ព័ត៌មាន៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

==<span style="font-family: khmer os muol light; font-size:120%;color:green;">ព័ត៌មានពត៌មាន</span>==

'''ព័ត៌មានពត៌មាន''' គឺជា ប្រព័ន្ធគមនាគមន៍​ឬការទំនាក់ទំនង នៃការជ្រើសរើសសម្រាំងយក ដំណឹងឬព័ត៌មានដំណឹងឬពត៌មាន នៅលើ ហេតុការណ៍ឬព្រឹត្តិការណ៍ ថ្មីៗ ដែលកើតឡើងនាពេល បច្ចុប្បន្នកាល ដោយ ៖ [[ការបោះពុម្ភជាអក្សរ]] , [[ការផ្សព្វផ្សាយ]]​, [[ប្រព័ន្ធអ៊ីនធើណែត]]​ ឬ [[ការនិយាយពីមាត់មួយទៅមាត់មួយ]] រហូតទៅដល់ក្រុមមនុស្សឬអ្នកស្តាប់ ផ្សេងទៀតជាច្រើន ។

ទ្រឹស្តីមួយប្រកាសថា ពាក្យជា[[ភាសាអង់គ្លេស]] "[[News]]" ឬ "ព័ត៌មានពត៌មាន" បានអភិវឌ្ឈន៍នៅ សតវត្សទី១៤ ដែលជាប្រយោជន៍ដ៏ពិសេស នៃទម្រង់ជាច្រើន នៃ "ព័ត៌មានពត៌មាន" ។ នៅក្នុង [[ភាសាអង់គ្លេសថ្នាក់កណ្តាល]]​ ពាក្យដែលមានតម្លៃស្មើគ្នាគឺ "Newes" ដូចជាភាសាបារាំង "[[nouvelles]] "​ និងភាសាអាល្លឺម៉ង់ "[[neues]]"​ ។ ការអភិវឌ្ឈន៍ រីកចម្រើន ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា គឺបានរកឃើញ​នៅក្នុង ភាសាស្លាវិក ([[Slavic languages]]) , ភាសាឆែក ([[Czech]]) និង​ ភាសាស្លូវ៉ាក់ ណូវីនី ([[Slovak noviny]]) , [[cognate Polish|ញាតិសាលោហិតភាសាប៉ូឡូញ]] "''nowiny''" និង [[Russian|ភាសារូស្ស៊ី]] ''"novosti"'' ,​ ភាសាសែលតិច ([[Celtic languages]]) ៖ [[Welsh|ភាសានៃស្រុកវ៉ែលចក្រភពអង់គ្លេស]] ''(newyddion)'' (មកពី ៖newydd) និងភាសាកូនីស្ស្ហ [[(Cornish)]] ''(nowodhow )''(មកពី៖ nowydh) ។

នៅ[[ក្នុងប្រទេសចិន]] , រដ្ឋាភិបាលតំបូងគេ បានបង្កើតទំព័រព័ត៌មាន , ដែលហៅថា [[tipao]] , ដែលបាន ធ្វើចរាចរណ៍នៅក្នុង តុលាការរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងអំឡុងពេល​ ថ្មីៗនៃសតវត្ស [[Han dynasty]] (សតវត្សទី២និងសតវត្សទី៣នៃគ្រឹស្តិសករាជ) ។ នៅចន្លោះឆ្នាំ ៧១៣ ដល់ ៧៣៤ , [[Kaiyuan Za Bao]] ( ផ្សព្វផ្សាយដំណឹងនៃតុលាការរដ្ឋាភិបាល) នៃប្រទេសចិន [[Tang Dynasty]] បានបោះពុម្ពជាសាធារណៈ នៅព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅពត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាល ​, វាបានសរសេរដោយដៃនៅលើសូត្រ និង បានអានដោយ ឥស្សរជនផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាល ។ នៅឆ្នាំ ១៥៨២ បានមានសេចក្តីបញ្ជាក់ ឬ ឯកសារយោង លើកដំបូង ទៅលើ ទំព័រព័ត៌មានដែលបោះពុម្ពជាលក្ខណៈឯកជនទំព័រពត៌មានដែលបោះពុម្ពជាលក្ខណៈឯកជន នៅ[[ទីក្រុងប៉េកាំង]] ប្រទេសចិន , នៅអំឡុងពេល ថ្មីៗនៃសតវត្ស [[Han dynasty]] ។

នៅ [[ដើមអ៊ឺរ៉ុបសម័យ]] បានតម្លើងបន្ថែម អន្តរកម្មឆ្លងកាត់ព្រំដែន បានបង្កើតការក្រោកឡើងដែលត្រូវការសម្រាប់ ព័ត៌មានពត៌មាន ឬ ដំណឹង ដែលបានធ្វើដោយ អ្នកសរសេរទំព័រព័ត៌មានសង្ខេបដោយដៃអ្នកសរសេរទំព័រពត៌មានសង្ខេបដោយដៃ ។​ នៅឆ្នាំ ១៥៥៦ រដ្ឋាភិបាលនៃ វីនីស [[Venice]] បានបោះពុម្ពជាលើកដំបូង នៅ ​'''''Notizie scritte''''' ប្រចាំខែ , ដែលមានតម្លៃ ១ កាហ្សេតា​( [[gazetta]]​​ ) ។ [[avvisi]] នេះត្រូវបាន សរសេរសំបុត្រព័ត៌មានដោយដៃ ហើយនិង បានប្រើសម្រាប់នាំទៅប្រគល់អោយ បញ្ហា នយោបាយ , យោធា , និង ព័ត៌មានសេដ្ឋកិច្ចរហ័សពត៌មានសេដ្ឋកិច្ចរហ័ស និង យ៉ាងមានសមត្ថភាព ទៅលើ ទីក្រុងប្រទេសអ៊ីតាលី ( ១៥០០ - 1700 ) - ការចែករំលែក លក្ខណៈសម្បត្តិខ្លះ នៃ [[កាសែតព័ត៌មាន]] ថ្វីបើ ជាធម្មតាមិនបានពិចារណា​ ទៅលើ កាសែតព័ត៌មានពិតៗកាសែតពត៌មានពិតៗ ក៏ដោយ ។ ព្រោះតែ ​អត្រាកម្រិតអ្នកចេះអាននិងសរសេរអក្សរមានតិចតួច , ព័ត៌មានបានស្ថិតនៅពេល ផ្សព្វផ្សាយដោយ អ្នកស្រែកយំតាមទីក្រុង ។

Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien, ពីឆ្នាំ ១៦០៥ , បានទទួលស្គាល់ថាជា កាសែតព័ត៌មានដំបូងលើពិភពលោកកាសែតពត៌មានដំបូងលើពិភពលោក ។

ភ្នាក់ងារព័ត៌មានភ្នាក់ងារពត៌មាន ដែលចាស់ជាងគេ គឺ Agence France-Presse (AFP) ។ វាបានរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៨៣៥ ដោយ អ្នកបកប្រែទីក្រុងប៉ារីស និង​ [[ភ្នាក់ងារផ្សព្វផ្សាយពាណិច្ចកម្ម]] ,​ [[Charles-Louis Havas ]] ដូចជា[[ Agence Havas]] ។

នៅសម័យកាលទំនើប , ព័ត៌មានបោះពុម្ពពត៌មានបោះពុម្ព បានទូរស័ព្ទទៅដល់ ការិយាល័យព័ត៌មានការិយាល័យពត៌មាន ឬ បាននាំយកទៅដល់ទីនោះដោយ [[អ្នករាយការណ៍]] ,​ ជាកន្លែងដែល ព័ត៌មានត្រូវបានសរសេរពត៌មានត្រូវបានសរសេរ ហើយ បញ្ជូនសារទៅតាមសេវាភ្ជាប់ខ្សែរ ព្រមទាំង [[ពិនិត្យបោះពុម្ពផ្សាយ]] និង​ [[ដាក់នៅក្នុងពុម្ព]] ដោយដៃ ជាមួយរឿងព័ត៌មានផ្សេងទៀតជាមួយរឿងពត៌មានផ្សេងទៀត សម្រាប់ការបោះពុម្ពផ្សាយជា យថាប្រភេទ។ បច្ចុប្បន្ន​ [[ពាក្យស័ព្ទ]] "[[ព័ត៌មានថ្មីៗ|ពត៌មានថ្មីៗ]]" ក្លាយជាពាក្យដែលប្រើច្រំដែល ដូច​ជា [[ព័ត៌មានខ្សែកាបផ្សព្វផ្សាយពាណិច្ចកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក|ពត៌មានខ្សែកាបផ្សព្វផ្សាយពាណិច្ចកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក]] ជាសេវាដែលអាចប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍បាន [[២៤ម៉ោង]] ក្នុង ១ថ្ងៃ ដោយប្រើប្រាស់ បច្ចេកវិទ្យា ប្រព័ន្ធ [[ផ្កាយរណប]] ដើម្បីនាំយក​ ព្រឹត្តិកាណ៍ ព័ត៌មាន បច្ចុប្បន្នថ្មីៗ ទៅកាន់ផ្ទះរបស់ [[អតិថិជន]] ដូចជា ហេតុការណ៍ដែលកើតឡើង ។ ព្រឹត្តិកាណ៍ ហេតុការណ៍ ដែលប្រើប្រាស់​ ពេលវេលាច្រើនម៉ោង​ ឬ ច្រើនថ្ងៃ ដើម្បីកា្លយជា ចំណេះដឹង សាធារណៈ នៅក្នុង ទីក្រុង ទីប្រជុំជន ឬ នៅក្នុងប្រទេសជាតិ ដែលបញ្ជូនយ៉ាងភ្លាមៗ ទៅកាន់អតិថិជនជាច្រើន តាមរយៈ​ [[ វិទ្យុ]] , [[ទូរទស្សន៍]] , [[ទូរស័ព្ទ]] , និង ប្រព័ន្ធ [[អ៊ីនធើណែត]] ។

