បុណ្យចូលឆ្នាំចិន៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
No edit summary |
No edit summary |
||
បន្ទាត់ទី១៖
[[Image:New_Year_Scene.jpg|250px|thumb|right|ពេលល្ងាចនាថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មី នៅ[[ចិន|ប្រទេសចិន]]]]
[[Image:年-order.gif|thumb|right|របៀបសរសេរអក្សរឆ្នាំថ្មី]]
'''បុណ្យចូលឆ្នាំចិន''' ឬ ហៅម្យ៉ាងទៀតថា '''បុណ្យនានិទាឃរដូវ''' គឺថ្ងៃឈប់សំរាកដ៏សំខាន់បំផុត សំរាប់[[ជនជាតិចិន]]។ មានប្រជាជនមួយចំនួន ជាពិសេសជនជាតិចិននៅក្រៅប្រទេស បានហៅពិធីបុណ្យនេះថា [[បុណ្យចូលឆ្នាំច័ន្ទគតិថ្មី]] ។ ជាប្រពៃណី ពិធីបុណ្យនេះ ចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទីមួយ នៃខែទីមួយតាមច័ន្ទគតិ ([[ភាសាចិន]]៖ 正月, [[pinyin]]៖ zhēng yuè) ក្នុង[[ប្រតិទិនចិន]] ហើយបញ្ចប់ទៅវិញ នៅថ្ងៃទី១៥ ដែលគេហៅថ្ងៃនេះថា [[ពិធីបុណ្យបង្ហោះគោម]]។ ពេលល្ងាច នៅថ្ងៃបុណ្យចូលឆ្នាំចិន ត្រូវគេឲ្យឈ្មោះថា ជូស៊ី (除夕, ជាពាក្យកាត់ របស់ពាក្យ 年除夕 ''នែនជូស៊ី'', ហើយពាក្យ''ជូស៊ី'' សម្រាប់ប្រើក្នុងប្រទេសតៃវ៉ាន់)។ ពាក្យនេះមានន័យថា “ពេលល្ងាចឆ្លងឆ្នាំ”។
ពិធីបុណ្យនេះ ត្រូវប្រារព្ធឡើង នៅតំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជន ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដូចជា[[កម្ពុជា|ប្រទេសកម្ពុជា]]យើងជាដើម។ ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំចិន ត្រូវបានចាត់ទុកជាថ្ងៃដ៏មានសារៈសំខាន់ សម្រាប់ប្រជាជនចិន ហើយវាក៏មានឥទ្ធិពល ទៅលើពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី របស់ប្រទេសជិតខាងផងដែរ ជាពិសេសចំណងវប្បធម៌ ជាមួយប្រជាជន ដែលជនជាតិចិនធ្វើអន្តរកម្មជាមួយ។
<br>
ប្រទេសទាំងនោះ រួមមានប្រជាជនដើមនៃជនជាតិតៃវ៉ាន់, [[ជនជាតិកូរ៉េ]], [[ជនជាតិម៉ុងកូល]], [[ជនជាតិនេប៉ាល់]], [[ជនជាតិប៊ូតង់]], [[ជនជាតិយួន]], និងអតីត[[ជនជាតិជប៉ុន]]នៅមុនឆ្នាំ១៨៧៣។ ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំចិន ក៏បានប្រារព្ធធ្វើផងដែរ នៅក្នុងប្រទេស[[សិង្ហបុរី]], [[ឥណ្ឌូនេស៊ី]], [[ម៉ាឡេស៊ី]], [[ភីលីពីន]], [[ថៃ]], [[កម្ពុជា]] ក៏ដូចជាប្រទេសដទៃទៀត ដែលមានប្រជាជនចិនរស់នៅដោយស្របច្បាប់ ភាគច្រើន គឺប្រទេសស្ថិតនៅក្បែរ[[សមុទ្រចិន]]។ ពិធីបុណ្យនេះ នឹងត្រូវផ្លាស់ប្ដូរកំរិត ហើយក្លាយទៅជាផ្នែកមួយ នៃវប្បធម៌ប្រពៃណី របស់ប្រទេសទាំងនោះ។ នៅក្នុង[[កាណាដា|ប្រទេសកាណាដា]] ទោះបីជា ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំចិន មិនមែនជាថ្ងៃឈប់សំរាកជាផ្លូវការក៏ដោយ ក៏ប្រជាជនចិនជាច្រើន នៅតែប្រារព្ធពិធីនេះ យ៉ាងទូលំទូលាយ ហើយ[[ប្រៃសណីយយ៍នៃប្រទេសកាណាដា]] បានចែកចាយតែមសម្រាប់ប្រើនៅឆ្នាំថ្មី នៅតាមគេហដ្ឋាននីមួយៗផងដែរ។
ជាទំនៀមទំលាប់ ទោះបីជា ប្រតិទិនចិន មិនបានបង់លេខឆ្នាំបន្តក៏ដោយ ក៏ឥលូវឆ្នាំរបស់វាត្រូវបានគេរាប់ ចាប់ពីរជ្ជកាលនៃស្ដេច [[ហ៊ូងឌី]] នៅក្រៅប្រទេសចិន។ ប៉ុន្តែឥលូវនេះ ការរាប់ បីឆ្នាំខុសគ្នាយ៉ាងតិច ជាលេខ១ ត្រូវអ្នកនិពន្ធនីមួយៗ យកទៅប្រើប្រាស់ ពីព្រោះតែ ឆ្នាំចាប់ផ្ដើមនៅឆ្នាំ២០០៨ គឺឆ្នាំ ៤៧០៦, ៤៧០៥, ឬ ៤៦៤៥។
==កាលបរិច្ឆេទ នៃថ្ងៃចូលឆ្នាំថ្មី==
{|class="wikitable" border="1" style="float:right; margin-left:1.5em;"
|- bgcolor="#EFEFEF"
! សត្វ !! សាខា !! colspan=2 | កាលបរិច្ឆេទ
|-
|鼠 [[កណ្ដុរ (ចក្ររាសី)|កណ្ដុរ]]|| 子 ស៊ី || ១៩ កុម្ភៈ ១៩៩៦ || ៧ កុម្ភៈ ២០០៨
|-
|牛 [[គោឈ្មោល (ចក្ររាសី)|គោឈ្មោល]]|| 丑 ជូ || ៧ កុម្ភៈ ១៩៩៧ || ២៦ មករា ២០០៩
|-
|虎 [[ខ្លា (ចក្ររាសី)|ខ្លា]]|| 寅 យិន || ២៨ មករា ១៩៩៨ || ១៤ កុម្ភៈ ២០១០
|-
|兔 [[ទន្សាយ (ចក្ររាសី)|ទន្សាយ]]|| 卯 ម៉ាវ || ១៦ កុម្ភៈ ១៩៩៩ || ៣ កុម្ភៈ ២០១១
|-
|龍 [[នាគ (ចក្ររាសី)|នាគ]]|| 辰 ជិន || ៥ កុម្ភៈ ២០០០ || ២៣ មករា ២០១២
|-
|蛇 [[ពស់ (ចក្ររាសី)|ពស់]]|| 巳 សី || ២៤ មករា ២០០១ || ១០ កុម្ភៈ ២០១៣
|-
|馬 [[សេះ (ចក្ររាសី)|សេះ]]|| 午 វូ || ១២ កុម្ភៈ ២០០២ || ៣១ មករា ២០១៤
|-
|羊 [[ចៀមឈ្មោល (ចក្ររាសី)|ពពែ]]|| 未 វ៉ៃ || ១ កុម្ភៈ ២០០៣ || ១៩ កុម្ភៈ ២០១៥
|-
|猴 [[ស្វា (ចក្ររាសី)|ស្វា]]|| 申 សិន || ២២ មករា ២០០៤ || ៨ កុម្ភៈ ២០១៦
|-
|雞 [[មាន់គក (ចក្ររាសី)|មាន់គក]] || 酉 យូ || ៩ កុម្ភៈ ២០០៥ || ២៨ មករា ២០១៧
|-
|狗 [[ឆ្កែ (ចក្ររាសី)|ឆ្កែ]]|| 戌 ស៊ូ || ២៩ មករា ២០០៦ || ១៦ កុម្ភៈ ២០១៨
|-
|豬 [[ជ្រូក (ចក្ររាសី)|ជ្រូក]]|| 亥 ហៃ || ១៨ កុម្ភៈ ២០០៧ || ៥ កុម្ភៈ ២០១៩
|}
[[Image:chinatown london.jpg|thumb|right|ចូលឆ្នាំចិន នៅ[[ក្រុងឡុង]]]]
