្ពស់ {{convert|200|m|ft|0|}}, ដែលលេចត្រដែតតាមជើងមេឃរបស់ភ្នំពេញជាមួយនឹងអគារកប់មេឃក្បែរខាង ប៉មកាណាឌីយ៉ា (ប៉មOCIC)។ ប៉មនេះត្រូវបានសាងសង់ឡើងនៅ ខែឧសភា ២០១២ និងបានកំណត់កាលដើម្បីបញ្ចប់បង្ហើយនៅចុងឆ្នាំ២០១២។ ការងើបឡើងខ្ពស់ៗទំនើបៗត្រូវបានកសាងឡើងជុំវិញទីក្រុងនេះទាំងអស់ មិនមែនផ្ដុំនៅតំបន់ពិសេសណាមួយឡើយ។
[[ផ្សារធំថ្មី]] គឺជាចំណុចក្ដៅរបស់ទេសចរភាគច្រើន។ ស្លាបទាំងបួនៃផ្សារលាបពណ៌លឿងដែលពោរពេញទៅដោយរានជាច្រើនដែលលក់គ្រឿងអលង្ការមាស និង ប្រាក់ កាក់វត្ថុបុរាណ សម្លៀកបំពាក់ នាឡិកា ផ្កា ចំណីអាហារ ក្រណាត់សំពត់ និង ស្បែកជើង។ ផ្សារថ្មីគឺកំពុងតែរងការកែប្រែសាជាថ្មីភាគច្រើន រួមជាមួយការបង្កើតរានលក់ដូរថ្មីៗ។
[[កម្ពុជាអង្គរអ៊ែរ]]មានការិយាល័យកណ្ដាលនៅភ្នំពេញ។<ref name="caa">{{cite web|url=http://www.cambodiaangkorair.com/default.aspx?tabid=98|title=ស្វាគមន៍|year=២០០៩|publisher=កម្ពុជាអង្គរអ៊ែរ |accessdate=២៨ ធ្នូ ២០០៩}}</ref>
== វិស័យអប់រំ ==
''សូមមើលផងដែរ [[គ្រឹះស្ថានឧត្តមសិក្សានៅកម្ពុជា]]''
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានសាលារៀន វិទ្យាស្ថាន និង សាកលវិទ្យាល័យ ជាច្រើនសម្រាប់បំពេញតម្រូវការដល់សិស្សានុសិស្សដែលបានបញ្ចប់ថ្នាក់សិក្សានៅថ្នាក់ទុតិយភូមិ រឺ មធ្យមសិក្សា ហើយពួកគេអាចបន្តចូលរៀននៅថ្នាក់ឧត្តមសិក្សាបានដូចជានៅ សកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ និង ឯកជន។ សកលវិទ្យាល័យទាំងនោះមានមុខវិជ្ជាជាច្រើនដូចជា: [[អក្សរសាស្ដ្រអង់គ្លេស]] [[ព័ត៌មានវិទ្យា]] [[គ្រប់គ្រង]] [[គណនេយ្យ]] [[វិស្វករសំណង់]] [[គ្រប់គ្រងសណ្ឋាគារ]] [[មគ្គុទេសន៍]] [[អស្យាណូវិទ្យា]]។ល។
[[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ]] បានចាប់ផ្តើមតាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ មកម៉្លេះ។ សព្វថ្ងៃមានសិស្ស៥ពាន់នាក់ និង មានសាស្ត្រាចារ្យ ២០០នាក់។
នេះជាមោទនភាពមួយរបស់ [[ប្រទេសកម្ពុជា]] ដែលមានសាកលវិទ្យាល័យធំបែបនេះ ហើយការអប់រំប្រកបដោយភាពស្វាហាប់និងម៉ត់ចត់ ធ្វើអោយ និសិ្សតបន្ទាប់ពីបាន បញ្ចប់ថ្នាក់មានសម្ថតភាព ក្នុងការស្វែងរកការងារធ្វើ និងប្រកួតប្រជែងដើម្បីមាន អនាគតល្អក្នុងសង្គមជាតិ និង ជួយដល់ប្រទេសជាតិ។
អគារសាងសង់ឡើងនៅ[[សម័យអាណានិគមបារាំង]]នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។
[[File:BuddhistInstitute Phnom Penh 2005 1.JPG|thumb|upright|200px|[[វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ]]]]
