ភាពលំអៀង
អគតិ កែប្រែ
អគតិ មានន័យថា ការពុំគួរប្រព្រឹត្ត, សេចក្ដីលម្អៀង : លុះក្នុងអគតិ, វិនិច្ឆ័យក្តីដោយអគតិ ។ អគតិ ឬសេចក្ដីលម្អៀង នេះមាន ៤ យ៉ាងគឺ ៖
១- ឆន្ទាគតិ (សំ. បា. < ឆន្ទ + អគតិ) : សេចក្ដីលម្អៀងព្រោះស្រឡាញ់;
២- ទោសាគតិ (បា. < ទោស + អគតិ; សំ. ទោឞ + អគតិ) : សេចក្ដីលម្អៀងព្រោះស្អប់;
៣- មោហាគតិ (សំ. បា. < មោហ + អគតិ) : សេចក្ដីលម្អៀងព្រោះល្ងង់, ព្រោះពុំយល់ការខុសត្រូវ;
៤- ភយាគតិ (សំ. បា. < ភយ + អគតិ) : សេចក្ដីលម្អៀងព្រោះខ្លាចបុណ្យខ្លាចអំណាចឬខ្លាចចិត្តគេ ។
ការស្គាល់សេចក្តីលម្អៀង កែប្រែ
ការស្គាល់សេចក្តីលំអៀង គឺ ធ្វើអោយមនុស្ស លោកឆ្ពោះទៅរក ភាពលំអៀងដោយដាចអហង្កា ការសម្រេចចិត្ត ដ៍ពិតប្រាកដ ទៅតាមកាលៈទេសៈ ផ្អែកទៅលើការស្គាល់ភាគរយនៃភស្តុតាង។ ភាពលំអៀង កើតឡើង ពីរដំណើរការផ្សេងៗដែល ពេលខ្លះ មានការលំបាក ដែលមិនស្គាល់ច្បាស់។ របៀបទាំងនេះរួមបញ្ចូលទាំងផ្លូវកាត់ នៃការស្វែងរកពត៍មាន កំរិតនៃការប្រាប់ហេតុផល់ និង ឥទ្ធិពលសង្គម វីលខច(wilcox 2011) ភាពលំអៀង អាចសរុបន័យពីររបៀបចូល ទៅក្នុង ពត៍មាន ដោយផ្លូវកាត់ ត្រូវបានហៅថា ហឺរីស្ទីក (Heuristis) ។ ពួកគេរាប់បញ្ចូលទាំងការភាន់ច្រឡំ របស់អ្នកកាត់ក្តី បំនែងចែកសង្គម និង ស្មារតី។ ការស្គាល់ភាពលំអៀងគឺជាលទ្ធផល់ សារធារណៈ នៃគំរិតសមត្ថភាពពិតប្រាកដនៃ រឿងខ្លីៗ និង
នៅក្នុងសំភារៈផ្សព្វផ្សាយពត៌មាន = កែប្រែ
អត្ថបទសំខាន់ៈ ភាពលំអៀង នៃគ្រឿងផ្សព្វផ្សាយ ដំណឹង គឺជាភាពលំអៀង នៃអ្នកការសែត ហើយនិងអ្នកបង្កើតសារពត៌មាន ជាមួយគ្នា នៅក្នុងគ្រឿងផ្សព្វផ្សាយ ដ៍ទូលំទូលាយ ក្នុងការជ្រើសរើសនៃព្រឹត្តិការណ៍មួយ ក្នុងរឿង គឺបានរាយការពីររបៀបដែលពួកគេដោយលាកបាំង ទីបំផុតភាពលំអៀងនៃ គ្រឿងផ្សព្វផ្សាយ បញ្ចាក់ពីរភាពជ្រួតជ្រាប មួយឬបាន ផ្សព្វផ្សាយ ពីរបទល្មើសនៃភាពលំអៀង ជាស្តង់ដារនៃសារពត៌មាន របស់អ្នកកាសែត គួរសមជាងនោះ គឺទស្សនៈវិស័យនៃអ្នកកាសែត ឬអត្ថបទ ផ្ទាល់ខ្លួន កាចាត់ចែង និងកំរិតនៃភាពលំអៀង នៃគ្រឿងផ្សាយពត៌មាននៅក្នុងប្រទេស នីមួយៗផ្សេងៗគ្នា គឺមានការវិវាទយ៉ាងធំទូលាយ។