|
}}
}}
'''រាជាណាចក្រព្រុស''' ([[ភាសាអង់គ្លេស]]: '''Kingdom of Prussia | [[ភាសាអាល្លឺម៉ង់]]:''' ''Königreich Preußen'') គឺជារាជាណាចក្រអាល្លឺម៉ង់ដែលតាងឡើងដោយរដ្ឋព្រុសនៅចន្លោះឆ្នាំ១៧០១ ដល់ឆ្នាំ១៩១៨។ រាជាណាចក្រមួយនេះគឺជាកម្លាំងជំរុញពីក្រោយ[[ការបង្រួបបង្រួមជាតិអាល្លឺម៉ង់]]ក្នុងឆ្នាំ១៨៧១ ហើយជារដ្ឋផ្តាច់មុខគេនៃហើយជារដ្ឋផ្តាច់មុខគេក្នុង[[ចក្រភព អាល្លឺម៉ង់|ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]]រហូតដល់ការរំលាយរដ្ឋមួយនេះក្នុងឆ្នាំ១៩១៨។រហូតដល់ការរំលាយបំបាត់រដ្ឋមួយនេះក្នុងឆ្នាំ១៩១៨។ ទោះឈ្មោះរបស់វាមានប្រភពមកពីតំបន់មួយឈ្មោះ"''ព្រុស្ស៊ី"'' រឺ"ព្រុស"មែន, តែតាមការពិតវាគឺមានប្រភពមកពី[[នគរប្រេនឌេនបឺក]], ដែលមានរដ្ឋធានីឈ្មោះ[[ទីក្រុងប៊ែរឡាំង|ប៊ែរឡាំង]](Berlin ដែលសព្វថ្ងៃជារាជធានីនៃប្រទេស[[អាល្លឺម៉ង់]])។
ព្រះមហាក្សត្រដំបូងៗនៃព្រុសគឺភាគច្រើនមកពី[[រាជវង្សហូហិនសូលឺន]]។ ព្រុសគឺជាប្រទេសដែលមានអំណាចដ៏អស្ចារ្យតាំងពីវាក្លាយជារាជាណាចក្រមក, គឺតាមរយៈនគរសហភាព[[ប្រេនឌេនបឺក-ព្រុស]], ជានគរមុនពេលដែលព្រុសក្លាយជារាជាណាចក្រដែលអំណាចយោធារបស់អាណាចក្រនេះស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់[[ហ្វ្រេឌ្រិច វីលៀម]], ដែលអ្នកខ្លះតែងហៅថា "The Great Elector"។ អំណាចនិងឥទ្ធិពលរបស់ព្រុសបានបន្តកើនឡើងនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់[[ហ្រ្វេឌឺរិចទី២]], ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថា"ហ្រ្វេឌ្រិចដ៏អស្ចារ្យ", ដែលព្រះអង្គជាបុត្រទីបីរបស់[[ហ្វ្រេឌឺរិច វីលៀមទី១]]។ ហ្វ្រេឌ្រិចដ៏អស្ចារ្យគឺជាអ្នកដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការបង្កឲមានហ្វ្រេឌ្រិចដ៏អស្ចារ្យគឺជាអ្នកដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការបង្កឱ្យមាន[[សង្គ្រាមប្រាំពីរឆ្នាំ]], ដោយទ្រង់បានទប់ទល់នឹងប្រទេសមួយចំនួនរួមមាន [[រាជវង្សហាបបឺក|អូទ្រីស]], [[ចក្រភព រុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]], [[ព្រះរាជាណាចក្របារាំង|បារាំង]], និង[[ស៊ុយអែត]] ហើយបានធ្វើឲព្រុសដើរតួយ៉ាងសំខាន់ផងដែរក្នុងនាមជារដ្ឋរបស់អាល្លឺម៉ង់, និងព្រមទាំងធ្វើឲប្រទេសព្រុសក្លាយជាអាណាចក្រដ៏មានអំណាចអស្ចារ្យមួយនៅនិងព្រមទាំងធ្វើឲរាជាណាចក្រព្រុសក្លាយជាអាណាចក្រដ៏មានអំណាចអស្ចារ្យមួយនៅ[[ទ្វីបអឺរ៉ុប|អឺរ៉ុប]]នាពេលនោះទៀតផង។ បន្ទាប់ពីអំណាចរបស់ព្រុសលិចឡើងមក ព្រុសបានគេចាត់ទុកថាជារដ្ឋមហាអំណាចមួយក្នុងចំណោមរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ផ្សេងទៀត។ព្រុសបានគេចាត់ទុកថាជារដ្ឋមហាអំណាចមួយក្នុងចំណោមរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់។ មួយរយឆ្នាំក្រោយមក