ប្រតិទិនចិនតាមច័ន្ទគតិ និងសុរិយគតិ គឺជាគោលមួយ សម្រាប់កំណត់កាលបរិច្ឆេទ នៃបុណ្យចូលឆ្នាំចិន។ ប្រតិទិននេះ ក៏ត្រូវបានប្រើនៅក្នុងប្រទេស ដែលយល់ព្រមទទួល ឬក៏បានទទួលឥទ្ធិពលពីវប្បធម៌ នៃ[[ជនជាតិហាន]] (ជាពិសេស ប្រជាជនតៃវ៉ាន់, ជនជាតិកូរ៉េ, ជនជាតិជប៉ុន និងជនជាតិយួន) ហើយប្រហែលជាមានពូជពង្សដ៏សមញ្ញមួយ ជាមួយនឹងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំ ស្រដៀងគ្នាដែរ នៅក្រៅតំបន់អាស៊ីខាងកើត (ដូចជា ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ និងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃទឹកដីនៃ[[ប៊ុលកា]])។
នៅក្នុង[[ប្រតិទិនគ្រីកូរី]] (ប្រតិទិនដែលប្រើក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើង និងនៅប្រទេសមួយចំនួនធំទៀត) បុណ្យចូលឆ្នាំចិនស្ថិតនៅថ្ងៃខុសៗគ្នា រៀងរាល់ឆ្នាំ គឺនៅចន្លោះថ្ងៃទី២១ ខែមករា ដល់ថ្ងៃទី២០ ខែកុម្ភៈ។ នេះមានន័យថា ជានិច្ចកាល ថ្ងៃបុណ្យស្ថិតនៅថ្ងៃទីពីរកើត (កំរនឹងថ្ងៃទីបីណាស់) បន្ទាប់ពីថ្ងៃដែលខ្លីជាងគេប្រចាំឆ្នាំ។ នៅក្នុងវប្បធម៌ប្រពៃណីចិន [[លីចុន]]គឺជាពេលវេលា សម្រាប់ព្រះអាទិត្យចាប់ផ្ដើមនិទាឃរដូវ ដែលកើតឡើងនៅថ្ងៃទី៤ ខែកុម្ភៈ។
កាលបរិច្ឆេទថ្ងៃបុណ្យចូលឆ្នាំចិន ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៦ ដល់ឆ្នាំ ២០១៩ (តាមប្រតិទីនគ្រីកូរី) នៅខាងស្ដាំដៃនេះ គឺធ្វើទៅតាម[[ចក្ររាសី]] នៃឆ្នាំរបស់សត្វនៅក្នុងតំរាទាំង១២ និង[[មែកធាងលោកិយ]]របស់វា។ ឈ្មោះនៃមែកធាងលោកិយ មិនមែនជាការបកប្រែឈ្មោះសត្វជាភាសាចិនទេ។ នៅក្បែររង្វង់១២ឆ្នាំ នៃចក្ររាសីសត្វក្នុងតំរា មានរង្វង់១០ឆ្នាំនៃ[[មែកធាងឋានសួគ៌]]។ មែកធាងនីមួយៗ នៃមែកធាងឋានសួគ៌ទាំងដប់ ត្រូវបានបញ្ចូលគ្នាជាមួយធាតុមួយ ក្នុងចំណោមធាតុទាំង៥ នៃ[[ហោរាសាស្ត្រចិន]] ដែលមានដូចជា [[ធាតុឈើ]], [[ធាតុភ្លើង]], [[ធាតុដី]], [[ធាតុដែក]] និង[[ធាតុទឹក]]។ ធាតុទាំងនោះ ត្រូវបង្វិលចុះឡើង ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំម្ដង នៅពេលដែលការចូលរួមមួយនៃ[[ធាតុញី និង ធាតុឈ្មោល]] ឆ្លាស់គ្នារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ធាតុប្លែកៗ រួមមាន៖ ធាតុឈើឈ្មោល, ធាតុឈើញី, ធាតុភ្លើងឈ្មោល, ធាតុភ្លើងញី ជាដើម។ ធាតុទាំងអស់នេះ បង្កើតឲ្យមានរង្វង់រួមផ្សំមួយ ដែលកើតឡើងរៀងរាល់៦០ឆ្នាំម្ដង។ ជាឧទាហរណ៍ ឆ្នាំជូតធាតុភ្លើងឈ្មោល កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៣៦ និងនៅឆ្នាំ ១៩៩៦ ដែលមានគំលាតគ្នា៦០ឆ្នាំ។
មានភាពភាន់ច្រឡំជាច្រើន ជាមួយឆ្នាំកំណើតចិន នឹងឆ្នាំកំណើតគ្រីកូរី (តាមប្រតិទិនគ្រីកូរី)។ ពេលដែល បុណ្យចូលឆ្នាំចិន ចាប់ផ្ដើម នៅចុងខែមករា ដល់ពាក់កណ្ដាលខែកុម្ភៈ កាលបរិច្ឆេទឆ្នាំចិន ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា រហូតដល់ថ្ងៃនៅក្នុងឆ្នាំគ្រីកូរីថ្មី នៅសល់ ពីឆ្នាំគ្រីកូរីឆ្នាំមុន ដែលមិនអាចផ្លាស់ប្ដូរបាន។ ជាឧទាហរណ៍ ឆ្នាំរោង ត្រូវនឹងឆ្នាំ១៩៨៩ ចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៨៦។ ប្រជាជនខ្លះ បានចាត់ទុកឆ្នាំ១៩៩០ ជាឆ្នាំមមី។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ឆ្នាំ១៩៨៩ ដែលជាឆ្នាំជូត ត្រូវបញ្ចប់ជាផ្លូវការ នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៩០។ វាមានន័យថា ការពិតអ្នកណាដែលកើតនៅចន្លោះថ្ងៃទី១ ខែមករា ដល់ថ្ងៃទី ២៥ខែមករា ឆ្នាំ១៩៩០ គឺពួកគេកើតក្នុងឆ្នាំរោង មិនមែនកើតក្នុងឆ្នាំមមីទេ។
==ប្រវត្តិ==
គេពុំអាចបញ្ជាក់បានច្បាស់ថា ការចាប់ផ្ដើមនៃបុណ្យចូលឆ្នាំ ត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅមុនសម័យ[[រាជវង្សជីន]] បានឡើយ។ តាមទំនៀមទំលាប់ គេនិយាយថាបុណ្យចូលឆ្នាំ បានចាប់ផ្ដើមនៅមួយខែ ក្នុង[[រាជវង្សសៃ]] ១២ខែក្នុង[[រាជវង្សសាង]] និង១១ខែ ក្នុង[[រាជវង្សស៊ូ]]។ តែយ៉ាងណាក៏ដោយ មានឯកសារបានបង្ហាញថា រាជវង្សស៊ូ បានចាប់ផ្ដើមឆ្នាំ ក្នុងរយៈពេល១ខែ។ [[អធិមាស]] ធ្លាប់បានធ្វើឲ្យប្រតិទិនច័ន្ទគតិ កើតឡើងដំណាលគ្នា ជាមួយប្រតិទិនសុរិយគតិ ដែលបានបន្ថែម១២ខែ ក្រោយសម័យទាំងពីរ គឺសម័យរាជវង្សសាង និងរាជវង្សស៊ូ។ [[ព្រះចៅអធិរាជចិន]]ដំបូង ព្រះអង្គ[[ជីស៊ីហ៊ាង]] បានផ្លាស់ប្ដូរ ការចាប់ផ្ដើមនៃឆ្នាំ ទៅខែទី១០ ក្នុងឆ្នាំ២២១ មុនគ.ស. ហើយក៏បានផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងនៃ អធិមាស ទៅ៩ខែមុនវិញ។ ទោះជា ឆ្នាំថ្មី ត្រូវបានប្រារព្ធឡើង នៅដើមខែ១០ ឬខែ១ ឬ ក្នុងពេលទាំងពីរក៏ដោយ ក៏គ្មាននរណាអាចដឹងច្បាស់លាស់បានទេ។ នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៤ មុនគ.ស. [[ព្រះចៅអធិរាជ វូ]] នាសម័យ[[រាជវង្សហាន]] បានចាត់ទុក ខែមួយ គឺជាការចាប់ផ្ដើមនៃឆ្នាំ ដែលជាទីតាំងនៃពេលវេលា។
==ទេវកថា==
[[Image:Chinese New Year's poetry.jpg|thumb|[[កំនាព្យ]]សរសេរដោយដៃកវីនិពន្ធ នៅលើទ្វារផ្ទះរបស់ប្រជាជនចិន]]
យោងទៅតាម រឿងនិទាន និងរឿងព្រេង ការចាប់ផ្ដើមនៃពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំចិន បានផ្ដើមឡើងជាមួយការវាយប្រយុទ្ធ ប្រឆាំងជាមួយ សត្វក្នុងទេវកថា មានឈ្មោះថា នៀន មានន័យថា'''ឆ្នាំ''' ជាភាសាចិន។ នៅថ្ងៃទីមួយ ក្នុងឆ្នាំថ្មី នៀនបានមកកាប់សំលាប់ពួកបសុសត្វ សូម្បីតែអ្នកភូមិក៏ដោយ ជាពិសេសគឺពួកក្មេងៗ។ ដើម្បីការពារខ្លួន ពួកអ្នកភូមិ បានដាក់ចំណីអាហារនៅមុខផ្ទះរបស់ពួកគេជារៀងរាល់ដើមឆ្នាំ។ គេមានជំនឿថា បន្ទាប់ពីនៀន បានស៊ីចំណីអាហារ ដែលពួកគេដាក់ឲ្យរួចហើយ វានឹងមិនធ្វើបាប កាប់សម្លាប់ប្រជាជនទៀតទេ។ គ្រាមួយ អ្នកភូមិបានឃើញ នៀន មានភាពភ័យខ្លាច ជាមួយនឹងក្មេងៗ ដែលស្លៀកពាក់ពណ៌ក្រហម។ រួចហើយ អ្នកភូមិក៏នាំគ្នាយល់ថា នៀន ខ្លាចពណ៌ក្រហម។ ហេតុនេះហើយ នៅពេលដែលឆ្នាំថ្មីមកដល់ អ្នកភូមិនាំគ្នា បំពាក់គោមពណ៌ក្រហម និងបិតក្រដាសពណ៌ក្រហម នៅតាមទ្វារ និងបង្អួចផ្ទះរៀងៗខ្លួន។ អ្នកភូមិ ក៏បានប្រើផាវ ដើម្បីបណ្ដេញ នៀន ឲ្យទៅឆ្ងាយផងដែរ។ បន្ទាប់ពីពេលនោះមក នៀន ពុំបានមកក្នុងភូមិម្ដងទៀតឡើយ។ នៅចុងក្រោយ ហុងជុនឡាវស៊ូ ជាព្រះសង្ឃសាសនាតាវបុរាណម្នាក់ បានចាប់សត្វ នៀន នោះ។ សត្វ នៀន ក៏ខ្លាចទៅជា យានជំនិះ របស់ ព្រះសង្ឃហុងជុនឡាវស៊ូ ទៅ។
{{commonscat|Chinese New Year}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី]]
[[ar:سنة صينية جديدة]]
[[bg:Китайска Нова година]]
[[da:Kinesisk nytår]]
[[de:Chinesisches Neujahrsfest]]
[[el:Κινέζικο νέο έτος]]
[[es:Año Nuevo Chino]]
[[fa:سال نوی چینی]]
[[fr:Nouvel An chinois]]
[[gan:農曆新年]]
[[zh-classical:春節]]
[[ko:설날]]
[[hi:चीनी नववर्ष]]
[[id:Tahun Baru Imlek]]
[[it:Capodanno cinese]]
[[ka:ჩინური ახალი წელი]]
[[lt:Kinų naujieji metai]]
[[hu:Holdújév]]
[[ms:Tahun Baru Cina]]
[[cdo:Chŭng-cáik]]
[[nl:Chinees nieuwjaar]]
[[ja:旧正月]]
[[no:Kinesisk nyttår]]
[[nn:Kinesisk nyttår]]
[[pt:Ano-novo chinês]]
[[ru:Новый год#.D0.9A.D0.B8.D1.82.D0.B0.D0.B9.D1.81.D0.BA.D0.B8.D0.B9_.D0.9D.D0.BE.D0.B2.D1.8B.D0.B9_.D0.B3.D0.BE.D0.B4]]
[[se:Kiinná ođđajahki]]
[[simple:Chinese New Year]]
[[sk:Čínsky nový rok]]
[[fi:Kiinalainen uusivuosi]]
[[sv:Vårfestivalen]]
[[tl:Bagong Taong Tsino]]
[[th:ตรุษจีน]]
[[ur:چینی سال نو]]
[[zh-yue:農曆新年]]
[[zh:春节]]
| |||