==<span style="font-family: khmer os muol light; font-size:120%;color:Red;">កាសែតព័ត៌មានកាសែតពត៌មាន</span>==

ដែលជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ទីក្រុងដែលធំបំផុតនៅក្នុង សហរដ្ឋអាមេរិក គឺមាន កាសែតព័ត៌មានពេលព្រឹកកាសែតពត៌មានពេលព្រឹក និង ពេលថ្ងៃត្រង់ ។ ដែលជាប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដែលបានរីកចម្រើនវិវឌ្ឈន៍ឡើង និង​ ព័ត៌មានផ្សាយចេញបានកើនបន្ថែមពត៌មានផ្សាយចេញបានកើនបន្ថែម ដល់ចំនុចនៃ ក្បែរស្ថានភាពបញ្ចប់ ,​ កាសែតព័ត៌មានពេលថ្ងៃត្រង់​ដែលល្អបំផុតកាសែតពត៌មានពេលថ្ងៃត្រង់​ដែលល្អបំផុត ត្រូវបានបញ្ចប់ ។ កាសែតព័ត៌មានពេលព្រឹកកាសែតពត៌មានពេលព្រឹក ត្រូវបានបាត់បង់តាមលំដាប់​ នៃការវិលទៅមក ,​ អាស្រ័យយោងតាម ការលូតលាស់ទៅមុខនៃសេចក្តីរាយការណ៍ ដោយសារក្រដាសរបស់ពួកគេផ្ទាល់ ។​ ជាធម្មតា , មាតិកា​ព័ត៌មានមាតិកា​ពត៌មាន គួរតែផ្ទុកទៅដោយ "[[៥Ws]]" (នរណា,កន្លែងណា,ពេលណា,អ្វី,ហេតុអ្វី,និងមូលហេតុផងដែរ) នៃព័ត៌មានទាំងមូលនៃពត៌មានទាំងមូល ។ វាគួរតែមិនមានសំណួរណាមួយដែលនៅសល់ ។ នៅ កាសែតព័ត៌មានកាសែតពត៌មាន ជាធម្មតា ទីកន្លែងជារឿងដែលសំខាន់បំផុត ដែលត្រូវដាក់នៅទំព័រទី១ ,​ ដូច្នេះ ព័ត៌មានពត៌មាន ឬ​ ដំណឹង ដែលសំខាន់បំផុត គឺជាការចាប់ផ្តើម ។ អ្នកអានដែលរវល់ អាចអានបានតិចតួច ឬ ច្រើន តាមដែលពួកគេចង់បាន​ ។ ស្ថានីយ៍ក្នុងស្រុក និង​ បណ្តាញផ្សព្វផ្សាយ ជាមួយការកំនត់ទម្រង់ ត្រូវតែប្រមូលយករឿង ដែលកើតឡើងនៅក្នុងព័ត៌មាន និង ផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានទាំងនោះ ទៅក្នុងទិដ្ឋភាពដែលសំខាន់ ព្រោះតែពេលវេលាបង្ខិតបង្ខំ ។​ ប៉ុស្តិព័ត៌មានខ្សែរកាប មានដូចជា ព័ត៌មានពត៌មាន[[ប៊ីប៊ីស៊ី]] ([[BBC news]]) ,​ ព័ត៌មានកញ្ជ្រោងពត៌មានកញ្ជ្រោង ( [[Fox News ]]) , [[អឹមអែសអិនប៊ីស៊ី]] ([[MSNBC]]) និង [[ស៊ីអិនអិន]] ([[CNN]]) , ដែលអាចទាញបានផលប្រយោជន៍ ពីរឿងដែលកើតឡើង , ពិធីបូជាផ្សេងៗ , រឿងសំខាន់ដែលគ្មានមន្ទិលសង្ស័យ ,​ និង ការផ្តល់នូវការរៀបរាប់យ៉ាងច្រើន អំពីព័ត៌មានដែលចេញផ្សាយ តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ។

