ចិន៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
ស្លាក: កែសម្រួលតាមទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit |
ស្លាក: កែសម្រួលតាមទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit |
||
បន្ទាត់ទី២៧៧៖
សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនមានទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសចំនួន ១៧៥ និងមានស្ថានទូតនៅក្នុងប្រទេសចំនួន ១៦២។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៩ ចិនគឺជាប្រទេសដែលមានបណ្តាញការទូតធំជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោក។<ref>{{Cite web|title=(អង់គ្លេស) Global Diplomacy Index – Country Rank|url=https://globaldiplomacyindex.lowyinstitute.org/country_rank.html|access-date=10 តុលា 2021|website=Lowy Institute}}</ref><ref name=":2">{{Cite news|date=27 November 2019|title=(អង់គ្លេស) China now has more diplomatic posts than any other country|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-50569237|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> ប៉ុន្តែភាពស្របច្បាប់របស់វាត្រូវបានជំទាស់ដោយសាធារណរដ្ឋចិននិងប្រទេសមួយចំនួនតូចទៀត។<ref>{{Cite web|url=https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3132980/china-population-latest-census-confirms-increase-1412-billion|title=(អង់គ្លេស) China's population up to 1.412 billion in 2020 despite slowing birth rate|date=11 May 2021|website=South China Morning Post}}</ref> នៅឆ្នាំ១៩៧១ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានឡើងជំនួសសាធារណរដ្ឋចិនជាអ្នកតំណាងតែមួយគត់នៃប្រជាជាតិចិននៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងជាសមាជិកអចិន្រ្តៃយ៍មួយក្នុងចំណោមសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍ទាំងប្រាំនៃ[[ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ]]។<ref name="Ref_r">Chang, Eddy (22 August 2004). [http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2004/08/22/2003199768 ''Perseverance will pay off at the UN''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070806100002/http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2004/08/22/2003199768|date=6 August 2007 }}, ''The Taipei Times''.</ref> ប្រទេសចិនក៏ជាអតីតសមាជិកនិងមេដឹកនាំនៃ[[ចលនាមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ]] ហើយសព្វថ្ងៃចិននូវតែចាត់ទុកថាខ្លួនជាអ្នកតស៊ូគាំទ្រមតិរបស់[[ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍]]។<ref name="Ref_2009">{{Cite news|url=http://english.peopledaily.com.cn/90001/90776/90883/6847341.html|title=China says communication with other developing countries at Copenhagen summit transparent|date=21 December 2009|work=[[People's Daily]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> រួមជាមួយប្រទេសប្រេស៊ីល រុស្ស៊ី ឥណ្ឌា និងអាហ្វ្រិកខាងត្បូង, ចិនគឺជាសមាជិកនៃក្រុមប្រទេស[[ប៊្រីកស៍]] (BRICS) ដែលជាក្រុមប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចកំពុងរីកចម្រើនធំៗ ហើយបានថែមទាំងធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលផ្លូវការលើកទីបីរបស់ក្រុមនេះផងនៅទីក្រុង[[សាន់យ៉ា]]កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១១។<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-13076229|title=(អង់គ្លេស) Bric summit ends in China with plea for more influence|date=14 April 2011|work=[[BBC News]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref>
មន្រ្តីចិនជាទូទៅតែងប្រតិកម្មខ្លាំងនៅពេលដែលប្រទេសក្រៅចាប់ផ្តើមធ្វើទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយតៃវ៉ាន់<ref>{{Cite news|url=http://www.mysinchew.com/node/33834|title=Taiwan's Ma to stopover in US: report|date=12 January 2010|work=[[Agence France-Presse]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150909170723/http://www.mysinchew.com/node/33834|archive-date=9 កញ្ញា 2015}}</ref> ជាពិសេសគឺទាក់ទងនឹងការលក់គ្រឿងសព្វាវុធយោធា។<ref>{{Cite news|url=https://www.thetimes.co.uk/article/china-says-us-arms-sales-to-taiwan-could-threaten-wider-relations-pl2j2pdn667|title=(អង់គ្លេស) China says US arms sales to Taiwan could threaten wider relations|last=Macartney|first=Jane|date=1 February 2010|work=[[The Times]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref>
គោលនយោបាយការបរទេសចិនបច្ចុប្បន្នភាគច្រើនតែងផ្អែកលើ[[គោលការណ៍ទាំងប្រាំនៃការរួមរស់ដោយសន្តិវិធី]]របស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី[[ជូ អេងឡាយ]]ហើយក៏ត្រូវបានជំរុញដោយគំនិត"សុខដុមរមនាដោយគ្មានឯកសណ្ឋានភាព" ពោលគឺជំរុញទំនាក់ទំនងការទូតរវាងរដ្ឋនានាទោះបីជាមានភាពខុសគ្នាខាងមនោគមវិជ្ជាក្តី។<ref name="Keith">{{Cite book|last=Keith|first=Ronald C.|title=China from the inside out – fitting the People's republic into the world|publisher=PlutoPress|pages=135–136}}</ref> គោលនយោបាយនេះបាននាំឱ្យប្រទេសចិនគាំទ្ររដ្ឋដែលត្រូវបានចាត់ទុកថា"គ្រោះថ្នាក់" ឬត្រូវបានគាបសង្កត់ដោយប្រទេសលោកខាងលិចដោយមានដូចជា ប្រទេស[[ស៊ីមបាវេ]] [[កូរ៉េខាងជើង]] និង[[អ៊ីរ៉ង់]]ជាដើម។<ref>{{cite news|title=An Authoritarian Axis Rising?|url=https://thediplomat.com/2012/06/an-authoritarian-axis-rising/|newspaper=The Diplomat|date=29 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20131216045110/https://thediplomat.com/2012/06/an-authoritarian-axis-rising/|archive-date=16 ធ្នូ 2013}}</ref> ប្រទេសចិនមាន[[ទំនងទំនងចិន–រុស្ស៊ី|ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនិងយោធាយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយរុស្ស៊ី]]<ref>{{Cite news|url=https://www.dw.com/en/china-russia-launch-largest-ever-joint-military-exercise/a-16931106|title=(អង់គ្លេស) China, Russia launch largest ever joint military exercise|date=5 July 2013|work=[[Deutsche Welle]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> ហើយរដ្ឋទាំងពីរតែងតែបោះឆ្នោតដោយឯកច្ឆន្ទនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-18327632|title=(អង់គ្លេស) Energy to dominate Russia President Putin's China visit|date=5 June 2012|work=[[BBC News]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2012/07/20/world/middleeast/russia-and-china-veto-un-sanctions-against-syria.html|title=Friction at the U.N. as Russia and China Veto Another Resolution on Syria Sanctions|last=Gladstone|first=Rick|date=19 July 2012|work=The New York Times|access-date=10 តុលា 2021|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-21911842|title=(អង់គ្លេស) Xi Jinping: Russia-China ties 'guarantee world peace'|date=23 March 2013|work=[[BBC News]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref>
====ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម====
[[File:Russia and China sign major gas deal.jpeg|thumb|230px|នៅថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤ ចិននិងរុស្ស៊ីបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងឧស្ម័នដែលមានតម្លៃស្មើនឹង ៤០០ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ បច្ចុប្បន្ន រុស្ស៊ីកំពុងផ្គត់ផ្គង់ឧស្ម័នធម្មជាតិដល់ប្រទេសចិន។]]
ប្រទេសចិនបានក្លាយជាប្រទេសពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតលើលោកនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ដូចការវាស់វែងដោយផលបូកនៃការនាំចូលនិងការនាំចេញ និងត្រូវជាអ្នកនាំចូលទំនិញធំបំផុតនៅលើពិភពលោកផងដែរដោយស្មើនឹង ៤៥% នៃទីផ្សារដំណឹកជញ្ជូនតាមសមុទ្រ។<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/business/2014/jan/10/china-surpasses-us-world-largest-trading-nation|title=(អង់គ្លេស) China surpasses US as world's largest trading nation|last=Monaghan|first=Angela|date=10 January 2014|work=The Guardian|access-date=10 ធ្នូ 2021|issn=0261-3077}}</ref><ref>{{Cite news|last=Paris|first=Costas|date=2021-04-27|title=(អង់គ្លេស) China's Imports of Commodities Drive a Boom in Dry-Bulk Shipping|work=[[The Wall Street Journal]]|url=https://www.wsj.com/articles/chinas-imports-of-commodities-drive-a-boom-in-dry-bulk-shipping-11619541574|access-date=10 តុលា 2021|issn=0099-9660}}</ref> គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៦ ចិនបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតសម្រាប់ប្រទេសចំនួន ១២៤។<ref>{{Cite web|url=https://www.visualcapitalist.com/four-maps-showing-chinas-rising-dominance-trade/|title=Four Maps Showing China's Rising Dominance in Trade|last=Desjardins|first=Jeff|date=27 April 2016|website=Visual Capitalist|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> ប្រទេសចិនគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតនៅបណ្តាប្រទេស[[អាស៊ាន]]ដោយមានតម្លៃពាណិជ្ជកម្មសរុប ៣៤៥.៨ ពាន់លានដុល្លារនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ដែលស្មើនឹង ១៥.២% នៃពាណិជ្ជកម្មសរុបរបស់អាស៊ាន។<ref>{{Cite web|url=https://asean.org/wp-content/uploads/2016/11/Table24_as-of-6-dec-2016.pdf|title=ASEAN Trade by Partner Countries/Regions, 2015|date=November 2016|work=អាស៊ាន|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> នៅឆ្នាំ២០២០ ប្រទេសចិនបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់[[សហភាពអឺរ៉ុប]]សម្រាប់ទំនិញនានាដោយតម្លៃពាណិជ្ជកម្មសរុបឈានទៅដល់ជិត ៧០០ ពាន់លានដុល្លារ។<ref name=qz_EU_trade>{{cite news|url=https://qz.com/1973067/china-dethroned-the-us-as-europes-top-trade-partner-in-2020/|title=China dethroned the US as Europe's top trade partner in 2020|last=Timsit|first=Annabelle|date=15 February 2021|work=Quartz|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> ប្រទេសចិន រួមជាមួយអាស៊ាន ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង អូស្រ្តាលី និងនូវែលហ្សេឡង់គឺសុទ្ធតែជាសមាជិកនៃ[[ភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់]]ដែលជាតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីធំបំផុតនៅលើពិភពលោកដោយវាបានគ្របដណ្តប់ ៣០% លើចំនួនប្រជាជននិងទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោកសរុប។<ref>{{cite web|url=https://www.brookings.edu/blog/order-from-chaos/2020/11/16/rcep-a-new-trade-agreement-that-will-shape-global-economics-and-politics/|title=RCEP: A new trade agreement that will shape global economics and politics|date=16 November 2020|work=Brookings|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> ប្រទេសចិនបានក្លាយជាសមាជិកនៃ[[អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក]] (WTO) នៅក្នុងឆ្នាំ២០០១។ នៅឆ្នាំ២០០៤ ប្រទេសនេះបានស្នើឱ្យមានក្របខ័ណ្ឌ[[កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា]]ថ្មីមួយ (EAS) ដែលត្រូវជាវេទិកាសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់។<ref name="Ref_s">Dillon, Dana; and Tkacik, John, Jr.; [https://web.archive.org/web/20060210135228/http://www.policyreview.org/134/dillon.html ''China's Quest for Asia'']. ''Policy Review''. December 2005 and January 2006. Issue No. 134. ដក់ស្រង់នៅថ្ងៃ10 តុលា 2021.</ref>
ចាប់តាំងពីចូលសតវត្សទី២០ មក ប្រទេសចិនបានអនុវត្តតាមគោលនយោបាយខ្លួនដោយបានចូលរួមជាមួយបណ្តាប្រទេសអាហ្វ្រិកដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្មនិងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី។<ref>{{Cite news|url=https://www.csmonitor.com/2005/0330/p01s01-woaf.html|title=A rising China counters US clout in Africa|last=McLaughlin|first=Abraham|date=30 March 2005|work=[[The Christian Science Monitor]]|access-date=10 តុលា 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20070816123236/http://www.csmonitor.com/2005/0330/p01s01-woaf.html|archive-date=16 សីហា 2007|issn=0882-7729}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cfr.org/publication/8436/|title=China's Rising Role in Africa|last=Lyman|first=Princeton|date=21 July 2005|website=[[Council on Foreign Relations]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20070715183929/http://www.cfr.org/publication/8436/|archive-date=15 កក្កដា 2007|access-date=10 តុលា 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.migrationpolicy.org/article/china-and-africa-stronger-economic-ties-mean-more-migration|title=China and Africa: Stronger Economic Ties Mean More Migration|last=Politzer|first=Malia|date=6 August 2008|website=[[Migration Policy Institute]]|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> នៅឆ្នាំ២០១៩ ពាណិជ្ជកម្មចិន–អាហ្រ្វិកមានតម្លៃសរុបស្មើ ២០៨ ពាន់លានដុល្លារដោយបានកើនឡើងចំនួន ២០ ដងក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្ស។<ref>{{cite news|url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3046621/chinas-trade-africa-grows-22-cent-2019-us208-billion|title=(អង់គ្លេស) China's trade with Africa grows 2.2 per cent in 2019 to US$208 billion|last=Nyabiage|first=Jevans|date=18 January 2020|work=South China Morning Post|access-date=10 តុលា 2021}}</ref> យោងតាមលោកម៉ាឌីសុន ខុនដុន៖ "ប្រទេសចិនបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់គម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកច្រើនជាងធនាគារពិភពលោកទៅទៀត និងថែមទាំងផ្តល់ប្រាក់កម្ចីជាការប្រាក់ទាបរាប់ពាន់លានដុល្លារដល់សេដ្ឋកិច្ចកំពុងរីកចម្រើននៅក្នុងទ្វីបមួយនេះ"។<ref>{{Cite journal|last=Condon|first=Madison|date=1 January 2012|title=China in Africa: What the Policy of Nonintervention Adds to the Western Development Dilemma|url=https://scholarship.law.bu.edu/faculty_scholarship/990|journal=PRAXIS: The Fletcher Journal of Human Security|volume=27|pages=5}}</ref> ប្រទេសចិនតែងតែរក្សាទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងទូលំទូលាយនិងសម្បូរបែបជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។<ref name=qz_EU_trade/> ចិនថែមទាំងបានពង្រឹងទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួនជាមួយបណ្តាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកខាងត្បូងធំៗផងដែរ<ref>{{Cite news|url=https://time.com/5936037/us-china-latin-america-influence|title=(អង់គ្លេស) The U.S. and China Are Battling for Influence in Latin America, and the Pandemic Has Raised the Stakes|date=4 February 2021|work=Time|access-date=10 តុលា 2021}}</ref>ហើយសព្វថ្ងៃវាគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់ប្រេស៊ីល ឈីលី ប៉េរូ អ៊ូរុយគ្វេ អាហ្សង់ទីន និងប្រទេសមួយចំនួនទៀត។<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-latam-usa-china-insight/in-latin-america-a-biden-white-house-faces-a-rising-china-idUSKBN28O18R|title=In Latin America, a Biden White House faces a rising China|date=14 December 2020|work=Reuters|access-date=10 តុលា 2021}}</ref>
[[File:SZ 深圳城市規劃展覽館 Shenzhen City Planning Exhibition Hall world map one belt band one road Jan 2017 Lnv2.jpg|thumb|ផែនទីបង្ហាញពីផែនការ[[ផ្លូវសូត្រ]]របស់ចិន]]
[[គំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ]]របស់ចិនបានរីកធំឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះហើយគិតត្រឹមខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ វាមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសចំនួន ១៣៨ និងអង្គការអន្តរជាតិចំនួន ៣០។ បន្ថែមលើការពង្រឹងទំនាក់ទំនងនយោបាយការបរទេស ការផ្តោតចម្បងរបស់ចិនគឺការកសាងផ្លូវដឹកជញ្ជូនប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ក៏ប៉ុន្តែ ប្រាក់កម្ចីជាច្រើនដែលធ្វើឡើងក្រោមកម្មវិធីខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវគឺមិនមាននិរន្តរភាពទេហើយប្រទេសចិនធ្លាប់បានប្រឈមមុខនឹងការអំពាវនាវឱ្យមានការបន្ធូរបន្ថយបំណុលពីប្រទេសជំពាក់បំណុលមួយចំនួន។<ref>{{cite news|title=(អង់គ្លេស) China faces wave of calls for debt relief on 'Belt and Road' projects|url=https://www.ft.com/content/5a3192be-27c6-4fe7-87e7-78d4158bd39b|work=Financial Times|date=30 April 2020}}</ref><ref>Harry G. Broadman "Afrika´s Silk Road" (2007); Wolf D. Hartmann, Wolfgang Maennig, Run Wang: Chinas neue Seidenstraße. Frankfurt am Main 2017, pp 59; Marcus Hernig: Die Renaissance der Seidenstraße (2018), p 112; Harry de Wilt: Is One Belt, One Road a China crisis for North Sea main ports? in World Cargo News, 17. December 2019; Guido Santevecchi: Di Maio e la Via della Seta: «Faremo i conti nel 2020», siglato accordo su Trieste in Corriere della Sera: 5. November 2019.</ref>
====ជម្លោះទឹកដី====
==ភូមិសាស្ត្រ==
| |||