បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
→‎ប្រវត្តិ: អក្ខាវិរុទ្ធ
ស្លាក: កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
ស្លាក: កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
បន្ទាត់ទី៤៤៖
 
=== ក្រុមនិស្សិតនៅប៉ារីស ===
នៅក្នុងទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៥០, និស្សិតជនជាតិខ្មែរមួយចំនួននៅទីក្រុង[[ប៉ារីស]]បានប្រមូលគ្នារៀបចំបង្កើតចលនាកុម្មុយនិស្តផ្ទាល់ខ្លួន ដោយចលនានេះមានទំនាក់ទំនងតិចតួចណាស់ជាមួយបក្សកុម្មុយនិស្តនៅឯស្រុកកំណើតរបស់ពួកគេ ដែលកំពុងជួបបញ្ហាដ៏សែនលំបាក។ដែលកំពុងជួបនឹងការគាបសង្កត់ពីរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងចំណោមសិស្សទាំងអស់នោះមានខ្លះបានត្រលប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញដើម្បីទទួលបញ្ជាការពីបរិធានគណបក្សនៅក្នុងទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៦០ក្នុងចំណោមសិស្សទាំងអស់នោះមានខ្លះបានត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញដើម្បីទទួលបញ្ជាការបរិធានអង្ការបក្សនៅក្នុងទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៦០, អ្នកទាំងនោះបានដឹកនាំកុបកម្មដ៏ប្រសឹទ្ធភាពមួយប្រឆាំងនឹងព្រះអង្គសីហនុនិងលោកអ្នកទាំងនោះបានដឹកនាំកុបកម្មដ៏មានប្រសឹទ្ធភាពមួយប្រឆាំងនឹងព្រះអង្គសីហនុនិងលោក[[លន់ នល់]]ពីឆ្នាំ១៩៦៨ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយក្រោយមកបានបង្កើតចេញជារបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
 
ប៉ុល-ពត, បានក្លាយជាមេដឹកនាំចលនាកុម្មុយនិស្តក្នុងទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៦០។ លោកបានកើតនៅឆ្នាំ១៩២៨ (ប្រភពខ្លះបានអះអាងថាឆ្នាំ១៩២៥) នៅ[[ខេត្តកំពង់ធំ]]។ គាត់បានចូលរៀនក្នុងសាលាបច្ចេកទេសនៅរាជធានីភ្នំពេញហើយបានចេញទៅរៀនអេឡិចត្រូនិចវិទ្យុនៅឯទីក្រុងប៉ារីស, [[បារាំង|ប្រទេសបារាំង]]ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩។
 
សមាជិកម្នាក់ទៀតនៃក្រុមនិសិត្សទីក្រុងប៉ារីសគឺលោក[[អៀង សារី]], លោកមានសញ្ជាតិខ្មែរនិងចិន ហើយបានកើតនៅឆ្នាំ១៩៣០ក្នុងប្រទេសវៀតណាមហើយបានកើតនៅឆ្នាំ១៩៣០ ក្នុងប្រទេសវៀតណាម (ខាងត្បូងភាគខាងត្បូង)។ លោកបានចូលរៀននៅ[[វិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ|វិទ្យាល័យ ព្រះស៊ីសុវត្ថិ]]នៅទីក្រុងភ្នំពេញមុនពេលចាប់ផ្តើមរៀនវិជ្ជាជីវៈខាងពាណិជ្ចកម្មនិងនយោបាយនៅឯនៅទីក្រុងភ្នំពេញមុនពេលចាប់ផ្តើមរៀនវិជ្ជាជីវៈខាងពាណិជ្ជកម្មនិងនយោបាយនៅឯ[[វិទ្យាស្ថានសិក្សានយោបាយទីក្រុងប៉ារីស]] (ឫអាចហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Science Po)។ លោកខៀវ សំផនត្រូវបានគេចាត់ទុកជាសំផន, ពេលនោះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា"បញ្ញាវន្តដ៏អស្ចារ្យបំផុតក្នុងជំនាន់របស់គាត់", លោកជំនាញខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយក្នុងអំឡុងពេលលោកស្នាក់នៅទីក្រុងប៉ារីស។លោកជំនាញខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយក្នុងអំឡុងពេលលោកកំពុងស្នាក់នៅទីក្រុងប៉ារីស។ បើនិយាយពីទេពកោសល្យ, លោកត្រូវក្លាយជាគូប្រជែងនឹងលោក[[ហ៊ូ យួនយន់]] (កើតក្នុងឆ្នាំ១៩៣០), ដែលលោកបានរៀនវិជ្ជាខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងច្បាប់យន់បានរៀនវិជ្ជាខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងច្បាប់, លោក[[សុន សេន]] (កើតឆ្នាំ១៩៣០) រៀនផ្នែកអប់រំនិងអក្សរសាស្រ្ត និងលោក[[ហ៊ូ នីមនឹម]] (កើតឆ្នាំ១៩៣២) រៀនផ្នែកច្បាប់។
 
