អាមេនី៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
កំណែប្រអប់ព័ត៌មាន ស្លាក: កែសម្រួលតាមទូរស័ព្ទ កំណែប្រែពីអ៊ីនធើណិតចល័ត Advanced mobile edit |
|||
បន្ទាត់ទី១៖
{{របៀបរៀបរយ}}
{{ប្រអប់ព័ត៌មាន ប្រទេស
|conventional_long_name = សាធារណរដ្ឋអាមេនី
|native_name = {{nobold|Հայաստանի Հանրապետություն {{small|([[ភាសាអាមេនី]])}}}}
|common_name = អាមេនី<br />
Armenia
|image_flag = Flag of Armenia.svg
|image_coat = Coat of arms of Armenia.svg
|image_map = Armenia on the globe (
|map_caption = ទីតាំងប្រទេសអាមេនី (ក្រហម) នៅលើភូគោល
|national_anthem = [[មាតុភូមិយើង|Մեր Հայրենիք]]<br/>("មាតុភូមិយើង")<br/><div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">[[File:Mer Hayrenik instrumental.ogg|center]]</div>
|official_languages = [[ភាសាអាមេនី]]<ref>{{cite web|title=រដ្ឋធម្មនុញ្ញអាមេនី, មាត្រា ២០|url=http://www.president.am/en/constitution-2015/|publisher=president.am|access-date=13 វិច្ឆិកា 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20171223102232/http://www.president.am/en/constitution-2015/|archive-date=23 ធ្នូ 2017|url-status=live}}</ref>
|ethnic_groups =
{{unbulleted list
| ៩៨.១% [[ជនជាតិអាមេនី|អាមេនី]]
| ១.២% [[ជនជាតិយេស៊ីឌីស|យេស៊ីឌីស]]
| ០.៤% [[ជនជាតិរុស្ស៊ី|រុស្ស៊ី]]
| ០.៣% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត<ref>Asatryan, Garnik; Arakelova, Victoria (Yerevan 2002). [https://web.archive.org/web/20110511044234/http://www.hra.am/file/minorities_en.pdf The Ethnic Minorities in Armenia]. Part of the [[Organization for Security and Co-operation in Europe|OSCE]]. [https://web.archive.org/web/20110511044234/http://www.hra.am/file/minorities_en.pdf Archived copy] at [[WebCite]] (16 April 2010).</ref><ref>Ministry of Culture of Armenia [http://mincult.am/datas/media/azg.poqr.%20ev%20xorhurd%20mshak.nax.%20(1).doc "The ethnic minorities in Armenia. Brief information"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171010143439/http://mincult.am/datas/media/azg.poqr.%20ev%20xorhurd%20mshak.nax.%20(1).doc |date=10 October 2017 }}. As per the most recent census in 2011. [http://mincult.am/national_minority.html "National minority"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170216082403/http://mincult.am/national_minority.html |date=16 February 2017 }}.</ref>
}}
|ethnic_groups_year = ២០១១
| religion = [[គ្រិស្តសាសនា]] ([[ព្រះវិហារអាប៉ូស្តូលិចអាមេនី]])<ref name="Article 18">{{Cite web|url=https://www.president.am/en/constitution-2015/|title=រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃសាធារណរដ្ឋអាមេនី - បណ្ណាល័យ - ប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋអាមេនី|website=www.president.am|access-date=13 វិច្ឆិកា 2021|archive-date=4 មេសា 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200404152021/https://www.president.am/en/constitution-2015/|url-status=live}}</ref>
|capital_type = រដ្ឋធានី
|capital = [[យេរេវ៉ា]]
|coordinates = {{Coord|40|11|N|44|31|E|type:city|display=inline,title}}
|largest_city = capital
|government_type = [[សាធារណរដ្ឋ]]អាស្រ័យ[[ប្រព័ន្ធសភា|សភា]][[រដ្ឋឯកភូត|ឯកភូត]]
|leader_title1 = [[ប្រធានាធិបតីអាមេនី|ប្រធានាធិបតី]]
|leader_name1 = [[
|leader_title2 = [[នាយករដ្ឋមន្ត្រីអាមេនី|នាយករដ្ឋមន្ត្រី]]
|leader_name2 = [[
|leader_title3 = [[ប្រធានរដ្ឋសភា (អាមេនី|ប្រធានរដ្ឋសភា]]
|leader_name3 = [[
|legislature = [[
|sovereignty_type = [[ប្រវត្តិសាស្ត្រអាមេនី|និម្មិតកម្ម]]
|established_event1 =
|established_date1 =
|established_event2 = [[
|established_date2 =
|established_event3 = [[
|established_date3 =
|established_event4 = [[រាជាណាចក្រអាមេនីនៃស៊ីលីស៊ី|រាជាណាចក្រស៊ីលីស៊ី]]
|established_date4 =
|established_event5 = [[សាធារណរដ្ឋអាមេនីទីមួយ|សាធារណរដ្ឋអាមេនី]]
|established_date5 =
|established_event6 = [[សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀតអាមេនី|សាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមសូវៀត]]
|established_date6 =
|established_event7 = [[ប្រជាមតិឯករាជ្យភាពអាមេនីឆ្នាំ១៩៩១|ទទួលឯករាជ្យ]]
|established_date7 =
|established_event8 = [[កិច្ចព្រមព្រៀងអាល់ម៉ាអាតា|ទទួលជាសមាជិកសហគមន៍នៃរដ្ឋឯករាជ្យ]]
|established_date8 = ២១ ធ្នូ ១៩៩១
|established_event9 = ចូលជាសមាជិក[[អង្គការសហប្រជាជាតិ]]
|established_date9 = ២ មីនា ១៩៩២
