សិលាចារឹក៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

== សិលាចារឹកខ្មែរ ==

លោក ហ៊្សក សឺដេស បានបោះពុម្ពសៀវភៅសិលាចារឹកកម្ពុជា គេប្រទះឃើញមានសិលាចារឹកខ្មែរសរុបទាំងអស់មានចំនួន ១០០៥ប៉ុណ្ណោះ<ref> George Coedés. 1966. Inscription du Cambodge.pp.73-255</ref>។ បន្ទាប់មកឆ្នាំ១៩៧១ លោក ក្លូដ ហ៊្យាក់ ជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវសិលាចារឹកខ្មែរបន្តពីលោក ហ៊្សក សឺដេស បានចុះផ្សាយក្នុងអត្តបទ ដោយបញ្ជាក់លោកបានរកឃើញសិលាចារឹក ៥៤បន្ថែមលើសិលាចារឹកដែលលោក ហ៊្សក សឺដេសរកឃើញ<ref>Claude Jacques, 1971, Supplément au Tome VIII des inscriptions du Cambodge</ref>។ លោកបានបញ្ជាក់ថ្មីមួយទៀតថា សិលាចារឹកប្រទេសកម្ពុជាសរុបមានចំនួន ១១៥០ នៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៨៨<ref>Claude Jacques, 1988, in revue Dossier et Archéology</ref>។ បើតាមនរវិទូ អាំង ជូលាន គូសបញ្ជាក់ចុងក្រោយថា រហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះគេបានរកឃើញសិលាចារឹកខ្មែរសរុបទាំងអស់មានចំនួន ១៣២០<ref>បណ្ឌិត អាំង ជូលាន ឆ្នាំ២០១៣ មូលដ្ឋាន ខ្មែរបុរាណ យសោធរ ទំព័រទី៨</ref>។ សិលាចារឹកចាស់ជាងគេ សរសេរជាភាសាខ្មែរផ្តល់កាលបរិច្ឆេទដំបូងបំផុតគឺសិលាចារឹកអង្គរបូរី(វត្តទួលគំនូរ) ចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌលេខ K-៦០០ បានចារក្នុងឆ្នាំ៦១២នៃគ.ស មុនសម័យអង្គរ(សតវត្សរ៍ទី៦-៨) សិលាចារឹកទួលអង្គ K-៥៥៩ រលប់កាលបរិច្ឆេទត្រូវបានរលប់។

== អត្ថន័យសិលាចារឹក ==

ជាទូទៅសិលាចារឹកសរសេរឡើងជាកំណាព្យ(កាវ្យ) ហើយតែងចារឹកជាភាសាសំស្ក្រឹត ត្រូវបានចងក្រងឡើងតាមរចនាបទខ្ពង់ខ្ពស់ គគ្រឹកគគ្រេង ពោរពេញដោយពាក្យប្រៀបធៀបសំនួនវោហារ បុគ្គលាធិដ្ឋាន ប្រកប រូបារម្មណ៍ដ៏រស់រវើក តាមរបៀបរៀបចំសង្វាក់ចាប់ចុងចួន តាមលក្ខណៈរណ្តំព្យាងដ៏ពិរោះ និងចាប់ផ្តើមប្រារព្ធដោយការបួងសួងដល់ទេវៈមួយអង្គ ឬច្រើនអង្គនៃព្រហ្មញ្ញសាសនា តាមកំណាព្យកាព្យឃ្លោងពោរពេញដោយទស្សនៈទេវនិយម និងទស្សនវិជ្ជាស្រង់ចេញមកពីគម្ពីរវេទ តាមកំណាព្យស្លុតិសរសើរដល់ព្រះមហាក្សត្រសោយរាជ្យ ដោយរៀបរាប់អំពីប្រវត្តិនៃរាជវង្សានុវង្ស អំពីបុព្វកិច្ចនៅក្នុងសមរភូមិប្រឆាំងពួកខ្មាំងសត្រូវពី ប្រទេសជិតខាង អំពីការកោតសរសើរដល់ព្រះកិត្តិនាម និងប្រាជ្ញាល្បីខ្ទ័រខ្ទារដល់សម័យកាលនៃរាជសម្បត្តិ ដែលបានផ្តល់ភាពចំរើនរុងរឿង និងមហិទ្ធិរិទ្ធិដល់ព្រះនគរកម្ពុជទេស។ មានកំណាព្យខ្លះពណ៌នាសរសើរដល់ឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់ជាបព្វជិត ឬជាគ្រហស្ថដែលមានសន្តានចិត្តជ្រះថ្លាចំពោះសាសនា ដោយការកសាងប្រាសាទ វត្តអារាម ស្រុកភូមិ សួនឧទ្យាន បារាយណ៍ និងទំនប់ទឹក។ ភាគច្រើននៃសិលាចារឹកពណ៌នាបញ្ជាក់អំពីនាមស្ថាបករប្រាសាទ ព្រះវិហារ រូបបដិមា ព្រមទាំងកាលបរិច្ឆេទនៃស្ថាបនកម្ម។ កំណាព្យខ្លះទៀត រៀបរាប់ ព្រឹត្តិការណ៍តាមបែបប្រវត្តិសាស្រ្ត ស្តីអំពីការប្រយុទ្ធស្លាប់រស់រវាងមេទ័ពប្រឆាំង និងមេទ័ពមានភក្តីភាពចំពោះ រាជានិយម។ មានកំណាព្យប្រកបដោយសោកនាដ្យកម្មដែលសរសេរអំពីពិធីបួងសួង ធ្វើភាវនាធម៌ជារៀងរាល់ ថ្ងៃរបស់ព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី ដើម្បីជ័យជំនះរបស់ព្រះស្វាមី គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលបានធ្វើចម្បាំងប្រឆាំង ប្រទេសចម៉្បា។ មានអត្ថបទកំណាព្យពីរដ៏វែងមួយ និងនិទានអំពីព្រំប្រទល់កម្ពុជទេសសម័យអង្គរ (ខាងឧត្តរទល់ ប្រទេសចិនខាងបស្ចិមទល់សមុទ្រ) និងសន្តតិវង្សព្រះបាទរាជេន្រ្ទវរ្ម័ន មួយទៀតធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីទ្រឹស្តីពុទ្ធនិយម និងពិធីសក្ការបូជាក្នុងជំនឿពុទ្ថសាសនា។