សមាជិកក្រុមនិសិត្សទីក្រុងប៉ារីសភាគច្រើនគឺមកពីគ្រួសារម្ចាស់ដីធ្លីនិងគ្រួសារមន្រ្តីរាជការ។សមាជិកក្រុមនិស្សិតទីក្រុងប៉ារីសភាគច្រើនគឺមកពីគ្រួសារម្ចាស់ដីធ្លីនិងគ្រួសារមន្រ្តីរាជការ។ ក្រុមនិសិត្សប៉ារីសទាំងបីក្រុមបានបង្កើតចំណងជាមួយគ្នា,ក្រុមនិស្សិតប៉ារីសបីក្រុមបានបង្កើតចំណងជាមួយគ្នា ដែលចំណងនេះត្រូវបានឆ្លងកាត់វេលាឆ្នាំយ៉ាងយូរនៃចលនាបដិវត្តន៍និងចលនាតស៊ូដោយវេទនា។ ប៉ុល-ពតត្រូវបានរៀបការជាមួយ[[ខៀវ ពណ្ណារី]] ហើយលោកអៀង សារីត្រូវបានរៀបការជាមួយខៀវ ធីរិទ្ធ (អាចហៅគាត់បានថា[[អៀង ធីរិទ្ធ]]), ដែលត្រូវគេស្គាល់ថានារីទាំងពីរអ្នកនេះត្រូវជាបងប្អូនរបស់លោកខៀវគេបានយល់ឃើញថានារីទាំងពីរអ្នកនេះត្រូវជាបងប្អូនរបស់លោកខៀវ សំផន។ ស្រ្តីទាំងពីរអ្នកខាងលើនេះក៏បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់មួយដែរនៅក្នុងរបបប្រល័យពូជសាសន៌កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
 
