ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​លាវ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
{{ព្រះពុទ្ធសាសនា}} ធ្វេង|រូបភាពតូច|200px|[[ព្រះបាទ(ព្រះបាង), សិល្បៈអង្គរធំ ក្នុងក្រុងហ្លួងព្រះបាង.]] '''ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​លាវ''' ({{lang-en|Buddhism in Laos}}{{lang-th|ศาสนาพุทธในประเทศกัมพูชา}}) ជនជាតិលាវមានប្រវត្តិមកតាំងពីដើមទាក់ទង និង ជាតិវង្ស ហើយការភៀសខ្លួនពីទីលំនៅជាដើម រហូតបានតាំងទីកន្លែងនៅក្នុងដែនដីបច្ចុប្បន្ន ដូចជាជនជាតិថៃមានរឿងរ៉ាវ ដែលគួរឲ្យដឹង ថាសង្ខេបថា ប្រមាណ ព.ស.១១៩៤ ជនជាតិមួយក្រុមធំបានហៅខ្លួនឯងថាថៃ ពួកភូមាហៅថា ឆានពួកចិនហៅថា អាយលាវ ឬងាយលាវ បានភៀសពីអាណាចក្
==ក.យុគកតាំង និង រីកចំរើនគង់វង់== ព្រះបាទនគរជ្វាអង្គទី ២២ (ខ្លះថាទី៣៥) ព្រះនាមថា ពញ្ញាសុវណ្ណគាំផង ឡើងគ្រងរាជ្យនៅ ព.ស.១៨៥៩ ទ្រង់មានឱរសនាមថាព្រះបាទផីហ្វា ហើយស្តេចអង្គនេះមានឱរសព្រះអង្គទី ១ ឈ្មោះ អង្គម្ចាស់ង៉ុម ពេលនោះមានហេតុភេទអ្វីណាមួយធ្វើឲ្យអង្គម្ចាស់ង៉ុមព្រាត់ចេញពីប្រទេសជាតិភូមិ ទៅជ្រោកអាស្រ័យជាមួយអាណាចក្រខ្មែរតាំងតែនៅយុវ វ័យ ពេលនោះព្រះពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទបានរីកចម្រើនរុងរឿងជាសាសនាគោលជំហោរឹងប៉ឹងនៅប្រទេសខ្មែរហើយ អង្គម្ចាស់ង៉ុម នៅអាស្រ័យជាមួយព្រះភិក្ខុមួយអង្គព្រះនាមព្រះមហាបាសមន្តថេរៈ ព្រះចៅអធិការវត្
បន្ទាត់ទី៩៖
សម័យនោះអាណាចក្រខ្មែរកំពុងតែទាន់ខ្សោយចុះ ហើយក្នុង ព.ស.១៨៩៣ ព្រះ បាទរាមាធិបតីទីមួយ នៃរាជវង្សអ៊ូទង បានតាំងអាណាចក្រថៃឡើងនៅក្រុងស្រីអយុធ្យា ហើយចាប់ផ្តើមពង្រីកអំណាចចេញទៅថែមទៀត ក្ស័ត្រខ្លាចក្រែងការរុករានរបស់ថៃអយុធ្យា ទើបទ្រង់ឲ្យព្រះបាទហ្វាង៉ុមគ្រប់គ្រងនគរលានឆាង ដើម្បីជាកំលាំងការពារថៃស្រីអយុធ្យាតទៅ ព្រះបាទហ្វាង៉ុមឡើងគ្រងរាជ្យក្នុងព.ស.១៨៩៦ (ក្រោយពីអាណាចក្រថៃស្រីអយុធ្យាតាំងឡើងបាន ៣ ឆ្នាំ) ទ្រង់ជាវីរៈក្ស័ត្រអាចរួបរួមខេត្តផ្សេងៗ ក្នុងទីទំនាបទន្លេមេគង្គភាគខាងលើរួមចូលតែមួយ មានអាណាខេត្តភាគខាងជើងទល់នឹងរហូត ១២អណាចក្រ។ ភាគខាងត្បួងទល់ និង អាណាចក្រខ្មែរ ភាគខាងលេចទល់ និង អាណាចក្រឆៀងម៉ាយ សុខោទ័យ និង ស្រីអយុធ្យា ភាគខាងកើតទល់ និង អាណាមនឹងចម្ប៉ា អាចហៅថាជាក្សត្រដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអាណាចក្រលានឆាង (មុននេះមានតែនិទាន) និង តមកក្រុងលានឆាង ឬក្រុងធំរបស់អាណាចក្រលានឆាង ក៏មានឈ្មោះជាផ្លូវរាជការថា “ក្រុងស្រីសត្នាគុនហុតលានឆាងចូលគ្នា”។
 
