|
[[ឯកសារ:Dispersive Prism Illustration by Spigget.jpg| thumb| 200px| right| ពន្លឺពណ៌សបានបែកខ្ញែកដោយអ័ក្សទៅរកពណ៌ផ្សេងៗទៀត]]
'''វិទ្យុ''' គឺជា ការបញ្ជូន សំលេងដោយលំនាំសំលេងឡើងចុះ នៃ[[អសនីចុម្ពិត]] ចុម្ពិតរួមជាមូយ នឹង រលកអាកាសទាបជាងពន្លឺ ដែលអាច មើលឃើញពន្លឺ ទាំងនោះ ។ ការចាំងពន្លឺអគ្គិសនី ចុម្ពិត ធើ្វដំណើរ ដោយបង្ហាញ នៃការយោល វិស័យ អសនីចុម្ពិតដែល ឆ្លងកាត់តាមរយះខ្យល់ និង សុញ្ញាកាសក្នុងបរិយាកាស ។
ពត៌មាន ដែលត្រូវបានគេ ទទួលដោយការ ផ្លាស់ប្តូរ នៃប្រព័ន្ឋ (ការផ្លាស់ សំលេង) ដោយ រលកពន្លឺសមរម្យ មានដួចជា [[អំភ្លីទុត]] [[ប្រេកង់]] [[ផាស]] ឬក៏ [[ញាក់ទទឹង]] ។ នៅពេលរលក វិទ្យុឆ្លងកាត់ វត្ថុចំលង អគ្គិសនី ផ្នែកយោល ទាញឆ្លាស់គ្នាភ្លាមៗ នៅក្នុងវត្ថុចំលង ។ បញ្ហានេះ អាចត្រូវបាន គេរកឃើញហើយ បានផ្លាស់ប្តូរ ទៅជាសំលេង ឬ សញ្ញាផ្សេងៗ ដែលផ្ទុកពត៌មាន។
== ប្រវត្តិ ==
[[ឯកសារ:The PVR.jpg| thumb| 200px|right | វិទ្យុ ទទួលសំលេង បុរាណរវៃ]]
ធាតុដើម: វិទ្យុ រឺ ក៏ រ៉ាឌីអូតេឡេក្រាហ៊្វី ត្រូវ បានគេហៅថា វ៉ៃរឺលេស តេឡេក្រាហ្វ៊ី (wireless telegraphy) ហើយ ដោយសា តែពាក្យនេះ មានភាពវែងពិបាកក្នុងការនិយាយ ក៏ដូចជាការ ចងចាំទើបវាត្រូវ បានបំព្រួញអោយមកខ្លីថា វ៉ៃរឺលេស (wireless) ដោយ[[ប្រទេសអង់គ្លេស]] ។ កាលពីមុន វិទ្យុដែលធ្វើអោយមានការចាប់អារម្មណ៏ ដល់ការបញ្ចូនព៏តមានគឺ ទីមួយ វាអាចថតទុកនូវសំលេង ឬ ពាក្យអ្វីដែលអ្នកនិយាយបាននិយាយ វាត្រូវបានបង្កើតដោយអ្នករូបវិទ្យា ជនជាតិ[[បារាំង]]ម្នាក់ឈ្មោះ អេដូអារ ប្រាណលី (Édouard Branly) នៅក្នុង ឆ្នាំ១៨៩៧ ហើយ វាត្រូវបានគេហៅជាលើក ដំបូងថា រ៉ាឌីអេដ (radiate) នៅក្នុង[[ភាសាឡាតាំង]] គេអានថា រ៉ាឌីយូស (radius) មានន័យថា ការនិយាយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយ អ្នកជំនាញខាងផ្នែកផ្សព្វផ្សាយ ដូចជា វ៉ាឡ្ដូ វ៉ារ៉ាណ (Waldo Warren) ។ <ref>សូមរកអាន White ឆ្នាំ១៩៤៤)</ref>
==និយមន័យវិទ្យុ==[[វិទ្យុ]]គឺជាការបញ្ជូនសំលេងដោយលំនាំសំលេងឡើងចុះ នៃ[[អសនីចុម្ពិត]] ចុម្ពិតរួមជាមូយ នឹង រលកអាកាសទាបជាងពន្លឺ ដែលអាច មើលឃើញពន្លឺ ទាំងនោះ ។ ការចាំងពន្លឺអគ្គិសនី ចុម្ពិត ធើ្វដំណើរ ដោយបង្ហាញ នៃការយោល វិស័យអសនីចុម្ពិតដែល ឆ្លងកាត់តាមរយះខ្យល់ និង សុញ្ញាកាសក្នុងបរិយាកាស ។
ពត៌មាន ដែលត្រូវបានគេទទួលដោយការផ្លាស់ប្តូរ នៃប្រព័ន្ឋ (ការផ្លាស់សំលេង) ដោយរលកពន្លឺសមរម្យ មានដួចជា [[អំភ្លីទុត]] [[ប្រេកង់]] [[ផាស]] ឬក៏ [[ញាក់ទទឹង]] ។ នៅពេលរលក វិទ្យុឆ្លងកាត់ វត្ថុចំលង អគ្គិសន្នី ផ្នែកយោលទាញឆ្លាស់គ្នាភ្លាមៗ នៅក្នុងវត្ថុចំលង ។ បញ្ហានេះ អាចត្រូវបាន គេរកឃើញហើយ បានផ្លាស់ប្តូរ ទៅជាសំលេង ឬ សញ្ញាផ្សេងៗ ដែលផ្ទុកពត៌មាន។
== ប្រវត្តិវិទ្យុ==
[[ធាតុដើមវិទ្យុ]] រឺ ក៏ រ៉ាឌីអូតេឡេក្រាហ៊្វី ត្រូវបានគេហៅថា វ៉ៃរឺលេស តេឡេក្រាហ្វ៊ី (wireless telegraphy) ហើយ ដោយសាតែពាក្យនេះ មានភាពវែងពិបាកក្នុងការនិយាយ ក៏ដូចជាការ ចងចាំទើបវាត្រូវ បានបំព្រួញអោយមកខ្លីថា វ៉ៃរឺលេស (wireless) ដោយ[[ប្រទេសអង់គ្លេស]] ។ កាលពីមុន វិទ្យុដែលធ្វើអោយមានការចាប់អារម្មណ៏ ដល់ការបញ្ចូនព៏តមានគឺ ទីមួយ វាអាចថតទុកនូវសំលេង ឬ ពាក្យអ្វីដែលអ្នកនិយាយបាននិយាយ វាត្រូវបានបង្កើតដោយអ្នករូបវិទ្យា ជនជាតិ[[បារាំង]]ម្នាក់ឈ្មោះ អេដូអារ ប្រាណលី (Édouard Branly) នៅក្នុង ឆ្នាំ១៨៩៧ ហើយ វាត្រូវបានគេហៅជាលើក ដំបូងថា រ៉ាឌីអេដ (radiate) នៅក្នុង[[ភាសាឡាតាំង]] គេអានថា រ៉ាឌីយូស (radius) មានន័យថា ការនិយាយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើង ដោយ អ្នកជំនាញខាងផ្នែកផ្សព្វផ្សាយ ដូចជា វ៉ាឡ្ដូ វ៉ារ៉ាណ (Waldo Warren) ។
ពាក្យនេះ ក៏បានលេចឡើង នៅក្នុង ឆ្នាំ១៩០៧ផងដែ ដែលអត្ថបទនោះ បានសរសេរដោយ លោក លី ឌេ ខ្វូរេស (Lee De Forest) ហើយ ត្រូវបានទទួលយក ធ្វើជាកម្មសិទ្ធផ្ទាល់ខ្លួន ដោយកងទ័ពជើងទឹក[[សហរដ្ឋអាមេរិច]] ក្នុង ឆ្នាំ១៩១២ ហើយបន្ទាប់ពីពេលនោះ គេឃើញវា មាននៅគ្រប់ទីកន្លែង នៅពេលដែលមានការផ្សព្វផ្សាយ ធ្វើពាណិច្ជកម្មជាលើកដំបូង នៅ សហរដ្ឋអាមេរិច ក្នុងសតវត្ស ១៩២០ ។ ពាក្យថា broadcasting គឺជាឈ្មោះ របស់វា ដែលមានប្រភពមកពី ក្រុមកសិកម្មមានន័យថា ការសាបព្រោះគ្រាប់ពូជលើទីលានដ៏ធំមួយ ។ ពាក្យនេះត្រូវបានរទួលយក ដោយភាសាដ៏ទៃទៀត នៅក្នុងទ្វីប [[អាស៊ី]] និង [[អឺរ៉ុប]] ។ ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស បានបន្តរនូវការប្រើប្រាស់ពាក្យ វ៉ៃរឺលេស wireless នេះកាន់តែច្រើនឡើងៗ រហូតដល់ពាក្យកណ្ដាលសតវត្ស ២០ ទោះបីជាមានទស្សនាដ្តីរបស់ ប៊ីប៊ីស៊ី (BBC) នៅក្នុងចក្រភពអង់គ្លេសបានហៅថា រ៉ាឌីអូ អស់រយ:ពេលជាច្រើនដងក៏ដោយ រហូតដល់វាត្រូវបានបោះផ្សាយ ជាសារធារណលើកដំបូង នៅដើមសតវត្ស ១៩២០។
== សេចក្ដីបញ្ជាក់ ==
{{reflist}}
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វិទ្យុ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ទូរគមនាគមន៏]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:ពត៌មាន]]
[[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:វិទ្យុ]] [[ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:សាលាដុនបុស្កូ]]
[[af:Radio]]
[[am:ራዲዮ]]
[[an:Radio (meyo de comunicación)]]
[[ang:Ūtƿeorp]]
[[ar:مذياع]]
[[arc:ܦܪܣ ܩܠܐ]]
[[ast:Radio (mediu de comunicación)]]
[[az:Radio]]
[[bat-smg:Radėjs]]
[[be:Радыё]]
[[be-x-old:Радыё]]
[[bg:Радио]]
[[bn:বেতার]]
[[br:Skingomz]]
[[bs:Radio]]
[[ca:Ràdio]]
[[cr:ᑳᔭᒦᒪᑲᐦᒡ]]
[[cs:Rozhlas]]
[[cv:Радио]]
[[cy:Radio]]
[[da:Radiofoni]]
[[de:Hörfunk]]
[[diq:Radyo]]
[[el:Ραδιόφωνο]]
[[en:Radio]]
[[eo:Radiofonio]]
[[es:Radiocomunicación]]
[[et:Raadio]]
[[eu:Irrati]]
[[fa:رادیو]]
[[fi:Radio]]
[[fiu-vro:Raadio]]
[[fo:Útvarp]]
[[fr:Radiodiffusion]]
[[fy:Radio]]
[[ga:Raidió]]
[[gan:無線電]]
[[gl:Radio (medio de comunicación)]]
[[gv:Radio]]
[[he:רדיו]]
[[hi:रेडियो]]
[[hr:Radio]]
[[hu:Rádió]]
[[hy:Ռադիո]]
[[ia:Radio]]
[[id:Radio]]
[[ie:Radio]]
[[io:Radio]]
[[is:Útvarp]]
[[it:Emittente radiofonica]]
[[ja:ラジオ]]
[[jv:Radhio]]
[[ka:რადიო]]
[[kk:Радио]]
[[kn:ರೇಡಿಯೋ]]
[[ko:라디오]]
[[ku:Radyo]]
[[ky:Радио]]
[[la:Radiophonia]]
[[lad:Radio]]
[[lt:Radijas]]
[[lv:Radio]]
[[mg:Radiô]]
[[mk:Радио]]
[[ml:റേഡിയോ]]
[[mn:Радио]]
[[ms:Radio]]
[[mwl:Rádio (quemunicaçon)]]
[[ne:रेडियो]]
[[nl:Radio]]
[[nn:Radio]]
[[no:Radio]]
[[oc:Ràdio]]
[[pdc:Reedio]]
[[pl:Radio]]
[[pnb:ریڈیو]]
[[ps:راډيو]]
[[pt:Rádio (comunicação)]]
[[qu:Ankichiy]]
[[ro:Radio]]
[[roa-tara:Radio]]
[[ru:Радио]]
[[rue:Радіо]]
[[sa:रेडियो]]
[[sah:Радио]]
[[sco:Radio]]
[[sh:Radio]]
[[si:ගුවන්විදුලිය]]
[[simple:Radio]]
[[sk:Rozhlas]]
[[sl:Radio]]
[[sm:Letiō]]
[[sq:Radio]]
[[sr:Радио]]
[[stq:Radio]]
[[su:Radio]]
[[sv:Radio]]
[[sw:Redio]]
[[ta:வானொலி]]
[[te:రేడియో]]
[[tg:Радио]]
[[tl:Radyo]]
[[tr:Radyo]]
[[uk:Радіо]]
[[ur:مشعہ]]
[[uz:Radio]]
[[vec:Radio]]
[[vi:Radio]]
[[war:Radyo]]
[[wo:Ceññeer-mbej]]
[[xal:Радио]]
[[yi:ראדיא]]
[[zh:无线电]]
[[zh-min-nan:La-jí-oh]]
[[zh-yue:無線電]]
| 