* [[សាលាភូមិន្ទរដ្ឋបាល]] រឺ École Royale d'Administration (ERA)។
* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ]] (ស.ភ.ភ.ភ. រឺ RUPP) រឺ L'université Royale de Phnom Penh (URPP) គឺជាស្ថាប័ន[[ការអប់រំនៅកម្ពុជា|អប់រំជាន់ខ្ពស់]]មានចំណាស់ និង ធំបំផុតនៅកម្ពុជា។ {{As of|2008}} សាកលវិទ្យាល័យនេះមាននិស្សិតជាង ១០ ០០០ នាក់ ទូទាំងបរិវេណសាកលវិទ្យាល័យបី និងផ្ដល់នូវវគ្គសិក្សាគុណភាពខ្ពស់ទូលំទូលាយក្នុង[[មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រ]] [[មហាវិទ្យាល័យវិទ្យាសាស្ត្រសង្គម និង មនុស្សសាស្ត្រ]] និង [[វិទ្យាស្ថានភាសាបរទេស]] (វ.ភ.ប. រឺ IFL)។ មានស្ថាប័នអប់រំជាន់ខ្ពស់ប្រហែលហាសិបនៅកម្ពុជា ភាគច្រើនក្នុងនោះគ្មានបរិវេណទីធ្លាទេ។ ការបរិច្ចាគអន្តរជាតិជាច្រើន ដូចជា [[ថ្ងៃថ្មី កម្ពុជា]] ចាត់ចែង[[សុខូបត្ថម្ភវត្ថុ]]ខាងអប់រំឯករាជ្យជាការបន្ថែមដល់សាលាសាធារណៈសម្រាប់សិស្សនិស្សិត។
* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទនីតិសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច]] (ស.ភ.ន.ស. រឺ RULE) រឺ L'université Royale de Droit et Science Economique (URDSE)
* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ]] (ស.ភ.វ.ស. រឺ RUFA) ឬ L'université Royale des Beaux Art (URBA)
* [[សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទកសិកម្ម]] (ស.ភ.ក. រឺ RUA) រឺ L'université Royale d'Agriculture (URA)
* [[សាកលវិទ្យាល័យជាតិគ្រប់គ្រង]] (ស.ជ.គ. រឺ NUM)
* [[វិទ្យាស្ថានបច្ចេកវិទ្យាកម្ពុជា]] (វ.ប.ក. រឺ ITC) រឺ Institut de technologie du Cambodge
* [[វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ]]ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃ ១២ ឧសភា ១៩៣០ និងក៏ជាស្ថាប័នពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យរបស់រដ្ឋដ៏សំខាន់នៅកម្ពុជា។
== សារព័ត៌មាន និង ទស្សនាវដ្ដី ==
[[File:Phnom Penh..JPG|thumb|200px|ទិដ្ឋភាពពីលើអាកាសនៃទីក្រុងនេះ]]
[[File:Peace Building - side angle.JPG|thumb|200px|right|វិមានសន្តិភាព]]
[[File:Council of Ministers headquarters, Phnom Penh (2012).jpg|thumb|right|200px|អគារទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។]]
=== ប្រចាំថ្ងៃ ===
