សង្គ្រាមលោកលើកទី១៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
ត បានប្តូរទីតាំង សង្គ្រាមលោកលើកទី១ ទៅ សង្គ្រាមលោកលើកទី១: សម្រួលដល់ការស្វែងរក |
តNo edit summary |
||
បន្ទាត់ទី១៖
សង្គ្រាមនេះ គឺជាការប្រយុទ្ធគ្នារវាងប្លុកធំៗពីរ។ ប្លុកមហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្ត (Entente Powers) ដែលមាន [[បារាំង]] [[អង់គ្លេស]] និង [[រុស្ស៊ី]] ព្រមទាំងបណ្ដាអាណានិគម និងស្រុកចំណុះរបស់ពួកគេ។ ក្រោយមក ប្រទេសមហាអំណាចសំខាន់ៗដូចជា៖ [[អ៊ីតាលី]] បានចូលរួមនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩១៥ និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]] ចូលរួមនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩១៧។ ប្លុក[[មហាអំណាចកណ្ដាល]] (Central Powers) មាន[[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]] និង [[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] ព្រមទាំងអាណាខេត្តនៃចក្រភពរបស់ខ្លួន។ ក្រោយមក [[ចក្រភពអូតូម៉ង់]] បានចូលរួមនៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩១៤ និងមួយឆ្នាំក្រោយចូលរួមដោយប្រទេស[[ប៊ុលហ្ការី]]។ ជាទីបំផុតទៅ មានតែប្រទេស[[ហុឡង់ដ៍]] [[ស្វីស]] [[អេស្ប៉ាញ]] និង ប្រជាជាតិ[[ស្កង់ឌីណាវ]] នៅតែរក្សាអព្យាក្រឹតភាពដដែលក្នុងបណ្ដាប្រទេស[[អឺរ៉ុប]]។ បើទោះជា ប្រទេសមួយចំនួនបានផ្គត់ផ្គង់ប្រាក់ និងសម្ភារៈដល់ភាគីណាមួយ ឬ ប្រទេសដទៃទៀតក៏ដោយ។
== បុព្វហេតុនៃសង្គ្រាម ==
ព្រឹត្តិការណ៍ ដែលគេសន្មតថាជាបុព្វហេតុនាំឲ្យផ្ទុះសង្គ្រាមលោកលើកទី១ គឺការធ្វើឃាតលើព្រះអង្គម្ចាស់[[ហ្វ្រង់ ហ្វែរឌីណង់]] រជ្ជទាយាទ នៃចក្រភព[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] ដោយនិស្សិតស៊ែប៊ីបូស្នី ហ្កាវរីឡូ ព្រីនស៊ីប (Gavrilo Princip) មកពីក្រុម Young Bosnia កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩១៤ នៅតាមដងវិថីមួយនៃទីក្រុងសារាយេវ៉ូ។ ជាប្រតិកម្មតបនឹងព្រឹត្តិការណ៍នេះ ប្រទេស[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] បានដាក់ឱសានវាទ បង្ខំឲ្យ[[រាជាណាចក្រស៊ែប៊ី]] ចាប់ឃាតករឲ្យបាន ប្រសិនបើមិនដូច្នេះទេ សង្គ្រាមនឹងផ្ទុំឡើង។ ទីបំផុតទៅ ប្រទេស[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយ[[ស៊ែបី]] នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩១៤។
ទីបំផុតទៅ ប្រទេស[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយស៊ែបី នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩១៤។ [[ចក្រភពរុស្ស៊ី]] បានប្រកាសការពារស៊ែប៊ីទល់នឹង[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]]។ ជាការឆ្លើយតបវិញ [[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]]បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយ[[រុស្ស៊ី]] នៅថ្ងៃទី០១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩១៤ និង ថ្ងៃទី០៣ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩១៤ ជាមួយ[[បារាំង]] ហើយកងទ័ព[[អាល្លឺម៉ង់]]បានចាប់ផ្ដើមវាយលុកចូលប្រទេស[[បារាំង]]ដោយឆ្លងកាត់ប្រទេសអព្យាក្រឹត[[បែលហ្សិក]]។ [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] បានទាមទារឲ្យ[[អាល្លឺម៉ង់]]គោរពអព្យាក្រឹតភាព[[បែលហ្សិក]] តែមិនបានទទួលចម្លើយ [[ចក្រភពអង់គ្លេស]]ក៏ប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយ[[អាល្លឺម៉ង់]] នៅថ្ងៃទី០៤ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩១៤។