|established_event10 = អនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ន
|established_date10 = ៥ កក្កដា ១៩៩៥
|area_size = 1 E7
|area_km2 = ២៩,៧៤៣
|area_rank = ទី១៣៨
|percent_water = ៤.៧១<ref name=cia-fact>{{cite web |title=The World Fact Book – Armenia |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/armenia/ |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=13 វិច្ឆិកា 2021}}</ref>
| population_estimate = {{decreaseNeutral}} ២,៩៦៣,៩០០<ref>{{Cite web |url=https://www.armstat.am/en/?nid=12&id=19001&submit=Search |title=Statistics |access-date=14 វិច្ឆិកា 2021 }}</ref>
| population_census = {{nowrap|{{decreaseNeutral}} ៣,០១៨,៨៥៤<ref name="Armenia information">{{cite web |url=http://www.armstat.am/file/doc/99475033.pdf |title=Statistical Service of Armenia |publisher=Armstat |access-date=14 វិច្ឆិកា 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010144321/http://www.armstat.am/file/doc/99475033.pdf |archive-date=10 តុលា 2017 |url-status=live }}</ref><ref name="News.am">{{cite news |title=Armenia Population |url=http://countrymeters.info/en/Armenia |agency=countrymeters.info |access-date=14 វិច្ឆិកា 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150626115837/http://countrymeters.info/en/Armenia |archive-date=26 មិថុនា 2015 |url-status=live }}</ref><!--end nowrap:-->}}
| population_estimate_year = ២០២១
| population_estimate_rank = ទី១៣៧
| population_census_year = ២០១១
| population_census_rank =
| population_density_km2 = ១០១.៥
|population_density_rank = ទី៩៩
|GDP_PPP_year = ២០១៩
|GDP_PPP = {{nowrap|$៣២.៨៩៣ ពាន់លាន<ref name="IMF GDP">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=62&pr.y=6&sy=2016&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=911&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2018|publisher=[[មូលនិធិរូបិយវត្ថុពិភពលោក]] |website=IMF.org |access-date=14 វិច្ឆិកា 2021}}</ref><!--end nowrap:-->}}
|GDP_PPP_per_capita = $១០,៩៩៥<ref name="IMF GDP"/>
|GDP_nominal = {{nowrap|$១៣.៤៤៤ ពាន់លាន<ref name="IMF GDP"/>}}
|GDP_nominal_year = ២០១៩
|GDP_nominal_per_capita = $៤,៥២៧<ref name=imf2/>
|Gini_year = ២០១៩
|Gini_change = decrease<!--increase/decrease/steady-->
|Gini = 29.9 <!--អនុញ្ញាតតែលេខឡាតាំងប៉ុណ្ណោះ-->
|Gini_ref = <ref name=WB1>{{cite web |url= https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |title= GINI index (World Bank estimate) - Armenia |publisher= [[ធនាគារពិភពលោក]] |access-date=14 វិច្ឆិកា 2021 |archive-url= https://web.archive.org/web/20181121041937/https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=AM |archive-date= 21 វិច្ឆិកា 2018 |url-status=live |df= dmy-all }}</ref>
|Gini_rank =
|HDI_year =
|HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
|HDI = 0.776 <!--អនុញ្ញាតតែលេខឡាតាំងប៉ុណ្ណោះ-->
|HDI_ref = <ref name="
|HDI_rank =
|currency = [[
|currency_code = AMD
|time_zone = [[
|utc_offset = +
|drives_on = ស្តាំ
|calling_code = [[លេខទូរស័ព្ទនៅអាមេនី|+៣៧៤]]
|cctld = {{unbulleted list |[[.am]] |[[.հայ]]}}
}}
'''ប្រទេសអាមេនី''', មានឈ្មោះជាផ្លូវការថា '''សាធារណរដ្ឋអាមេនី''' គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃតំបន់[[អាស៊ីខាងលិច]]។ ប្រទេសនេះមានព្រំដែនខាងលិចជាប់ប្រទេស[[តួកគី]] ប្រទេស[[ចចជី]]នៅភាគខាងជើង [[ខ្សែបន្ទាត់ឡាឈីន]] (ក្រោម[[កិច្ចព្រមព្រៀងណាករណូ–ការ៉ាបាក់ឆ្នាំ២០២០|កងកម្លាំងរក្សាសន្តិភាពរុស្ស៊ី]]) និងប្រទេស[[អាស៊ែបៃសង់]]នៅភាគខាងកើត និងប្រទេស[[អ៊ីរ៉ង់]]នៅភាគខាងត្បូង។ [[យេរេវ៉ា]]គឺជារដ្ឋធានីនិងជាទីក្រុងធំជាងគេនៅក្នុងប្រទេសមួយនេះ។
==ប្រវត្តិសាស្រ្ត==
[[ឯកសារ:Herodotus World Map.jpg|thumb|ការកសាងឡើងវិញនៃ Herodotus "ផែនទីពិភពលោកគ។ 450 មុនគ, ជាមួយនឹង Armenia បានបង្ហាញនៅក្នុងមជ្ឈមណ្ឌលនេះ]]
Armenia ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ខ្ពង់រាបជុំវិញភ្នំគម្ពីរប៊ីបអារ៉ារ៉ាត,
ដែលទូករបស់លោកណូអេត្រូវបានគេនិយាយថាបានមក
ដល់នៅសល់ក្រោយពីទឹកជំនន់។ (ព្រះគម្ពីរលោ 8: 4) ។
មានភស្តុតាងនៃអរិយធម៌របស់អាមេនីក្នុងសម័យសំរិទ្ធ
និងមុននេះមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងប្រហែល 4000 ឆ្នាំមុនគ។
ការស្ទង់មតិបុរាណវិទ្យានៅក្នុងឆ្នាំ 2010 និង 2011 នៅឯគុហា
Areni-1 បានលទ្ធផលនៅក្នុងការរកឃើញស្បែកជើងរបស់ពិភព
លោកដំបូងបំផុតដែលបានស្គាល់ស្បែកសំពត់និងកន្លែងផលិត
ស្រានេះ។ប្រតិទិន Haik បានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃ Navasardi 1 (គណនាទៅជាស្មើនឹង 11 សីហា) 2492 មុនគ, ពេលដែលស្ដេច Haik កម្ចាត់បាប៊ីឡូនស្ដេច BEL (Nemruth) ។ ដោយប្រពៃណីអាមេនីរំលឹកគ្រឹះរបស់ខ្លួនដើម្បីកាលបរិច្ឆេទនេះ។ រដ្ឋជាសម័យសំរិទ្ធមួយចំនួនរីកចំរើននៅក្នុងតំបន់នៃមហា Armenia រួមទាំងជនជាតិចក្រភព (នៅកម្ពស់នៃអំណាចរបស់ខ្លួន), Mitanni (ប្រវត្តិសាស្រ្តខាងត្បូងលោក
ខាងលិច Armenia) និង Hayasa-Azzi (1500-1200 មុនគ) ។ មនុស្ស Nairi (សតវត្សទី 9 ដល់ទៅ 12 មុនគស) និងព្រះរាជាណាចក្រ Urartu (1000-600 មុនគេបានបង្កើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់អធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួននៅលើអាមេនីឯស្រុក។ ប្រទេសនេះបានបញ្ជាក់និងកុលសម្ព័ន្ធបាន
ចូលរួមក្នុង ethnogenesis របស់ប្រជាជនអាមេនី។ សិលាចារឹក lapidary អក្សរសម័យបូរាណដ៏ធំមួយបានរកឃើញប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងយេរេវ៉ា បានបង្កើតឡើងដែលថារដ្ឋធានីសម័យទំនើបនៃអាមេនីត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅរដូវក្តៅនៃឆ្នាំ 782 ដោយព្រះបាទ Argishti I។ ក្រុងយេរេវ៉ាគឺជាទីក្រុងចំណាស់ជាងគេបំផុតនៅលើពិភពលោកបានចងក្រងជាឯកសារកាលបរិច្ឆេទពិតប្រាកដនៃមូលនិធិរបស់ខ្លួន។ មនុស្សប្រហែល 600 មុនគ.ស រាជាណាចក្រអាមេនីត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្រោមរាជវង្ស Orontid ។ នគរនេះបានក្លាយជារដ្ឋពេញលេញពីដែននៃឥទ្ធិពលនៃ Seleucid ចក្រភពក្នុង 190 មុនគ.ស នៅក្រោមព្រះបាទ Artaxias ខ្ញុំនិងចាប់ផ្តើមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជវង្ស Artaxiad នេះ។ Armenia បានឈានដល់កម្ពស់របស់ខ្លួនរវាង 95 និង 66 មុនគ.ស នៅក្រោម Tigranes ដ៏អស្ចារ្យដែលបានក្លាយជានគរដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតនៃពេលវេលាភាគខាងកើតរបស់ខ្លួននៃសាធារណរដ្ឋរ៉ូម៉ាំង។ នៅសតវត្សបន្ទាប់ Armenia មាននៅក្នុងវិស័យនេះអាណាចក្រនៃឥទ្ធិពលកំឡុងរជ្ជកាល Tiridates ជាស្ថាបនិកនៃរាជវង្ស Arsacid របស់ Armenia នេះ។ នៅទូទាំងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួនក្នុងព្រះរាជ្យនៃ Armenia រីករាយពេលឯករាជ្យភាពទាំងពីរ និងអំឡុងពេលនៃប្រធានបទស្វ័យភាពទៅចក្រភពសហសម័យ។ ទីតាំងជាយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ខ្លួនក្នុងរវាងពីរទ្វីបនេះបានទទួលរងវាទៅឈ្លានពានដោយប្រជាជនជាច្រើនរួមទាំងជនជាតិអាសស៊ើរ (ក្រោម Ashurbanipal នៅជុំវិញ 669-627 មុនគ.ស ព្រំដែននៃចក្រភពអាសស៊ើរបានឈានដល់ដូចជានៅឆ្ងាយដូចជា Armenia & ភ្នំ Caucasus ដែល) ក្រិករ៉ូម, សភាព, ពួកអារ៉ាប់, ម៉ុងហ្គោល, ពែក, អូតូម៉ង់ទួនិងរុស្ស៊ី។
ដែលជាអ្នកមិនជឿអាមេនីប្រាសាទ Garni ប្រហែលជាបានសាងសង់ឡើងនៅសតវត្សទី 1 នៃគ, គឺជា "ការកសាងឡើងត្រង់បាំងសាច Greco-រ៉ូម៉ាំង" តែនៅក្នុង Armenia និងទាំងមូលអតីតសហភាពសូវៀត។
សាសនានៅ Armenia បុរាណត្រូវបានទាក់ទងទៅនឹងប្រវត្តិសាស្រ្តសំណុំនៃជំនឿដែលនៅពែរ្ស, នាំឱ្យមានការកើតមាននៃការ Zoroastrianism នេះ។ វាជាពិសេសផ្តោតទៅលើការគោរពបូជានៃ Mihr (Avestan Mithras) និងក៏មានរួមបញ្ចូលទាំងការ pantheon នៃព្រះ Aryan ដើមកំណើតដូចជា Aramazd, Vahagn, Anahit, និង Astghik មួយ។ ប្រទេសនេះបានប្រើប្រតិទិន Hayk។
អាមេនីពន្លឺព្រះអាទិត្យដែលមានរយៈពេល 12 ខែ។គ្រីស្ទសាសនាបានរីករាលដាលចូលទៅក្នុងប្រទេសនេះនៅដើមគ 40 ព្រះបាទ Tiridates ទី III (គ 238-314) បានធ្វើឱ្យសាសនាគ្រីស្ទសាសនារបស់រដ្ឋក្នុង 301 ក្លាយជារដ្ឋដែលជាគ្រិស្ដសាសនិកជាផ្លូវការលើកដំបូងនោះគ្រីស្ទសាសនាដប់ឆ្នាំមកហើយមុនពេលដែលចក្រភពរ៉ូមបានផ្តល់ ជាត្រាប្រណីផ្លូវការនៅក្រោម Galerius, និង 36 ឆ្នាំមុនពេលនេះត្រូវបានគេស្ទែដ៏អស្ចារ្យបានទទួលបុណ្យច្រមុជទឹក។
បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរាជាណាចក្រអាមេនីក្នុង 428 គ.ស ភាគច្រើននៃ Armenia ត្រូវបានដាក់បញ្ចូលជាការ marzpanate ក្នុង Sassanid ចក្រភពមួយ។ បន្ទាប់ពីការបះបោរអាមេនីក្នុង 451 គគ្រីស្ទានអាមេនីរក្សាសេរីភាពសាសនារបស់ពួកគេខណៈដែល Armenia ទទួលបានស្វ័យភាព។
===
ក្រោយឆ្នាំ(៤២៨-៦៣៦),Armenia បានក្លាយជាអេមីរ៉ាតដែលជាវត្ថុដ៏សក្ដិសិទ្ធិនៃចក្រភពអារ៉ាប់,វត្ថុសក្ដិសិទ្ធិនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រះអង្គម្ចាស់នៃ '''Armenia''', និងទទួលស្គាល់ដោយ caliph និងសភាពអធិរាជ។រដ្ឋបាលរបស់ប្រទេសអាមីនេវាគឺជាផ្នែកមួយដែលបង្កើតឡើងដោយពួកអារ៉ាប់ ហើយក្នុងនោះពួកអារ៉ាប់ក៏បានបញ្ចូល[[Georgia and Caucasian Albania]]។ នាយកសាលានៃប្រទេស អាមីនេបាននិយាយថារហូតមកដល់ ៨៨៤ បន្ទាប់ពីទទួលបានឯករាជ្យវិញ អារ៉ាប់បានចុះខ្សោយក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះបាទ '''Ashot I Bagratuni'''។