ក្នុងផ្នែកសាសនា សូម្បីតែជាតិលានឆាងបានកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាបែបមហាយានសូម្បីតែជាតិលានឆាងបានកាន់[[ព្រះពុទ្ធសាសនា]]បែបមហាយាន
ឆ្លងតាមរយៈចិនមក តាំងតែពេលនៅក្នុងអាណាចក្រអាយលាវ ដូចជនជាតិថៃជំពួកដទៃទៀត។ ក្នុងសម័យខុនហ្លួងម៉ៅ (លីមៅឬលីវមៅ) រយៈពេលប្រមាណ ព.ស.៦២០ ហើយយ៉ាងណាក៏ដោយ ពេលដល់សម័យអាណាចក្រលានឆាងនេះ សេចក្តីជំនឿនោះបានលិចចុះដល់សាបបាតទៅហើយ ទើបប្រាកដថា ប្រជារាស្ត្រទូទៅគោរពខ្មោច ព្រាយ បិសាចអារក្ស អ្នកតា ដែលជាជំនឿដើមតាំងតែសម័យបូរាណ ធ្វើឲ្យព្រពុទ្ធសាសនាត្រូវប្រដិស្ឋានសាជាថ្មី ហើយនៅក្នុងគ្រានេះពុទ្ធសាសនាបែបថេរវាទ ដែលនាំចូរមកពីអាណាចក្រខ្មែរ។
រឿងនាំព្រះពុទ្ធសាសនាចូលមកកាន់អាណាចក្រលានឆាង មានភស្តុតាងផ្សេងគ្នា ២យ៉ាងគឺ មួយផ្នែកថា ព្រះនាងកែវកេនយា មហេសីនៃព្រះបាទហ្វាង៉ុម ទ្រង់ជាព្រះពុទ្ធសាសនិកជនតឹងរឹងបំផុត ពេល ដែលព្រះនាងទ្រង់ឃើញចៅហ្វាយនាយ ហើយ និង ប្រជារាស្រ្តអ្នកស្រុកលានឆាង គោរពខ្មោចព្រាយ នាំគ្នាសម្លាប់ ដំរី សេះ គោក្របី ដើម្បីធ្វើពលីកម្ម ទ្រង់តក់ស្លុតព្រះទ័យ ទើបទូលព្រះស្វាមីនាំព្រះពុទ្ធសាសនាពីកម្ពុជាមកប្រដិស្ឋាន ។ ព្រះបាទហ្វាង៉ុមទ្រង់បានបញ្ជូនទូតទៅក្រាបទូលពីគោលបំណងចំពោះកម្ពុជា[[ព្រះបាទ]]ហ្វាង៉ុមទ្រង់បានបញ្ជូនទូតទៅក្រាបទូលពីគោលបំណងចំពោះកម្ពុជា, ស្តេចខ្មែរទ្រង់បញ្ជូនគណៈភិក្ខុសង្ឃ មានព្រះមហាបាសមន្តថេរ ដែលជាគ្រូរបស់ព្រះបាទហ្វាង៉ុម និង ព្រះមហាទេពលង្កា ជាប្រធាន ព្រមទាំងអក្នប្រាជ្ញខាងជាង និង បរិវារជាច្រើន នាំព្រះពុទ្ធរូបនាំ[[ព្រះពុទ្ធរូប]] ទម្រង (style) ហាមញាតិ (នេះគឺទម្រង់ហាមញាតិ) ឈ្មោះ “ព្រះបាង” និង ព្រះត្រៃបិដកព្រមជាមួយ និង សាសនៈវត្ថុដទៃទៀត ព្រះរាជទានចំពោះព្រះបាទហ្វាង៉ុម។
 
ចំណែកភស្តុតាងមួយទៀតថា ពេលព្រះបាទហ្វាង៉ុមគ្រងរាជ្យមិនយូរប៉ុន្មាន ព្រះអង្គក៏ទ្រង់មានព្រះទ័យឃោរឃៅ ព្រឹត្តិការណ៍នោះបានជ្រាបដល់ព្រះមហាក្ស័ត្រកម្ពុជាព្រះស្សុរៈ“ជីតា” ទើបមានព្រះរាជបញ្ជាឲ្យព្រះបាទហ្វាង៉ុមទៅគល់ និង ទ្រង់រាជទានឱវាទឲ្យគ្រប់គ្រងប្រជានិករតាមគោលធម៌នៃព្រះពុទ្ធសាសនា ឲ្យសមាទានសីល ៥ ហើយព្រះអង្គទ្រង់ត្រឡប់មកលានឆាង ព្រមជាមួយព្រះភិក្ខុសង្ឃ ដែលបានចូលមកខាងដើម ។