====ខ្មែរ====
*''[[ស្រលាញ់ខ្មែរ]]''
*''[[ចក្រវាឡ]]''
*''[[កម្ពុជាថ្មី]]''
*''[[កម្ពុជាថ្ងៃនេះ]]''
*''[[សារព័ត៌មានថ្មីៗ]]''
*''[[កញ្ចក់សង្គម]]''
*''[[កោះសន្តិភាព]]''
*''[[មនសិកាខ្មែរ]]'' – បោះពុម្ពផ្សាយដោយ[[គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ]]។
*''[[រស្មីកម្ពុជា]]'' – សារព័ត៌មានប្រចាំថ្ងៃធំបំផុតរបស់កម្ពុជា វាចេញផ្សាយប្រហែល ១៨ ០០០ច្បាប់។
*''[[សំឡេងយុវជន]]''
*''[[ឧត្តមគតិខ្មែរ]]''
*''[[វត្តភ្នំ]]''
*''[[ដើមអម្ពិល]]''
*''[[វិទ្យាសាស្ត្រខ្មែរ]]''
*''[[សំបុកផ្សារ]]''
*''[[ប៉ប់ហ៊្សូន]]''
*''[[ព្រៃនគរ]]''
===ទស្សនាវដ្ដី===
*''[[អាស៊ីឡាយផ្វ៍ហ្គាយដ៍]]ភ្នំពេញ'' ទស្សនាវដ្ដីបែបជីវិតជាភាសាអង់គ្លេសប្រចាំខែចេញផ្សាយនៅភ្នំពេញ។
*''[http://www.cambodiapocketguide.com ផខ់ឃិតហ្គាយដ៍ខាំបូឌា]'' បោះពុម្ពបួនមគ្គុទេសន៍ដោយឡែកមានបំណងសម្រាប់ពួកអ្នករស់នៅអចិន្ត្រៃយ៍ និង អ្នកទេសចរនិយាយភាសាអង់គ្លេស។ ចំណងជើងរួមមានការផឹកភេសជ្ជៈ និង ការញ៉ាំអាហារល្ងាច ខាងក្រៅ និងអំពី បន្ទាប់ពីយប់ ទ្វារទល់ទ្វារដូចគ្នាដែរ មគ្គុទេសន៍ភាសាខ្មែរមួយហៅថា សប្បាយ សប្បាយ ដែលកំណត់គោលដៅការផុសឡើងនៅទីផ្សារបែបវិជ្ជាជីវៈវ័យក្មេង
* ''[[ទស្សនាវដ្ដីឡេឌី]]'' ទស្សនាវដ្ដីទាន់សម័យ និង បែបជីវិត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦។
* ''[[ទស្សនាវដ្ដីអ៊ែផ្វ]]'' ទស្សនាវដ្ដីភាពទាន់សម័យទៅមុខដំបូងនៅកម្ពុជា។ ពីរភាសា ដែលបានសរសេរជាភាសាអង់គ្លេស និង ខ្មែរ។
* ''[[ទស្សនាវដ្ដីសុវ្រិន]]'' គឺជាទស្សនាវដ្ដីទាន់សម័យល្អជាងគេនៅកម្ពុជាដែលសរសេរជាភាសាខ្មែរ។
== អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ ==
* ១៩៧៩ - ១៩៨០: លោក[[ខាង សារិន|ខាង-សារិន]]
* ១៩៨០ - ១៩៨២: លោក[[ចាន់ វ៉ែន|ចាន់-វ៉ែន]]
* ១៩៨២ - ១៩៨៥: លោក[[កែវ ចាន់ដា|កែវ-ចាន់ដា]]
* ១៩៨៥ - ១៩៩០: លោក[[ថោង ខុន|ថោង-ខុន]]
* ១៩៩០ - ១៩៩២: លោក[[ហុក ឡង់ឌី|ហុក-ឡង់ឌី]]
* ១៩៩២ - ១៩៩៣: លោក[[ស៊ីម កា|ស៊ីម-កា]]
* ១៩៩៣ - ១៩៩៨: លោក[[ឈឹម សៀកលេង|ឈឹម-សៀកលេង]]
* ១៩៩៩ - ២០០៣: លោក[[ជា សុផារ៉ា|ជា-សុផារ៉ា]]
* ២០០៣- ខែមេសា ២០១៣: លោក[[កែប ជុតិមា|កែប-ជុតិម៉ា]]
* បច្ចុប្បន្ន៖ លោក[[ប៉ា សុជាតិវង្ស|ប៉ា-សុជាតិវង្ស]]
== ខេមរជនគួរអោយកត់សំគាល់ ==
* [[វណ្ណ ម៉ូលីវណ្ណ|វណ្ណ-ម៉ូលីវណ្ណ]] -ស្ថាបត្យករ
* [[ញឹក ឌឹម|ញឹក-ឌឹម]] - វិចិត្រករ
* [[វ៉ាន់ ណាត|វ៉ាន់-ណាត]] - វិចិត្រករ