រដ្ឋអាមេនីបានក្រោកឡើងវិញដោយលេចរូបរាងដ៏ល្អក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយរាជវង្ស Bagratuni និងបន្តរហូតដល់ 1045។នៅពេលដែលតំបន់ជាច្រើននៃ [[Bagratid Armenia]] បានបំបែកនគរឯករាជ្យនិងជាក្សត្រដូចជាព្រះរាជាណាចក្រ Vaspurakan គ្រប់គ្រងដោយសភា Artsruni នៅភាគខាងត្បូងនៃព្រះរាជាណាចក្រ Syunik នៅភាគខាងកើត, ឬព្រះរាជាណាចក្រ Artsakh នៅលើទឹកដីសម័យទំនើប Nagorno Karabakh សម័យនោះក៏ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះរាជា Bagratid ដែរ។មិនយូរប៉ុន្មាអាមេនីក៏បានធ្លាក់ក្នុងស្ថានការណ៍ដូចដើម (១០៤៥)។ដើម្បីគេចផុតពីសេចក្តីស្លាប់និងការធ្វើជាខ្ញុំបំរើរបស់ពួកគេ Gagik II, ''ស្តេច នី''(Ani) នៃរដ្ឋអាមេនីរួមជាមួយនិងលោក Roupenបានរត់ចូលទៅក្នុងជ្រោះនៃភ្នំ Taurus ហើយបន្ទាប់មកចូលទៅក្នុងក្រុងតើសុសស្រុកគីលីគា។អភិបាលបានផ្ដល់ជំរកឱ្យពួកគេ ដែលជាកន្លែងដែលព្រះរាជាណាចក្រអាមេនី ស្រុកគីលីគា ហើយត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី៦ ខែមករាឆ្នាំ ១១៩៨ នៅក្រោមព្រះបាទលោក Leo ដែលជាកូនចៅរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ Roupen មួយ។
ដោយបានឃើញខ្លួនឯងបានឃើញភាពជោគជ័យថ្ងៃនេះនៃគ្រិស្ដសាសនានៅភាគខាងកើតអ្នកស្រុកគីលីគាមានសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏រឹងមាំជាមួយនិងក្លិប [[Crusaders]] អឺរ៉ុប ។ សារៈសំខាន់ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ស្រុកគីលីគានិងរដ្ឋអាមេនីត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយការផ្ទេរអាសនៈនៃ Catholicos របស់អាមេនីភូមិភាគសាសនាចក្រដែលជាមេដឹកនាំសាសនារបស់ប្រជាជនអាមេនីនៅក្នុងតំបន់នោះ។
ចក្រភព Seljuk ចាប់ផ្តើមដួលរលំ។ នៅដើមសតវត្សទី '''១២''',មេដឹកនាំអាមេនីនៃក្រុមគ្រួសារដ៏ថ្លៃថ្នូ Zakarid បើកឡានចេញពី Seljuk និងបានបង្កើតឡើងនូវវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិអាមេនីពាក់កណ្តាលឯករាជ្យនៅភាគខាងជើងនិងភាគខាងកើត Armenia គេស្គាល់ថាជា Zakarid Armenia, ដែលមានរយៈពេលស្ថិតក្រោមការគាំទ្ររបស់ហ្សកហ្ស៊ីកម្ពុជា។ ក្រុមគ្រួសារដ៏ថ្លៃថ្នូនៃ Orbelians ចែករំលែកត្រួតពិនិត្យ Zakarids ក្នុងផ្នែកផ្សេងគ្នានៃប្រទេសនេះជាពិសេសនៅក្នុង [
=== អាមេនីនៅដើមសម័យទំនើប ===
ក្នុងអំឡុង 1230 នេះចក្រភពម៉ុងហ្គោលសញ្ជ័យ Zakaryan នាយកសាលាក៏ដូចជានៅសល់របស់ Armenia បាន។ ការលុកលុយរបស់ម៉ុងហ្គោលីត្រូវបានគេតាមដានយ៉ាងឆាប់ដោយ
អ្នកយកការនៃកុលសម្ព័ន្ធដទៃទៀតនៅអាស៊ីដូចជា (ក្រុម Kara Koyunlu, Timurid និង AK Koyunlu) ដែលបានបន្តពីសតវត្សទី 13 រហូតដល់សតវត្សទី 15 ។នៅសតវត្សទី 16 ចក្រភព Ottoman និង Safavid Persiaបានចែកក៏បាន Armenia ។
[[ឯកសារ:Capture of Erivan Fortress by Russia, 1827 (by Franz Roubaud).jpg|
=== សង្គ្រាមលោកលើកទី១ និងសង្គ្រាមប្រល័យពូជសាសន៍អាមេនី ===
{{ផ្នែកទទេ}}
===សាធារណរដ្ឋអាមេនីទីមួយ ===
បើទោះបីជា កងទ័ពរុស្ស៊ី (ខាវខេស៊ូស) Caucasus ដែលជាកងកម្លាំងអធិរាជបានបញ្ជាដោយ នីកូលៀ យូឌីនីក(Nikolai Yudenich)
និងអារមេនីក្នុងអង្គភាពស្ម័គ្រចិត្តនិងជីវពលអាមេនីដែលដឹកនាំដោយ អានដ្រានិក អូសានាន(Andranik Ozanian )និង ធូម៉ាស
ណាសាប៊ីហ្គាន(Tovmas Nazarbekian )ទទួលជោគជ័យក្នុងភាគច្រើនបំផុតនៃអូតូម៉ង់ អាមេនី ក្នុងកំឡុងពេលសង្គ្រាមលោកលើកទី១,
ការកើនឡើងរបស់ពួកគេបានបាត់បង់ការជាមួយបុលសេវិកបដិវត្តន៍ឆ្នាំ 1917 ។
[[ឯកសារ:Government building of the first Rep. of Armenia (1918-1920), Yerevan.jpg|
នៅពេលនោះប្រទេសរុស្ស៊ីដែលគ្រប់គ្រងភាគខាងកើត អាមេនី, ហ្សកហ្ស៊ី, និងអាហ្សែបែហ្សព្យាយាមភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នានៅក្នុង
ប្រជាធិបតេយ្យសាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធ។ទោះជារយៈពេលចុងក្រោយសហព័ន្ធនេះ មាន ចាប់ពីខែកុម្ភៈដល់ខែឧសភាតែឆ្នាំ
Line ១៥៤ ⟶ ១៤៩:
របស់អាមេនីសហភាពជាតិដឺរដ្ឋបាលអាមេនីជាក់ស្ដែងនៅស្រុកគីលីគាបានប្រកាសឯករាជ្យភាពរបស់
ស្រុកគីលីគាជាសាធារណរដ្ឋស្វយ័តអាមេនីស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង។
ទោះបីជាមានការពិចារណានៃការអាចធ្វើទៅបានធ្វើឱ្យ អាមេនីអាណត្តិស្ថិតក្រោមការការពាររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនេះ។
ទោះជាយ៉ាងណាសន្ធិសញ្ញានេះ ត្រូវបានច្រានចោលដោយចលនាជាតិប្រទេសតួកគីហើយមិនដែលបានចូលជាធរមាន។
Line ១៧៥ ⟶ ១៧០:
អាមេនីរបស់ការបះបោរនេះបានបញ្ចប់ហើយកងទ័ពក្រហមបានគ្រប់គ្រងតំបន់នោះនៅថ្ងៃទី 13 ខែកក្កដា។
==ភូមិសាស្ត្រ==
{{Main|ភូមិសាស្ត្រអាមេនី}}
=== អាកាសធាតុ ===
អាកាសធាតុនៅ Armenia នេះគឺជាទ្វីបគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ រដូវក្តៅស្ងួតនិងពន្លឺថ្ងៃ, យូរអង្វែងពីខែមិថុនាដល់ពាក់កណ្តាលខែកញ្ញា។ សីតុណ្ហាភាព fluctuates ចន្លោះពី 22 និង 36 ° C នេះ (72 និង 97 ° F) ។ ទោះជាយ៉ាងណា, កម្រិតសំណើមទាបជួយកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលនៃសីតុណ្ហភាពខ្ពស់។ ខ្យល់ល្ងាចបក់ចុះពីលើភ្នំផ្ដល់នូវឥទ្ធិពលស្រស់និងត្រជាក់ស្វាគមន៍។ និទាឃរដូវគឺមានរយៈពេលខ្លីខណៈពេលដែលរដូវស្លឹកឈើជ្រុះគឺមានរយៈពេលយូរ។ រដូវស្លឹកឈើជ្រុះស្លឹកត្រូវបានគេស្គាល់ថាជារស់រវើកនិងមានពណ៌ធម្មជាតិរបស់ពួកគេ។
Line ១៨១ ⟶ ១៧៨:
ទៅនឹងកម្ពស់របស់ខ្លួននៅ 1.900 ម៉ែត្រ (6,234 ហ្វីត) លើកម្រិតទឹកសមុទ្រ។
==រដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ ==
{{Main|នយោបាយនៅអាមេនី}}
នយោបាយរបស់ Armeniaកើតឡើងនៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ
ប្រធានាធិបតីតំណាង។ នេះបើយោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃ Armeniaលោកប្រធានាធិបតីនេះគឺជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលនិងប្រព័ន្ធពហុបក្សនេះ។ អំណាចប្រតិបត្តិគឺត្រូវបានអនុវត្តដោយរដ្ឋាភិបាល។អំណាចនីតិបញ្ញត្តិត្រូវបានផ្តល់ទាំងនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលនិងរដ្ឋសភា។ សភា unicameral (ហៅ Azgayin Zhoghov ឬរដ្ឋសភាជាតិ) ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយក្រុមចម្រុះរបស់គណបក្សនយោបាយចំនួនបួន: គណបក្សអភិរក្សគណបក្សសាធារណរដ្ឋដែលជាគណបក្ស Armenia រុងរឿងក្បួនរបស់គណបក្សច្បាប់និងសហព័ន្ធបដិវត្តន៍អាមេនី។ គណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់គឺគណបក្ស Raffi Hovannisianរបស់បេតិកភ័ណ្ឌដែលបានជួយឱ្យសមាជិកអាមេនីយថាហេតុនៅក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប
Line ២០៥ ⟶ ២០៣:
អាមេនី ជាសមាជិកនៃអង្គការសន្ធិសញ្ញាសន្តិសុខសមូហភាព (CSTO) រួមជាមួយនឹងប្រទេសបេឡារុសកាហ្សាក់ស្ថានកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថានរុស្ស៊ីតាជីគីស្ថាននិងអ៊ូបេគីស្ថាន។ បានចូលរួមក្នុងភាពជាដៃគូរបស់អង្គការណាតូសម្រាប់កម្មវិធីសន្តិភាព (PIP) និងជាសមាជិកនៅក្នុងអង្គការណាតូហើយបានហៅថាក្រុមប្រឹក្សាភាពដៃគូ-អឺរ៉ូអាត្លង់ទិ (EAPC) ។អាមេនី បានចូលរួមក្នុងបេសកកម្មរក្សាសន្តិភាពនៅកូសូវ៉ូដែលជាផ្នែកមួយនៃកងទ័ព KFOR ដែលមិនមែនជារបស់អង្គការណាតូតែវាស្ថិតនៅក្រោមការបញ្ជារបស់ក្រិច។ អាមេនី ក៏មានសមាជិកនៃកងកម្លាំងរក្សាសន្តិភាព យោធារបស់ខ្លួនដែលជាផ្នែកមួយនៃកងកម្លាំងចម្រុះ ក្នុងសង្គ្រាមអ៊ីរ៉ាក់រហូតដល់ខែតុលាឆ្នាំ 2008។
=== បំណែងចែករដ្ឋបាល ===
អាមេនី ត្រូវបានបែងចែកជាខេត្តចំនួនដប់ ដោយមានទីក្រុងឈ្មោះថា YEREVAN (Երեւան)ជារដ្ឋធានីរបស់ប្រទេសនេះ។ នាយកប្រតិបត្តិនៅក្នុងប្រទេសនេះមានជំនួនដប់ នៃបណ្តាខេត្តទាំងដប់ (អភិបាល) បានតែងតាំងដោយរដ្ឋាភិបាលនៃ អាមេនី។ ប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុង YEREVAN នាយកប្រតិបត្តិគឺជាអភិបាលក្រុងនេះបានតែងតាំងដោយលោកប្រធានាធិបតី។
ក្នុងខេត្តនីមួយបែងចែកជាសហគមន៍។ សហគមន៍នីមួយៗគឺគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងនិងមានការតាំងទីលំនៅ មួយឬច្រើន។ ក្នុងឆ្នាំ 2007 អាមេនី មានរួមបញ្ចូលទាំង 915 សហគមន៍ដែលត្រូវបានចាត់ទុក 49 ទីក្រុងនិង 866 ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាជនបទ។ រដ្ឋធានីទីក្រុង YEREVAN, ក៏មានស្ថានភាពដូចជាសហគមន៍មួយដែរ។ បន្ថែមលើនេះទៀតទីក្រុង YEREVAN ត្រូវបានបែងចែកជា ១២ ស្រុកថែមទៀត។
===ទំនាក់ទំនងបរទេស===
បច្ចុប្បន្នអាមេនី'''(Armenia)'''រក្សាការទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសនៅលើពិភពលោកដោយមានករណីលើកលែងធំចំនួនពីរត្រូវបានប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួនជាបន្ទាន់
តួកគីនិងអាហ្សែបែហ្ស។ភាពតានតឹងត្រូវបានគេកំពុងរត់ការខ្ពស់រវាង'''អាមេនី (Armenia)''' និង អាសើបាចានី ក្នុងអំឡុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនៃសហភាពសូវៀត។
Line ២៤៤ ⟶ ២៤០:
ជិតខាងរបស់ខ្លួនកាន់តែជិត។
===
សិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសអាមេនី(Armenia)គឺល្អប្រសើរជាងអ្នកដែលនៅក្នុងអតីតសាធារណរដ្ឋសូវៀតនិងបានគូរកាន់តែខិតជិតទៅតាមស្តង់ដាដែលអាចទទួលយកជាពិសេសសេដ្ឋកិច្ចនៅតែមានបញ្ហាជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ សរុបមកកំណត់ត្រាសិទ្ធិមនុស្សរបស់ប្រទេសអាមេនី( Armenia)គឺស្រដៀងគ្នាទៅនឹងរដ្ឋហ្សកហ្ស៊ី(Georgia)។ អាមេនី(Armenia)ត្រូវបានដាក់ស្លាកថាជា "ដោយឥតគិតថ្លៃមួយផ្នែក" ដោយអង្គការ Freedom House ។
== សេដ្ឋកិច្ច==
{{Main|សេដ្ឋកិច្ចអាមេនី}}
សេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានពឹងផ្អែកទំាងស្រុកទៅលើការវិនយោគ និងជំនួយពីក្រៅប្រទេសអាមេនី។
ពីមុនជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចឯករាជ្យ ពឹងផ្អែកទៅឧស្សាហកម្មផ្ទាល់ខ្លួន ដូចជា ឧស្សាហកម្មគីមី អេឡិចត្រូនិច ម៉ាស៊ីន ផលិតអាហារ កៅស៊ូសំយោគ វាយនភណ្ឌ និង ពឹងផ្នែក យ៉ាងខ្លំាងពីធនធានពីក្រៅ។ ផ្គត់ផ្គង់ឧបករណ៍ម៉ាស៊ីនវាយនភ័ណ្ឌ, និងទំនិញផលិតផ្សេងទៀតដើម្បីពង្រឹងសាធារណរដ្ឋក្នុងការផ្លាស់ប្តូរសម្រាប់វត្ថុធាតុដើម និងថាមពល។
Line ២៥៧ ⟶ ២៥៤:
ដូចជារដ្ឋឯករាជ្យថ្មីផ្សេងទៀតនៃអតីតសហភាពសូវៀតសេដ្ឋកិច្ចអាមេនី បានទទួលរងពីកេរដំណែលនៃសេដ្ឋកិច្ចដែលបានគ្រោងទុកកណ្តាលនិងជាការវិភាគគំរូពាណិជ្ជកម្មរបស់អតីត សូវៀត។ ការវិនិយោគនិងការគាំទ្រសូវៀតក្នុងឧស្សាហកម្មអាមេនីបានបាត់ស្ទើរតែដូច្នេះសហគ្រាសធំពីរបីគឺនៅតែអាចដំណើរការបាន។ លើសពីនេះទៅទៀតឥទ្ធិពលនៃការរញ្ជួយដី ស្ពីតាក់ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដែលបានសម្លាប់មនុស្សជាង ២៥,០០០ នាក់និងបានធ្វើឱ្យគ្មានផ្ទះសម្បែង ៥០០,០០០ នេះនៅតែត្រូវបានមានអារម្មណ៍។ ជម្លោះរវាងជាមួយអាហ្សែបែហ្សជនជាតិនឹង (Azerbaijan) ទៅលើជនជាតិណាហ្កូរណូ ការ៉ាបាក់(Nagorno-Karabakh )មិនត្រូវបានដោះស្រាយ។ ការបិទព្រំដែនប្រទេសអាហ្សែបែហ្សនីនិងតួកគីបានបំផ្លិចបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចដោយសារតែ អាមេនី អាស្រ័យលើការផ្គត់ផ្គង់ថាមពលនិងខាងក្រៅនៃវត្ថុធាតុដើមច្រើនបំផុត។ ផ្លូវដីតាម តំបន់ហ្កេអូហ្គា(Georgia) និងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់មានមិនគ្រប់គ្រាន់ឬមិនគួរទុកចិត្ត។ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបបានធ្លាក់ចុះជិត៦០% នៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៨៩ និងឆ្នាំ ១៩៩៣ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកបានបន្តកំណើនដ៏រឹងមាំ។ រូបិយប័ណ្ណជាតិ ត្រាម នេះបានរងនូវអតិផរណាសម្រាប់ឆ្នាំដំបូងបន្ទាប់ពីសេចក្តីណែនាំរបស់ខ្លួននៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣។
[[ឯកសារ:Mount Ararat and the Yerevan skyline.jpg|
យ៉ាងណាក៏ដោយរដ្ឋាភិបាលអាចធ្វើ កំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចឱ្យទូលំទូលាយដែលបានបង់ថ្លៃនៅក្នុងអតិផរណាទាបជាងយ៉ាងខ្លាំងនិងកំណើនជាលំដាប់។ បទឈប់បាញ់ឆ្នាំ១៩៩៤ ក្នុងជម្លោះណាហ្គូរណូ ការ៉ាបាក់( Nagorno-Karabakh )ក៏បានជួយឱ្យសេដ្ឋកិច្ច។ អាមេនី មានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏ខ្លាំងចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៥ មកការកសាងនៅលើការស្ទុះងើបវិញដែលបានចាប់ផ្តើមកាលពីឆ្នាំមុន, និងអតិផរណាបានជាសេចក្តីធ្វេសប្រហែសសម្រាប់ពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងនេះ។ វិស័យថ្មី, ដូចជាដំណើរការ ថ្មមានតម្លៃ និងការធ្វើគ្រឿងអលង្ការ, ពត៌មាននិង បច្ចេកវិទ្យាទំនាក់ទំនងនិងសូម្បីតែវិស័យទេសចរណ៍កំពុងចាប់ផ្តើមបន្ថែមវិស័យជាប្រពៃណីជាច្រើនទៀតនៃសេដ្ឋកិច្ចដូចជាវិស័យកសិកម្ម។
Line ៣០៥ ⟶ ៣០២:
|}
===ក្រុមឌាស្ពូរា(Diaspora) ===
ទំនាក់ទំនងអាមេនីមានសហគមន៍ជនភៀសខ្លួនដ៍ធំមួយ(ប្រាំបីលាននាក់)ដោយរួមមានទាំងមិត្តឆ្ងាយច្រើនជាង(បីលាននាក់)របស់ខ្លួនពួកគេផ្ទាល់។ពួកគេមានទំនាក់ទំនងជាមួយនិងសហគមន៍ដែលមានស្រាប់នៅលើពិភពលោក។សហគមន៍អាមេនីដ៍ធំបំផុតនៅក្រៅអាមេនីត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងប្រទេស រុស្សុី បារាំង អុីរ៉ង សហរដ្ធអាមេរិក រដ្ធហ្សកហ្ស៊ី សុីរី លីបង់ អាហ្សង់ទីន អូស្រ្តាលី កាណាដា ប្រទេសក្រិចស៊ី អ៊ីស្រាអែល ប៉ូឡូញនិងអ៊ុយក្រែន។៤០០០០ ទៅ ៧០០០០ អាមេនីនៅតែរស់នៅក្នុងប្រទេសតួកគី (ភាគច្រើននៅក្នុង និង ជុំវិញទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល)។ដូចគ្នានេះផងដែរប្រជាជនអាមេនី ១០០០ នាក់នៅតែរស់នៅក្នុងត្រីមាសក្នុងទីក្រុងចាស់របស់ក្រុងយេរូសាឡឹមសំណល់នៃសហគមន៍ដ៍ធំមួយ។ប្រទេសអុីតាលីគឺជាផ្ទះ San Lazzaro degli Armeni របសើកោះ Venetian ដែលស្តិតនៅក្នុងទឹកស្អុយមួយទាំងស្រុងដែលត្រូវបានកាន់កាប់ដោយវត្តមួយដែលដំណើរការដោយ Mechitarists ដែលជាក្រុមជំនុំកាតូលិកអាមេនី។លើសពីនេះជនជាតិអាមេនីប្រមាណ ១៣៩០០០ រស់នៅជាក់ស្ដែងនៅក្នុងប្រទេស Nagorno-Karabakh ដែលជាកន្លែងដែលពួកគេភាគច្រើនបានបង្កើត។
===
{{Main|វិស័យអប់រំនៅអាមេនី}}
នៅក្នុងឆ្នាំដំបូងនៃឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួនអាមេនី បានធ្វើឱ្យមានការរីកចំរើនមិនស្មើគ្នាក្នុងការបង្កើតប្រព័ន្ធមួយដើម្បីបំពេញតាមតម្រូវការថ្នាក់ជាតិរបស់ខ្លួននៅក្នុងការផ្តល់សេវាសង្គម។
ក្នុងឆ្នាំ 1992 ស្ថាប័នដ៏ធំបំផុត លោកអាមេនីបានរៀនខ្ពស់ជាងគេនៅសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋទីក្រុង YEREVAN មាននាយកដ្ឋានដប់ប្រាំបីដែលរួមទាំងពួកអ្នកដែលសម្រាប់សង្គមវិទ្យាសាស្រ្ត, វិទ្យាសាស្រ្ត, ច្បាប់និង។ [126]មហាវិទ្យាល័យរបស់ខ្លួនដែលមានចំនួនប្រមាណជា 1.300 នាក់គ្រូនិងសិស្សរបស់ខ្លួនដែលមានប្រជាជនប្រហែល 10,000 នាក់។ [126] នេះទីក្រុង YEREVAN ស្ថាបត្យកម្មនិងវិទ្យាស្ថានវិស្វកម្មសំណង់ស៊ីវិលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ 1989 [126]នៅក្នុងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1990 បានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរច្រើន របស់អាមេនីទៅប្រព័ន្ធសូវៀតកណ្តាលនិងកងវរសេនាធំ។ [126] ដោយសារតែមាន សិស្សនិស្សិតនៅឧត្តមសិក្សា98% ត្រូវបានអារមេនី, បានចាប់ផ្តើមដើម្បីបញ្ជាក់ពីប្រវត្តិសាស្រ្តនិងវប្បធម៌របស់អាមេនី។ [126]អារមេនីបានក្លាយជាភាសាដែលលេចធ្លោនៃការបង្រៀននិងសាលារៀនជាច្រើនដែលបានបង្រៀននៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីបានបិទទ្វារនៅចុងឆ្នាំ 1991 [126]ប្រទេសរុស្ស៊ីនៅតែត្រូវបានបង្រៀនយ៉ាងទូលំទូលាយទោះជាយ៉ាងណាជាភាសាទីពីរ។
នៅលើមូលដ្ឋាននៃការពង្រីកនិងការអភិវឌ្ឍនៃសាកលវិទ្យាល័យទីក្រុង YEREVAN រដ្ឋមួយចំនួននៃស្ថាប័នឯករាជ្យមានការអប់រំខ្ពស់ជាងមុនត្រូវបានបង្កើតឡើងរួមទាំងវិទ្យាស្ថានវេជ្ជសាស្ត្របានបំបែកនៅឆ្នាំ 1930 ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅលើមូលដ្ឋាននៃមហាវិទ្យាល័យវេជ្ជសាស្រ្ត។ក្នុងឆ្នាំ 1980 សាកលវិទ្យាល័យវេជ្ជសាស្រ្តទីក្រុង YEREVAN រដ្ឋបានទទួលរង្វាន់មួយក្នុងចំណោមរង្វាន់សំខាន់នៃអតីតសហភាពសូវៀត - លំដាប់នៃការការងារសម្រាប់បដាពណ៌ក្រហមបណ្តុះបណ្តាអ្នកជំនាញដែលមានសមត្ថភាពក្នុងការថែទាំសុខភាពនិងសេវាដ៏មានតម្លៃក្នុងការអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្រ្តវេជ្ជសាស្រ្តនេះ។នៅក្នុងឆ្នាំ 1995 YSMI ត្រូវបានប្ដូរឈ្មោះទៅជា YSMU ហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1989 វាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះតាម Mkhitar Heratsi ដែលជាគ្រូពេទ្យដ៏ល្បីល្បាញមជ្ឈិមសម័យ។Mkhitar Heratsi ជាស្ថាបនិកនៃសាលាវេជ្ជសាស្រ្តអាមេនីក្នុង Cilician អាមីនី។
[[ឯកសារ:Student of armenia.jpg|
វេជ្ជបណ្ឌិតដ៏អស្ចារ្យបានដើរតួនាទីដូចគ្នានៅក្នុងវិទ្យាសាស្រ្តវេជ្ជសាស្រ្តអាមេនីដែលជា Hippocrates បានក្នុងលោកខាងលិច, Galen នៅរ៉ូម៉ាំង Ibn ស៊ីណាក្នុងការថាំពទ្យភាសាអារ៉ាប់។
នាយកដ្ឋាននិស្សិតបរទេសសម្រាប់ក្រុម diaspora អាមេនីត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ 1957 ក្រោយមកត្រូវបានពង្រីកនិងការចុះឈ្មោះចូលរៀនរបស់សិស្សបរទេសបានចាប់ផ្តើម។ សព្វថ្ងៃ YSMU គឺជាស្ថាប័នវេជ្ជសាស្ត្រដែលត្រូវគ្នានឹងតម្រូវការអន្ដរជាតិបណ្តុះបណ្តាលបុគ្គលិកពេទ្យមិនមែនសម្រាប់តែ Armenia និងបណ្តាប្រទេសជិតខាងពោលគឺប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ស៊ីរី, លីបង់, រដ្ឋ Georgia, ប៉ុន្តែក៏មានបណ្តាប្រទេសនាំមុខគេជាច្រើនផ្សេងទៀតនៅទូទាំងពិភពលោក។ចំនួនដ៏ធំនៃនិស្សិតបរទេសមកពីប្រទេសឥណ្ឌានេប៉ាល់ស្រីលង្កាសហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហព័ន្ធរុស្ស៊ីការសិក្សារួមគ្នាជាមួយសិស្សអាមេនី។សព្វថ្ងៃនេះសាកលវិទ្យាល័យនេះត្រូវបានចំណាត់ថ្នាក់ក្នុងចំណោមស្ថាប័នវេជ្ជសាស្ត្រដ៏ល្បីល្បាញខ្ពស់និងកើតឡើងកិត្តិយសរបស់ខ្លួននៅក្នុងការថតពិភពលោកនៃសាលាវេជ្ជសាស្ត្រដែលចេញផ្សាយដោយអង្គការសុខភាពពិភពលោកបាន។
Line ៣២៥ ⟶ ៣១៨:
អាមេនី រៀបចំការដាក់ពង្រាយរបស់ OLPC - Laptopschool មួយក្នុងមួយកុមារអ៊ិចអូសាលារៀនកុំព្យូទ័រយួរដៃ-កុំព្យូទ័របន្ទះ [127] បន្ថែមទៀត។ OLPC នៅសាធារណរដ្ឋ Nagorno
===ក្រុមជនជាតិ===
Line ៣៣៦ ⟶ ៣២៩:
នៅក្នុងឆ្នាំ 2006 អាយុកាលជាមធ្យមសម្រាប់បុរស 70 ឆ្នាំ និង សម្រាប់ស្រ្តី 76 ឆ្នាំ។ ការចំណាយទៅលើសុខភាពប្រហែល 5.6% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបនៅឆ្នាំ 2004។ ភាគច្រើននៃរឿងនេះគឺនៅក្រៅវិស័យឯកជន។ ការចំណាយរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើសុខភាព គឺ 112$ ក្នុងមនុស្សម្នាក់ក្នុងឆ្នាំ 2006។
===
តន្ត្រីអាមេនីជាល្បាយនៃតន្ត្រីប្រជាប្រិយជនជាតិដើមភាគតិចមួយប្រហែលជាល្អបំផុតដែលបានតំណាងដោយតន្ត្រី Djivan Gasparyan របស់ល្បី duduk ក៏ដូចជាពន្លឺប៉ុប, និងទូលំទូលាយ
តន្ត្រីគ្រីស្ទាន។ឧបករណ៍ដូច dudukdholនេះzurna,និងkanunត្រូវបានរកឃើញជាទូទៅនៅក្នុងតន្ត្រីស្រុកស្រែអាមេនីសិល្បះករសិល្បះការិនីដូចជា Sayat Nova មានដ៏ល្បីល្បាញដោយសារតែឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅក្នុងការអភិវឌ្ឍនៃតន្ត្រីប្រជាប្រិយអាមេនីនេះ។មួយនៃប្រភេទចាស់បំផុតនៃតន្រ្តីអាមេនីគឺសូត្រធម៌អារមេនីដែលជាប្រភេទទូទៅបំផុតនៃតន្រ្តីសាសនានៅក្នុង Armenia។ មនុស្សជាច្រើននៃដទៃទៀតទាំងនេះគឺជាបុរាណនៅក្នុងប្រភពដើមលាតសន្ធឹងដងមុនគ្រីស្ទានខណៈពេលដែលអ្នកផ្សេងទៀតគឺទំនាក់ទំនងសម័យទំនើបរួមទាំងការជាច្រើនតែងដោយលោក Saint Mesrop Mashtots, បង្កើតអក្ខរក្រមអាមេនីនេះ។ ខណៈដែលនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់សូវៀតតែងតន្ត្រីអាមេនីបុរាណស្រុកស៊ីរី Khatchaturian បានក្លាយជាអន្តរជាតិដែលគេស្គាល់យ៉ាងល្អសម្រាប់តន្ត្រីរបស់លោកសម្រាប់ការរាំរបាំបាឡេនានានិង Sabre របាំពីការតែងនិពន្ធរបស់លោកសម្រាប់ការរាំរបាំបាឡេ Gayane នេះ។នេះជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍អាមេនីបណ្តាលមកពីការធេវីអន្ដោរបវេសន៍រីករាលដាលដែលនាំឱ្យមានការទូទាត់នៃការអាមេនីនៅក្នុងប្រទេសនានានៅលើពិភពលោក។ អារមេនីបានរក្សាប្រពៃណីរបស់ខ្លួននិង diasporans មួយចំនួនបានកើនឡើងដល់កិត្តិនាមជាមួយតន្ត្រីរបស់ពួកគេ។នៅក្នុងសហគមន៍អាមេនីក្រោយអំពើប្រល័យពូជសាសន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិច, "Kef" រចនាប័ទ្មតន្រ្តីអាមេនីរាំដែលគេហៅថាការប្រើអាមេនីនិងមជ្ឈឹមបូព៌ាឧបករណ៍ប្រជាប្រិយ(electrified ជាញឹកញាប់ / ពង្រីកឱ្យធំ) និងឧបករណ៍មួយចំនួនភាគខាងលិចជាការពេញនិយម។ រចនាប័ទ្មនេះបានបម្រុងទុកដែលបទចម្រៀងស្រុកស្រែនិងការរាំរបស់លោក
Line ៣៤៧ ⟶ ៣៤០:
tyle នៃ "តន្ត្រី Kef" ឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដោយក្រុមតន្រ្តីហ្សាសពេញនិយមធំរបស់អាមេរិកនៃពេលវេលា។ ក្រោយមកទៀត, ផ្តើមពីក្រុម diaspora អាមេនីមជ្ឈិមបូព៌ានិងទ្វីបអឺរ៉ុបបានជះឥទ្ធិពលដោយតន្ត្រីប៉ុប (ជាពិសេសភាសាបារាំង), ប្រភេនិង Harout Pamboukjian សម្តែងទៅកាន់ក្រុម diaspora អាមេនីនិង Armenia; ជាមួយសិល្បករសិល្បការិនីដូចជា Sirusho, ការសម្តែងតន្ត្រីចម្រៀងរួមបញ្ចូលគ្នាជាមួយតន្ត្រីប្រជាប្រិយអាមេនីក្នុងវិស័យសិល្បៈនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ diasporans អាមេនីដទៃទៀតដែលបានកើនឡើងដល់កិត្តិនាមនៅក្នុងរង្វង់បុរាណឬអន្ដរជាតិតន្ត្រីគឺជាតារាចម្រៀងល្បីល្បាញក្នុងពិភពលោកបារាំងអាមេនីនិងកម្មវិធីតែងឆា Aznavour, លេងព្យ៉ាណូ Sahan Arzruni, soprano ល្ខោនអូប៉េរ៉ាដ៏លេចធ្លោដូចជា Hasmik Papian និងច្រើនបច្ចុប្បន្ននេះ Isabel Bayrakdarian និងទតន្ត្រីប៉ុបដែលបានកើនឡើងដល់កិត្តិនាមអាមេនីក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1960 និងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1970 ជាមួយអ្នកសិល្បៈដូចជា Adiss Harmandianអាណា Kasyan ។ អារមេនីមួយចំនួនបានដោះស្រាយច្រៀងបទដែលមិនមែនជាអាមេនីដូចជាប្រព័ន្ធក្រុមភ្លេងលោហៈធ្ងន់នៃចុះក្រោមមួយ (ដែលផ្ទុយជាញឹកញាប់រួមបញ្ចូលភ្លេងអាមេនីប្រពៃណីនិងរចនាប័ទ្មចូលទៅក្នុងបទចម្រៀងរបស់ពួកគេ) ឬតារាចម្រៀងចោល។ ក្នុងក្រុម diaspora អារមេនីដែលជាបទចម្រៀងបដិវត្តន៍អាមេនីគឺមានការពេញនិយមជាមួយយុវជន។ បទចម្រៀងទាំងនេះលើកទឹកចិត្តស្នេហាជាតិអាមេនីនិងជាទូទៅអំពីប្រវត្តិសាស្រ្តអាមេនីនិងវីរបុរសជាតិ។
===
ទីក្រុង [https://en.wikipedia.org/wiki/Yerevan_Vernissage YEREVAN Vernissage] គឺជាកន្លែងប្រមូលផ្តុំនៃទីផ្សារ ស្ថិតនៅក្បែរសាធារណរដ្ឋ Square ដែលមានមនុស្សរាប់រយនាក់បានលក់ និង ផលិតប្រភេទនៃគ្រឿងសង្ហារិមដែលជាសិប្បកម្មមួយ។ ទីផ្សារនេះផលិតនូវវត្ថុបុរាណ និង ចរាចរណ៍ព្រំរោមចៀម ដែលអ្នកជំនាញបានផលិតឡើងសម្រាប់លក់។
===
ការរៀបចំកីឡាដ៏ធំទូលាយមួយនៃកីឡានៅក្នុងប្រទេសអាមេនី(Armenia) ដោយមានការពេញនិយមបំផុតរបស់កីឡាដែលមានដូចជា៖ កីឡាចំបាប់ ទម្ងន់ យូដូ បាល់ទាត់ អុកនិងការប្រដាល់
ហើយចំពោះដីភ្នំនៅអាមេនី (Armenia)បានផ្ដល់ឱកាសដ៏អស្ចារ្យមួយសម្រាប់ការអនុវត្តន៍នៃកីឡាដូចជាការជិះស្គីនិងការឡើងកន្លែងនោះ។ក្នុងនាមជាប្រទេសមួយដែលមិនជាប់សមុទ្រ កីឡាក្នុងទឹកអាចត្រូវបានអនុវត្ដន៍តែនៅលើបឹងតែប៉ណ្ណោះជាពិសេសបឹងសិវាន (Sevan) ។ ចំពោះការប្រកួតប្រជែងអាមេនី(Armenia)បានទទួលជោគជ័យក្នុងការអុកទម្ងន់និងកីឡាចំបាប់នៅថ្នាក់អន្តរជាតិទៀតផង។អាមេនី(Armenia)ក៏ជាសមាជិកសកម្មនៃសហគមន៍កីឡាអន្ដរជាតិដោយមានភាពជាសមាជិកពេញលេញនៅក្នុងសហភាពសមាគមន៍កីឡាបាល់ទាត់អឺរ៉ុប (UEFA) និងសហព័ន្ធកីឡាហុកឃីទឹកកក(Ice Hockey)អន្តរជាតិ (IIHF) ។ វាក៏ម្ចាស់ផ្ទះនៃហ្គេម(Pan-Armenia)។មុនពេលឆ្នាំ ១៩៩២ អាមេនី(Armenia)នឹងចូលរួមនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកតំណាងឱ្យសហភាពសូវៀតនេះ។ ជាផ្នែកមួយនៃសហភាពសូវៀតអាមេនី(Armenia) ទទួឡបានជោគជ័យយ៉ាងខ្លាំងដោយឈ្នះមេដាយឱ្យបានច្រើននិងជួយសហភាពសូវៀតឈ្នះលើតារាងមេដាយនៅអូឡាំពិកជាច្រើនដង។នេះជាមេដាយដំបូងដែលបានឈ្នះដោយអាមេនីមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តកីឡាអូឡាំពិកទំនើបគឺដោយ Hrant Shahinyan (ជួនកាលសរសេរថាជាជំនួយ Shaginyan) ដែលបានឈ្នះមេដាយមាសចំនួនពីរដងនិងប្រាក់ចំនួនពីរដែលធ្វើអំពីប្រាក់នៅកាយសម្ព័ន្ធនៅក្នុងការប្រកួតកីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ ១៩៥២ នៅទីក្រុងហីលស៊ីនគី (Helsinki)។ដើម្បីបញ្ជាក់ពីកម្រិតនៃភាពជោគជ័យរបស់ប្រជាជនអាមេនីក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកនេះបាន Shahinyan ត្រូវបានគេដកស្រង់សម្តីដែលនិយាយថា:
"កីឡាករអាមេនីធ្វើបានល្អជាងគូប្រកួតរបស់ពួកគេដោយស្នាមរន្ធច្រើនសម្រាប់បាញ់នៅកំពុងត្រូវបានទទួលយកចូលទៅក្នុងក្រុមរបស់សូវៀតណាមួយ។ ប៉ុន្តែការលំបាកទាំងនោះទោះជា៩០ភាគរយនៃក្រុមអត្តពលិកអូឡាំពិកនៅលើអាមេនី(Armenia)សូវៀតបានត្រឡប់មកវិញជាមួយនឹងមេដាយ។អាមេនី(Armenia) បានចូលរួមជាលើកដំបូងនៅកីឡាអូឡាំពិករដូវក្ដៅនៅឆ្នាំ ១៩៩២ នៅទីក្រុង Barcelona នៅក្រោមក្រុមឯករាជ្យភាពដែលជាកន្លែងដែលវាជាការទទួលបានជោគជ័យយ៉ាងខ្លាំងដោយឈ្នះមេដាយទាំងបីនិងប្រាក់មួយនៅក្នុងកីឡាអុកទម្ងន់និងចំបាប់និងការបាញ់ប្រហារយ៉ាងខ្លាំងបើទោះបីជាមានតែមានអត្តពលិក 5 ។ ចាប់តាំងពីការប្រកួតកីឡាអូឡាំពិករដូវរងានៅឆ្នាំ ១៩៩៤ នៅ Lillehammerនៃប្រទេសអាមេនី (Armenia) បានចូលរួមជាប្រទេសឯករាជ្យមួយ។អាមេនី(Armenia)បានចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅនៅក្នុងការប្រដាល់, ចំបាប់, ទម្ងន់, យូដូ, កាយសម្ព័ន្ធបទនិងវាលមុជទឹក ហែលទឹកនិងការបាញ់ប្រហារយ៉ាងខ្លាំង។ វាក៏បានចូលរួមនៅក្នុងការប្រកួតកីឡាអូឡាំពិករដូវរងាក្នុងដើមឈើជិះស្គី ជិះស្គីឆ្លងប្រទេសនិងកីឡាករប៉ាតំាតួលេខ។
=== ម្ហូបអាហារ ===
[[ឯកសារ:Armenian cuisine.jpg|thumb|right|Armenian cuisine]]
{{ផ្នែកទទេ}}
==
{{Reflist|30em}}
{{ទំព័រគំរូ:ប្រទេសនៅទ្វីបអាស៊ី}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអឺរ៉ុបខាងកើត]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសអាស៊ីខាងលិច]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសគ្មានព្រំដែនជាប់សមុទ្រ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃសហគមន៍នៃរដ្ឋឯករាជ្យ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាធារណរដ្ឋ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសឆ្លងទ្វីប]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអាស៊ី]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ប្រទេសនៅអឺរ៉ុប]]
|