ភាសា និងអក្សរខ្មែរ៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
No edit summary |
BR |
||
បន្ទាត់ទី២២១៖
==៣- ព្យាង្គ==
===ក- ព្យាង្គទោល===
ព្យាង្គគឺជាសូររួមនៃសទ្ទដែលបន្លឺឡើងតែមួយបន្សាយសម្លេង។<br>
ឧទាហរណ៍៖<br>
- យើង រីក រាយ នឹង ជោគ ជ័យ បងៗ កងទ័ព។<br>
-ចូរ ថែ ទាំ សួរ ច្បារ។<br><br>
សូរដែលបន្លឺឡើងដូចជាៈ យើង ថែ.....ហៅថាព្យាង្គ។ ព្យាង្គនីមួយៗស្ថិតនៅក្នុង ទម្រង់ដូចនេះ ៖<br>
-ពស ឧ. តោ ស។<br>
-ពសព ឧ. មាំ មួន។<br>
-ពពស ឧ. ស្ពៃ ល្អ។<br>
-ពពសព ឧ. ក្រិត ក្រម។<br>
===ខ-សទ្ទក្នុងព្យាង្គ===
====១- សទ្ទដើមព្យាង្គ====
=====ក-សទ្ទទោល=====< br>
ឧទាហរណ៍៖ ជីក ដី ដាំ ដូង ។ ជ ដ ជាព្យញ្ញនៈផ្សំដើមព្យាង្គ។
=====ខ- សទ្ទផ្សំ=====
ឧទាហរណ៍៖ ប្រឹង ប្រែង ព្រមៗ គ្នា។ ប្រ គ្ន ជាព្យញ្ជនៈផ្សំដើមព្យាង្គ។
====២- សទ្ទកណ្តាលព្យាង្គ ពសព ឬ ពពសព====
ឧទាហរណ៍៖ រាប់ អាន មិត្ត នឹងមិត្ត ជិតស្និទ្ធ។ ស្រៈ[ អ៊័ ] [ អា ] [ អ៊ិ ] ជាស្រៈ របស់ព្យាង្គ។
'''៣-សទ្ទចុងព្យាង្គ ពស ពពស ឬ ពសព ពពសព'''
'''ក- ស្រៈ៖''' គោ ក្របី។ ស្រៈ[ អ៊ោ ] [ អ ] [ អី ] ជាសទ្ទចុងព្យាង្គ។
'''ខ- ព្យញ្ជនៈ៖''' រួម មិត្ត ចិត្ត មួយ។ ព្យញ្ជនៈ[ ម ] [ ត ] [ យ ]ជាសទ្ទចុង ព្យាង្គ។
=====គ-លក្ខណៈរបស់ព្យាង្គ=====
'''១- តាមមូលភេទ អ- អ៊'''<br>
'''ព្យាង្គពួក អ ៖''' មានសញ្ញាព្យញ្ជនៈដើមព្យាង្គ [ អ ]<br>
ឧទាហរណ៍៖ ចង់ ចេះ ឲ្យ សំលាប់ អាចារ្យ។ ព្យញ្ញនៈ[ច] [អ] [ស] ជាពួក [អ]។ដូច្នេះ ចង់ ឲ្យ សំជាព្យាង្គ [អ]។
'''ព្យាង្គពួក អ៊ ៖''' មានសញ្ញាព្យញ្ជនៈដើមព្យាង្គពួក [អ៊]។<br>
ឧទាហរណ៍៖ ពាក្យ ពិត រែង សែ្លង។<br>
ព្យញ្ជនៈ [ព] [រ] ជាពួក [អ៊]។ដូច្នេះ ពិត រែង ជាព្យាង្គ [អ៊]។
'''២- តាមលក្ខណៈខ្យល់ៈ ព្យាង្គមានបួនយ៉ាង គឺ ព្យាង្គបើក ព្យាង្គបិទ ព្យាង្គវែង និង ព្យាង្គខ្ឡី។'''<br>
'''ព្យាង្គបើក ៖''' មានស្រៈនៅខាងចុង ពស ឬ ពពស។<br>
ឧទារហណ៍៖ ដើរ ទៅ ធើ្វ ការ ឯ ស្រែ។<br>
ស្រៈ [អើ] ស្រៈ [អៅ] នៅខាងចុងព្យាង្គ នាំឲ្យ ដើរ ទៅ ជាព្យាង្គបើក។
'''ព្យាង្គបិទ ៖''' មានព្យញ្ជនៈនៅខាងចុង ពសព ឬ ពពសព។<br>
ឧទាហរណ៍៖ តក់ៗ ពេញ បំ ពង់។<br>
ព្យញ្ជនៈ[ក] [ញ] នៅខាងចុងព្យាង្គ នាំឲ្យ តក់ ពេញ ជាព្យាង្គបិទ។<br>
'''ព្យាង្គវែង ៖''' មានស្រៈវែង។<br>
ឧទាហរណ៍៖ សូម ធើ្វ ការងារ ឲ្យបានល្អ។<br>
សូរ [អូ] ស្រៈវែង នាំឲ្យ សូម ជាព្យាង្គបិទវែង។ សូរ [អ៊ើ] ស្រៈវែង នាំឲ្យ ធើ្វ ជាព្យាង្គបើកវែង<br>
'''ព្យាង្គខ្លី ៖''' មានស្រៈខ្លី។<br>
ឧទាហរណ៍៖ សុំប្រឹង បំពេញ ភារកិច្ចនេះទៅ។ <br>
សូរ [អុ] ស្រៈខ្លី នាំឲ្យ សុំ ជាព្យាង្គបិទខ្លី។<br>
សូរ [អ៊ៅ] ស្រៈខ្លី នាំឲ្យ ជាព្យាង្គបើកខ្លី។<br>
==៤- ពាក្យ==
ពាក្យគឺជាឯកតានៃល្បះ។ ឧ- សិស្សទៅសាលា។ ក្នុងល្បះនេះមាន បី ឯកតាគឺ សិស្ស ទៅ សាលា។ ដែលឯកតានីមួយៗហៅថាពាក្យ។
===៤.១.ពាក្យឬស===
គឺជាពាក្យដែលពុំកើតចេញពីពាក្យដ៏ទៃ។ ឧ- សេះ គោ ចាប ទូ.....។
===៤.២. ពាក្យក្លាយ===
គឺជាពាក្យបង្កើតដែលចេញមកពីពាក្យឬស ដោយបន្ថែមលើពាក្យឬសនោះនូវផ្នត់ដើម ឬ ផ្នត់ចែក។<br>
-កម្លាយតាមផ្នត់ដើមៈ ជាប់ > ខ្ជាប់ , បូត > ច្បូត និង គាប់ >ផ្គាប់។<br>
-កម្លាយតាមផ្នត់ជែកៈ កើយ > ខ្នើយ , ចាំ > ឆ្នាំ , រាំង > រនាំង។
==៥-កន្សោមពាក្យ==
===៥.១.កន្សោមនាម===
ជាកន្សោមដែលមាននាមជាបង្គោល។ គេអាចពង្រីកនាមដោយវិធីពីរយ៉ាងគឺ ពង្រីករណប និង ពង្រីកមិនរណប។
====៥.១.១.ពង្រីករណប====
ក្នុងពង្រីករណប គេអាចពង្រីកនាមដោយបន្ថែមៈ<br>
-គុណនាមប្រក្រតី ឬ កន្សោមគុណនាម ( គុណបទ )<br>
-កន្សោមមានធ្នាក់ ( កម្មបំពេញបទរបស់នាម )<br>
-កន្សោមនាម ( ឧបបទ )<br>
-ឃ្លារណប<br>
'''ក-កន្សោមនាមរីកដោយគុណនាមប្រក្រតី ឬ កន្សោមគុណនាម'''<br>
គុណនាមជាធាតុសំខាន់ តែពុំចាំបាច់របស់កន្សោមនាម។ វាសម្រាប់ចង្អុលបង្ហាញសភាព លក្ខណៈ ឬគុណភាពរបស់មនុស្ស សត្វ និងវត្ថុ
• ក្នុងកន្សោមនាម គុណនាមនៅខាងស្តាំនាម។<br>
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ទះ ធំនេះ គោ ក្រហមនោះ បងស្រី វាពីរនាក់នោះ........។<br>
• គុណនាមតែមួយអាចជាគុណបទរបស់នាមច្រើនបាន។<br>
ឧទាហរណ៍៖ ខោ និង អាវ ក្រហម។ ស្បែកជើង និងស្រោមជើង ខ្មៅ។<br>
• គុណនាមគុណបទនៅជាប់នឹងនាម គឺនៅចន្លោះនាមនិង កំណត់។
ឧទាហរណ៍៖ ខោ អោវ ក្រហម នេះ។
គេអាចពង្រីកគុណនាមដោយបន្ថែមគុណកិរិយា ឬបន្ថែមកន្សោមមានធ្នាក់ ។ ក្នុងកន្សោមនាម នាមអាចពង្រីកបានៈ<br>
- កន → ន + កំ<br>
ឧទាហរណ៍៖ ផ្ទះនេះ កុមារ ទាំងឡាយ មនុស្សណា.......។<br>
- កន → ន + ព + កំ<br>
ឧទាហរណ៍៖ ចេក ទុំល្អណាស់ មួយស្និតនេះ។<br>
- ព → កគុ ( កន្សោមគុណនាម )<br>
ឧទាហរណ៍៖ ទុំល្អណាស់។<br>
- កគុ → គុ + កគុណ ( កន្សោមគុណកិរិយា )<br>
ឧទាហរណ៍៖ ទុំ + ល្អណាស់។<br>
- កគុណ→គុណ + គុណ( គុណកិរិយា ) <br>
ឧទាហរណ៍៖ ល្អ + ណាស់។<br>
-កំ → ចំ. ( ចំនួន ) + រន( រនាប់ ) + ច. ( ចង្អុល )<br>
ឧទាហរណ៍៖ មួយ + ស្និត + នេះ។<br>
'''ខ. កន្សោមនាមរីកដោយកម្មបំពេញបទ'''<br>
ឧទាហរណ៍៖ <br>
សួនបន្លែ នៃផ្ទះចាស់មួយ។<br>
-គោ របស់ជីតាខ្ញុំ។<br>
-មួកមួយ របស់កម្មករម្នាក់។<br>
កម្មបំពេញបទរបស់នាមពង្រីក ( របស់នាម )ដែលភ្ជាប់ទៅនឹងនាមដោយសារ ធ្នាក់ (នៃ ឬ របស់ )។<br>
'''គ.កន្សោមនាមរីកដោយសារឧបបទ'''<br>
ឧទាហរណ៍៖<br>
- សុខ មិត្តខ្ញុំ ខំប្រឹងរៀនណាស់។<br>
-អាលុក ឆ្កែសំ ជាសត្វឧស្សាហ៏។<br>
-កញ្ញាសុជាតា អ្នកគ្រូយើង ចូលចិត្តម្ហូបខ្មែរ។<br>
ដូចនេះនាមឧបបទសម្រាប់បញ្ជាក់ន័យរបស់នាមមួយទៀត ដោយសំដែងនូវ លក្ខណៈ មនុស្ស សត្វ ឬ វត្ថុ ដូចគ្នា។<br>
'''ឃ. កន្សោមនាមរីកដោយសារឃ្លារណប'''<br>
ឧទាហរណ៍៖<br>
-សិស្ស ដែលខំរៀន តែងតែប្រឡងជាប់។<br>
-កសិករ ដែលអស់កម្លាំង អង្គុយនៅស្ងៀមស្ងាត់។<br>
-មាណពទីទ័លក្រនេះ មានពូថៅតែមួយគត់ ដែលជាមតិកដ៍ស្តុកស្តម្ភ។<br>
-រថយន្តមួយគ្រឿង ដែលបងខ្ញុំទើបតែទិញពីប្រទេសជប៉ុន ជារថយន្តរបស់ក្រុមហ៊ុន តូយ៉ូតា។<br>
====៥.១.២.ពង្រីកមិនរណប====
'''ក. កន្សោមនាម + ឈ្នាប់ + កន្សោមនាម'''<br>
ឧទាហរណ៍៖<br>
-បងប្រុសសំ និងបងស្រីសំ ទៅស្រែ។<br>
-យុវ័ន និងយុវតីខ្មែរទាំងអស់ ជាកម្លាំងដ៍សកម្មរបស់ប្រទេសជាតិ។<br>
-មាតា និងបិតា វាជា សមាជិត និងសមាជិកា នៃភូមិយើង។<br>
'''ខ. កន្សោមនាមរីក + ឈ្នាប់ + កន្សោមនាមរីក'''<br>
-កនរីក → កន + ព. រណប<br>
-កនរីក → កន + កម្មបំពេញបទ<br>
ឧទាហរណ៍៖ កូនរបស់ពូសុក និងកូនរបស់ពូសៅទៅសាលារៀន។<br>
-កនរីកកន + គុណបទ<br>
ឧទាហរណ៍៖ គាត់ទិញបន្ទាត់ ក្រហមមួយ និងប៊ិច ក្រហមមួយ។<br>
- កនរីក → កន + ឧបបទ<br>
ឧទាហរណ៍៖ ពូសុក កសិករភូមិត្នោត និង ពូសៅ កសិករភូមិអណ្តូង កំពង់ភ្ជូរស្រែ ជាមួយគ្នា។ <br>
-កនរីក → កន + ឃ្នារណប<br>
ឧទាហរណ៍៖ អាវស និង សំពត់ក្រហម ដែលខ្ញុំទើបនឹងទិញ ជាផលិតផល របស់ក្រុមហ៊ុនខ្មែរ។<br>
'''គ. ពង្រីកនៃកន + ឈ្នាប់ + ពង្រីកនៃកន'''<br>
ឧទាហរណ៍៖ <br>
- កុមារ ឧស្សាហ៏ និង ឈ្នាសវៃនេះ ប្រលងជាប់លេខ១។ ( ពង្រីកនៃ កន. បែបគុណបទ)<br>
- កូន របស់ពូសំ និង មីងសួន ចេះគួរសមណាស់។ ( ពង្រីកនៃ កន. បែបកម្មបំពេញបទ)<br>
- សាន សិស្សថ្នាក់ទី៧ និង ជាជើងឯកខាងកីឡាបាល់ទាត់ បានរង្វាន់ លេខ២។ (ពង្រីកនៃ កន. បែបឧបបទ )<br>
- សៀវភៅ ដែលគេស្រលាញ់ ហើយថែទាំបានល្អ ធើ្វឲ្យគេចូលចិត្តអានរាល់ថ្ងៃ (ពង្រីក នៃកន. បែបឃ្លារណប )<br>
===៥.២.កន្សោមកិរិយា===
| |||