ប្រាសាទអង្គរវត្ត៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
Removing ប្រាសាទអង្គរវត្ត១.jpg, it has been deleted from Commons by Didym because: per c:Commons:Deletion requests/Files uploaded by សៀកហ៊. |
No edit summary |
||
បន្ទាត់ទី១៦៖
| marathi =
| bengali =
| country =
| state/province = [[ខេត្តសៀមរាប]]
| district = [[ក្រុងសៀមរាប]]
| location = [[
| elevation_m =
| primary_deity = [[ព្រះវិស្ណុ]]
បន្ទាត់ទី២៧៖
| number_of_monuments=
| inscriptions =
| date_built =
| creator = [[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]]
| website = http://apsaraauthority.gov.kh/
}}
== ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត និងប្រវត្តិ ==
▲ហ្គោល។ ប្រាសាទអង្គរវត្តជាប្រាសាទ[[ហិណ្ឌូសាសនា|ព្រហ្មញ្ញសាសនា]]ធំបំផុត និងជាវិមានសាសនាដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងលោក។ ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងឡើងដោយ[[ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២]] ដែលជាស្នាដៃដ៏ធំចម្បងអស្ចារ្យ និងមានឈ្មោះល្បីល្បាញរន្ទឺសុះសាយទៅគ្រប់ទិសទីលើពិភពលោក។ ប្រាសាទនេះសាងសង់ឡើងនៅដើមសតវត្សទី១២ ដែលស្ថិតនៅក្នុងរាជធានី[[យសោធរបុរៈ]] (សម័យបច្ចុប្បន្ន [[អង្គរ]]) [[អាណាចក្រខ្មែរ|អធិរាជាណាចក្រខ្មែរ]] ជាប្រាសាទតំណាងឱ្យភ្នំសុមេរុ។ ប្រាសាទអង្គរវត្តជាប្រាសាទកសាងឡើង ដើម្បីឧទ្ទិសដល់[[ព្រះវិស្ណុ]]។ ប្រាសាទនេះជាប្រាសាទដែលនៅគង់វង្សល្អបំផុតនៅស្ថានីយនេះ វាគឺជាប្រាសាទតែមួយគត់ដែលបានបន្សល់ទុកនូវមជ្ឈមណ្ឌលសាសនាដ៏សំខាន់មួយចាប់តាំងពីមូលដ្ឋានគ្រឹះរបស់ខ្លួន – ដំបូងព្រហ្មញ្ញសាសនាបូជាដល់ព្រះវិស្ណុ ក្រោយមក[[ពុទ្ធសាសនា]]។ ប្រាសាទនេះស្ថិតនៅក្នុងរចនាបថបុរាណជាន់ខ្ពស់កំពូលនៃ[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ]]។ ប្រាសាទអង្គរវត្តបានក្លាយជានិមិត្តរូបនៃប្រទេសកម្ពុជា<ref>{{cite web|title=Government ::Cambodia|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cb.html}}</ref> ដែលរំលេចលើ[[ទង់កម្ពុជា|ទង់ជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា]] ជារូបភាពតំណាងប្រទេសជាតិខ្មែរ និងជាប្រាសាទមួយសម្រាប់ការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ជាតិ និងអន្តរជាតិផងដែរ។ អង្គរវត្តរួមផ្សំនូវគ្រោងការគ្រឹះពីរនៃស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទខ្មែរ [[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ]] និង[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ]]ចុងក្រោយគេ ដោយផ្អែកលើស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ រួមមានលក្ខណៈពិសេសដូចជា[[ជគតិ]]។ ប្រាសាទត្រូវបានរចនាដើម្បីតំណាង[[ភ្នំព្រះសុមេរុ]] ដែលជាទីលំនៅរបស់អាទិទេព និងទេវតាក្នុង[[ទេវកថាហិណ្ឌូ]] ដែលមាន[[កសិណ]] ឬ[[គូទឹក]]ព័ទ្ធជុំវិញប្រហែលជា ១៦គីឡូម៉ែត្រ ចំណែកកសិណពិតប្រាកដរបស់ប្រាសាទ មានបណ្តោយប្រវែង ១៥០០ម៉ែត្រ x ទទឹង១៣០០ម៉ែត្រ លើ២០០ម៉ែត្រ ផ្លូវធំដើរចូលពីទិសខាងលិចទៅដល់ប្រាសាទកណ្តាលមានប្រវែង ២៥០ម៉ែត្រ ឯកំពូលកណ្ដាលខ្ពស់ធំជាងគេបំផុតរបស់នគរវត្ដ មានកម្ពស់ ៦៥ម និងជញ្ជាំងខាងក្រៅ{{convert|3.6|km|mi|1}}វែងគឺជាថែវមានបីជ្រុង ដែលថែវនីមួយៗឡើងខ្ពស់ទៅថែវដែលជាប់គ្នា។ នៅចំកណ្ដាលនៃប្រាសាទបញ្ឈរនូវ[[ជួរចតុរង្គ]]នៃប៉ម។ មិនដូចប្រាសាទនៅតំបន់អង្គរភាគច្រើនទេ អង្គរវត្តបែរមុខទៅទិសខាងលិច តាមការស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកសិក្សាបានវែកញែកថាជាចំណុចសំខាន់នៃប្រាសាទនេះ។ ប្រាសាទនេះត្រូវបានគេកោតសរសើរដោយសារភាពសម្បើមនិងរុងរឿងនៃស្ថាបត្យកម្មនេះ [[ចម្លាក់]]ដែលលាតសន្ធឹង និងដោយសារ[[ស្ថាបត្យកម្មខ្មែរ#អប្សរានិងទេវតា|ពពួកទេវតា]]ដែលតាក់តែងលើជញ្ជាំងប្រាសាទ។
== ឈ្មោះប្រាសាទ ==
ពាក្យថាអង្គរ តាមវចនានុក្រមរបស់លោកគ្រូ ពៅ-សាវរស អង្គរមកពីពាក្យសំស្ដ្រឹតថា [[នគរ]] មានន័យថា '''[[ទីក្រុង]] [[រាជធានី]] [[អាណាចក្រ]]''' ។ រីឯពាក្យ '''[[វត្ត]]''' ជាទីដែលមានព្រះសង្ឃគង់នៅ។ រួមន័យមក '''អង្គរវត្ត''' មានន័យថាជាទីក្រុងដែលមានវត្ត[[ពុទ្ធសាសនា]]។ តាមវចនានុក្រមគឺវាបានមកពី នគរវត្ត ជាឈ្មោះប្រាសាទបុរាណមួយកន្លែងនៅក្នុងខែត្រសៀមរាប ជាមហាមន្ទីររុងរឿងដោយលំអគ្មានពីរ (ហៅក្លាយមកជាអង្គរវត្ត) ។ ពាក្យ នគរនេះច្រើនតែមានសំឡេងក្លាយឃ្លាតជាអង្គរដូច្នេះឯង ដូចជានគរបាល នគរបុរី នគរយមរាជ នគរវត្តក្លាយជាអង្គរបាល អង្គរបុរី អង្គរជមរាជ អង្គរត្តជាដើម។ ប្រាសាទអង្គរវត្តមានឈ្មោះដើមថា "[[បរមវិស្ណុលោក]]"។ ការវិវត្តនៃឈ្មោះ អង្គរវត្ត នេះអាចត្រូវបានគេយកមកប្រើតាមប្រវត្តិសាស្ត្រ។ តាមសិលាចារឹកនៅសតវត្សទី១៦បញ្ជាក់ថា ឈ្មោះប្រាសាទអង្គរវត្តគឺ [[ព្រះមហានគរឥន្ទ្រប្រ័ស្ថព្រះពិស្ណុលោក]]។ ពាក្យ ឥន្ទ្រប្រ័ស្ថ មានន័យថា "[[ទីក្រុងរបស់ព្រះឥន្ទ្រ]]"។ មួយចំណែកទៀតនៅសតវត្សរ៍ទី១៧ត្រូវបានគេហៅថា [[ឥន្ទបត្តម្ភានគរស្រីសុធរវពិស្ណុលោក]]។ បើតាមវចនានុក្រម[[ជួន ណាត|ជួន-ណាត]]ពាក្យ [[ឥន្ទបត្ត]] ឬ[[ឥន្ទ្រប្រ័ស្ថ]] នេះមានសេចក្ដីពន្យល់ដូចតទៅ៖ ឈ្មោះក្រុងមួយក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាសម័យបុរាណ ត្រង់កន្លែងក្រុង [[ទេល្ហី]] សព្វថ្ងៃនេះ ? ។ ខ្មែរ[[សម័យមហានគរ]] ([[នគរធំ]]) ប្រើពាក្យនេះជាវិសេសនាមឬជា[[គោរម]]នៃក្រុមមហានគរ ច្រើនប្រើក្នុង[[ព្រះបរមរាជសាសន៍]] ឬ[[ព្រះបរមរាជឱង្ការ]]ថា ព្រះបាទសម្តេចព្រះរាជឱង្ការបរមបពិត្រកម្ពុជាធិបតីស្រីឥន្រ្ទប្រ័ស្ថបុរីរ័ត្នរាជធានី... (ប្រើពាក្យនេះតាំងអំពីបាន[[ព្រះខ័នរាជ្យ]] ដែលមានសេចក្ដីតំណាលថា ព្រះឥន្រ្ទយកមកប្រទានទុកជាកេរ្តិ៍ជាសស្រ្តាដ៏វិសេសសម្រាប់[[កម្ពុជារដ្ឋ]] ?) ។ ឈ្មោះថា អង្គរវត្ត គឺជាឈ្មោះសាមញ្ញសំរាប់កំណត់ប្រាសាទដែលជាបូជនីយដ្ឋាននេះ។ ចំពោះប្រជាជន[[ខ្មែរ]] ជាពិសេសអ្នករស់នៅ[[ខេត្តសៀមរាប]]ច្រើននិយមហៅឈ្មោះរួមមួយថា [[អង្គរតូច]]។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនិពន្ធនៅលើពិភពលោកទាំងអស់បានកំណត់ហៅឈ្មោះរួមមួយថា អង្គរវត្ត រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ឈ្មោះសម័យថ្មី អង្គរវត្តមានន័យថា ''ទីក្រុងវត្ត'' ក្នុង[[ភាសាខ្មែរ]] ''អង្គរ''មានន័យថា ''ទីក្រុង'' រឺ ''ទីក្រុងធានី'' ជាទម្រង់ប្រាក្រឹតនៃពាក្យ ''នគរ'' ដែលមកពីពាក្យ[[សំស្ក្រឹត]] ''nagara'' ({{lang|sa|नगर}})។<ref name=Nath>Chuon Nath Khmer Dictionary (1966, Buddhist Institute, Phnom Penh)</ref> ''[[វត្ត]]''គឺជាពាក្យ[[ភាសាខ្មែរ|ខ្មែរ]]សម្រាប់ ''ទេវាល័យលើដី'' បានមកពីពាក្យ[[បាលី]] "vatta" (वत्त)។<ref name=Headley77>Cambodian-English Dictionary by Robert K. Headley, Kylin Chhor, Lam Kheng Lim, Lim Hak Kheang, and Chen Chun (1977, Catholic University Press)</ref> មុនពេលនេះ ប្រាសាទនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ''បរមវិស្ណុលោក'' (Parama Vishnuloka ជាភាសាសំស្ក្រឹត) បន្ទាប់ពីងារបច្ឆាមរណៈនៃស្ថាបនិកនៃប្រាសាទ។<ref>{{cite web |url=http://www.autoriteapsara.org/en/angkor/temples_sites/temples/angkor_vat.html |title=អង្គរវត្ត |accessdate=២៧ មេសា ២០០៨ |year=២០០៤ |publisher=អាជ្ញាធរអប្សរា|archiveurl=http://web.archive.org/web/20080506101000/http://www.autoriteapsara.org/en/angkor/temples_sites/temples/angkor_vat.html| archivedate= ៦ ឧសភា ២០០៨ <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref>
| |||