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៤៩និងឆ្នាំ១៩៥១នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៤៩ និងឆ្នាំ១៩៥១, ប៉ុល ពត និងអៀង សារីបានចូលគាំទ្រ[[គណបក្សកុម្មុយនិស្តបារាំង|បក្សកុម្មុយនិស្តបារាំង]]។ នៅឆ្នាំ១៩៥១, អ្នកទាំងពីរបានធ្វើដំណើរទីអ្នកទាំងពីរបានធ្វើដំណើរទៅ[[ប៊ែរឡាំងខាងកើត|ទីក្រុងប៊ែរឡាំងខាងកើត]]ដើម្បីចូលរួមក្នុង[[ពិធីបុណ្យយុវជននិងនិសិត្សលើកទីពិធីបុណ្យយុវជន ៣ ទូទាំងពិភពលោកនិងនិស្សិតពិភពលោកលើកទី៣|ពិធីបុណ្យយុវជនពិភពលោក]]។ បទពិសោធន៍ក្នុងការចូលរួមពិធីបុណ្យនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាការផ្លាស់ប្តូរគំនិតមនោគមវិជ្ជារបស់ពួកគេ។ ការបានជួបជាមួយនឹងជនជាតិខ្មែរដែលពួកគេធ្លាប់ប្រយុទ្ធជាមួយនឹងវៀតមិញ, បានធ្វើឱ្យប៉ុល ពតនិងអៀង សារីយល់ថាមានតែការរៀបចំបង្កើតគណៈបក្សនយោបាយតឹងរឹងនិងការត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ចលនាប្រឆាំងបែបប្រដាប់អាវុធទេទើបអាចនាំឱ្យមានបដិវត្តន៍កើតឡើងបាន។សារីយល់ឃើញថាមានតែការរៀបចំបង្កើតគណបក្សនយោបាយតឹងរឹង និងការត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ចលនាតស៊ូប្រដាប់អាវុធទេ ទើបអាចនាំឱ្យមានបដិវត្តន៍កើតឡើងបាន។ ពួកគេបានធ្វើកំណែកែប្រែសមាគមនិសិត្សខ្មែរ (ភាសាអង់គ្លេស: Khmer Student's Association - KSA) ដែលមានសិស្សានុសិស្សខ្មែរយ៉ាងច្រើនប្រហែល ២០០ នាក់ជាសមាជិក, ទៅជាអង្គការផ្នែកគំនិតជាតិនិយមនិងគំនិតឆ្វេងនិយមមួយ។ មានអង្គការថ្មីមួយត្រូវបានបង្កើតឡើងជាសម្ងាត់ក្រោមឈ្មោះ KSA ដែលគេដាក់ឈ្មោះជាភាសាបារាំងថា Cercle Marxiste ឫរង្វង់ម៉ាក្ស។ សមាគម KSA មានសមាជិកបីទៅប្រាំមួយនាក់តែប៉ុណ្ណោះដែលយល់ពីគោលដៅរបស់អង្គការថ្មីនេះមានសមាជិកតែបីទៅប្រាំមួយនាក់តែប៉ុណ្ណោះដែលយល់ដឹងពីគោលដៅរបស់អង្គការខ្លួន ដោយសមាជិកទាំងប៉ុន្មានភាគច្រើនមិនសូវដឹងពីរចនាសម្ព័ន្ធនិងគោលដៅរបស់អង្គការនោះទេ។ នៅឆ្នាំ១៩៥២, ប៉ុល -ពត, ហ៊ូ យួន,-យន់ អៀង -សារី និងពួកឆ្វេងនិយមដទៃទៀតត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរដឹងលឺស្ទើរគ្រប់គ្នាតាមរយៈការសរសេរលិខិតរបស់ពួកគេផ្ញើរទៅឱ្យព្រះអង្គសីហនុដោយរិះគុណព្រះអង្គថានិងពួកឆ្វេងនិយមដទៃទៀតត្រូវបានប្រជាជនខ្មែរដឹងឮស្ទើរគ្រប់គ្នាតាមរយៈការសរសេរលិខិតរបស់ពួកគេផ្ញើរទៅឱ្យព្រះអង្គសីហនុដោយរិះគុណព្រះអង្គថា"ព្រះអង្គជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ និងមិនសូវដឹងអ្វីពីលឹទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះទេនិងមិនសូវដឹងអ្វីពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ"។ មួយឆ្នាំក្រោយមក, អាជ្ញាធរបារាំងបានបិតសមាគម KSA, ក៏ប៉ុន្តែលោកហ៊ូ យួនយន់ និងខៀវ សំផនបានបង្កើតក្រុមនិសិត្សថ្មីមួយទៀតក្នុងឆ្នាំ១៩៥៦សំផនបានបង្កើតក្រុមនិស្សិតថ្មីមួយទៀតក្នុងឆ្នាំ១៩៥៦, គឺដែលមានឈ្មោះ[[សហភាពនិស្សិតខ្មែរ]]។ ក្រុមថ្មីនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដឹកនាំដោយពួកក្រុមថ្មីនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដឹកនាំដោយអតីតសមាជិក Cercle Marxiste ដដែល។
 
