លីប៊ី៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
ស្លាក: កែសម្រួលតាមទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit |
No edit summary ស្លាក: កែសម្រួលតាមទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit |
||
បន្ទាត់ទី១៨១៖
នៅថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៥ ការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារមួយត្រូវបានផ្តើមដោយមន្ត្រីយោធាចំនួន ២០ នាក់ដែលភាគច្រើនមកពីទីក្រុង[[មីស្ត្រាតា]]ប៉ុន្តែវាត្រូវទទួលបរាជ័យ។<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=n1wzPrqBI8kC&pg=PA69|title=(បារាំង) La Libye révolutionnaire|last=Banégas|first=Richard|date=1 January 2012|publisher=KARTHALA Editions|isbn=9782811106720|pages=69|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180320153024/https://books.google.com/books?id=n1wzPrqBI8kC&pg=PA69|archive-date=20 មីនា 2018}}</ref> នេះជាលទ្ធផល មន្ត្រីទាំង ២០ នាក់នោះត្រូវជាប់ឈ្មោះជាជនក្បត់ជាតិនិងត្រូវបានចាប់ខ្លួនរួចប្រហារជីវិត។<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=2wd30pXJxpYC&pg=PA506|title=The Oxford Companion to Politics of the World|last=Krieger|first=Joel|date=2 August 2001|publisher=Oxford University Press, USA|isbn=9780195117394|pages=506|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20140629195326/http://books.google.com/books?id=2wd30pXJxpYC|archive-date=29 មិថុនា 2014}}</ref> នៅថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៧ ប្រទេសលីប៊ីបានប្តូរឈ្មោះផ្លូវការមកជា"ចាម៉ាហ៊ីរីយ៉ាអារ៉ាប់សង្គមនិយមប្រជាមានិតលីប៊ី" ("ចាម៉ាហ៊ីរីយ៉ា"គឺជាពាក្យអារ៉ាប់ដែលអាចបកប្រែមកថា"រដ្ឋមហាជន")។ កាដាហ្វីបានផ្ទេរអំណាចជាផ្លូវការទៅ[[គណៈកម្មាធិការប្រជាជនរួម]] ហើយពីពេលនោះមកលោកបានអះអាងថាខ្លួនលោកគ្រាន់តែជាមេដឹកនាំនិមិត្តប៉ុណ្ណោះ។<ref>{{cite news|last=Wynne-Jones|first=Jonathan|title=Libyan minister claims Gaddafi is powerless and the ceasefire is 'solid'|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/libya/8393285/Libyan-minister-claims-Gaddafi-is-powerless-and-the-ceasefire-is-solid.html|work=The Daily Telegraph|access-date=7 វិច្ឆិកា 2021|date=19 March 2011|location=London|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20111029122048/http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/libya/8393285/Libyan-minister-claims-Gaddafi-is-powerless-and-the-ceasefire-is-solid.html|archive-date=29 តុលា 2011}}</ref> រចនាសម្ព័នអភិបាលកិច្ចថ្មីរបស់ចាម៉ាហ៊ីរីយ៉ាដែលគាត់បានបង្កើតឡើងត្រូវបានសម្តៅជាផ្លូវការថាជា"[[ប្រជាធិបតេយ្យផ្ទាល់]]"។<ref>{{cite news|last=Robbins|first=James|title=Eyewitness: Dialogue in the desert|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/6425873.stm|access-date=7 វិច្ឆិកា 2021|date=7 March 2007|work=BBC News}}</ref>
នៅអំឡុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៧ ប្រទេសលីប៊ីបានចាប់ផ្តើមគាំទ្រដោយផ្តល់គ្រឿងសព្វាវុធឱ្យ[[កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធប្រជាជនឆាដ|ចលនាឧទ្ទាមមួយក្រុម]]ដែលស្ថិតនៅក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក[[គូគូនី អូវ័យឌី]]នៅប្រទេស[[ឆាដ]]។ ក្រោយបន្តិចមក [[ជម្លោះលីប៊ី–ឆាដ]]ក៏បានផ្ទុះឡើងនៅពេលដែលកងកម្លាំងគាំទ្រចលនាឧទ្ទាមរបស់លីប៊ីនៅភាគខាងជើងប្រទេសឆាដបានផ្តើមធ្វើ[[សង្គ្រាមតូយ៉ូតា|ការឈ្លានពាន]]។ ក្រោយមកនៅឆ្នាំដដែរនោះ ប្រទេសលីប៊ី និង[[អេហ្ស៊ីប]]បានចេញប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្នាក្នុងសង្គ្រាមព្រំដែនរយៈពេលបួនថ្ងៃដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថា[[សង្រ្គាមលីប៊ី-អេហ្ស៊ីប]]។<ref>{{cite web |url=http://www.onwar.com/aced/nation/lay/libya/flibyaegypt1977.htm |title=Egypt Libya War 1977 |publisher=Onwar.com |access-date=7 វិច្ឆិកា 2021 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120324085920/http://www.onwar.com/aced/nation/lay/libya/flibyaegypt1977.htm |archive-date=24 មីនា 2012 }}</ref> ប្រទេសទាំងពីរបានយល់ព្រមលើបទឈប់បាញ់ក្រោមការសម្របសម្រួលពីប្រធានាធិបតីអាល់ហ្សេរីលោក[[ហ៊ូអារី ប៊ូមេឌាន]]។ ទាហានលីប៊ីរាប់រយនាក់បានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងការគាំទ្រប្រទេស[[អ៊ូកង់ដា]]របស់[[អ៊ីឌី អាមីន]]នៅក្នុងសង្រ្គាមរបស់ពួកគេប្រឆាំងនឹង[[តង់សានី]]។ កាដាហ្វីបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ក្រុមនិងអង្គការផ្សេងៗពីចលនាប្រឆាំងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរដល់សហជីពអូស្ត្រាលី។<ref>{{cite web |url=http://www.aijac.org.au/review/2003/282/Libya-return.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20030301031212/http://www.aijac.org.au/review/2003/282/Libya-return.html |archive-date=1 មីនា 2003 |title=A Rogue Returns |publisher=AIJAC |date=February 2003}}</ref>
ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៧ តទៅ ប្រាក់ចំណូលសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗនៅក្នុងប្រទេសបានកើនឡើងដល់ជាង ១១,០០០ ដុល្លារអាមេរិកដែលជាកម្រិតខ្ពស់បំផុតទីប្រាំប្រចាំទ្វីបអាហ្រ្វិក<ref>{{cite web|url=http://www.nationmaster.com/graph/eco_afr_cou_by_gdp_per_cap_gdp_per_cap-african-countries-gdp-per-capita|title=African Countries by GDP Per Capita > GDP Per Capita (most recent) by Country|access-date=7 វិច្ឆិកា 2021|website=nationmaster.com|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110716042352/http://www.nationmaster.com/graph/eco_afr_cou_by_gdp_per_cap_gdp_per_cap-african-countries-gdp-per-capita|archive-date=16 កក្កដា 2011}}</ref> ខណៈដែល[[សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស]]បានកើនឡើងខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិកនិងលើសពីប្រទេស[[អារ៉ាប៊ីសាអូឌីត]]ទៀតផង។<ref name="dailynews">{{cite news|last=Azad |first=Sher |title=Gaddafi and the media |url=http://www.dailynews.lk/2011/10/22/fea02.asp |work=Daily News |location=Colombo |access-date=7 វិច្ឆិកា 2021 |date=22 October 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111025194842/http://www.dailynews.lk/2011/10/22/fea02.asp |archive-date=25 តុលា 2011 }}</ref> ទាំងអស់នេះត្រូវបានសម្រេចដោយការមិនខ្ចីប្រាក់កម្ចីពីបរទេសណាមួយដោយរក្សាលីប៊ីក្នុងស្ថានភាពគ្មានបំណុល។<ref>{{cite news |title=Zimbabwe: Reason Wafavarova – Reverence for Hatred of Democracy |url=http://allafrica.com/stories/201107210928.html |newspaper=The Herald |location=Harare |access-date=7 វិច្ឆិកា 2021 |date=21 July 2011 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20111107010212/http://allafrica.com/stories/201107210928.html |archive-date=7 វិច្ឆិកា 2011 }}</ref> កាដាហ្វីបានបញ្ជាឱ្យអាជ្ញាធរជីកដីបង្កើតបណ្តាញបំពង់ទឹកក្នុងគោលបំណងចង់ឃើញមានការប្រើប្រាស់ទឹកសាបដោយប្រជាជនខ្លួនទាំងអស់នៅគ្រប់ជ្រង់ជ្រោយនៃប្រទេស។<ref name="dailynews" /> លើសពីនេះ ជំនួយហិរញ្ញវត្ថុត្រូវបានផ្តល់ជូនសម្រាប់អាហារូបករណ៍សាកលវិទ្យាល័យ និងកម្មវិធីការងារ។<ref>{{cite web|last=Shimatsu|first=Yoichi|title=Villain or Hero? Desert Lion Perishes, Leaving West Explosive Legacy|url=http://newamericamedia.org/2011/10/villain-or-hero-desert-lion-perishes-leaving-the-west-explosive-legacy.php|publisher=[[New America Media]]|access-date=7 វិច្ឆិកា 2021|date=21 October 2011|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20111022231158/http://newamericamedia.org/2011/10/villain-or-hero-desert-lion-perishes-leaving-the-west-explosive-legacy.php|archive-date=22 តុលា 2011}}</ref>
ប្រាក់ចំណូលភាគច្រើនរបស់ប្រទេសលីប៊ីគឺបានមកពីរ៉ែប្រេងកាត ដែលបានកើនឡើងជាលំដាប់នៅក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០ ហើយវាត្រូវបានចំណាយលើការទិញគ្រឿងអាវុធ និងលើការឧបត្ថម្ភដល់ក្រុមយោធាប្រតិព័ន្ធ និងក្រុមភេរវកររាប់សិបក្រុមនៅជុំវិញពិភពលោក។<ref>{{cite news |url=http://www.economist.com/node/18239888 |title=Endgame in Tripoli |date=24 February 2011 |work=The Economist |location=London |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110307152055/http://www.economist.com/node/18239888 |archive-date=7 មីនា 2011 }}</ref><ref>{{Cite book|title=Libya: the struggle for survival|author=Geoffrey Leslie Simons|author-link=Geoff Simons|page=281}}</ref><ref>{{Cite journal |last=St. John |first=Ronald Bruce |title=Libyan terrorism: the case against Gaddafi |journal=Contemporary Review |date=1 December 1992 |url=http://www.thefreelibrary.com/Libyan+terrorism:+the+case+against+Gaddafi.-a014151801 |url-status=live |archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20170525194643/https://www.thefreelibrary.com/Libyan+terrorism:+the+case+against+Gaddafi.-a014151801 |archive-date=25 ឧសភា 2017 }}</ref> នៅឆ្នាំ១៩៨៦ អាមេរិកបានលួចធ្វើការវាយប្រហារតាមអាកាសដែលបម្រុងមកសម្លាប់កាដាហ្វីប៉ុន្តែវាត្រូវទទួលបរាជ័យទាំងស្រុង។ ទីបំផុតលីប៊ីត្រូវបានអង្គការសហប្រជាជាតិដាក់ទណ្ឌកម្មបន្ទាប់ពីកងកម្លាំងខ្លួនបានបាញ់ទម្លាក់យន្តហោះពាណិជ្ជកម្មមួយគ្រឿងដែលបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ២៧០ នាក់។<ref>{{cite web |url=http://terrorism.about.com/od/originshistory/p/PanAmBombing.htm |title=Pan Am Flight 103 Bombing – 1988 Lockerbie Bombing Led to Libyan Convictions |publisher=Terrorism.about.com |access-date=7 វិច្ឆិកា 2021 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120402075740/http://terrorism.about.com/od/originshistory/p/PanAmBombing.htm |archive-date=2 មេសា 2012 }}</ref>
===សង្គ្រាមស៊ីវិលលើកទីមួយ===
{{Main|សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងលីប៊ីលើកទី១}}
==ឯកសារយោង==
| |||