រាជាណាចក្រព្រុស៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
No edit summary
ស្លាក: កែប្រែតាមគំហើញ កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
No edit summary
ស្លាក: កែប្រែតាមគំហើញ កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
បន្ទាត់ទី៩៣៖
 
ជាការគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អាល, អូទ្រីសបានបន្ទុះសង្គ្រាមនេះបន្តដើម្បីដណ្តើមទឹកដីចាស់ខ្លួនពីព្រុសវិញ។ ក្នុងឆ្នាំ១៧៤៤ ហ្រ្វេឌឺរិចបានវាយលុកអូទ្រីសសារជាថ្មី, ដោយលើនេះ, ចូលទៅក្នុងតំបន់បូហេមា។ ព្រះអង្គបានទទួលបរាជ័យ, ក៏ប៉ុន្តែការដាក់សម្ពាធរបស់បារាំងមកលើចក្រភពអង់គ្លេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តអូទ្រីសបាននាំឱ្យមានសន្ធិសញ្ញានិងការសម្របសម្រួលគ្នាជាច្រើនលើកច្រើនសារ រហូតដល់ឆ្នាំ១៧៤៨ ដែលមានសន្ធិសញ្ញាអា-ឡា-ឆាបពែល ដែលសន្ធិសញ្ញានេះបានស្តារនូវសន្តិភាពឡើងវិញទៅឱ្យអូទ្រីសហើយតំបន់ស៊ីលេស៊ាត្រូវប្រគល់ឱ្យព្រុសកាន់កាប់សារជាថ្មី។
[[ឯកសារ:Hohenfriedeberg_Hohenfriedeberg -_Attack_of_Prussian_Infantry_ Attack of Prussian Infantry -_1745 1745.jpg|ធ្វេង|រូបភាពតូច|ការវាយលុករបស់កងទ័ពព្រុសនៅក្នុង[[សមរភូមិហូហិនហ្វ្រាយបឺក]] ក្នុងឆ្នាំ ១៧៤៥<br />
 
]]ដោយត្រូវរងនូវភាពអាម៉ាស់បន្ទាប់ពីប្រគល់តំបន់ស៊ីលេស៊ាទៅឱ្យព្រុស, អូទ្រីសបានខិតខំចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយបារាំងនិងរុស្ស៊ី, ខណៈពេលដែលព្រុសបែរមកបង្កើតសម្ព័ន្ធមិត្តរវាងខ្លួននិងអង់គ្លេសដែលគេហៅថា[[សម្ព័ន្ធភាពអង់គ្លេស-ព្រុស]]។ ក្នុងពេលដែលហ្រ្វេឌឺរិចបានឈ្លានពានតំបន់សាសូនីនិងបូហេមាអស់រយៈពេលពីរបីខែក្នុងឆ្នាំ១៧៥៦-១៧៥៧, ព្រះអង្គបានបន្ទុះ[[សង្គ្រាមស៊ីលេស៊ាទីបី]]រួមទាំង[[សង្គ្រាមប្រាំពីរឆ្នាំ]]ទៀតផង។
បន្ទាត់ទី១១៦៖
 
