អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដងរែក
អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដងរែក ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា ការរុញច្រានប្រាសាទព្រះវិហារ គឺជាឧបទ្ទវហេតុព្រំដែនមួយ ដែលបានកើតឡើងនៅតាម ជួរភ្នំដងរែក ជាប់ ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ដែលបណ្តាលឱ្យស្លាប់ជនភៀសខ្លួន ខ្មែរ-ចិន ជាច្រើននាក់ ដែលត្រូវបាន ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បដិសេធមិនទទួលសិទ្ធិជ្រកកោន ដោយ ប្រទេសថៃ ក្នុង ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៩ ។
| Dongrek genocide | |
|---|---|
| Part of Cambodian genocide Cambodian–Vietnamese War Cambodian humanitarian crisis | |
 Dangrek Mountain Range | |
| ទីតាំង | Cambodia–Thailand border |
| កាលបរិច្ឆេទ | 8 June 1979 |
| គោលដៅ | Sino-Khmer refugees in Thailand |
ប្រភេទនៃការវាយប្រហារ | Genocide, death march |
| ចំនួនស្លាប់ | 400–10,000 |
| ជនល្មើស | Royal Thai Army  Khmer Rouge  Vietnam  |
បរិបទ៖ រត់គេចពីទុរ្ភិក្សបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហម
កែប្រែជនជាតិ ដេកា ដែលធ្លាប់ដឹកនាំការតស៊ូម៉ុងតាញ៉ាតប្រឆាំងនឹងរបបកុម្មុយនិស្តហាណូយក៏បានប្រើឱកាសក្នុងក្តីសង្ឃឹមថានឹងឈានដល់លោកខាងលិច ប៉ុន្តែមនុស្សជាច្រើនត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយទាហានខ្មែរក្រហមក្រោមការដឹកនាំរបស់ សឺនសេន ដែលបានបង្ខំពួកគេឱ្យប្រយុទ្ធជាមួយវៀតណាមដូច "សត្រូវរួម" របស់ពួកគេ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងការប៉ុនប៉ងរារាំងពួកគេពីការរត់គេចខ្លួន គ្រាប់មីនត្រូវបានដាំនៅជុំវិញជំរុំ ដែលប្រជាជន ដេកា ត្រូវបានឃុំខ្លួន សម្លាប់ និងរបួសជាច្រើននាក់។ [១]
ជនភៀសខ្លួនខ្មែរប្រមាណ ១៤០,០០០នាក់ បានស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោននៅក្នុងប្រទេសថៃ នៅចន្លោះនិទាឃរដូវ និងដើមរដូវស្លឹកឈើជ្រុះឆ្នាំ ១៩៧៩។ ចំនួនអ្នកស្វែងរកជនភៀសខ្លួននៅក្នុងប្រទេសថៃបានឈានដល់មួយភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនសរុបរបស់ខ្លួន។ [២]
បន្ទាត់ពេលវេលា
កែប្រែខែមិនា ឆ្នាំ១៩៧៩៖ បិទព្រំដែនថៃ
កែប្រែIn March 1979, fearing an overwhelming flow of refugees, Thailand announced that it was closing and mining it borders. In the no man's land along the border between Thailand and Cambodia, refugee camps started to spring. Thai officials developed a policy of "humane deterrence" in order to reduce of number of Khmer refugees in those camps. These were no longer referred to as refugees but as illegal immigrants. The camps were provided only with the bare necessities. Newcomers were refused the right to interview with international representatives in order to be relocated abroad.[២]
ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៧៩៖ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដងរែក
កែប្រែនៅខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៧៩ កងទ័ពភូមិន្ទថៃ បានបង្ខំជនភៀសខ្លួនកម្ពុជាប្រមាណពី ៤៣.០០០ ទៅ ៤៥.០០០ នាក់ ដែលបានឆ្លងដែនចូលប្រទេសថៃ ត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ។
ជនភៀសខ្លួនខ្មែរដែលនៅរាយប៉ាយពាសពេញស្រុក អារញ្ញប្រទេស ត្រូវបង្ខំចិត្តជិះឡានក្រុង ហើយបើកទៅជួរភ្នំដងរែកចម្ងាយជាង៣០០គីឡូម៉ែត្រ។ ពីទីនោះពួកគេត្រូវបានបង្ខំឱ្យដើរចុះតាម "ភ្នំដងរែក ជាជួរភ្នំ និងព្រៃក្រាស់" ។ [៣] ក្នុងចំណោមជនភៀសខ្លួនទាំងនោះមានគ្រួសារងាយរងគ្រោះជាច្រើនដែលមានកូនរួមទាំង អ្នកស្រី Mengly Jandy Quach ជាជនភៀសខ្លួនខ្មែរដែលបានរៀបរាប់អំពីទុក្ខលំបាកនេះក្នុងជីវប្រវត្តិរបស់គាត់។ [៤] ដូចគាត់ដែរ ជនភៀសខ្លួនខ្មែរជាច្រើនមានដើមកំណើតចិន។ [៥]
