|
នៅឆ្នាំ១៩៩៥, រណឫទ្ធិបានធ្វើការអំពាវនាវឱ្យមាន[[ទោសប្រហារជីវិត]], ឃាតករនិងអ្នកជួញដូរគ្រឿងញៀនណាដែលចាប់បាននឹងត្រូវយកទៅកាត់ទោសប្រហារជីវិតដោយរដ្ឋ។<ref>https://www.phnompenhpost.com/national/why-capital-punishment-bad-idea-cambodia</ref>
ចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៦ តមក ទំនាក់ទំនងរវាងរណឫទ្ធិជាមួយនិងហ៊ុន សែនបានចាប់ផ្តើមមានភាពតានតឹងឡើងៗ។ ហ៊ុន សែនបានដាក់សារាចររបស់រដ្ឋាភិបាលដើម្បីកំណត់ថ្ងៃ៧ មករា ជាថ្ងៃឈប់សម្រាកជាតិ, ជាខួបនៃការរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញពីពួកខ្មែរក្រហមដោយកងកម្លាំងវៀតណាម។ រណឫទ្ធិបានព្រមចុះហត្ថលេខារបស់ព្រះអង្គទៅនឹងសារាចរ សកម្មភាពនេះបានធ្វើឱ្យសម្តេចសីហនុនិងមេដឹកនាំហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចមួយចំនួនផ្ទុះកំហឹង។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក បន្ទាប់ពីការមិនពេញចិត្តពីសមាជិកបក្សបានធូរបន្តិច,<ref>Widyono (2008), p. 212</ref> រណឫទ្ធិបានចោទប្រកាន់ជាសាធារណៈថា[[កងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម|កងទ័ពវៀតណាម]]បានទន្ទ្រានកាន់កាប់ទឹកដីនៃខេត្តចំនួន ៤ របស់ប្រទេសកម្ពុជាដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងវា។ បើយោងតាមលោកវីតយ៉ូណូបានឱ្យដឹងថា រណឫទ្ធិចង់សាកល្បងមើលការឆ្លើយតបរបស់ហ៊ុន សែនចំពោះការចោទប្រកាន់របស់ព្រះអង្គ ក៏ប៉ុន្តែលោកហ៊ុន សែនបានសម្ងំនិងមិនអើពើចំពោះការចោទប្រកាន់របស់ព្រះអង្គសោះ។<ref>Widyono (2008), p. 213</ref> ក្នុងអំឡុងពេលប្រជុំលាក់ការរបស់គណបក្សហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិចនៅចុងខែមករា ឆ្នាំ១៩៩៦ សមាជិកគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចបានរិះគន់លោកហ៊ុន សែននិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពីបទធ្វើអាជីវកម្មផ្តាច់មុខអំណាចរដ្ឋាភិបាលហើយក៏បានស្តីបន្ទោសព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិចំពោះការចុះចូលជាមួយលោកហ៊ុន សែនផងដែរ។<ref name="Widoyono214"/>
From January 1996 onwards, Ranariddh's relations with Hun Sen began to show signs of tension. Hun Sen submitted a government circular to reinstate 7 January as a national holiday, the anniversary of Phnom Penh's liberation from the Khmer Rouge by Vietnamese forces. Ranariddh added his signature to the circular, which incurred the ire of Sihanouk and several FUNCINPEC leaders. A few days later, apparently to tone down dissatisfaction from party members,<ref>Widyono (2008), p. 212</ref> Ranariddh publicly accused the [[People's Army of Vietnam|Army of Vietnam]] of encroaching into the territories of four Cambodian provinces bordering it. As Widyono saw it, Ranariddh intended to test Hun Sen's response to his accusations, of which the latter chose to remain quiet.<ref>Widyono (2008), p. 213</ref> During a closed-door FUNCINPEC meeting in the later part of January 1996, party members criticised Hun Sen and the CPP for monopolizing government power, and also chided Ranariddh for being too subservient to Hun Sen.<ref name="Widoyono214"/>