ដំបូងឡើយ សង្គ្រាមនេះមានលក្ខណៈជាសង្គ្រាមនៅទ្វីបអឺរ៉ុបប៉ុណ្ណោះ តែក្រោយមកមានប្រទេសជាច្រើនទៀតបានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមជាបន្តបន្ទាប់ ហេតុនេះហើយសង្គ្រាមនេះបានរាលដាលពីសង្គ្រាមទ្វីបអឺរ៉ុប ទៅជាសង្គ្រាមលោកតែម្ដង។
== ទិសដៅនៃការចូលរួមសង្គ្រាម ==
* [[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]] ប៉ុនប៉ងបញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងរបស់[[ចក្រភពអង់គ្លេស]]លើផ្ទៃមហាសមុទ្រ និងធ្វើយ៉ងណាដើម្បីធ្វើឲ្យអង់គ្លេសចុះខ្សោយនៅក្នុងការប្រកួតប្រជែង នៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិ និងដើម្បីធ្វើការបែងចែក[[ពិភពលោក]]សាជាថ្មី។ ជាពិសេស [[អាល្លឺម៉ង់]]ចង់ដណ្ដើមយកតំបន់ឧស្សាហកម្មនៅប៉ែកឦសានប្រទេស[[បារាំង]] កាត់ផ្ដាច់ប្រទេសតំបន់បាលទិកពី[[ចក្រភពរុស្ស៊ី]] កាន់កាប់តំបន់ដុនបាស គ្រីម តំបន់អាសូវ និងកាវកាស។
* [[ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី]] មានទិសដៅឈ្លានពាន[[ស៊ែប៊ី]] ដើម្បីបង្កើតអំណាចរបស់ខ្លួននៅតំបន់បាល់កង់ និងដណ្ដើមទឹកដីប៉ូឡូញមួយផ្នែក ប៉ូដុល និងវ៉ូលិញពី[[ចក្រភពរុស្ស៊ី]]។
* [[ចក្រភពអូតូម៉ង់]] (ចក្រភពទួរគី) បានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមភាគីខាង[[អាល្លឺម៉ង់]]នៅរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ ឆ្នាំ១៩១៤ មានទិសដៅឈ្លានពានតំបន់ភ្នំកាវកាសរបស់[[ចក្រភពរុស្ស៊ី]] និងបង្កើតការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួននៅលើតំបន់បាល់កង់។
* [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] មានទិសដៅចង់ថែរក្សានូវអាណានិគមរបស់ខ្លួន និងអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនលើដែនសមុទ្រ។ លើសពីនេះ អង់គ្លេសក៏មានបំណងដណ្ដើមកាន់កាប់តំបន់សម្បូរប្រេងកាតមេសូប៉ូតាមី និងផ្នែកមួយនៃឧបទ្វីបអារ៉ាប់ពី[[ចក្រភពអូតូម៉ង់]]។
* [[បារាំង]] មានទិសដៅទាមទារតំបន់អាលសាស និងឡូរ៉ែនពី[[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]]មកវិញ ដែលខ្លួនបានបាត់បង់ទៅឲ្យ[[អាល្លឺម៉ង់]]កាលពីបរាជ័យរបស់[[ណាប៉ូលេអុងទី៣]] ក្នុងសង្គ្រាមបារាំង-ព្រុស ឆ្នាំ១៨៧០ និងដណ្ដើមយកតំបន់សម្បូរធ្យូងថ្មសាអារ ព្រមទាំងភ្ជាប់តំបន់ខាងឆ្វេងទន្លេរ៉ែនមកប្រទេសបារាំង។
* [[ចក្រភពរុស្ស៊ី]] មានទិសដៅចង់ថែរក្សាឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅតំបន់បាល់កង់ គ្រប់គ្រងតំបន់ហ្កាលីស៊ី តំបន់ណរម៉ាន់ភាគខាងក្រោម គ្រប់គ្រងច្រកចេញពី[[សមុទ្រខ្មៅ]] បូស្ទ័រ និងដាដាណេស។
* [[ជប៉ុន]] បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយ[[អាល្លឺម៉ង់]] នៅថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩១៤ មានទិសដៅចូលឈ្លានពានតំបន់ទឹកដីដែល[[ចិន]]បានជួលឲ្យ[[អាល្លឺម៉ង់]] និងតំបន់កោះ[[មហាសុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក]]។
សរុបទៅ សង្គ្រាមនេះគឺជា[[សង្គ្រាមចក្រពត្តិ]] ប្រកបដោយភាពអយុត្តិធម៌ទាំងសងខាង។ មានតែ ប្រទេស[[ស៊ែប៊ី]] និង[[បែលហ្សិក]]ប៉ុណ្ណោះដែលប្រយុទ្ធតស៊ូ ដើម្បីការពារជាតិ។ អ្នកទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងសង្គ្រាមនេះគឺភាគីទាំងសងខាង តែមេភ្លើងគឺចេញពី[[ចក្រភពអល្លឺម៉ង់]] និង [[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]]។
| |||