សង្គ្រាមបារាំង-ថៃ
សង្គ្រាមបារាំង-ថៃ (ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤០ ដល់ថ្ងៃទី ២៨ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤១ ថៃ: กรณีพิพาทอินโดจีน ; បារាំង: Guerre franco-thaïlandaise ) ត្រូវបានប្រយុទ្ធគ្នារវាងប្រទេសថៃ និង វីឈីបារាំង លើតំបន់មួយចំនួននៃឥណ្ឌូចិនបារាំង ។
ការចរចាជាមួយបារាំងមិនយូរប៉ុន្មានមុនសង្គ្រាមលោកលើកទី២ បានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលបារាំងមានឆន្ទៈក្នុងការផ្លាស់ប្តូរសមស្របនៅក្នុងព្រំដែនរវាងប្រទេសថៃ និងឥណ្ឌូចិនបារាំង ប៉ុន្តែបានត្រឹមតែបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃប្រទេសបារាំង នៅឆ្នាំំំំ១៩៤០ ឧត្តមសេនីយប្លែក ពិបូលសង្គ្រាម (ដែលគេនិយមហៅថា "ពិបូល") នាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃប្រទេសថៃបានសម្រេចចិត្តថាការបរាជ័យរបស់បារាំងបានផ្តល់ឱកាសឱ្យជនជាតិថៃកាន់តែល្អប្រសើរក្នុងការដណ្តើមយកទឹកដីរដ្ឋដែលគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសដែលត្រូវបានប្រគល់ឱ្យបារាំងមកវិញ។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទចុល្លាង្ករណ៍ ។
ការកាន់កាប់របស់យោធាអាល្លឺម៉ង់នៃទីក្រុងបារាំងមេត្រូប៉ូលីតាន បានធ្វើឲ្យបារាំងកាន់កាប់កម្មសិទ្ធិនៅបរទេសរបស់ខ្លួនរួមទាំងឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំងផងដែរ។ ការគ្រប់គ្រងអាណានិគមឥឡូវនេះត្រូវបានកាត់ផ្តាច់ពីជំនួយខាងក្រៅ និងការផ្គត់ផ្គង់ខាងក្រៅ។ បន្ទាប់ពីការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុនលើឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំង នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៤០ បារាំងត្រូវបានបង្ខំឱ្យអនុញ្ញាតឱ្យជប៉ុនបង្កើតមូលដ្ឋានយោធា។ អាកប្បកិរិយាដែលហាក់ដូចជាអនុគ្រោះនេះបានលួងលោមរបបពិបូលឱ្យមានជំនឿថាបារាំងនឹងមិនទប់ទល់នឹងការប្រឈមមុខដាក់គ្នាខាងយោធាជាមួយថៃឡើយ។
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
ទំព័រគំរូ:Franco-Thai War ទំព័រគំរូ:Campaignbox South-East Asia ទំព័រគំរូ:Campaignbox Vichy France Military in World War II | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
កងកម្លាំងប្រឆាំង កែប្រែ
បារាំង កែប្រែ
កងកម្លាំងយោធាបារាំងនៅឥណ្ឌូចិនមានកងទ័ពប្រមាណ ៥០,០០០នាក់ ក្នុងនោះមានជនជាតិបារាំងចំនួន ១២,០០០នាក់ បានរៀបចំជា កងវរសេនាតូច ថ្មើរជើង ចំនួនសែសិបមួយ កងវរសេនាធំ កាំភ្លើងធំ ចំនួនពីរ និងកងវរសេនាតូចវិស្វករ ។ [៩] កងទ័ពបារាំង មានការខ្វះខាតពាសដែក ហើយវាអាចដាក់ រថក្រោះ កាំភ្លើង FT ត្រឹមតែ ២០ គ្រឿងប៉ុណ្ណោះ ប្រឆាំងនឹងរថពាសដែករបស់កងទ័ពភូមិន្ទថៃ ជិតមួយរយគ្រឿង។ ភាគច្រើននៃកងកម្លាំងបារាំងដែលឈរជើងក្បែរព្រំដែនថៃ មានកងវរសេនាធំថ្មើរជើងឥណ្ឌូចិននៃកងវរសេនាធំទី ៣ និងទី ៤ នៃ កាំភ្លើងតុងគីន ( Tirailleurs Tonkinois ) រួមជាមួយកងវរសេនាតូចម៉ុងតាញ៉ា (ជនជាតិដើមភាគតិច វៀតណាមខ្ពង់រាប) ទាហានបារាំងប្រចាំការនៃកងពលថ្មើរជើងអាណានិគម ( ក្រុម អាណានិគម ) និងអង្គភាពកងពលធំបរទេសបារាំង ។ [១០]
កងទ័ពជើងទឹកបារាំង មាននាវាដឹកជញ្ជូនធុនស្រាល មួយគ្រឿង និង នាវាអាកាសចរណ៍ ៤គ្រឿងនៅឥណ្ឌូចិនបារាំង។
កងទ័ពអាកាសបារាំងវីឈី ( Armée de l'Air ) មានយន្តហោះប្រហែល១០០ គ្រឿង ដែលក្នុងនោះប្រហែល ៦០ គ្រឿងអាចចាត់ទុកថាជាជួរមុខ។ ទាំងនេះរួមមាន យន្តហោះឈ្លបយកការណ៍ / យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក Potez ២៥ TOE សាមសិបនាក់ យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក ធុនធ្ងន់ Farman២២១ ចំនួន ៤ គ្រឿង យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក Potez ៥៤២ ចំនួនប្រាំមួយ យន្តហោះចម្បាំង Morane-Saulnier MS៤០៦ ចំនួន ប្រាំបួន និង ទូក ឈ្លបយកការណ៍/ទម្លាក់គ្រាប់បែក Loire១៣០ ចំនួនប្រាំបី។ [១១]
ថៃ កែប្រែ
កងទ័ពថៃ ដែលមានទំហំធំជាងនេះបន្តិចគឺជាកងកម្លាំងដែលមានបំពាក់យ៉ាងល្អ។ [១២] មានបុរសចំនួន ៦មុឺន នាក់ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ កងទ័ព ចំនួន ៤ ។ ទ័ពធំជាងគេគឺ កងទ័ពប៊ូរ៉ាផា ដែលមានប្រាំ កងពល និង កងទ័ពឥសាន មានបីកង។ ទម្រង់ឯករាជ្យក្រោមការគ្រប់គ្រងផ្ទាល់របស់បញ្ជាការដ្ឋានជាន់ខ្ពស់របស់កងទ័ពរួមមាន កងវរសេនាតូច ទ័ពសេះ ចំនួនពីរ កងវរសេនាតូចកាំភ្លើងធំមួយ កងវរសេនាតូច សញ្ញា មួយ កងវរសេនាតូចវិស្វករមួយ និងកងវរសេនាធំពាសដែកមួយ។ កាំភ្លើងធំគឺជាការលាយបញ្ចូលគ្នានៃ កាំភ្លើង Krupp និង កាំភ្លើង Bofors ទំនើបៗ និង កាំភ្លើងធំ ខណៈ រថក្រោះ Carden Loyd ៦០ ដើម និងរថក្រោះ Vickers ៦-ton ចំនួន ៣០ គ្រឿង បង្កើតបានជាកម្លាំងរថក្រោះរបស់កងទ័ព។
កងទ័ពជើងទឹកថៃ រួមមាន កប៉ាល់ការពារឆ្នេរ កម្រិត ធនបុរី ចំនួនពីរ ទូក torpedo ១២គ្រឿង និង នាវាមុជទឹក ផលិតដោយជប៉ុនចំនួនបួនគ្រឿង។ [១៣] កងនាវាចរថៃមានឋានៈទាបជាងកងទ័ពជើងទឹកបារាំងនៅ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ប៉ុន្តែ កងទ័ពអាកាសថៃ រក្សាទាំងបរិមាណ និងគុណភាពលើអង្គភាព Armée de l'Air ក្នុងស្រុក។ [១៣] ក្នុងចំណោមយន្តហោះចំនួន 140 គ្រឿងដែលផ្សំឡើងនូវកម្លាំងជួរទីមួយរបស់កងទ័ពអាកាសថៃមានយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកធុនស្រាល Mitsubishi Ki-30 ចំនួន 24 គ្រឿង យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកធុនធ្ងន់ Mitsubishi Ki-21 ចំនួន 9 គ្រឿង យន្តហោះចម្បាំង Curtiss Hawk 75N ចំនួន 25 គ្រឿង យន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកមធ្យម Martin B-10 ចំនួន 6 គ្រឿង និង 70 Vought ។ O2U Corsair សង្កេត / យន្តហោះវាយប្រហារ ។ [១៤]
យុទ្ធនាការ កែប្រែ
ខណៈពេលដែលបាតុកម្មជាតិនិយម និងការប្រមូលផ្តុំប្រឆាំងបារាំងកំពុងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅ ទីក្រុងបាងកក ការប៉ះទង្គិចនៅតាមព្រំដែនជាច្រើនបានផ្ទុះឡើងនៅតាមបណ្តោយព្រំដែន មេគង្គ ។ បន្ទាប់មក កងទ័ពអាកាសថៃ កំពូលបានធ្វើការទម្លាក់គ្រាប់បែកពេលថ្ងៃលើគោលដៅយោធាក្នុង ក្រុងវៀងចន្ទន៍ រាជធានីភ្នំពេញ សិរីសោភ័ណ និង បាត់ដំបង ដោយនិទណ្ឌភាព។ បារាំងបានសងសឹកដោយការវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែការខូចខាតដែលពួកគេបានបង្កគឺតិចជាងស្មើគ្នា។ សកម្មភាពរបស់កងទ័ពអាកាសថៃ ជាពិសេសក្នុងវិស័យទម្លាក់គ្រាប់បែកមុជទឹក [១៣] គឺលោកឧត្តមនាវីឯក Jean Decoux ដែលជាអភិបាលនៃឥណ្ឌូចិនបារាំងបានកត់សម្គាល់យ៉ាងក្រៀមក្រំថា យន្តហោះថៃហាក់ដូចជាត្រូវបានហោះហើរដោយបុរសដែលមានសង្រ្គាមច្រើន។ បទពិសោធន៍។ [១៥]
នៅថ្ងៃទី 5 ខែមករា ឆ្នាំ 1941 បន្ទាប់ពីមានរបាយការណ៍នៃការវាយលុករបស់បារាំងលើទីក្រុងព្រំដែនថៃ អារញ្ញប្រាថេត កងទ័ពថៃ ប៊ូរ៉ាផា និង កងទ័ពឥសាន បានបើកការវាយលុកលើ ឡាវ និង កម្ពុជា ។ ការឆ្លើយតបរបស់បារាំងគឺភ្លាមៗ ប៉ុន្តែកងកម្លាំងជាច្រើនត្រូវបានដកចេញដោយកងកម្លាំងថៃដែលមានបរិក្ខារល្អជាង។ កងទ័ពថៃបានវាយដណ្តើមយកឡាវបានយ៉ាងឆាប់រហ័ស ប៉ុន្តែកម្លាំងបារាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានប្រមូលផ្តុំនិងផ្តល់ការទប់ទល់បន្ថែមទៀត។ [១៦]
.svg)
នៅព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃទី 16 ខែមករា ឆ្នាំ 1941 បារាំងបានបើកការវាយលុកដ៏ធំមួយទៅលើភូមិដែលកាន់កាប់ដោយថៃគឺភូមិយ៉ាងដូងខុម និងភូមិព្រាវ ដោយចាប់ផ្តើមការប្រយុទ្ធគ្នាដ៏សាហាវបំផុតនៃសង្រ្គាម។ ដោយសារតែការសម្របសម្រួលមិនល្អ និងមិនមានការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ប្រឆាំងនឹងកងកម្លាំងថៃដែលជាប់គាំង និងរៀបចំបានល្អ ប្រតិបត្តិការរបស់បារាំងត្រូវបានបញ្ឈប់ ហើយការប្រយុទ្ធបានបញ្ចប់ដោយការដកទ័ពបារាំងចេញពីតំបន់នោះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ជនជាតិថៃមិនអាចដេញតាមបារាំងដែលដកថយបានទេ ដោយសាររថក្រោះខាងមុខរបស់ពួកគេត្រូវបានរក្សាទុកក្នុងការត្រួតពិនិត្យដោយកាំភ្លើងធំនៃកងពលធំ ទ័ពបរទេសបារាំង ។
ជាមួយនឹងស្ថានភាពនៅលើដីកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនយ៉ាងឆាប់រហ័សសម្រាប់ជនជាតិបារាំង ឧត្តមនាវីឯក Decoux បានបញ្ជាឱ្យកងកម្លាំងទ័ពជើងទឹកបារាំងដែលមានទាំងអស់ឱ្យចូលធ្វើសកម្មភាពនៅ ឈូងសមុទ្រថៃ ។ នៅព្រឹកថ្ងៃទី ១៧ មករា កងទ័ពជើងទឹកបារាំងចាប់បានកងទ័ពជើងទឹកថៃដោយការភ្ញាក់ផ្អើលនៅក្នុងយុថ្កានៅកោះ Ko Chang ។ សមរភូមិកូឆាង ជាបន្តបន្ទាប់ គឺជាជ័យជំនះយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ពួកបារាំង ហើយបានបណ្តាលឱ្យទូក torpedo របស់ថៃលិចពីរគ្រឿង និងការបិទនាវាការពារឆ្នេរសមុទ្រមួយ ដោយពួកបារាំងមិនរងរបួសនោះទេ។ [៧] ដោយខ្លាចសង្គ្រាមនឹងក្លាយជាការពេញចិត្តរបស់បារាំង ជប៉ុនបានធ្វើអន្តរាគមន៍ ដោយស្នើឱ្យមានការចុះហត្ថលេខាបទឈប់បាញ់។
នៅថ្ងៃទី២៤ ខែមករា ការប្រយុទ្ធផ្លូវអាកាសចុងក្រោយបានកើតឡើងនៅពេលដែលយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់របស់ថៃបានវាយឆ្មក់លើអាកាសយានដ្ឋានបារាំងនៅ អង្គរ ជិត ខេត្តសៀមរាប ។ បេសកកម្មចុងក្រោយរបស់ថៃទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅទីក្រុងភ្នំពេញបានចាប់ផ្តើមនៅម៉ោង 07:10 ថ្ងៃទី 28 ខែមករានៅពេលដែល Martins នៃកងវរសេនាតូចទម្លាក់គ្រាប់បែកទី 50 បានចេញប្រតិបត្តិការវាយឆ្មក់លើ ក្រុងសិរីសោភ័ណ ដែលអមដោយ Hawk 75Ns ដប់បីនៃកងវរសេនាតូចចម្បាំងទី 60 ។ [១៤] [១១]
បទឈប់បាញ់ កែប្រែ
ជប៉ុនបានឈានជើងចូលជាបន្តបន្ទាប់ដើម្បីសម្រុះសម្រួលជម្លោះ។ បទឈប់បាញ់ជាទូទៅត្រូវបានរៀបចំឱ្យចូលជាធរមាននៅម៉ោង 10:00 ថ្ងៃទី 28 ខែមករា ហើយ "សន្និសិទសម្រាប់ការបញ្ឈប់អរិភាព" ដែលឧបត្ថម្ភដោយជប៉ុនត្រូវបានធ្វើឡើងនៅ Saigon ជាមួយនឹងឯកសារបឋមសម្រាប់បទឈប់បាញ់រវាងរដ្ឋាភិបាលរបស់សេនាប្រមុខ Philippe Pétain ' រដ្ឋបារាំង និងព្រះរាជាណាចក្រថៃ បានចុះហត្ថលេខាលើនាវាចម្បាំង <i id="mw1g">Natori</i> នៅថ្ងៃទី ៣១ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩៤១។ នៅថ្ងៃទី 9 ខែឧសភា សន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពមួយត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅ ទីក្រុងតូក្យូ [១២] [១៣] ដោយបារាំងត្រូវបានបង្ខិតបង្ខំដោយជប៉ុនឱ្យបោះបង់ការកាន់កាប់របស់ពួកគេនៅលើទឹកដីដែលមានជម្លោះ។ បារាំងបានប្រគល់ខេត្តដូចខាងក្រោមទៅឲ្យថៃ ពី កម្ពុជា និង ឡាវ ៖
- បាត់ដំបង និង ប៉ៃលិន ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងវិញជា ខេត្តប្រាតាបោន
- ខេត្តសៀមរាប បន្ទាយមានជ័យ និង ឧត្តរមានជ័យ ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងវិញជា ខេត្តភីប៊ុនសុង ។
- ប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលត្រូវបានបញ្ចូលគ្នាជាមួយផ្នែកមួយនៃ ខេត្តចំប៉ាសាក់ នៃ ប្រទេសឡាវ ទល់មុខ ប៉ាក់សេ ដើម្បីបង្កើតជា ខេត្តនគរចំប៉ាសាក់
- Xaignabouli រួមទាំងផ្នែកមួយនៃខេត្ត Luang Prabang ដែលត្រូវបានប្តូរឈ្មោះជា ខេត្ត Lan Chang
សន្ធិសញ្ញា កែប្រែ
ការដោះស្រាយជម្លោះត្រូវបានប្រជាជនថៃសាទរយ៉ាងខ្លាំង ហើយត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាជ័យជម្នះផ្ទាល់ខ្លួនសម្រាប់ភីប៊ុន។ ជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន ដែលប្រទេសថៃអាចទាញយកសម្បទានពីមហាអំណាចអឺរ៉ុប ទោះបីជាប្រទេសមួយមានភាពទន់ខ្សោយក៏ដោយ។ សម្រាប់ជនជាតិបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន ជម្លោះគឺជាការរំឭកដ៏ជូរចត់នៃភាពឯកោរបស់ពួកគេបន្ទាប់ពី ការដួលរលំនៃប្រទេសបារាំង ។ ពួកគេមានអារម្មណ៍ថាអ្នកជិតខាងដែលមានមហិច្ឆតាបានទាញយកប្រយោជន៍ពីអាណានិគមឆ្ងាយមួយដែលត្រូវបានកាត់ចេញពីឪពុកម្តាយដែលទន់ខ្សោយ។ ដោយគ្មានសង្ឃឹមលើការពង្រឹងទេ បារាំងមានឱកាសតិចតួចក្នុងការផ្តល់ការតស៊ូជានិរន្តរភាព។
ដើម្បីរំលឹកដល់ជ័យជំនះ លោក Phibun បានសាងសង់ វិមានឈ្នះឈ្នះ នៅទីក្រុងបាងកក។ ប្រទេសថៃបានអញ្ជើញជប៉ុន និងអាល្លឺម៉ង់ឱ្យចូលរួមក្នុងពិធីអបអរសាទរការសាងសង់របស់ខ្លួន។
ជនជាតិជប៉ុនចង់រក្សាទំនាក់ទំនងការងាររបស់ពួកគេទាំងពីរជាមួយវីឈី និងស្ថានភាពដដែល។ ដូច្នេះ ជនជាតិថៃត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលយកទឹកដីដែលខ្លួនទទួលបានពីបារាំងត្រឹមតែមួយភាគបួនប៉ុណ្ណោះ បន្ថែមពីលើការបង់ប្រាក់ចំនួនប្រាំមួយលាន នាក់ ជាសម្បទានដល់បារាំង។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកទទួលផលពិតប្រាកដនៃជម្លោះគឺជនជាតិជប៉ុនដែលអាចពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ពួកគេទាំងនៅក្នុងប្រទេសថៃ និងឥណ្ឌូចិន។ ជនជាតិជប៉ុនចង់ប្រើប្រទេសថៃ និងឥណ្ឌូចិនធ្វើជាមូលដ្ឋានទ័ពរបស់ពួកគេ ដើម្បីឈ្លានពាន អង់គ្លេសភូមា និង អង់គ្លេសម៉ាឡាយ៉ា នៅពេលក្រោយ។ ជនជាតិជប៉ុនបានឈ្នះពី Phibun ដោយការសន្យាដោយសំងាត់ថានឹងគាំទ្រពួកគេក្នុងការវាយប្រហារលើម៉ាឡាយ៉ា និងភូមា។ ភីប៊ុនមិនបានរក្សាពាក្យគាត់ទេ។ [១៧]
ទំនាក់ទំនងរវាងជប៉ុន និងថៃត្រូវបានតានតឹងជាបន្តបន្ទាប់ ខណៈដែល Phibun ខកចិត្តមួយបានប្តូរទៅជួបជាមួយជនជាតិអង់គ្លេស និងអាមេរិក ដើម្បីរារាំងអ្វីដែលគាត់មើលឃើញថាជាការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុនដែលជិតមកដល់។ [១៨] ទោះជាយ៉ាងណា នៅថ្ងៃទី ៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៤១ ជប៉ុន បានចូលឈ្លានពានប្រទេសថៃ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានឹង ការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុនលើម៉ាឡាយ៉ា ។ Pearl Harbor ត្រូវបានវាយប្រហារមួយម៉ោងកន្លះបន្ទាប់ពីប្រទេសម៉ាឡាយ៉ា និងប្រទេសថៃ។ ការប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងកម្លាំងជប៉ុននិងថៃបានអូសបន្លាយតែប្រាំម៉ោងប៉ុណ្ណោះមុនពេលមានការព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់។ ថៃនឹងក្លាយជា សម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយជប៉ុន រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៤៥។
ក្រោយសង្គ្រាម នៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៦ កម្ពុជាភាគពាយ័ព្យ និងឡោមព័ទ្ធឡាវទាំងពីរនៅត្រើយខាង ទន្លេមេគង្គ របស់ថៃ ត្រូវបានប្រគល់មកជាអធិបតេយ្យភាពរបស់បារាំងវិញ នៅពេលដែល រដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នរបស់បារាំង បានគំរាមវេតូការចូលជាសមាជិករបស់ប្រទេសថៃក្នុង អង្គការសហប្រជាជាតិ ។ [១៩] នេះបាននាំឱ្យមានការបញ្ចប់នៃ សន្ធិសញ្ញាដំណោះស្រាយបារាំង-សៀមឆ្នាំ 1946 ដែលបានដោះស្រាយបញ្ហា និងត្រួសត្រាយផ្លូវដល់ការស្តារឡើងវិញនូវទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
ជនរងគ្រោះ កែប្រែ
ឯកសារយោង កែប្រែ
- ↑ តុកឃឺរ,សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ: The Definitive Encyclopedia and Document Collection p. 649
- ↑ Fall, p. 22. "នៅលើសមុទ្រ នាវាចម្បាំងបារាំងចំណាស់មួយបានលិចមួយភាគបីនៃកងនាវាថៃទាំងមូល... ប្រទេសជប៉ុនដោយឃើញថាសង្រ្គាមកំពុងងាកប្រឆាំងនឹងសិស្ស និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន បានដាក់ "ការសម្របសម្រួល" រវាងភាគីទាំងពីរ។
- ↑ Fall, Bernard B. (1994). Street Without Joy: The French Debacle in Indochina. Stackpole Books. ល.ស.ប.អ. 0-8117-1700-3.
- ↑ Windrow, Martin (2004). The Last Valley. Weidenfeld and Nicolson. ល.ស.ប.អ. 0-306-81386-6.
- ↑ Cite error: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedកងទ័ពអាកាសថៃ ១៩៧៦ - ↑ ៦,០ ៦,១ ៦,២ ៦,៣ Journoud, Pierre (2012). Face à la France, une victoire de Thaïs (8 រ.រ.). fr:Guerres & Histoire. pp. 72.
- ↑ ៧,០ ៧,១ ៧,២ ៧,៣ "សមរភូមិកោះឆាង (មករា ១៩៤១)" netmarine.net Cite error: Invalid
<ref>tag; name "NET" defined multiple times with different content - ↑ Sorasanya Phaengspha (2002) The Indochina War: Thailand Fights France. Sarakadee Press.
- ↑ Stone, Bill. "Vichy Indo-China vs Siam, 1940-41".
- ↑ Rives, Maurice.
- ↑ ១១,០ ១១,១ Ehrengardt, Christian J (1985). L'Aviation de Vichy au combat: Tome 1: Les campagnes oubliées, 3 juillet 1940 - 27 novembre 1942. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Ehrengardt" defined multiple times with different content - ↑ ១២,០ ១២,១ Hesse d'Alzon, Claude (1985). La Présence militaire française en Indochine. Vincennes: Publications du service historique de l'Armée de Terre. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Hesse" defined multiple times with different content - ↑ ១៣,០ ១៣,១ ១៣,២ ១៣,៣ Young, Edward M. (1995) Aerial Nationalism: A History of Aviation in Thailand.
- ↑ ១៤,០ ១៤,១ Royal Thai Air Force. (1976) The History of the Air Force in the Conflict with French Indochina.
- ↑ Elphick, Peter. (1995) Singapore: the Pregnable Fortress: A Study in Deception, Discord and Desertion.
- ↑ Vichy versus Asia: The Franco-Siamese War of 1941
- ↑ Charivat Santaputra (1985) Thai Foreign Policy 1932–1946.
- ↑ Judith A. Stowe. (1991) Siam becomes Thailand: A Story of Intrigue.
- ↑ Terwiel, B.J. (2005) Thailand's Political History: From the Fall of Ayutthaya to Recent Times.