* [[ណារ៉ាត តាន់|ណារ៉ាត-តាន់]] - វិចិត្រករ
* [[សាំង សារុន|សាំង-សារុន]] - តួឯកប្រុស ល្ខោនបាសាក់
* [[ចេក ម៉ាច|ចេក-ម៉ាច]] - តួឯកស្រី ល្ខោនបាសាក់
* [[ស៊ិនស៊ី សាមុត|ស៊ិន-ស៊ីសាមុត]] - តារាចម្រៀងដែលស្ថិតក្នុងក្រឳបេះដូងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ
* [[ស៊ន សំណាង|ស៊ន-សំណាង]] - បណ្ឌិតខាងប្រវត្តិសាស្រ្ត
== សូមមើលផងដែរ ==
{{Commonscat|ភ្នំពេញ}}
* [[ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ]]
* [[ព្រះបរមរាជវាំង]]
* [[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិភ្នំពេញ]]
* [[អាកាសយានដ្ឋានអន្តរជាតិសៀមរាបអង្គរ]]
* [[បញ្ជីផ្សារនៅភ្នំពេញ]]
==គន្ថនិទ្ទេស==
*{{Cite book | title=Angkor And Cambodia In the Sixteenth Century|last1=Groslier|first1=B.P.|year=2006|publisher=Orchid Press|location=Bangkok}}
*{{Cite book |title=ភ្នំពេញអនាគតនិងបច្ចុប្បន្ន|last1=អ៊ិហ៊្គូត|first1=មីឆិល|last2=ឌូប៊ូស្សុន|first2=សឺច|year=១៩៩៣|publisher=ផ្កាឈូកស|location=បាងកក|isbn=978-974-8495-84-2|oclc=29795478}}
*{{Cite book |title=ដំណើរឆ្លងកាត់ភ្នំពេញ: មគ្គុទេសន៍រូបភាពទៅកាន់គ្រឿងមាសពេជ្រកម្ពុជា|last1=ឡឺបូទីលឡ្យឺ|first1=គ្រីស|last2=អារីផ្វ|first2=ឝាហ៊ីដា|year=2004|publisher=ការរៀបរៀបពេល|location=សិង្ហបុរី|isbn=978-981-232-596-9|oclc=55501046}}
*{{Cite book |title=សុបិន្តកម្ពុជារបស់អាហ៊្សូ។ ភ្នំពេញ|last1=ឡឺរ៉យ|first1=ចូកគីម|last2=ហុស្គីន|first2=ចន|year=២០០៥|publisher=អាហ៊្សូអ៊ីឌីឝឹន Ltd|location= ហុងកុង|isbn=978-988-98140-2-1|oclc=62328690}}
* In Robert Ludlum's Jason Bourne novel series, David Webb is a young officer posted in Phnom Penh with his wife and his two children.
== តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ ==
* [http://www.cambodia.gov.kh/unisql2/egov/khmer/province/phnom_penh.html គេហទំព័ររដ្ឋាភិបាលខ្មែរអំពីទីក្រុងភ្នំពេញ]
* [http://www.necelect.org.kh/Khmer/ElecResult.htm គណកម្មការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត]
* [http://www.tourismcambodia.com/TravelGuides/provinces.asp?ProvinceID=%201 ក្រសួងទេសចរកម្ពុជា]
==ឯកសារយោង==
{{Reflist|2}}
==ចំនាត់ថ្នាក់ក្រុម (ដុនបូស្កូខេត្តកែប) ==
=== ផ្នែកទំនាក់ទំនងសង្គម ===
| 