[[ការរៀបចំព័ត៌មាន|ការរៀបចំពត៌មាន]] គឺជានិច្ចកាលបានសង្ឃឹមទុកទៅលើ បំនងប្រាថ្នាសម្រាប់ [[វត្ថុវិស័យភាព]] ,​ អ្នករាយការណ៍​ ប្រកាសដើម្បីព្យាយាម គ្របដណ្តប់លើគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ នៃរឿងដោយគ្មានភាពលំអៀង ,​ ដូចជាបាន ប្រៀបធៀបទៅនឹង អ្នកអត្ថាធិប្បាយ ឬ អ្នកវភាគ , ដែលជាអ្នកផ្តល់ [[គំនិតយោបល់]] ឬ ចំនុចឯកជននៃមតិយោបល់ ។ ជាលទ្ធផលគឺ ការចាកឆ្ងាយពីហេតុការណ៍ នៅក្នុងភាពរាំងស្ងួត ,​ ចរិយាមាយាទដែលមិនព្រមទទួលស្គាល់នូវពាក្យសន្យា ឬ ទទួលស្គាល់ការពិត , និង​ បន្ទាប់មកឈរពីក្រោយ "ទុកអោយអ្នកអានធ្វើការសម្រេចចិត្ត" និង​ មតិយោបល់ដែលត្រឹមត្រូវ ។ រដ្ឋាភិបាល ៣ ឬ ៤ បានរំលោភលើ ការបង្ខិតបង្ខំយ៉ាងពិតប្រាកដ ឬ មន្រ្តីប៉ូលីសផ្នែករៀបចំព័ត៌មានប្រឆាំងនឹងភាពលំអៀង ។ នៅ[[ចក្រភពអង់គ្លេស]] , ជាឧទាហរណ៍ , កម្រិតកំណត់ដែលដាក់បញ្ចូលដោយ [[ភ្នាក់ងារ]] រដ្ឋាភិបាល អហ្វខម [[Ofcom]] , ការិយាល័យនៃការទំនាក់ទំនង ។ ទាំង កាសែតព័ត៌មាន ទាំង កម្មវិធីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន នៅក្នុង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]] គឺជាទូទៅបានសង្ឃឹមទុកថា នៅសល់អព្យាក្រឹត្យ និង ជៀសវាងពីភាពលំអៀង លើកលែងតែ អត្ថបទដែលបោះពុម្ពផ្សាយបង្ហាញប្រាប់យ៉ាងច្បាស់ ឬ អត្ថបទមួយវគ្គ ។ គណបក្សរដ្ឋាភិបាលជាច្រើន បានធ្វើការងារ បញ្ចេញ-ដំណើរការ ការរៀបចំព័ត៌មានការរៀបចំពត៌មាន , ដែលអាចមានវត្តមាន នៅក្នុងគំនិតយោបល់របស់រដ្ឋាភិបាល ។

សូម្បីតែស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពបែបនោះ ដែលជាកន្លែង វត្ថុវិស័យភាពបានសង្ឃឹមទុក , វាលំបាកក្នុងការសម្រេចគោលបំណង , និង អ្នកកាសែតឯកជន អាចធ្លាក់ក្នុងភាពអយុត្តិធម៌ នៃភាពលំអៀងជាលក្ខណៈឯកជានរបស់ពួកគេ , ឬ សុខចិត្តចាញ់លើបញ្ហាពាណិច្ចកម្ម ឬ សម្ពាធនៃនយោបាយ ។ ជាលក្ខណៈដូចគ្នា , ភាពអយុត្តិធម៌នៃការរៀបចំព័ត៌មានភាពអយុត្តិធម៌នៃការរៀបចំពត៌មាន ត្រូវបានព្រមទទួលដោយ សាវជីវកម្មដែលបានប្រមូលផ្តុំ យ៉ាងត្រឹមត្រូវ ប្រហែលជាជាសំណួរ , ដោយមានការលើកទឹកចិត្ត លក្ខណៈធម្មជាតិសម្រាប់ក្រុមដូចគ្នា ដើម្បីរាយការណ៍ព័ត៌មានដើម្បីរាយការណ៍ពត៌មាន នៅក្នុងលក្ខណៈដែលបម្រុង ដើម្បីជម្រុញការប្រមូលផ្តុំ ហិរញ្ញវត្ថុដែលគួរអោយចាប់អារម្មណ៍ ។ ចំពោះបុគ្គល និង អង្គការ ដែលជាប្រធានបទនៃ ការរាយការណ៍ព័ត៌មានការរាយការណ៍ពត៌មាន អាចប្រើប្រាស់ បច្ចេកទេស [[ការគ្រប់គ្រងព័ត៌មាន|ការគ្រប់គ្រងពត៌មាន]] ដើម្បីព្យាយាមបង្កើត ការបោះពុម្ពដែលអាចធ្វើទៅបាន ។ ពីព្រោះ ចំពោះបុគ្គលនីមួយៗ មានចំណុចពិសេសនៃការយល់ឃើញ , វាបានទទួលស្គាល់ថា មិនអាចមាន វត្ថុវិស័យភាពដ៍ពេញលេញ នៅក្នុងការរាយការណ៍ព័ត៌មាននៅក្នុងការរាយការណ៍ពត៌មាន ។