Inនៅខែកុម្ភៈ Februaryឆ្នាំ១៩៩៦ 1996,រណឫទ្ធិបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភចំពោះការពន្យាពេលម្តងហើយម្តងទៀតនៅក្នុងការសាងសង់រមណីយដ្ឋានកាស៊ីណូនៅក្រុងព្រះសីហនុដែលលោកបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយអារីស្តុនកាលពីខែមករា Ranariddhឆ្នាំ១៩៩៥ expressed concern over repeated delays in the construction of the resort-cum-casino complex at Sihanoukville, for which he had signed an agreement with Ariston in January 1995.មក។<ref name="Jason1996">{{cite web |author1=Jason Barber |author2=Imran Vittachi |lastauthoramp=yes |url=http://www.phnompenhpost.com/national/cdc-caught-red-light-politics |title=CDC caught in "red light" politics |date=3 May 1996 |accessdate=6 February 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150702224843/http://www.phnompenhpost.com/national/cdc-caught-red-light-politics |archivedate=2 July 2015 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref> Aristonអារីស្តុនបានបន្ទោសកង្វះអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលក្នុងក្រុងព្រះសីហនុចំពោះការពន្យាពេល។ blamedនៅចុងខែមេសា theឆ្នាំ១៩៩៦ lack of a governmental authority in Sihanoukville for the delay. At the end of April 1996, the government formed the Sihanoukville Developmental Authorityរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្កើតអាជ្ញាធរអភិវឌ្ឍន៏ក្រុងព្រះសីហនុ (SDA) to oversee regulatory affairs and facilitate development.ដើម្បីត្រួតពិនិត្យកិច្ចការបទបញ្ញត្តិនិងសម្រួលដល់ការអភិវឌ្ឍន៍។<ref>{{cite web|author=AFP|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1309&dat=19960505&id=b4laAAAAIBAJ&sjid=fxUEAAAAIBAJ&pg=1389,1918606|title=Cambodia sets up new body to ease Ariston's work|page=25|date=5 May 1996|accessdate=6 February 2015|work=New Straits Times}}</ref> Atនៅក្នុងសន្និសីទមួយនៅខែឧសភា aឆ្នាំ១៩៩៦ conference in May 1996, Ranariddh charged that CPP-controlled ministries were deliberately delaying the paperwork needed to complete the approval of Ariston's project. According toរណឬទ្ធិបានចោទប្រកាន់ថាក្រសួងដែលគ្រប់គ្រងដោយសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងពន្យាពេលឯកសារដែលត្រូវការដើម្បីបំពេញការយល់ព្រមនៃគម្រោងអារីស្តុនដោយចេតនា។ យោងតាមលោកស្រី[[Tioulongជូឡុង Saumuraសូមូរ៉ា]], the former deputy governor of Cambodia's Central Bankដែលជាអតីតអភិបាលរងនៃធនាគារកណ្តាលកម្ពុជា (and Sam Rainsy'sជាមួយនិងភរិយារបស់លោកសម wifeរង្ស៊ី), theបានឱ្យដឹងថា delaysការពន្យារពេលគឺជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្ររបស់លោកហ៊ុន were part of Hun Sen's strategy to undermine projects associated with Ranariddh.សែនក្នុងការបំផ្លាញគម្រោងនានារបស់រណឫទ្ធិ។<ref name="Jason1996"/> In an apparent act of retaliation,ដើម្បីជាការសងសឹក<ref name="Aristonpolite">{{cite web |author=Tricia Fitzgerald |url=http://www.phnompenhpost.com/national/ariston-we-can-no-longer-be-polite |title=Ariston: "We can no longer be polite" |date=31 May 1996 |accessdate=18 December 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160605095341/http://www.phnompenhpost.com/national/ariston-we-can-no-longer-be-polite |archivedate=5 June 2016 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref> Ranariddh directed FUNCINPEC's co-minister of the interior, រណឫទ្ធិបានណែនាំសហរដ្ធមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃរបស់ហ៊្វុនស៊ីនប៉ិចគឺលោក[[Youយូ Hockryហុកគ្រី]] to close down all casinos in the country, citing the absence of authorising legislation.ឱ្យបិទកាស៊ីណូទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសដោយលើកឡើងពីអវត្តមាននៃការអនុញ្ញាតច្បាប់។<ref>Widyono (2008), p. 201</ref> Ranariddh also proposed the cancellation of Ariston's contracts due to the delays.