វិគីភីឌា

រដ្ឋប្រហារកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៧៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

មើលប្រវត្តិបានរហ័ស
← កំណែប្រែមុននេះកំណែប្រែបន្ទាប់ →
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
តាមគំហើញអត្ថបទវិគី
ស្លាក: កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
ស្លាក: កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
បន្ទាត់ទី៦០៖
នៅឆ្នាំ១៩៩៧, ភាពតានតឹងរវាងគណបក្សកាន់អំណាចទាំងពីរគឺបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដឹកនាំដោយ[[នរោត្តម រណឫទ្ធិ]] និងបក្សរបស់ហ៊ុន សែន បានវិវត្តក្លាយទៅជាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងបក្សពួកគ្នា ដែលជាលទ្ធផល បានបណ្តាលឱ្យបាត់បង់ជីវិតមនុស្សមួយចំនួន។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានស៊ើបថតដោយអ្នកសារព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិរួចហើយចាក់ផ្សាយទៅជុំវិញពិភពលោក, វិជ្ជាករមួយចំនួនបានពណ៌នាព្រឹត្តិការណ៍នេះថាជា"រដ្ឋប្រហារបង្ហូរឈាមដែលប្រព្រឹត្តិធ្វើឡើងដោយហ៊ុន សែន",<ref>{{cite web |title="Bloody coup" theory |url=http://www.mekong.net/Cambodia/hun_sen1.htm |work= |archiveurl=https://www.webcitation.org/5jXV0LFgH?url=http://www.mekong.net/Cambodia/hun_sen1.htm |archivedate=2009-09-04 |url-status=dead |accessdate=2009-08-26 |df= }}</ref> ប៉ុន្តែអំណះអំណាងនេះមិនប្រាកដថាត្រឹមត្រូវ ១០០% នោះទេព្រោះថាការស៊ើបអង្កេតនិងការតាមដានគឺមានលក្ខណៈទាប។<ref>{{cite web |title=Matthew Grainger, ''EU media guru says Ranariddh guilty'' |url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/component/option,com_jcs/Itemid,0/aid,8547/lang,en/layout,form/view,jcs/ |work= |archiveurl=https://www.webcitation.org/5jXV0l0mp?url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/component/option,com_jcs/Itemid,0/aid,8547/lang,en/layout,form/view,jcs/ |archivedate=2009-09-04 |url-status=live |accessdate=2009-08-26 |df= }}</ref> ក្នុងចំណោមមនុស្សតិចតួចបំផុតដែលបានព្យាយាមស្វែងមើលភស្តុតាងគឺឯកអគ្គរដ្ឋទូតអូស្ត្រាលីប្រចាំនៅកម្ពុជាឈ្មោះថូនី ខេវិន,<ref name="Kevin">{{cite web|url=http://www.acic.info/new_article/CambodiaAndSoutheastAsia.pdf |format=PDF|author=Tony Kevin|title=U.S. Errs in Cambodia Policy, FEER |date=21 May 1998|publisher=Acic.info|accessdate=2014-10-16}}</ref> និងអ្នកសារព័ត៌មានអន្តរជាតិម្នាក់ឈ្មោះបារី-វេន ដោយលោកបានសរសេរថា, "នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ជម្លោះមួយនេះ កងកម្លាំងរបស់លោកហ៊ុន សែន... បានយកឈ្នះលើកងកម្លាំងរណឫទ្ធិនៅឯទីក្រុងភ្នំពេញ"។<ref>{{cite web|url=http://www.phnompenhpost.com/index.php/component/option,com_jcs/Itemid,49/aid,867/lang,en/layout,form/view,jcs/|title=Dr. Michael Vickery, ''The July 1997 shootout''|work=Phnom Penh Post|accessdate=2014-10-16}}</ref>
 
ថូម៉ាស ហាំម៉ាប៊ឹក, ជាតំណាងពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកខាង[[សិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា]]បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងរបាយការណ៍ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩៧ របស់គាត់ទៅកាន់មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិថា ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៥-៦ ខែកក្កដា គឺជា"រដ្ឋប្រហារ"ពិតៗ។<ref name="webcitation"/> រឿងជម្លោះនេះត្រូវបានគេកំណត់ថាជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏ឃោឃៅ: '[[អំណាចទ្វេភាគី]]' ដែលត្រូវបានអនុលោមឱ្យអនុវត្តនៅឆ្នាំ១៩៩៣ បានអនុញ្ញាតិឱ្យបក្សប្រជាជនរក្សានូវការគ្រប់គ្រងលើរចនាសម្ព័ន្ធអំណាច; ខណៈពេលដែលហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដែលជាគណបក្សផ្លូវច្បាប់ បានផ្តាច់សម្ព័ន្ធភាព – រណសិរ្សរួបរួមជាតិ – ជាមួយនឹង[[គណបក្សភ្លើងទៀន|គណបក្សសម រង្ស៊ី]];<ref name="Kevin"/> បន្ទាប់ពីបក្សទាំងពីរបានចោទគ្នាទៅវិញទៅមកថា បានព្យាយាមធ្វើសមាហរណកម្មអតីតទាហានខ្មែរក្រហម (ពោលគឺទាញឱ្យខ្មែរក្រហមចូលពាក់ព័ន្ធជាមួយ)។
 
ដូច្នេះហើយ លោកហ៊ុន សែនបានចោទរណឫទ្ធិថា បានចូលដៃជាមួយទ័ព[[ខ្មែរក្រហម]]ដើម្បីទម្លាក់លោកចេញពីអំណាច (ក៏ប៉ុន្តែ នេះមិនមែនមានន័យថាហ៊ុន សែនមិនជាប់ទាក់ទងអ្វីជាមួយខ្មែរក្រហមនោះទេ ព្រោះថាកងកម្លាំងរបស់លោកហ៊ុន សែនមួយចំនួនគឺជាអតីតខ្មែរក្រហមនុះឯង)។<ref>{{cite web|title=Cambodia: July 1997: Shock and Aftermath by Brad Adams |url=https://www.hrw.org/ja/news/2007/07/27/cambodia-july-1997-shock-and-aftermath |work= |archiveurl=https://www.webcitation.org/5jXUzuNgC?url=http://www.hrw.org/ja/news/2007/07/27/cambodia-july-1997-shock-and-aftermath |archivedate=2009-09-04 |url-status=live |accessdate=2009-08-26 |df= }}</ref>
បន្ទាត់ទី៦៨៖
ភ្លាមៗនោះលោកហ៊ុន សែនក៏បានវិលត្រលប់មកពីវិស្សមកាលរបស់លោកនៅ[[វង់តាវ]]។<ref>Mehta (2013), p. 255</ref> នៅថ្ងៃបន្ទាប់ លោកហ៊ុន សែនបានដាក់ពង្រាយកងអង្គរក្សរបស់លោកចូលទៅក្នុងកងកម្លាំង គបក ដែលកំពុងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ កងទ័ពហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិចបានផ្ដើមការប៉ុនប៉ងវាយលុកកងទ័ព គបក តែត្រូវបានកងអង្គរក្សនិងកងទ័ពប្រចាំការរបស់លោកហ៊ុន សែនវាយបណ្តេញចេញភ្លាមៗ ដែលធ្វើឱ្យខាងហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចទទួលរងការខាតបង់ជាទម្ងន់។ ក្រោយមកទៀត កងកម្លាំងហ៊្វិនស៊ិនប៉ិចក៏បានដកថយពីទីតាំងរបស់ពួកគេ<ref>Mehta (2013), p. 257-8</ref> ហើយក៏រត់ទៅ[[អូរស្មាច់]]នៅឯ[[ខេត្តឧត្តរមានជ័យ]]។<ref>Widyono (2008), p. 254</ref>
 
Afterទោះជាចលនាតស៊ូរាជានិយមត្រូវបានបង្ក្រាបរួចនៅភ្នំពេញមែន the royalist resistance was crushed in Phnom Penhប៉ុន្តែនៅភាគខាងជើងប្រទេសកម្ពុជា, there was indeed some joint resistance by FUCINPECកងកម្លាំងរួមហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច-Khmer Rouge forces in the Northern provinces, where the fighting against Hun Sen's offensive lasted untilខ្មែរក្រហមនៅតែបន្តប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងហ៊ុន Septemberសែនរហូតដល់ខែកញ្ញា 1997.ឆ្នាំ១៩៩៧។<ref name="liberation.fr"/><ref>{{cite news|last1=Barber|first1=Jason|title=War spills over border; O'Smach stalemated|url=https://www.phnompenhpost.com/national/war-spills-over-border-osmach-stalemated|accessdate=15 April 2018|publisher=Phnom Penh Post|date=12 September 1997}}</ref>
 
ក្រោយពីហ៊ុន សែនបានឡើងដណ្តើមអំណាច, រណឫទ្ធិក៏បាននិរទេសខ្លួនព្រះអង្គទៅកាន់ទីក្រុង[[ប៉ារីស]]។ មេដឹកនាំនិងសមាជិកជាន់ខ្ពស់ខ្លះនៃគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចត្រូវបានបង្ខំឱ្យរត់ចេញចោលប្រទេសមាតុភូមិ, ចំណែកអ្នកដែលនៅត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ចោល។ អ៊ឹង ហួតត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសជានាយករដ្ឋមន្រ្តីទីមួយថ្មីរហូតដល់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ៩៨។
Following the seizure of power by Hun Sen, Prince Ranariddh went into exile in Paris. Some [[FUNCINPEC]] leaders were forced to flee the country, many were shot and Ung Huot was elected as the new First Prime Minister.
 
មេដឹកនាំគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចក៏បានវិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញមុនពេលការបោះឆ្នោតសភាជាតិនៃឆ្នាំ១៩៩៨។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំនោះ គបក បានទទួលបានសម្លេងឆ្នោតគាំទ្រ ៤១% ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ៣២%, និងគណបក្សសម រង្ស៊ី (គសរ) ១៣%។ អ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិជាច្រើនបានធ្វើការវិនិច្ឆ័យការបោះឆ្នោតនេះថាមានកំហុសខុសឆ្គងច្រើនដោយអះអាងថាមានអំពើហិង្សានយោបាយ ការគំរាមកំហែង និងកង្វះប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន។ គបក និងហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចក៏បានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះមួយទៀតដោយលើកនេះមាន គបក ជាដៃគូជាន់ខ្ពស់។
FUNCINPEC leaders returned to Cambodia shortly before the 1998 National Assembly elections. In those elections, the CPP received 41% of the vote, FUNCINPEC 32%, and the Sam Rainsy Party (SRP) 13%. Many international observers judged the elections to have been seriously flawed, claiming political violence, intimidation, and lack of media access. The CPP and FUNCINPEC formed another coalition government, with CPP the senior partner.
 
==ឯកសារយោង==
បានពី "https://km.wikipedia.org/wiki/រដ្ឋប្រហារកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៧"