និក្ខេបបទបណ្ឌិតដែលបានសរសេរដោយលោកហ៊ូ យួនយន់ និងខៀវ សំផននាពេលនោះ បានបង្ហាញពីមូលដ្ឋានគ្រឹះមួយដែលក្រោយមកបានក្លាយជាគ្រឹះនៃគោលនយោបាយក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ តួនាទីដ៏សំខាន់របស់ពួកកសិករក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិត្រូវបានសរសេរបង្កើតឡើងដោយហ៊ូលោកហ៊ូ យួនយន់បាននិពន្ធរៀបរាប់ពីតួនាទីសំខាន់ៗរបស់ពួកកសិករក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិនៅក្នុងនិក្ខេបបទមួយរបស់លោកនាឆ្នាំ១៩៥៥ នៅក្នុងនិក្ខេបបទរបស់លោកនាឆ្នាំ១៩៥៥,ដែលមានចំណងជើងថា បានចែងថា"''Les កសិករខ្មែរនិងទស្សនវិស័យរបស់ពួកគេក្នុងការធ្វើទំនើបកម្មអាចជាការប្រឆាំងនឹងទស្សនៈជាទូទៅថានគរូបនីយកម្មនិងឧស្សាហូបនីយកម្មគឺជាបុព្វហេតុដ៏ចាំបាច់នៃការអភិវឌ្ឍជាតិ។paysans ជម្លោះជំទាស់គ្នាចំបងនៅក្នុងនិក្ខេបបទឆ្នាំ១៩៥៩របស់លោកខៀវcambodgiens et leurs perspectives de modernisation''" (ភាសាខ្មែរ៖ ''កសិករខ្មែរនិងទស្សនវិស័យរបស់ពួកគេក្នុងការធ្វើទំនើបកម្ម'') និក្ខេបបទនេះបានជំទាស់នឹងទស្សនៈជាទូទៅថា នគរូបនីយកម្មនិងឧស្សាហូបនីយកម្មគឺជាកត្តាចាំបាច់នៃការអភិវឌ្ឍន៍។ នៅក្នុងនិក្ខេបបទឆ្នាំ១៩៥៩ របស់លោកខៀវ សំផន, ''សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានិងការអភិវឌ្ឍផ្នែកឧស្សាហកម្ម,'' គឺថាប្រទេសកម្ពុជាត្រូវតែពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងនិងត្រូវតែបញ្ឈប់ភាពអាស្រ័យសេដ្ឋកិច្ចខ្លួនលើប្រទេសអភិវឌ្ឍ។បានរៀបរាប់ថា ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវតែពឹងផ្អែកលើខ្លួនឯងនិងត្រូវតែបញ្ឈប់ភាពអាស្រ័យសេដ្ឋកិច្ចខ្លួនលើប្រទេសអភិវឌ្ឍ។ នៅក្នុងវណ្ណវង្សទូទៅ, កិច្ចការងាររបស់លោកខៀវ សំផនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីឥទ្ធិពលនៃវិស័យ"ទ្រឹស្តីអនិស្សរភាព", ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថានាំឱ្យគ្មានការអភិវឌ្ឍអ្វីទេដល់ប្រទេសទីបីក្នុងការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ច,ដែលបានចោទថា ជាពិសេសប្រទេសពឹងផ្អែកលើវិស័យឧស្សាហកម្មតែម្តង(កម្ពុជា)។កង្វះនៃការអភិវឌ្ឍន៍នៅតាមប្រទេសលោកទីបី គឺបណ្តាលមកពី ការពឹងផ្អែកទៅលើវិស័យឧស្សាហកម្មដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច។
 
=== អទិភាពសម្ងាត់នៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ===