ភូមិសាស្ត្រនយោបាយអ៊ីរ៉ង់

ហេតុអ្វីបានជាអៀរ៉ង់ឡើងដៃនិងចង់ក្លាយជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរ

លោកប្រធានាធិបតីអៀរ៉ង់ Ahmadinejad © RFI

ប្រទេសអៀរ៉ង់ចាប់ផ្តើមឡើងដៃនិងមានមហិទ្ធិឫទ្ធិនៅក្នុងភូមិភាគ ដើមបូព៌ា ចាប់ពីឆ្នាំ២០០៣មក គឺក្រោយពេលដែលអាមេរិកបានរំលំរបបតាលីបង់ក្នុងឆ្នាំ២០០១ នៅអាហ្វហ្កានីស្តង់ និងរបបSaddam Hussein នៅអៀរ៉ាក់ក្នុងឆ្នាំ២០០៣។ ការដែលអាមេរិកបានផ្តួលរំលំរបបតាលីបង់និងរបបSaddam Husseinដែលជាសត្រូវសួពូជរបស់អៀរ៉ង់ បានធ្វើឲ្យសាធារណរដ្ឋអ៊ីស្លាមមួយនេះ ក្លាយជាស្វ័យប្រវត្តិ ទៅជាប្រទេសខ្លាំងមួយនៅក្នុងតំបន់។

ការពិត នៅថ្ងៃទី២៩មករាឆ្នាំ២០០២ នៅពេលដែលប្រធានាធិបតីអាមេរិកាំងBush បានផ្តើមនិយាយពីបក្សសម្ព័ន្ធ នៃសុភាវៈអាក្រក់ អៀរ៉ង់ក៏ជាផ្ទាំងCible របស់សហរដ្ឋអាមេរិកដែរ។ កាលនោះ លោកBush បានចាត់ទុកប្រទេសចំនួនបីថាជា តំណាងនៃសុភាវៈអាក្រក់ នោះគឺអៀរ៉ាក់ អៀរ៉ង់ និងកូរ៉េខាងជើង។

ក្រោយពីកងទ័ពអាមេរិកាំងបានចូលកាន់កាប់អាហ្វហ្កានីស្តង់និងអៀរ៉ាក់ ហើយ ប្រទេសអៀរ៉ង់បានបន្ទន់គោលជំហរ នៅចំពោះមុខសហរដ្ឋអាមេរិក និងបានទាំងស្នើអាមេរិកឲ្យបើកកិច្ចចរចាជាកញ្ចប់តែមួយទៀតផង ចរចាដើម្បីកំចាត់អាវុធប្រល័យលោក ដើម្បីទប់ទល់នឹងភេរវកម្ម និងដើម្បីសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ អៀរ៉ង់ក៏ថែមទាំងបានយល់ព្រមជួយអាមេរិកនិងបណ្តាប្រទេសអារ៉ាប់ ក្នុងការស្វែងរកសន្តិភាព សម្រាប់ភូមិភាគដើមបូព៌ាទៀតផង។ ក៏ប៉ុន្តែ អាមេរិកមិនព្រមទទួលសំណើនេះរបស់អៀរ៉ង់ ពីព្រោះ កាលណោះ រដ្ឋការលោកBushក៏ប្រហែលជាមានបំណងចង់រំលំរបបអៀរ៉ង់ដែរ។

តាំងពីពេលនោះមក និយាយឲ្យចំ គឺតាំងពីខែឧសភាឆ្នាំ២០០៣មក អៀរ៉ង់បានបង្កើតកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរ ឡើង ដោយអះអាងថា ខ្លួនចង់ផលិតថាមពលនុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បីត្រៀមប្រឈមមុខនឹងកង្វះថាមពល នាអនាគតខាងមុខ គឺនៅពេលណាដែលប្រេងកាតនៅក្នុងពិភពលោកនឹងត្រូវអស់។

ក៏ប៉ុន្តែ បស្ចិមលោក ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិកមិនព្រម ពីព្រោះបណ្តាប្រទេសទាំងនេះបារម្ភខ្លាចអៀរ៉ង់ប្រើបា្រស់សារជាតិ Uraniumចម្រើនធាតុ ដើម្បីផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូ។

សួរថា តើអៀរ៉ង់មានមហិច្ឆតាបង្កើតអាវុធនុយក្លេអ៊ែរមែនដែរឬទេ?

ចម្លើយ គឺពិតប្រាកដមែន។ មានមូលហេតុបីយ៉ាងតិច ដែលជម្រុញឲ្យអៀរ៉ង់ចង់បង្កើតគ្រាប់បែកបរមាណូ។ ម្យ៉ាង នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៨០ កាលសម័យសង្គ្រាមរវាងអៀរ៉ង់និងអៀរ៉ាក់ កងទ័ពរបស់Saddam Hussein បានប្រើអាវុធគីមីប្រល័យជនជាតិKurdes នៅក្នុងតំបន់Halabja ជាហេតុបានធ្វើឲ្យប្រជាជននិងថ្នាក់ដឹកនាំអៀរ៉ង់សម័យនោះ ភ័យខ្លាចមែនទែន ភ័យក្រែងSaddam Hussein ប្រើអាវុធប្រល័យលោកប្រឆាំងនឹងប្រទេសអៀរ៉ង់។

ម្យ៉ាងទៀត វត្តមាននៃកងទ័ពអាមេរិកាំង ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននៅអាហ្វហ្កានីស្តង់និងនៅអៀរ៉ាក់ ធ្វើឲ្យអៀរ៉ង់បារម្ភ ហើយថ្នាក់ដឹកនាំអៀរ៉ង់នៅតែបន្តភ័យខ្លាចអាមេរិកមករំលំ អំណាចរបស់ពួកគេ។ មានមូលហេតុមួយទៀត ដែលជម្រុញអៀរ៉ង់ឲ្យបង្កើតអាវុធនុយក្លេអ៊ែដែរ នោះគឺប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន ដូចជាប៉ាគីស្តង់ដែលមិនមែនជាមិត្រពិតប្រាកដ និងអ៊ីស្រាអែលដែលជាសត្រូវសួពូជ សុទ្ធតែជាមហាអំណាចបរមាណូ។

រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០០៩ គឺមកទល់ពេលដែលលោកBarak Obamaឡើងគ្រប់គ្រងសហរដ្ឋអាមេរិក វិបត្តិនុយក្លេអ៊ែរអៀរ៉ង់ ប្រៀបបានដូចជារឿងល្ខោនសោកនាដកម្មមួយ ដែលមានតួឯកពីរ គឺអៀរ៉ង់និងសហរដ្ឋអាមេរិក ព្រមទាំងតួរងជាច្រើន រួមមានជាអាទិ៍សហភាពអឺរ៉ុប រុស្ស៊ី ចិន និងអ៊ីស្រាអែល។ ល្ខោនសោកនាដកម្មនេះប្រព្រឹត្តទៅនៅប្រទេសអៀរ៉ង់ នៅទីភ្នាក់ងារថាមពលបរមាណូអន្តរជាតិ AIEA និងនៅអង្គការសហប្រជាជាតិ។

គឺជាល្ខោនសោកនាដកម្ម ពីព្រោះបណ្តាប្រទេសមហាអំណាចមិនចុះសម្រុងគ្នា ក្នុងការប្រកាន់គោលជំហរនយោបាយតែមួយ នៅចំពោះមុខអៀរ៉ង់ ជាហេតុធ្វើឲ្យអៀរ៉ង់ឡើងដៃ និងចំណេញពេលក្នុងការលួចបន្តសកម្មភាពនុយក្លេអ៊ែរតទៅទៀត។ មានជាបឋម សហរដ្ឋអាមេរិករបស់លោកBush ដែលចង់ប្រើធម៌ក្តៅប្រដៅអៀរ៉ង់ ក៏ប៉ុន្តែមិនដាច់ចិត្តធ្វើ ពីព្រោះកងទ័ពអាមេរិកាំងជាប់ផុងជើង រើខ្លួនចេញមិនរួចពីសង្គ្រាមនៅ អាហ្វហ្កានិស្តង់និងនៅអៀរ៉ាក់។ បន្ទាប់មក មានសហភាពអឺរ៉ុប អ្នកពូកែអនុវត្តការទូតត្រជាក់។ បារាំង អង់គ្លេស និង អាល្លឺម៉ង់ បានចរចាអស់រយៈពេលបីឆ្នាំជាមួយអៀរ៉ង់ ពីឆ្នាំ២០០៣ដល់ឆ្នាំ២០០៦ តែមិនបានផលអ្វីទេ។ បន្ទាប់មកទៀត មានរុស្សីនិងចិន ដែលមិនព្រមឲ្យដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើអៀរ៉ង់។ ម៉្លោះហើយបានជាមកទល់ឆ្នាំ២០០៩ អង្គការសហប្រជាជាតិ មិនអាចធ្វើអ្វីបានទេ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងអៀរ៉ង់។

មកទល់ពេលថ្មីៗនេះ សហគមន៍អន្តរជាតិបារម្ភខ្លាចតែម្យ៉ាងគត់ នោះគឺប្រតិកម្មរបស់អ៊ីស្រាអែល ពីព្រោះអ៊ីស្រាអែលមិនដែលរារែកនឹងធ្វើសង្គ្រាមឡើយ នៅពេលណាដែលមានការគំរាមកំហែង ទៅលើសន្តិសុខនៃប្រទេសគេ។ ហើយបើសិនជាអ៊ីស្រាអែលហ៊ានវាយប្រហារទៅលើអៀរ៉ង់មែន ភ្លើងសង្គ្រាមនឹងអាចឆាបឆេះរីករាលដាលពេញតំបន់ភូមិភាគដើមបូព៌ា។

តើអៀរ៉ង់អាចនឹងក្លាយជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរឬទេ?

មជ្ឈមណ្ឌលនុយក្លេអ៊ែរ Bouchehr នៅ Iran. REUTERS/Raheb Homavandi

តើអៀរ៉ង់នឹងអាចក្លាយទៅជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរ ប៉ុន្មានឆ្នាំទៀតខាងមុខនេះដែរឬទេ?

អ្នកសង្កេតការណ៍ខ្លះអះអាងថា ពិភពលោកគួរតែត្រៀមខ្លួនពីឥឡូវនេះទៅឲ្យហើយ ដ្បិតអៀរ៉ង់ច្បាស់ជានឹងមានអាវុធនុយក្លែអ៊ែរ។ អ្នកសង្កេតការណ៍ខ្លះទៀតយល់ឃើញថាអៀរ៉ង់ ត្រូវការពេលវេលាយូរឆ្នាំទៅមុខទៀត ទម្រាំក្តាប់បានបច្ចេកវិជ្ជាខាងផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ សំណួរនេះសំខាន់ណាស់ ពីព្រោះវាលើកឡើងនូវសំណួរមួយទៀត នោះគឺតើអាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់អៀរ៉ង់អាចធ្វើឲ្យរំជើបរំជួលភូមិភាគ ដើមបូព៌ាដែរឬទេ?

សហរដ្ឋអាមេរិកនិងសហភាពអឺរុបយល់ឃើញថា គ្រាប់បែកបរមាណូជាយថាហេតុរបស់អៀរ៉ង់នឹងបង្កឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ សម្រាប់ភូមិភាគដើមបូព៌ា និងសម្រាប់ពិភពលោកទាំង មូល។ បណ្តាបស្ចិមប្រទេសទាំងនេះភ័យជំនួសអ៊ីស្រាអែល ពីព្រោះប្រធានាធិបតីអៀរ៉ង់ Mahmoud Ahmadinejad បានប្រកាសហើយប្រកាសទៀតថា ត្រូវតែកំទេចអ៊ីស្រាអែលនិង លុបបំបាត់អ៊ីស្រាអែលចេញពីផែនទីពិភពលោក។ ការពិត មិនមែនជាលើកទីមួយទេដែល មានលេចឮពាក្យសំដីកោងកាចបែបនេះពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំអៀរ៉ង់។ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី ៨០ ប្រមុខសាសនានៃប្រទេសអៀរ៉ង់ Ayatollah Khomeiny ក៍ធ្លាប់បានប្រកាសបែបនេះដែរ។

នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៥០ វរសេនីយឯក ណាស្សែរ(Nasser) អ្នកគ្រប់គ្រងប្រទេស Egypteសម័យនោះ ក៏ធ្លាប់បានថ្លែងដែរថាត្រូវតែលុបបំបាត់អ៊ីស្រាអែលចេញពីផែនទី ពិភពលោក។

មែនទែនទៅ ទោះជា អៀរ៉ង់មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ក៏ អៀរ៉ង់មិនឆ្គួតរហូតដល់ទៅហ៊ានប្រើ អាវុធប្រល័យលោកនេះ ដើម្បីវាយប្រហារទៅលើ អ៊ីស្រាអែលដែរ។ អ្នកណាក៏យល់ដែរថា គ្រាប់បែកបរមាណូ មិនមែនជាអាវុធសម្រាប់វាយប្រហារទេ តែសម្រាប់ឃាត់កុំឲ្យប្រទេសសត្រូវវាយប្រហារមកលើខ្លួន។ ម៉្លោះហើយបើអៀរ៉ង់ហ៊ានប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរវាយ ប្រហារទៅលើអ៊ីស្រាអែល អៀរ៉ង់ខ្លួនឯងក៏នឹងច្បាស់ជារលាយដែរ ដ្បិតអ៊ីស្រាអែលក៏មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរដូចគ្នាដែរ។

និយាយរួម អៀរ៉ង់ក៏អាចនឹងក្លាយទៅជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរមួយ ដែលចេះទទួលខុសត្រូវដូចប៉ាគីស្តង់ឬអ៊ីស្រាអែលដែរ។

ប៉ុន្តែគ្រោះថ្នាក់ធំ គឺការសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ នៅក្នុងពិភពលោក។ ពីព្រោះខុសផ្ទុយពីប្រទេសប៉ាគីស្តង់ ឥណ្ឌា ឬអ៊ីស្រាអែល អៀរ៉ង់ជាប្រទេសហត្ថលេខី នៃសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ ម៉្លោះហើយបើគេបើកដៃឲ្យអៀរ៉ង់ផលិតគ្រាប់បែកបរមាណូ នោះបានន័យថាសន្ធិសញ្ញាមិនសាយភាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនឹងត្រូវរលាយ។

អ្វីដែលធ្វើឲ្យបស្ចិមលោកជាទូទៅនិងសហរដ្ឋអាមេរិកដាច់ដោយឡែក បារម្ភខ្លាំង គឺបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់ប្រធានាធិបតីអៀរ៉ង់ Ahmadinejad ដែលជាអ្នកជាតិនិយមនិងជា អ្នកតតិយលោកនិយម។ នៅក្នុងន័យនេះ អៀរ៉ង់របស់ Ahmadinejad ក៏ដូច Cuba Venezuela និង Bolivieដែរ ជាប្រទេសដែលប្រឆាំងនឹងចក្រពត្តិអាមេរិក។ ត្រង់នេះ គោលជំហររបស់ Ahmadinejad មិនខុសគ្នាឡើយនឹងគោលជំហររបស់ប្រធានាធិបតីអៀរ៉ង់មុនៗ ពីព្រោះសាធារណរដ្ឋអ៊ីស្លាមអៀរ៉ង់ ដែលបានប្រសូតចេញពីបដិវត្តន៍អៀរ៉ង់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ប្រឆាំងជានិច្ចនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រឆាំងជានិច្ចនឹងអ៊ីស្រាអែល។

ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលមិនដូចមុន គឺតាំងពីឆ្នាំ ២០០៥មក Ahmadinejad អុងអាត់និងចេញមុខរករឿងខ្លាំង។ ហេតុអ្វី? ការពិត Ahmadinejad ជាអ្នកនយោបាយប្រជាភិថុតិ និងយល់ថាមានតែអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទេដែលអាចឃាត់កុំឲ្យអាមេរិក មករំលំរបបនយោបាយនៃប្រទេសខ្លួនបាននិងមានតែអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទេ ដែលអាចធ្វើឲ្យអៀរ៉ង់ក្លាយជាមហាអំណាចតំបន់ និងមានលទ្ធភាពទប់ទល់នឹងអ៊ីស្រាអែលបាន។

Ahmadinejad ក៏មានជំនឿដែរថា អៀរ៉ង់ដែលក្លាយជាមហាអំណាចបរមាណូនឹងធ្វើឲ្យពលរដ្ឋអៀរ៉ង់មាន មោទនភាពចង់បោះឆ្នោតឲ្យលោកបន្តតំណែងជាប្រធានាធិបតីមួយ អាណត្តិបន្ថែមទៀត។

យ៉ាងណាក៏ដោយ មហាបាតុកម្មកាលពីខែមិថុនាកន្លងទៅនេះនៅអៀរ៉ង់ប្រឆាំងនឹងការ ជាប់ឆ្នោតជាថ្មីរបស់ Ahmadinejad ស្តែងឲ្យឃើញនូវគម្លាតដ៏ធំរវាង នយោបាយរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំ និងអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋចង់បានពិតប្រាកដ។ ពលរដ្ឋប្រហែលជាចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ពលរដ្ឋប្រហែលជាចង់ឲ្យវប្បធម៌របស់បស្ចិមលោកចូលជ្រួតជ្រាបមកក្នុង សង្គមអៀរ៉ង់ ពលរដ្ឋប្រហែលជាមិនចង់បានទេអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ប្រហែលជាមិនចង់ឲ្យថ្នាក់ដឹកនាំរបស់ខ្លួនរករឿងអាមេរិកនិង អ៊ីស្រាអែលខ្លាំងដល់ម្លឹងទេ។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ ឆន្ទៈរបស់លោកប្រធានាធិបតីថ្មីរបស់អាមេរិក Barack Obama ក្នុងការចរចាជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំអៀរ៉ង់ និងក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលរុស្ស៊ីនិងចិនឲ្យគាបសង្កត់ទៅលើអៀរ៉ង់ កំពុងធ្វើឲ្យ Ahmadinejad ពិបាកបន្តអនុវត្តនយោបាយរបស់ខ្លួន។ កត្តាទាំងអស់នេះ អាចនឹងរំខានអភិក្រមនៃការបង្កើតអាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់ប្រទេស អៀរ៉ង់។

ឯកសារយោង

ដោយ តាន់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស្វ័រ

ភូមិសាស្ត្រនយោបាយអ៊ីរ៉ង់

ភូមិសាស្ត្រនយោបាយអ៊ីរ៉ង់

ហេតុអ្វី​បាន​ជា​អៀរ៉ង់​ឡើងដៃ​និង​ចង់​ក្លាយ​ជា​មហាអំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ

តើ​អៀរ៉ង់​អាច​នឹង​ក្លាយ​ជា​មហា​អំណាច​នុយក្លេអ៊ែរ​ឬ​ទេ?

ឯកសារយោង

ហេតុអ្វីបានជាអៀរ៉ង់ឡើងដៃនិងចង់ក្លាយជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរ

តើអៀរ៉ង់អាចនឹងក្លាយជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរឬទេ?