វិគីភីឌា

ចិន៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

មើលប្រវត្តិបានរហ័ស
← កំណែប្រែមុននេះកំណែប្រែបន្ទាប់ →
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
តាមគំហើញអត្ថបទវិគី
ស្លាក: កែ​សម្រួល​តាម​ទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit
បន្ទាត់ទី៣០៧៖
{{See also|សិទ្ធិមនុស្សនៅចិន}}
[[File:港人燭光遊行至中聯辦悼念劉曉波 12.jpg|thumb|បាតុកម្មរំលឹកដល់ម្ចាស់[[ពានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព]]ជនជាតិចិនឈ្មោះ[[លីវ សីវបូ]] បន្ទាប់ពីលោកបានទទួលមរណភាពដោយសារជំងឺខូចសរីរាង្គខណៈពេលជាប់ឃុំឃាំងដោយរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧។]]
 
បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលចិនបានប្រើប្រាស់បណ្តាញចារកម្មដ៏ធំដូចជាមាននៅតាមប្រព័ន្ធកាមេរ៉ាសាធារណៈ កម្មវិធីសម្គាល់ផ្ទៃមុខ ការលាក់ការណ៍ ការឃ្លាំមើលបច្ចេកវិទ្យាផ្ទាល់ខ្លួន និងប្រព័ន្ធឥណទានសង្គមដែលជាមធ្យោបាយនៃការគ្រប់គ្រងសង្គមដែលមនុស្សរស់នៅក្នុងប្រទេសចិន។<ref>{{Cite web|last=Diamond|first=Anna Mitchell, Larry|date=2018-02-02|title=(អង់គ្លេស) China's Surveillance State Should Scare Everyone|url=https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/02/china-surveillance/552203/|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021|website=[[The Atlantic]]}}</ref> [[ចលនាប្រជាធិបតេយ្យចិន]] សកម្មជនសង្គម និងសមាជិកមួយចំនួននៃបក្សកុម្មុយនិស្តចិនជឿជាក់លើតម្រូវការសម្រាប់កំណែទម្រង់សង្គម និងនយោបាយ។ ខណៈពេលដែលការគ្រប់គ្រងលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមត្រូវបានបន្ធូរបន្ថយគួរឱ្យកត់សម្គាល់ចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៧០ មកក្តីក៏[[សេរីភាពនយោបាយ]]នូវតែមានលក្ខណៈតឹងរ៉ឹងខ្ពស់។ [[រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន]]បានចែងថា"សិទ្ធិជាមូលដ្ឋាន"របស់ពលរដ្ឋរួមមាន សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ សេរីភាពសារព័ត៌មាន សិទ្ធិទទួលបានការកាត់ក្តីដោយយុត្តិធម៌ សេរីភាពខាងសាសនា សិទ្ធិបោះឆ្នោតជាសកល និងសិទ្ធិទ្រព្យសម្បត្តិ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយនៅក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្តែង ប្រការខាងលើនេះមិនមានលទ្ធភាពការពារសកម្មជនឬប្រជាជនពីការកាត់ទោសព្រហ្មទណ្ឌដោយរដ្ឋនោះទេ។<ref name="books.google">{{cite book|last=Sorman|first=Guy|url=https://books.google.com/books?id=aRaLevXMZf4C&pg=PA46|title=Empire of Lies: The Truth About China in the Twenty-First Century|publisher=[[Encounter Books]]|year=2008|isbn=978-1-59403-284-4|pages=46, 152}}</ref><ref name="hrw">{{cite web|url=https://www.hrw.org/en/world-report-2009/china|title=(អង់គ្លេស) World Report 2009: China|website=[[អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស]]|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021}}</ref> សកម្មភាពត្រួតពិនិត្យសុន្ទរកថា និងព័ត៌មាននយោបាយ ជាពិសេសនៅលើបណ្តាញអ៊ីនធឺណិតត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចិនប្រព្រឹត្តិទៅជាប្រចាំ។<ref>[http://apnews.myway.com//article/20121228/DA3EQG1G1.html "China Requires Internet Users to Register Names"]. [[Associated Press]] via My Way News. 28 December 2012. ដក់ស្រង់នៅថ្ងៃ 10 វិច្ឆិកា 2021.</ref><ref name="AnonymousNoMore">{{cite news|last=Bradsher|first=Keith|date=28 December 2012|title=(អង់គ្លេស) China Toughens Its Restrictions on Use of the Internet|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2012/12/29/world/asia/china-toughens-restrictions-on-internet-use.html|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021|issn=0362-4331}}</ref>
 
រដ្ឋាភិបាលបរទេសរួមជាមួយទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មានបរទេសនិងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួនបានរិះគន់កំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសចិនដោយចោទប្រកាន់ថាមានការរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដូចជា ការចាប់ឃុំខ្លួនមនុស្សដោយគ្មានការជំនុំជម្រះ ការរំលូតកូនដោយបង្ខំ<ref>{{cite news|url=http://apnews.myway.com//article/20140109/DAB75AAG2.html|title=Forced abortion highlights abuses in China policy|last=Tang|first=Didi|date=9 January 2014|agency=[[Associated Press]]|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20141107035605/http://apnews.myway.com//article/20140109/DAB75AAG2.html|archive-date=7 វិច្ឆិកា 2014}}</ref> ការសារភាពដោយបង្ខំ ការធ្វើទារុណកម្ម ការរឹតត្បិតសិទ្ធិមូលដ្ឋាន<ref name="freedomhouse"/><ref name="XinBan2012"/> និងការប្រើប្រាស់ទោសប្រហារជីវិតហួសកម្រិត។<ref name="wp">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/12/23/AR2008122302795.html|title=China's Capital Cases Still Secret, Arbitrary|last1=Fan|first1=Maureen|date=24 December 2008|work=The Washington Post|access-date=16 August 2010|last2=Cha|first2=Ariana Eunjung|issn=0190-8286}}</ref><ref>{{cite news|url=https://ph.news.yahoo.com/amnesty-sees-hope-china-death-penalty-011032864.html|title=Amnesty sees hope in China on death penalty|last=Millard|first=Robin|date=27 March 2012|work=[[Agence France-Presse]]|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021}}</ref> រដ្ឋាភិបាលនឹងចេញបង្ក្រាបសកម្មភាពតវ៉ានិងបាតុកម្មណាមួយដែលខ្លួនគិតថាមានសក្តានុភាពគំរាមកំហែងចំពោះ"ស្ថិរភាពសង្គម" ដូចករណី[[បាតុកម្មនៅទីលានធានអានមិនឆ្នាំ១៩៨៩|បាតុកម្មនៅទីលានធានអានមិនកាលពីឆ្នាំ១៩៨៩]] អញ្ចឹង។<ref>Christian Göbel and Lynette H. Ong, [https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Asia/1012ecran_gobelong.pdf "Social unrest in China." ''Long Briefing, Europe China Research and Academic Network (ECRAN)'' (2012) p 18]. [[Chatham House]]</ref>
 
[[File:Xinjiang Internment Map, US-Aus Gov Assessment.jpg|thumb|left|រដ្ឋាភិបាលប្រទេសលោកខាងលិចបានចោទប្រកាន់ប្រទេសចិនថាកំពុងប្រព្រឹត្ត[[ការប្រល័យពូជសាសន៍អ៊ុយហ្គឺរ|អំពើប្រល័យពូជសាសន៍លើជនជាតិអ៊ុយហ្គឺរ]] និងការឃុំឃាំងជនជាតិអ៊ុយហ្គឺរជាងមួយលាននាក់រួមជាមួយជនជាតិភាគតិចផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងជំរុំឃុំឃាំងនៃតំបន់[[ស៊ីនជាំង]]។<ref>{{cite news|title=(អង់គ្លេស) U.S., UK, Germany clash with China at U.N. over Xinjiang|url=https://www.reuters.com/world/us-vows-keep-speaking-out-until-china-stops-genocide-2021-05-12/|work=Reuters|date=12 May 2021}}</ref>]]
 
រដ្ឋចិនត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ជារឿយៗចំពោះការគាបសង្កត់ទ្រង់ទ្រាយធំ និងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងតំបន់[[ទីបេ]]<ref>{{Cite journal|last=Anna Morcom|date=June 2018|title=(អង់គ្លេស) The Political Potency of Tibetan Identity in Pop Music and Dunglen|url=https://digitalcommons.macalester.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2348&context=himalaya|journal=Himalaya|publication-place=[[Royal Holloway, University of London]]|volume=38}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-15617026|title=(អង់គ្លេស) Dalai Lama hits out over burnings|date=7 November 2011|via=www.bbc.com}}</ref> និង[[ស៊ីនជាំង]]<ref>{{Cite web|last=Diamond|first=Rayhan Asat, Yonah|title=The World's Most Technologically Sophisticated Genocide Is Happening in Xinjiang|url=https://foreignpolicy.com/2020/07/15/uighur-genocide-xinjiang-china-surveillance-sterilization/|website=[[Foreign Policy]]}}</ref>រួមទាំងការបង្រ្កាបហិង្សាពីកម្លាំងនគរបាលជាតិ និងការគាបសង្កត់សាសនានៅទូទាំងប្រទេសចិន។<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-23081653|title=(អង់គ្លេស) China 'moves two million Tibetans'|last=Hatton|first=Celia|date=27 June 2013|work=[[BBC News]]|access-date=27 June 2013}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-23112177|title=(អង់គ្លេស) Fresh unrest hits China's Xinjiang|date=29 June 2013|work=[[BBC News]]|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021}}</ref> ផ្អែកលើរបាយការណ៍របស់សារព័ត៌មាន ''The Guardian'' បានចុះផ្សាយថា ជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គឺរយ៉ាងហោចណាស់ចំនួនមួយលាននាក់ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលចិនចាប់ឃុំខ្លួននៅក្នុងជំរុំឃុំឃាំងដ៏ធំហៅថា "មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ" ក្នុងគោលបំណងផ្លាស់ប្តូរគំនិតនយោបាយរបស់អ្នកជាប់ឃុំ អត្តសញ្ញាណ និងជំនឿសាសនារបស់ពួកគេ។<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2019/nov/24/china-cables-leak-no-escapes-reality-china-uighur-prison-camp|title=(អង់គ្លេស) 'Allow no escapes': leak exposes reality of China's vast prison camp network|last1=Graham-Harrison|first1=Emma|date=24 November 2019|work=The Guardian|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021|last2=Garside|first2=Juliette|issn=0261-3077}}</ref> យោងតាមក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានឱ្យដឹងថា៖ សកម្មភាពដែលបានប្រព្រឹត្តិមកលើអ្នកជាប់ឃុំទាំងនោះរួមមាន ការបញ្ចូលមនោគមវិជ្ជានយោបាយ ការធ្វើទារុណកម្ម ការរំលោភបំពានផ្លូវកាយនិងផ្លូវចិត្ត ការចាប់ក្រៀវដោយបង្ខំ ការរំលោភបំពានផ្លូវភេទ និងការធ្វើពលកម្មធ្ងន់ៗដោយបង្ខំ។ល។<ref>{{Cite web|date=2019|title=(អង់គ្លេស) 2019 Report on International Religious Freedom: China - Xinjiang|url=https://www.state.gov/reports/2019-report-on-international-religious-freedom/china/xinjiang/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200816035752/https://www.state.gov/reports/2019-report-on-international-religious-freedom/china/xinjiang/|archive-date=16 សីហា 2020|website=[[ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក]]}}</ref> យោងតាមរបាយការណ៍ឆ្នាំ២០២០ បានបញ្ជាក់ថា ទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាលចិនលើជនជាតិអ៊ុយហ្គឺរគឺត្រូវនឹងនិយមន័យអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ<ref>{{cite news|date=4 July 2020|title=China Suppression Of Uighur Minorities Meets U.N. Definition Of Genocide, Report Says|work=[[NPR]]|url=https://www.npr.org/2020/07/04/887239225/china-suppression-of-uighur-minorities-meets-u-n-definition-of-genocide-report-s|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021}}</ref> ហើយក្រុមជាច្រើនបានអំពាវនាវឱ្យមានការចុះស៊ើបអង្កេតពីអង្គការសហប្រជាជាតិ។<ref>{{cite news|last=Nebehay|first=Stephanie|date=15 September 2020|title=(អង់គ្លេស) Activists decry 'genocide' of China's Uighur minority: letter|work=[[Reuters]]|url=https://www.reuters.com/article/us-china-xinjiang-uighurs/activists-decry-genocide-of-chinas-uighur-minority-letter-idUSKBN26613M|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021}}</ref> កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក លោក[[ម៉ៃក៍ ប៉ុមប៉េអូ]]បានប្រកាសថា ក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានកំណត់ថា"អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ"គឺកំពុងតែប្រព្រឹត្តទៅដោយប្រទេសចិនលើជនជាតិភាគតិចអ៊ុយហ្គឺរ។<ref name="wsj._U.S._says">{{Cite web|title=U.S. Says China Is Committing 'Genocide' Against Uighur Muslims|last=Gordon|first=Michael R.|newspaper=[[The Wall Street Journal]]|date=19 January 2021|access-date=10 វិច្ឆិកា 2021|url= https://www.wsj.com/articles/u-s-declares-chinas-treatment-of-uighur-muslims-to-be-genocide-11611081555}}</ref>
 
[[File:Hong Kong anti-extradition bill protest (48108594957).jpg|thumb|[[បាតុកម្មទីក្រុងហុងកុងឆ្នាំ២០១៩–២០]]]]
 
==ភូមិសាស្ត្រ==
បានពី "https://km.wikipedia.org/wiki/ចិន"