|
}}
'''វេជ្ជបណ្ឌិត ហាំង សំណាង ង៉ោ''' (ឡាតាំង៖ Dr. Haing Somnang Ngor, {{zh|c=吳漢潤|p=Wú Hànrùn}},<ref>{{cite web|url=http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=pv&GRid=5681&PIpi=82420 |title=Haing S. Ngor footston |publisher=Find A Grave |date=1999-11-06 |accessdate=2013-08-05}}</ref> ២២ មីនា ១៩៤០ - ២៥ កុម្ភៈ ១៩៩៦) ឬហៅយ៉ាងខ្លីថា ហាំង ង៉ោ កូនចៅ[[ចិនស្រុកខ្មែរ]] គឺជាវេជ្ជបណ្ឌិតខ្មែរអាមេរិកាំង តួសម្ដែង និងជាអ្នកនិពន្ធដែលត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ថាបានទទួលពានរង្វាន់អូស្ការក្នុងឆ្នាំ១៩៨៥និងជាអ្នកនិពន្ធដែលត្រូវបានគេស្គាល់យ៉ាងច្បាស់ថាបានទទួល[[ពានរង្វាន់អូស្ការ|ពានរង្វាន់អូស្ការ]]ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៥ ក្នុងផ្នែក ''តួសម្ដែងរងល្អបំផុត'' សម្រាប់ការសម្ដែងជាលើកដំបូងរបស់លោក នៅក្នុងរឿងវាលពិឃាតនៅក្នុង[[រឿងវាលពិឃាត]] (The Killing Fields) ដែលស្ដីអំពីជីវិតរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន លោក [[ឌិត ប្រន]]។<ref>{{cite news |title=Ngor, Haing S. |url=http://www.britannica.com/eb/article-9113310/Ngor,%20Haing%20S |work=Encyclopædia Britannica |accessdate=2007-10-06}}</ref> លោកក៏បានក្លាយជាតារាសម្ដែងបុរសរបស់អាស៊ីដំបូងគេបង្អស់ដែលឈ្នះពានរង្វាន់ Oscar ក្នុងផ្នែកសម្ដែង។ ម្តាយរបស់គាត់គឺជាជនជាតិខ្មែរ រីឯឪពុករបស់គាត់គឺជនជាតិចិនតឺជីីវ។<ref>{{cite book|title=Distinguished Asian Americans: A Biographical Dictionary|author=Hyung-chan Kim, Stephen Fugita, Dorothy C. L. Cordova|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|pages=264–5|year=1999|isbn=0-313-28902-6}}</ref> លោកហាំង ង៉ោ និង ហារ៉ូលរ៉ូសេល[[ហារ៉ូលត៍ រ៉ូស្សេល]] (Harold Russell) គឺជាតារាសម្តែងមិនមានជំនាញពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះដែលទទួលបានពានរង្វាន់អូស្ការក្នុងផ្នែកសម្ដែង។គឺជាតារាសម្តែងមិនមានជំនាញពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះដែលទទួលបាន[[ពានរង្វាន់អូស្ការ|ពានរង្វាន់អូស្ការ]]ក្នុងផ្នែកសម្ដែង។ <ref>[http://www.haingngorfoundation.org/actor.html Information about the actor]{{dead link|date=August 2013}}</ref>
== ជីវិតក្រោមរបបខ្មែរក្រហម ==
កើតនៅសំរោងយ៉ោង ប្រទេសកម្ពុជា[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]] លោកហាំង ង៉ោបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលជាគ្រូពេទ្យវះកាត់និងជំនាញរោគស្ត្រី។ង៉ោ បានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលជាគ្រូពេទ្យវះកាត់និងជំនាញរោគស្ត្រី។ លោកបានចុះអនុវត្តនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញក្នុងឆ្នាំ 1975 នៅពេលដែលពួកខ្មែរក្រហមដណ្តើមបានអំណាចនៅពេលដែលពួក[[ខ្មែរក្រហម|ខ្មែរក្រហម]]ដណ្តើមបានអំណាច ហើយបានប្រកាសថាជារបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។<ref name="HN">{{cite news |title=Biography |publisher=Dr. Haing S. Ngor Foundation |url=http://www.haingngorfoundation.org/ |accessdate=2007-10-06}}</ref> គាត់ត្រូវបង្ខំចិត្តលាក់បាំងប្រវត្តិសិក្សា ជំនាញវេជ្ជសាស្ត្រ ហើយសូម្បីតែការពាក់វ៉ែនតាក៏គាត់ត្រូវលាក់ដែរ ដើម្បីជៀសវាងពីការរង្គាសចិត្ត និងចងសត្រូវរបស់របបថ្មីទៅលើអ្នកជំនាញ និងបញ្ញវន្ត។ គាត់ត្រូវបានជន្លៀសចេញពីរាជធានីភ្នំពេញគាត់ត្រូវគេជន្លៀសចេញពី[[ភ្នំពេញ|រាជធានីភ្នំពេញ]] រួមជាមួយប្រជាជានជាងពីរលាននាក់ទៀត ដែលជាផ្នែកមួយនៃការពិសោធសង្គម "[[ឆ្នាំសូន្យ]]" របស់ខ្មែរក្រហម។របស់[[ខ្មែរក្រហម|ខ្មែរក្រហម]]។ លោកហាំង ង៉ោ ក៏បានជាប់ឃុំឃាំងនៅក្នុងជំរុំមួយជាមួយប្រពន្ធរបស់គាត់ គឺលោកស្រី [[ម៉ី ហួយ]] ដែលក្រោយមកបានស្លាប់ដោយសារការសម្រាលកូន។ បើទោះបីជាគាត់មានជំនាញរោគស្ត្រី គាត់នៅតែមិនអាចព្យាបាលប្រពន្ធរបស់គាត់ដែលតម្រូវឱ្យមានការវះកាត់ផ្នែកណាមួយទេ ព្រោះគាត់គិតថាអាចនឹងមានផលប៉ះពាល់ចំពោះខ្លួនឯងនិងប្រពន្ធរបស់គាត់ (ក៏ដូចជាកូនរបស់គាត់រួមទាំងកូនរបស់គាត់) ហើយអាចនឹងត្រូវគេសម្លាប់ថែមទៀត។ហើយអាចនឹងត្រូវគេសម្លាប់ថែមទៀតផង។<ref name="MN">{{cite news |title=Court Revives Convictions in Murder of 'Killing Fields' Survivor |url=http://www.metnews.com/articles/2005/tanx070805.htm |work=Metropolitan News |date=2005-07-08 |accessdate=2007-10-06}}</ref> បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបប[[ខ្មែរក្រហម|ខ្មែរក្រហម]]នៅឆ្នាំ 1979 លោកហាំង ង៉ោ បានធ្វើការជាគ្រូពេទ្យមួយនៅក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួននៅក្នុងប្រទេសថៃបានធ្វើការជាគ្រូពេទ្យមួយរូបនៅក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួននៅក្នុង[[ថៃ|ប្រទេសថៃ]] ហើយបានចាកចេញជាមួយនឹងក្មួយស្រីរបស់គាត់ទៅសហរដ្ឋអាមេរិកកាលនៅថ្ងៃ៣០ហើយបានចាកចេញជាមួយនឹងក្មួយស្រីរបស់គាត់ទៅ[[សហរដ្ឋអាមេរិក|សហរដ្ឋអាមេរិក]] កាលនៅថ្ងៃ៣០ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨០។[14] នៅអាមេរិក លោកហាំង ង៉ោ មិនអាចបន្តវិជ្ជាជីវៈវេជ្ជសាស្ត្ររបស់គាត់បានទេ<ref name="yellowbridge.com">{{cite news |title=Famous Chinese-Americans in Entertainment: Acting; Haing S. Ngor |url=http://www.yellowbridge.com/people/actingM.html |work=Yellow Bridge |accessdate=2007-10-06}}</ref> ហើយគាត់ក៏មិនបានរៀបការជាថ្មីទៀតដែរ។
នៅឆ្នាំ១៩៨៨ លោកបានសរសេរសៀវភៅមួយដោយដាក់ចំណងជើងថា "ហាំង[[ហាំង ង៉ោ៖ ដំណើរផ្សងព្រេងនៃជនជាតិខ្មែរម្នាក់]]" (អង់គ្លេស៖ [[Haing Ngor: A Cambodian Odyssey]]) ដែលពណ៌នាអំពីជីវិតរបស់គាត់ក្រោមរបបខ្មែរក្រហមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ដែលពណ៌នាអំពីជីវិតរបស់គាត់ក្រោម[[ខ្មែរក្រហម|របបខ្មែរក្រហម]]ក្នុង[[ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]។ នៅក្នុងការរៀបរៀងលើកទីពីរនៃរឿង ការរួចជីវិតក្នុងវាលពិឃាដ លោក Roger Warner ដែលជាសហអ្នកនិពន្ធនឹងលោកហាំងដែលជាសហអ្នកនិពន្ធជាមួយលោកហាំង ង៉ោ បានបន្ថែមសេចក្ដីបញ្ចប់ដោយរៀបរាប់ដំណើរជីវិតរបស់លោកហាំង ង៉ោ ក្រោយឈ្នះពានរង្វាន់។
លោកហាំង ង៉ោ បានបង្កើតមូលនិធិមួយនៅឆ្នាំ១៩៩៧ ដើម្បីស្វែងរកថវិកាជួយដល់ប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងការរួមចំណែកផ្នែកមនុស្សធម៌ លោកហាំង ង៉ោ បានសាងសង់សាលាបឋមសិក្សាមួយ និងបើកដំណើរការរោងអារឈើតូចមួយនិងបើកដំណើរការរោងឈើតូចមួយ ដើម្បីផ្ដល់ការងារនិងចំណូលដល់គ្រួសារនៅមូលដ្ឋាន។[17] ក្មួយស្រីរបស់លោក គឺ [[ង៉ោ សុភីយ៉ា ឌីមេទ្រី]] (Ngor Sophia Demetri) ជាអ្នកផ្ដល់សាក្សីមួយរូបនៅសវនាការក្នុងរឿងក្ដីឃាតកម្មលោកជាសាក្សីមួយរូបនៅសវនាការក្នុងរឿងក្ដីឃាតកម្មលោក ហាំង ង៉ោ។ បច្ចុប្បន្ននាងគឺជាប្រធានមូលនិធិ។<ref>{{cite news |title=Foundation |publisher=Dr. Haing S. Ngor Foundation |url=http://www.haingngorfoundation.org/ |accessdate=2007-10-06}}</ref>
== អាជីពសម្ដែង ==
លោកហាំង ង៉ោ បានសម្ដែងជាតួអង្គ ឌិត ប្រន នៅក្នុងភាពយន្ត វាលពិឃាដវាលពិឃាត បើទោះបីជាលោកគ្មានបទពិសោធសម្ដែងពីមុនមកក្ដី។ ហើយបន្ទាប់ពីនោះមក លោកបានពានរង្វាន់ចំនួនបីដោយរួមមាន Golden Globe Award និងពានរង្វាន់ Academy Award ក្នុងផ្នែក Best Supporting Actor ផងដែរ។ <ref name="yellowbridge.com"/>
បន្ទាប់ពីបង្ហាញខ្លួននៅកក្នុងភាពយន្ត វាលពិឃាដ មក លោកបានប្រាប់ទៅទស្សនាវដ្ដីលោកបានប្រាប់ទៅ[[ទស្សនាវដ្ដី People]] ថា "ខ្ញុំចង់បង្ហាញទៅពិភពលោកអំពីភាពស្រេកឃ្លានយ៉ាងខ្លាំងនៅកម្ពុជា និងចំនួនមនុស្សដែលបានស្លាប់នៅក្រោមរបបកុម្មុយនិស្ដមួយនេះ។និងចំនួនមនុស្សដែលបានស្លាប់នៅក្រោមរបប[[កុម្មុយនិស្ត|កុម្មុយនិស្ដ]]មួយនេះ។ បេះដូងរបស់ខ្ញុំស្កប់ស្កល់ហើយ។ ខ្ញុំបានធ្វើអ្វីមួយដែលល្អរួចហើយ"។ (អង់គ្លេស៖ "I wanted to show the world how deep starvation is in [[Cambodia]], how many people die under communist regime. My heart is satisfied. I have done something perfect.") <ref>{{cite web|last=Donahue |first=Deirdre |url=http://www.people.com/people/archive/article/0,,20089843,00.html |title=Cambodian Doctor Haing Ngor Turns Actor in the Killing Fields, and Relives His Grisly Past |publisher=People.com |date= |accessdate=2013-08-05}}</ref>
លោកហាំង ង៉ោ ក៏បានបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងភាពយន្តផ្សេងៗទៀត ព្រមទាំងកម្មវិធីទូរទស្សន៍មួយចំនួនដែរ ដូចជា Heaven & Earth របស់ Oliver Stone និងរឿងភាគខ្លី Vanishing Son ។ លោកក៏មានវត្តមាននៅក្នុងភាពយន្តហុងកុងចំណងជើង "សត្វត្មាតភាគខាងកើត" (Eastern Condors) ដែលបានដឹកនាំនិងសម្ដែងដោយ Sammo Hung ។
== មូលនិធិនិងមត៌ក ==
[http://www.haingngorfoundation.org/ មូលនិធិវេជ្ជបណ្ឌិត ហាំង ង៉ោ] ត្រូវបានរៀបចំឡើងនៅឆ្នាំ១៩៩០ ដោយលោកហាំង ង៉ោ និង Jack Ong ។ តារាសម្ដែងទាំងពីរបានជួបគ្នានៅឆ្នាំ១៩៨៩ ពេលថតរឿង "The Iron Triangle" ហើយក្រោយមក ព្រះវិហាររបស់អ្នកគង្វាល Ong (សមាគមគ្រិស្តបរិស័ទនៅ Venice, CA) បានចាប់ផ្ដើម គម្រោងកម្ពុជា ស្វែងរកថវិកាដើម្បីថែទាំកុមារកំព្រា និងជួយកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដល់ប្រទេសកម្ពុជា។ គម្រោងកម្ពុជា (Project Cambodia) គឺជាមូលនិធិដើមនៃមូលនិធិរបស់លោកហាំង ង៉ោ ដែលបានដាក់បញ្ចូលជាអង្គការសប្បុរសធម៌នៅឆ្នាំ១៩៩៧ ក្រោយឃាតកម្មរបស់លោកហាំង ង៉ោ (ថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៦)។ គោលដៅនៃមូលនិធិនេះរួមមានការថែរក្សាការសម្រេច (សមិទ្ធផល) របស់លោកហាំង ង៉ោ និងសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ដូចជាការផ្សព្វផ្សាយអំពីប្រវត្តិសាស្ត្តនិងវប្បធម៌កម្ពុជាតាមរយៈការអប់រំ សកម្មភាព និងសិល្បៈ។ ក្មួយស្រីរបស់លោកហាំង ង៉ោ គឺ [[សុភីយ៉ា ង៉ោ ឌីមេទ្រី]] (Sophia Ngor Demetri) ដែលជាអ្នកផ្ដល់ភស្តុតាងនៅក្នុងសវនាការឃាតកម្មរបស់លោក និងជាអ្នកដែលលោកបានយកមកនៅអាមេរិកជាមួយ បច្ចុប្បន្ននេះនាងគឺប្រធានមូលនិធិ ហើយលោក Ong គឺជានាយកប្រតិបត្តិ។
== ឃាតកម្ម ==
នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៦ លោកហាំង ង៉ោ ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់នៅក្រោយផ្ទះគាត់ នៅ សង្កាត់ចិន, ក្នុងទីប្រជុំជន ឡូសអាន់ជើឡេស, កាលីហ្វ័រញ៉ា។ ជនជាតិខ្មែរជាច្រើនបានអះអាងថាពួកគេមានជាប់ជំពាក់នៅក្នុងអចលទ្រព្យរបស់គាត់ ហើយមានស្ត្រីម្នាក់ទៀតថា លោកបានរៀបការជាមួយនាងក្រោយពេលមកដល់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ទ្រព្យសម្បត្តិភាគច្រើនរបស់លោកហាំង ង៉ោ បានទៅប្អូនរបស់គាត់គឺលោក [[ចាន់ សារុន]]（{{zh|c=吳和顺 or 吴汉顺 |p=Wú Hànshùn}}, (ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្មនៅកម្ពុជា) ខណៈពេលដែលទ្រព្យសម្បត្តិអាមេរិករបស់គាត់ត្រូវបានប្រើក្នុងថ្លៃសេវាច្បាប់នៃការពន្យារពាក្យបណ្ដឹងចំពោះអចលនទ្រព្យរបស់គាត់។<ref>{{cite book |last=Ngor |first=Haing |coauthors=Roger Warner |title=Survival in the Killing Fields |publisher=Carroll & Graf |year=2003 |location=New York |pages=512–513 |isbn=0786713151}}</ref> គេបានបញ្ចុះសពរបស់គាត់នៅ Rose Hills Memorial Park ឯ Whittier, កាលីហ្វ័រញ៉ា។[[កាលីហ្វញ៉ា|កាលីហ្វ័រញ៉ា]]។
សមាជិកបីនាក់នៃក្រុម "Oriental Lazy Boyz" ដែលជាក្រុមពាលតាមផ្លូវ ត្រូវបានចោទពីបទឃាតកម្ម ហើយក៏ធ្លាប់បានចាប់ខ្លួនពីមុនមកដែរក្នុងបទឆក់កាបូបអលង្ការ។ ពួកគេត្រូវបានកាត់ទោសរួមគ្នានៅក្នុងតុលាការកំពូលនៃរដ្ឋឡូសអាន់ជើឡេស ទោះបីជារឿងក្ដីរបស់ពួកគេត្រូវបានក្រុមប្រឹក្សាតុលាការដឹងដាច់ដោយឡែកពីគ្នាក៏ដោយ។ ព្រះរាជអាជ្ញាបានអះអាងថា ពួកគេបានសម្លាប់លោកហាំង ង៉ោ ក្រោយពេលប្រគល់[[នាឡិកាដៃ]]មាសម៉ាក [[Rolex]] របស់លោកឲ្យគេ ប៉ុន្តែបដិសេធមិនឲ្យបន្តោងខ្សែកដែលមានរូបប្រពន្ធរបស់គាត់ដែលបានស្លាប់ទៅហើយនោះ គឺលោកស្រី ម៉ី ហួយ។ មេធាវីការពារក្ដីបានលើកឡើងថាឃាតកម្មនេះទាក់ទងនឹងរឿងនយោបាយ ដែលបានធ្វើឡើងដោយអ្នកគាំទ្ររបបខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែមិនមានភស្តុតាងណាមួយគាំទ្រទស្សនៈនេះទេ។<ref name="articles.latimes.com">My-Thuan Tran, [http://articles.latimes.com/2010/jan/21/local/la-me-ngor-murder21-2010jan21/4 Revisiting Haing Ngor's murder: 'Killing Fields' theory won't die], ''Los Angeles Times'', January 21, 2010</ref>
! ឆ្នាំ
! ចំណងជើង
! សម្ដែងជាង
! តួសម្ដែង
! class="unsortable" | ចំណាំ
|-
| 1984
| ''[[វាលពិឃាត]]''
| [[ឌិត ប្រន]]
| Dith Pran
| {{ubl|Creditedឧទ្ទេសនាមជា asដុកទ័រ Dr.ហាំង Haingសំណាង S Ngorង៉ោ|[[Academy Award for Best Supporting Actor]]|[[BAFTA Award for Best Actor in a Leading Role]]|[[BAFTA Award for Best Newcomer]]|[[Golden Globe Award for Best Supporting Actor - Motion Picture]]|[[Boston Society of Film Critics Award for Best Actor|BSFC Award for Best Actor]]}}
|-
| 1986
| 