បន្ទាប់ពីការញ្ញុះញ្ញុងរបស់ណាប៉ូឡេអុង, ព្រុសក៏ទទួលបានជោកជ័យក្នុងការកាន់កាប់រដ្ឋហានណូវ័រ(ក្រោមអង់គ្លេស) និង ប្រេមេន-វឺដង់ នៅដើមឆ្នាំ១៨០៦។ នៅថ្ងៃទី៦ ខែសីហា ឆ្នាំដដែលនេះ, [[ចក្រភពរ៉ូម៉ាំងពិសិដ្ឋ]]ត្រូវបានរំលាយចោលដែលជាលទ្ធផលបន្ទាប់ពីណាប៉ូឡេអុងបានយកឈ្នះសង្គ្រាមទៅលើអូទ្រីស។ ងារជា ''Kurfürst'' (ជាភាសាអង់គ្លេសៈ Prince-elector) ក្នុងប្រេនឌេនបឺកត្រូវក្លាយជាអាសារបង់ឬលែងគ្មានអំណាចអ្វីទៀតហើយ និងត្រូវបានលែងទទួលស្គាល់ថែមទៀត។ ទៅះជាយ៉ាងណា, ព្រះអង្គម្ចាស់[[ហ្វ្រេឌឺរិច វីលៀមទី៣នៃព្រុស|ហ្វ្រេឌឺរិច វីលៀម ទី៣]] (ស្តេចព្រុស)ដែលពេលនោះព្រះអង្គមានអធិបតេយ្យភាពមកលើដែនដីរបស់រាជវង្សហូហិនសូលឺនទាំងស្រុង។ មុនពេលដែលរឿងទាំងអស់នេះកើតឡើង, អធិបតេយ្យភាពរបស់គ្រួសាររាជវង្សហូហិនសូលឺនមានតំណែងនិងងារជាច្រើនចាប់ពីអភិបាលកំពូលនៃវិហារប្រូតេស្តង់ដល់ស្តេច, អេលិចទ័រ, មេឌុក, និងឌុកតូចៗសម្រាប់គ្រប់គ្រងតំបន់ផ្សេងៗ ដែលងារទាំងអស់នេះគឺចាត់ចែងដោយព្រះអង្គផ្ទាល់។ បន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៨០៦មក, ព្រះអង្គវីលៀមទី៣គ្រាន់តែមានងារសាមញ្ញជាស្តេចតែប៉ុណ្ណោះ។
[[Fileឯកសារ:1839 Krafft Siegesmeldung nach der Schlacht bei Leipzig 1813 anagoria.JPG|thumb|left|[[ហ្រ្វេឌឺរិច វីលៀម ទីបី នៃព្រុស|ហ្រ្វេឌឺរិច វីលៀម ទីបី]] នៃព្រុស, [[អាឡិចសាន់ដឺ ទីមួយ នៃចក្រភពរុស្ស៊ី|អាឡិចសាន់ដឺទីមួយ]] នៃរុស្ស៊ីនិង[[ហ្រ្វេនឈីសទី២, អធិរាជនៃចក្រភពរ៉ូម៉ាំងពិសិដ្ឋ|ហ្រ្វេនឈីសទី២]]នៃអូទ្រីស បន្ទាប់ពីសមរភូមិលែបស៊ីក ១៨១៣]]
 
ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលដែលព្រុសបានប្រែមកប្រឆាំងនឹងចក្រភពបារាំងវិញ, ព្រុសត្រូវបានទទួលបរាជ័យក្នុងចម្បាំងចេណា-អឺស្តេត (ទី១៤ តុលា ១៨០៦), ព្រះអង្គ ហ្រ្វេឌឺរិច វីលៀមទី៣ត្រូវបានបង្ខំឱ្យភៀសខ្លួនជាបណ្តោះអាសន្ននៅឯតំបន់មីមេលសិន។ បន្ទាប់ពីសន្ធិសញ្ញាធីលស៊ីត ឆ្នាំ១៨០៧, ព្រុសត្រូវបាត់បង់ទឹកដីជាងពាក់កណ្តាលទៅបារាំង, រួមទាំងទឹកដីទាំងប៉ុន្មានដែលបានបែងចែកពីរាជាណាចក្រប៉ូឡូញ(ដែលទឹកដីប៉ូឡូញទាំងនោះត្រូវបារាំងតាងឱ្យក្លាយជាឌុកនៃក្រុងវ៉ាសល)។ ពួកបារាំងក៏បានដណ្តើមកាន់កាប់រដ្ឋហានណូវ័រនិងប្រេមេន-វឺដង់ពីព្រុសមកវិញផងដែល។ ទឹកដីសល់ទាំងប៉ុន្មាននៃរាជាណាចក្រព្រុសត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់ទ័ពបារាំង ហើយព្រះមហាក្សត្រនៃព្រុសត្រូវបារាំងប្រគល់កាតព្វកិច្ចមួយឱ្យចុះធ្វើជាសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយបារាំង រួមទាំងចូលរួមក្នុង Continental System ផងដែល។
បន្ទាត់ទី១៧៩៖
 
=== សេដ្ឋកិច្ច ===
[[ឯកសារ:Corona_PrusiaCorona Prusia-mj2.jpg|រូបភាពតូច|[[Crown of Wilhelm II|Prussian King's Crown]] ([[Hohenzollern Castle]] Collection)]]
រាជាណាចក្រព្រុសកន្លងមកប្រកាន់យករបប[[រាជាធិបតេយ្យផ្តាច់ការ]]រហូតដល់បដិវត្តនៃឆ្នាំ១៨៤៨នៅតាមរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់មួយចំនួន, ក្រោយមករាជាណាចក្រព្រុសក៏ប្រកាន់យករបប[[រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ]]ដែលលោក Adolf Heinrich von Arnim-Boitzenburg ត្រូវបានជ្រើសរើសតែងតាងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីដំបូងបង្អស់នៃរាជាណាចក្រព្រុស។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញដំបូងរបស់ព្រុស, សភាតំណាងរាស្រ្តពីថ្នាក់ត្រូវបានបង្កើតឡើង។សភាតំណាងរាស្រ្តពីរថ្នាក់ត្រូវបានបង្កើតឡើង។ ទីមួយគឺសភាជាន់ទាប, ឫ Landtaswas ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសបោះឆ្នោតដោយបុគ្គលទាំងឡាយណាដែលបានបង់ពន្ធជូនរដ្ឋរួច, ហើយអ្នកទាំងនោះត្រូវបែងចែកជាបីថ្នាក់តាមចំនួនពន្ធដែលពួកគេបានបង់។ ប្រការនេះបានបណ្តាលឱ្យមានអ្នកបោះឆ្នោតប្រមាណ២៥%ជ្រើសរើសយក៨៥%នៃអង្គនីតិបញ្ញត្តិ, ដែលត្រូវធានាបានដោយចំនួនប្រជាជនដែលមានជីវភាពធូរធារក្នុងការចូលរួមបោះឆ្នោតនេះ។ ទីពីរគឺសភាជាន់ខ្ពស់, ដែលក្រោយមកត្រូវបានប្តូរឈ្មោះមក Prussian House of Lords, ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសតាងដោយស្តេច។ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសតាងដោយព្រះមហាក្សត្រ។ ដោយព្រះអង្គបានរក្សានូវអំណាចប្រតិបត្តិពេញលេញហើយពួករដ្ឋមន្ត្រីគឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើស្តេចទាំងស្រុង។ដោយព្រះអង្គបានរក្សានូវអំណាចប្រតិបត្តិពេញលេញហើយពួករដ្ឋមន្ត្រីគឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវលើទ្រង់ទាំងស្រុង។ ដែលជាលទ្ធផល, ការក្តោបក្តាប់កេងប្រវ័ញរបស់ពួកវណ្ណៈកាន់កាប់ដីធ្លី, និងពួកអភិជនព្រុស, គឺមិនបានផ្លាស់ប្តូរអ្វីទេ ជាពិសេសនៅតំបន់ភាគខាងកើតនៃប្រទេស។ នគរបាលជាតិព្រុសសម្ងាត់មួយ, ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបដិវត្តនៃឆ្នាំ១៨៤៨នៅក្នុងរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់មួយចំនួន, ដែលជួយទៅដល់រដ្ឋាភិបាលមិនផ្លាស់ប្តូរនិយមបានជួយទៅដល់រដ្ឋាភិបាលមិនផ្លាស់ប្តូរនិយម(អភិរក្សនិយម)។
 
=== រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ===
បន្ទាត់ទី១៩៨៖
== ការបែងចែករដ្ឋនិងខេត្ត ==
[[ឯកសារ:Map-DB-PrussiaProvs-1818.svg|រូបភាពតូច|ខេត្តទាំង១០ក្នុងរាជាណាចក្រព្រុស, បន្ទាប់ពី [[សមាជក្រុងវីយែន]] (ឆ្នាំ១៨១៥)។ រដ្ឋដទៃទៀតនៅក្នុង[[សហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់]]គឺត្រូវបានបង្ហាញក្នុងពណ៌ត្នោតខ្ចី(ព្រំប្រទល់). [[សាធារណរដ្ឋនូឆាថែល|សាធារណរដ្ឋនូឆាថែល(ផ្នែកមួយក្នុងប្រទេសស្វីស)]]ស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងបែងខាងលិចគឺស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រុសរហូតដល់ឆ្នាំ១៨៤៨។]]
[[ឯកសារ:Germany_former_prussian_landerGermany former prussian lander.png|ស្តាំ|រូបភាពតូច|[[រដ្ឋអាល្លឺម៉ង់]]បច្ចុប្បន្ន(ពណ៌ត្រួយចេកចាស់)គឺធ្លាប់ជាទឹកដីនៃរាជាណាចក្រព្រុសដែលក្រោយមកជារដ្ឋមួយរបស់[[ចក្រភព អាល្លឺម៉ង់|រាជាធិរាជអាល្លឺម៉ង់]]<br />]]តំបន់កំណើតឫតំបន់ដើមនៃរាជាណាចក្រព្រុសគឺនគរប្រេនឌេនបឺក(Margraviate)និងឌុកនៃព្រុសដែលក្រោយមកនគរទាំងពីរនេះបានរួមគ្នាបង្កើតជាសហភាពមួយគឺ[[ប្រេនឌេនបឺក-ព្រុស]]។ ខេត្តផូមេរ៉ានេត្រូវបានកាន់កាប់ដោយព្រុសតាំងពីឆ្នាំ១៦៥៣មកម្លេះ, បូករួមគ្នាជាមួយស៊ុយអែតផូមេរ៉ានេ(ក្រោមស៊ុយអែត)ដែលព្រុសបានដណ្តើមបានពីស៊ុយអែតនៅឆ្នាំ១៧២០និងឆ្នាំ១៨១៥, តំបន់ខាងលើទាំងអស់នោះបានកើតចេញជាខេត្តផូមេរ៉ានេ។ ទឹកដីទាំងប៉ុន្មានដែលព្រុសបានទទួលបានក្នុងសង្គ្រាមស៊ីលេស៊ាត្រូវបានក្លាយទៅជាខេត្តស៊ីលេស៊ាក្នុងឆ្នាំ១៧៤០។
 
បន្ទាប់ពីការបែងចែកទឹកដីលើកទីមួយនៃប្រទេសប៉ូឡូញក្នុងឆ្នាំ១៧៧២រួច, ទឹកដីដែលទើបនឹងបានថ្មីរួមមានតំបន់ប៉ូឡូញ-ព្រុសនិងតំបន់វ៉ាមៀបានក្លាយជាខេត្តព្រុសភាគខាងលិច, ចំណកឯតំបន់ឌុកនៃព្រុស(និងមួយផ្នែកតូចនៃតំបន់វ៉ាមៀ)បានក្លាយជាខេត្តព្រុសភាគខាងកើត។ ដែនដីដែលទទួលបានផ្សេងទៀតតាមដងទន្លេណូទិចត្រូវបានក្លាយជាតំបន់ឫសង្កាត់ណូទិច។ បន្ទាប់ពីការបែងចែកទឹកដីប៉ូឡូញជាលើកទីពីរ, ព្រុសក៏ទទួលបានទឹកដីថ្មីដែលព្រុសបានបែងចែកទឹកដីនោះទៅជាខេត្តស៊ីលេស៊ាថ្មី, ព្រុសភាគខាងត្បូង, ព្រុសភាគខាងកើតថ្មី, ហើយតំបន់ណូទិចត្រូវបានបែងចែកសារជាថ្មី។ ខេត្តធំៗទាំង៣ខាងលើត្រូវបានបត់បង់ទៅវិញក្រោយពីសមាជប៉ូឡូញដែលធ្វើឡើងក្រោយសមាជនៃក្រុងវីយែនឆ្នាំ១៨១៥, លើកលែងតែតំបន់ផ្នែកខាងលិចនៃព្រុសខាងត្បូងទេដែលនៅជាទឹកដីកម្មសិទ្ធរបស់ព្រុសដដែល, ដោយក្រោយៗទៅតំបន់មួយនេះក៏ក្លាយជាផ្នែកមួយនៃឌុកនៃផូសិន។