ព័ត៌មានគ្មានតម្លៃគឺអោយអត្ថន័យថាពត៌មានគ្មានតម្លៃគឺអោយអត្ថន័យថា ជារឿងដែលមានទំនាក់ទំនងគ្រប់គ្រាន់ ទៅនឹងសាធារណៈ ឬ អ្នកស្តាប់ដែលពិសេស ដែលអនុញ្ញាតិអោយ គាបសង្កត់ការតាំងចិត្ត ឬ ការរាយកាណ៍ ។

នៅក្នុងប្រទេសខ្លះ និង ចំណុចខ្លះនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ , ដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និង ប្រជាជនមានការពិចារណានឹង '''"ព័ត៌មានមានតម្លៃពត៌មានមានតម្លៃ"''' ហើយបានជួបប្រទះ និយមន័យខុសៗគ្នា , ដូចជាការប្រមូលផ្តុំនៃ [[ការវាយតម្លៃព័ត៌មាន|ការវាយតម្លៃពត៌មាន]] ។ ជាឧទាហរណ៍ ,ការរាយការណ៍ នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី២០ នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក បានផ្តោតទៅលើនយោបាយ និង រឿងក្នុងស្រុក ជាមួយ ការប៉ះទង្គិចបញ្ហា សង្គម-សេដ្ឋកិច្ច ដែលសំខាន់ , ដូចជា ការចុះចតនៃការរស់នៅរបស់មនុស្ស នៅលើឋានព្រះច័ន្ទ និង សង្គ្រាមត្រជាក់ ។ អ្វីដែលថ្មីៗទៀត , ចំណុចរួមដូចគ្នាដែលនៅសល់ នៅលើ បញ្ហានយោបាយ និង រឿងក្នុងស្រុក , យ៉ាងណាក៍ដោយ , [[ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានចម្រុះ|ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយពត៌មានចម្រុះ]] បច្ចុប្បន្នបានស្ថិតក្រោមការតិទៀនដោយ ការដៅបញ្ជាក់ហួសពេក នៅលើ "ព័ត៌មានមិនឈប់" និង "ការខ្សឹបខ្សៀវ" ដូចជា រឿងសង្គមរបស់បុគ្គលដែលមានកិត្តយស , រឿងក្នុងតំបន់ទាក់ទងនិងសគុណបន្តិចបន្តួច ។ ភាពលុបលើនៃជនល្បីល្បាញ និង ព័ត៌មានក្នុងសង្គមពត៌មានក្នុងសង្គម , ​ភាពងងឹតនៃព្រំដែនរវាង ព័ត៌មានពត៌មាន និង ការបង្ហាញដោយពិត និង វប្បធម៌ដែលល្បីៗខុសៗគ្នាដទៃទៀត , និង ការមកដល់ាអ្នកកាសែតក្នុងក្រុង អាចផ្តល់យោបល់ថា ប្រភេទនៃព័ត៌មាន និង​ ការអោយតម្លៃព័ត៌មានការអោយតម្លៃពត៌មាន បានធ្វើវិវត្តន៍ និង របៀបគម្រូនៃព័ត៌មានជាប្រពៃណីរបៀបគម្រូនៃពត៌មានជាប្រពៃណី នោះគឺបច្ចុប្បន្នត្រឹមតែ ទាក់ទងដោយភាគ ។​​ ព័ត៌មានគ្មានតម្លៃពត៌មានគ្មានតម្លៃ មិនត្រឹមតែអាស្រ័យលើប្រធានបទប៉ុណ្ណោះទេ , ប៉ុន្តែក៏អាស្រ័យនឹង ការបង្ហាញនៃប្រធានបទ និង ការជ្រើសរើសដំណឹង ឬ ព័ត៌មានពីប្រធានបទនោះផងដែរពត៌មានពីប្រធានបទនោះផងដែរ ។