នគរព្រុសបានបន្តយកជ័យជម្នះពីសង្គ្រាមមួយទៅសង្គ្រាមមួយទៀត។នគរព្រុសបានបន្ដដណ្តើមយកជ័យជម្នះពីសង្គ្រាមមួយទៅសង្គ្រាមមួយ។ ដោយឥទ្ធិពលអំណាចព្រុសកាន់តែកើនដោយឥទ្ធិពលអំណាចព្រុសកាន់តែកើនឡើង ព្រុសបានព្យាយាមបង្រួបបង្រួមរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់ដោយមានការដឹកនាំដោយខ្លួនផ្ទាល់។ព្រុសក៏បានព្យាយាមបង្រួបបង្រួមរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់ឱ្យក្លាយជារដ្ឋតែមួយដោយមានការដឹកនាំដោយខ្លួនផ្ទាល់។
បន្ទាប់ពី[[សង្គ្រាមណាប៉ូឡេអូនីក]]បានបញ្ចប់,[[សហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់]]ក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើង, បញ្ហាមួយក្នុងការបង្រួបបង្រួមរដ្ឋទាំងអស់ឱ្យកាន់តែជិតស្និតគ្នាបានបណ្តាលឱ្យមានបដិវត្តពាសពេញក្នុងរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់នោះបញ្ហាក្នុងការបង្រួបបង្រួមរដ្ឋទាំងអស់ឱ្យចូលគ្នានោះគឺបានបណ្តាលឱ្យមានបដិវត្តជាច្រើននៅក្នុងរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់មួយចំនួន, ដោយរដ្ឋនីមួយៗចង់បានបតិដ្ឋាកម្មរៀងខ្លួនៗ។ ការប៉ុនប៉ងបង្កើតសហព័ន្ធមួយនេះត្រូវបានបរាជ័យហើយ[[សហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់]]ក៏ត្រូវបានដួលរលំនៅឆ្នាំ១៨៦៦ នៅពេលដែលសង្គ្រាមមួយបានកើតឡើងរវាងសមាជិកមហាអំណាចក្នុងសហព័ន្ធនេះ, គឺរវាងរាជាណាចក្រព្រុសនិង[[ចក្រភពអូទ្រីស]]។ សហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់ខាងជើង, ដែលចាប់មានឡើងពីឆ្នាំ១៨៦៧ រហូតដល់ឆ្នាំ១៨៧១, បានបង្កើតឲមានសម្ព័ន្ធភាពកាន់តែជិតស្និទ្ធរវាងព្រុសនិងរដ្ឋដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងខ្លួនបានបង្កើតឱ្យមានសម្ព័ន្ធភាពកាន់តែជិតស្និទ្ធរវាងព្រុសនិងរដ្ឋជិតខាង ឯប្រទេស(ចក្រភព)អូទ្រីសនិងរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ភាគខាងត្បូងទាំងប៉ុន្មានបាននៅបន្តមានស្វ័យរាជ្យរៀងៗខ្លួន។ សហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់ខាងជើងត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាកម្លាំងយោធាដ៏ខ្លាំងពូកែមួយក្រោយពី[[សង្គ្រាមអូស្រ្តូសង្គ្រាមអូទ្រីស-ព្រុស]] ប៉ុន្តែយូរទៅកម្លាំងយោធានោះក៏ត្រូវបានធ្លាក់នៅក្រោមចក្រភពអាល្លឺម៉ង់ទាំងស្រុងវិញ។ ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់កើតមានឡើងពីឆ្នាំ១៨៧១ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩១៨ ដោយការទទួលបានសម្រេចក្នុងការបង្រួបបង្រួមរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់ឱ្យស្ថិតក្រោមអនុត្តរភាពរបស់ព្រុស, មូលហេតុនៃការសម្រេចនេះមួយទៀតគឺដោយសារតែមូលហេតុនៃការសម្រេចនេះមួយទៀតគឺដោយសារតែអធិរាជ[[ណាប៉ូលេអុងទី៣]] បានចាញ់[[សង្គ្រាមបារាំង-ព្រុស]]នៅឆ្នាំ១៨៧០-៧១។ សង្គ្រាមនេះបានធ្វើឲរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់រួបរួមសាមគ្គីគ្នាសង្គ្រាមនេះបានធ្វើឱ្យរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់រួបរួមសាមគ្គីគ្នា(ដឹកនាំដោយព្រុស)ប្រឆាំងនឹងបារាំង, ហើយជ័យជម្នះរបស់អាល្លឺម៉ង់បានធ្វើឲលេចចេញនូវគំនិតជាតិនិយមទូទាំងអឺរ៉ុបហើយជ័យជម្នះរបស់អាល្លឺម៉ង់បានធ្វើឱ្យលេចចេញនូវគំនិតជាតិនិយមទូទាំងអឺរ៉ុប ដែលធ្វើឲមានការផ្លាស់ប្តូរមតិគំនិតរបស់ប្រទេសមួយចំនួនដែលប្រឆាំងនឹងការរួបរួមជាតិ។ដែលនាំឱ្យមានភាពផ្លាស់ប្តូរមតិគំនិតរបស់ប្រទេសមួយចំនួនដែលប្រឆាំងនឹងការរួបរួមជាតិ។ ក្នុងឆ្នាំ១៨៧១, រដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ទាំងអស់បានក្លាយជាប្រទេសតែមួយ, លើកលែងតែអូទ្រីសនិងប្រទេសស្វីស, ដោយរាជាណាចក្រព្រុសជារដ្ឋមហាអំណាចក្នុងប្រទេស។
ព្រុសត្រូវគេយល់ស្របថាជាបព្វាធិការីមុនការរួបរួមជាតិអាល្លឺម៉ង់ (German Reich ពីឆ្នាំ១៨៧១ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៥) ហើយជារដ្ឋមួយដែលត្រូវស្នងបន្តដោយ[[អាល្លឺម៉ង់|សាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់]]ដែលជាប្រទេសអាល្លឺម៉ងសព្វថ្ងៃ។ ការលុបបំបាត់រដ្ឋព្រុសជាផ្លូវការត្រូវបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៤៧ ដោយក្រុមប្រឹក្សាត្រួតគ្រប់គ្រងសម្ព័ន្ធមិត្ត ដែលក្រុមព្រឹក្សានេះបានសំដៅបញ្ជាក់ថាប្រពៃណីនៃអាណាចក្រមួយនេះគឺអាចនឹងបណ្តាលឱ្យមានដែលក្រុមព្រឹក្សានេះបានសំដៅបញ្ជាក់ថាប្រពៃណីនៃអាណាចក្រមួយនេះគឺបាននាំឱ្យមាន[[លទ្ធិយោធានិយម]]និង[[ប្រតិកិរិយានិយម]]នាពេលអនាគតទៀត ដូចនេះក្រុមប្រឹក្សាបានកំពុងតែកែលំអនូវស្ថានភាពរដ្ឋទាំងអស់របស់អាល្លឺម៉ង់។ហើយព្រុសត្រូវជារដ្ឋមួយដែលបានបង្វួករដ្ឋទាំងអស់របស់អាល្លឺម៉ង់ឱ្យចូលសង្គ្រាម។ [[រដ្ឋសេរីព្រុស]] (''Freistaat Preußen''), ដែលមានឡើងបន្ទាប់ពីការរំលាយបំបាត់រាជាណាចក្រព្រុសក្រោយ[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]], គឺបានក្លាយជាកម្លាំងប្រជាធិបតេយ្យដ៏ធំមួយក្នុង[[សាធារណរដ្ឋវ៉ៃម៉ា]] (សាធារណរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់) រហូតទៅដល់ការធ្វើរដ្ឋប្រហារជាតិនិយមនៃឆ្នាំ១៩៣២ ដែលគេស្គាល់ថា[[រដ្ឋប្រហារព្រុស]] ឫអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថា Preußenschlag ។ រាជាណាចក្រព្រុសបានបន្សល់ទុកនូវកេរ្តិ៍ដំណែលវប្បធម៌ដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តដែលសព្វថ្ងៃត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយ[[មូលនិធិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ព្រុស]] (''Stiftung Preußischer Kulturbesitz (SPK)''), ដែលជាអង្គការវប្បធម៌ដ៏ធំជាងគេនៅលើពិភពលោក។
== ប្រវត្តិ ==
|