រណឫទ្ធិក៏បានស្នើឱ្យលុបចោលនូវកិច្ចសន្យាជាមួយអារីស្តុនដោយសារតែការពន្យារពេលយូរ។<ref name="Aristonpolite"/> Hunលោកហ៊ុន Sen responded by meeting with Mahathir, and assured him that agreements which Ranariddh had previously approved would be honoured.សែនបានធ្វើការឆ្លើយតបដោយជួបជាមួយលោកមហាធឺហើយបានធានាគាត់ថាកិច្ចព្រមព្រៀងដែលរណឫទ្ធិបានយល់ព្រមពីមុននឹងត្រូវទទួលយក។<ref>{{cite web |author=Imran Vittachi |url=http://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-dines-mahathir |title=Hun Sen dines with Mahathir |date=14 June 1996 |accessdate=6 February 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150702221631/http://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-dines-mahathir |archivedate=2 July 2015 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref>
នៅឯសមាជគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៦ រណឫទ្ធិបានសម្តែងភាពមិនសប្បាយចិត្តចំពោះទំនាក់ទំនងរបស់ព្រះអង្គជាមួយឯកឧត្តមហ៊ុន-សែននិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ ព្រះអង្គបានប្រៀបធៀបតួនាទីរបស់ទ្រង់ដែលជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនិងរដ្ឋមន្រ្តីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចទៅនឹង"អាយ៉ង"។ ព្រះអង្គក៏បានសាកសួរគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាជុំវិញការពន្យាពេលក្នុងការតែងតាំងមន្រ្តីមូលដ្ឋានរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចជាមេឃុំ។ រណឫទ្ធិបានគំរាមថានឹងរំលាយរដ្ឋសភាមុនដំណាច់ឆ្នាំ១៩៩៦ ប្រសិនបើកង្វលរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនៅតែមិនទាន់ដោះស្រាយ។<ref name="Widoyono214"/> សមាជិកសភាគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចមួយចំនួនដូចជាលោកឡយ ស៊ីមឈាង និងលោកអះម៉ាត់ យ៉ះយ៉ាបានអំពាវនាវឲ្យរណឫទ្ធិផ្សះផ្សាជាមួយលោកសម រង្ស៊ីនិងធ្វើការជាមួយ[[គណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិ]]ដែលទើបបង្កើតថ្មីក្នុងការបោះឆ្នោតសកលខាងមុខនេះ។<ref>{{cite web |author=Jason Barber |url=http://www.phnompenhpost.com/national/ranariddh-warms-rainsy-cpp-keeps-its-cool |title=Ranariddh warms to Rainsy; CPP keeps its cool |date=22 March 1996 |accessdate=7 January 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924122709/http://www.phnompenhpost.com/national/ranariddh-warms-rainsy-cpp-keeps-its-cool |archivedate=24 September 2015 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref> នៅថ្ងៃ២៧ ខែមេសា រណឫទ្ធិខណៈពេលកំពុងធ្វើវិស្សមកាលនៅប៉ារីសបានចូលរួមប្រជុំជាមួយសម្តេចសីហនុ លោកសម រង្ស៊ី ព្រះអង្គម្ចាស់ចក្រពង្សនិងសិរីវុឌ្ឍ។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក សម្តេចសីហនុបានចេញសេចក្ដីជូនដំណឹងសរសើរលោកហ៊ុន សែននិងគណបក្សប្រជាជនស្របពេលដែលបញ្ជាក់ថាគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចគ្មានចេតនាចាកចេញពីរដ្ឋាភិបាលចម្រុះនោះទេ។ យោងទៅតាមវីតយ៉ូណូ៖ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់សីហនុគឺជាការប៉ុនប៉ងដើម្បីបំបាត់ភាពតានតឹងរវាងរណឫទ្ធិនិងហ៊ុន សែន។<ref name="Widoyono222">Widyono (2008), pp. 222–23</ref> ហ៊ុន សែនបានបដិសេធការផ្សះផ្សារបស់ព្រះមហាក្សត្រហើយបានឆ្លើយតទៅព្រះអង្គវិញដោយការផ្សព្វផ្សាយលិខិតសាធារណៈជាច្រើនរិះគុណទ្រង់ រណឫទ្ធិ និងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចទាំងមូល។<ref name="Widoyono222"/> នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៦ លោកហ៊ុន សែនបានស្តីបន្ទោសព្រះអង្គម្ចាស់រណឫទ្ធិដោយមិនបានប្រព្រឹត្តិតាមសេចក្តីគំរាមគំហែងរបស់ព្រះអង្គថានឹងចាកចេញពីរដ្ឋាភិបាលចម្រុះហើយឯកឧត្តមថែមទាំងហៅព្រះអង្គថា"ពិតជាសត្វឆ្កែមែន"។<ref name="HunSenBarber" /> ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកហ៊ុន សែនបានហាមអភិបាលខេត្តគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនឱ្យចូលរួមនៅក្នុងប្រជុំជាមួយរណឫទ្ធិ។<ref name="HunSenBarber">{{cite web |author=Jason Barber |url=http://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-takes-hard-line-party-summit |title=Hun Sen takes hard line at party summit |date=26 July 1996 |accessdate=6 February 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924120609/http://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-takes-hard-line-party-summit |archivedate=24 September 2015 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref>
At a FUNCINPEC congress in March 1996, Ranariddh expressed unhappiness over his relationship with Hun Sen and the CPP. He likened his position as prime minister, and those of the FUNCINPEC ministers, to "puppets". He also questioned the CPP over their delays in appointing FUNCINPEC local officials as district chiefs. Ranariddh threatened to dissolve the National Assembly before the end of 1996, should FUNCINPEC's concerns remain unresolved.<ref name="Widoyono214"/> Several FUNCINPEC MPs, including Loy Sim Chheang and Ahmad Yahya, called on Ranariddh to reconcile with Sam Rainsy and work with the newly formed [[Sam Rainsy Party|Khmer Nation Party]] (KNP) in the forthcoming general election.<ref>{{cite web |author=Jason Barber |url=http://www.phnompenhpost.com/national/ranariddh-warms-rainsy-cpp-keeps-its-cool |title=Ranariddh warms to Rainsy; CPP keeps its cool |date=22 March 1996 |accessdate=7 January 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924122709/http://www.phnompenhpost.com/national/ranariddh-warms-rainsy-cpp-keeps-its-cool |archivedate=24 September 2015 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref> On 27 April Ranariddh, while vacationing in Paris, attended a meeting with Sihanouk, Rainsy, Chakrapong and Sirivudh. A few days later, Sihanouk issued a declaration praising Hun Sen and the CPP, while also stating that FUNCINPEC had no intention of leaving the coalition government. According to Widyono, Sihanouk's statement was an attempt to defuse the tension between Ranariddh and Hun Sen.<ref name="Widoyono222">Widyono (2008), pp. 222–23</ref> Hun Sen rejected the king's conciliatory overtures, and responded by publishing several public letters attacking Sihanouk, Ranariddh and FUNCINPEC.<ref name="Widoyono222"/> At a CPP party meeting on 29 June 1996, Hun Sen chided Ranariddh for not following through on his March threat to leave the coalition government and called him a "real dog".<ref name="HunSenBarber" /> At the same time, Hun Sen urged provincial governors from the CPP not attend Ranariddh's rallies.<ref name="HunSenBarber">{{cite web |author=Jason Barber |url=http://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-takes-hard-line-party-summit |title=Hun Sen takes hard line at party summit |date=26 July 1996 |accessdate=6 February 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924120609/http://www.phnompenhpost.com/national/hun-sen-takes-hard-line-party-summit |archivedate=24 September 2015 |work=Phnom Penh Post |url-status=dead }}</ref>
===ការកើនឡើងនៃជម្លោះនិងការប៉ះទង្គិចយោធា===
|