បន្ទាប់ពីជនភៀសខ្លួនខ្មែរមួយចំនួនបានព្យាយាមដកថយ ខណៈដែលពួកគេភ័យខ្លាចទាំងការវិលត្រឡប់មកវិញក្រោមរបបខ្មែរក្រហម និងដើរលើគ្រាប់មីន ទាហានថៃបានបាញ់ប្រហារមកលើពួកគេ។ [៦]
គេប៉ាន់ប្រមាណថា ជនភៀសខ្លួនខ្មែររាប់ពាន់នាក់បានស្លាប់ក្នុងអ្វីដែលគេហៅថាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដងរែក។ [៧] ខណៈពេលដែលអ្នកដែលបានដកថយត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ដោយទាហានថៃ ភាគច្រើនបានស្លាប់ដោយសារការខ្សោះជាតិទឹក រាករូស និងគ្រាប់មីនដែលត្រូវបានគេដាក់នៅតំបន់នោះ ទាំងកងទ័ពខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពឈ្លានពានរបស់វៀតណាម។
ខែតុលា 1979: ពីសន្និសីទទីក្រុងហ្សឺណែវទៅជាដំណោះស្រាយការទូត
កែប្រែដំណឹងនៃព្រឹត្តិការណ៍សោកនាដកម្មទាំងនេះនៅភ្នំដងរែក បានញុះញង់សាធារណជន និងបង្កការខឹងសម្បារពីអន្តរជាតិ។ ដើម្បីដោះស្រាយសោកនាដកម្មដែលប្រឈមមុខដោយជនភៀសខ្លួនឥណ្ឌូចិន កិច្ចប្រជុំមួយត្រូវបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី 23 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 1979 នៅទីស្នាក់ការ ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅ ទីក្រុងហ្សឺណែវ ដែលត្រូវបានកោះប្រជុំដោយ ក្រុមប្រឹក្សាពិភពលោកនៃព្រះវិហារ ក្រោមអធិបតីភាពរបស់ឧត្តមស្នងការរង ដែលមានការចូលរួមពី តំណាងប្រទេសជាង 60 ។ [៨] រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថៃ លោក Uppadis Pachariyangkun ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថា បានប្រើប្រាស់វិបត្តិមនុស្សធម៌នេះ ដើម្បីទទួលបានជ័យជំនះផ្នែកនយោបាយ ដោយបង្ខំឱ្យជនជាតិវៀតណាមដកថយ ដែលភាគីចុងក្រោយបដិសេធមិនពិភាក្សា។ [៩]
នៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៩ នាយករដ្ឋមន្ត្រី Kriangsak Chamanan បានទៅលេងព្រំដែន ហើយមានការរង្គោះរង្គើយ៉ាងខ្លាំងចំពោះទុក្ខលំបាកដែលគាត់បានឃើញ។[១០]
នៅចុងឆ្នាំ 1979 មូលនិធិកុមាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងកម្មវិធីស្បៀងអាហារពិភពលោកបានបង្កើតការឆ្លើយតបដ៏ធំមួយនៅតាមព្រំដែន ដែលជាលទ្ធផលទាក់ទាញជនភៀសខ្លួនកាន់តែច្រើន និងនាំទៅដល់ការបង្កើតជំរុំជនភៀសខ្លួនមួយចំនួន។[៣] ដូច្នេះហើយ ជំរំជនភៀសខ្លួនខេត្តស្រះកែវ ត្រូវបានបង្កើតឡើង«ជិតមួយយប់»ក្នុងខែតុលាឆ្នាំ១៩៧៩។ Rosalynn Carter បានទៅលេងជំរំនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ 1979។[១១] ជនភៀសខ្លួនខ្មែរកាន់តែច្រើនឡើងៗបានរត់គេចពីផែនការ ក៥ ដែលគ្រប់គ្រងដោយកងទ័ពកាន់កាប់របស់វៀតណាម ដែលបានបង្ខំឱ្យធ្វើទាហានខ្មែរក្នុងការប៉ុនប៉ងសាងសង់ "ជញ្ជាំងឫស្សី" ជាវាំងននដែកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីការពារកម្ពុជាពីការឈ្លានពានរបស់ថៃ។
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតផ្លាស់ប្តូររដ្ឋាភិបាលក្នុងប្រទេសថៃ គោលនយោបាយបើកព្រំដែនត្រូវបានលុបចោល ហើយព្រំដែនថៃត្រូវបានបិទម្តងទៀតដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីPrem Tinsulanonda ក្នុងខែមករាឆ្នាំ 1980 ដោយលើកឡើងពីការភ័យខ្លាចថាខ្មែរក្រហមនឹងជ្រៀតចូលប្រទេសថៃតាមរបៀបនោះ។
ផលវិបាក
កែប្រែ
បណ្តុះមនោសញ្ចេតនាប្រឆាំងសៀមរបស់ខ្មែរ
កែប្រែជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ
កែប្រែឧប្បត្តិហេតុដងរែកជាពេលមួយក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ហិង្សាជាបន្តបន្ទាប់នៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ដោយមិនត្រលប់ទៅសមរភូមិសៀមរាប និងការដួលរលំនៃអង្គរនៅឆ្នាំ ១៤៣២ នោះ វាហាក់បីដូចជាជម្លោះព្រំដែនដ៏រ៉ាំរ៉ៃរវាងកម្ពុជា និងថៃ បានជំរុញឱ្យមានការនិរទេសជនភៀសខ្លួនរាប់ពាន់នាក់ទៅកាន់ដងរែក។ទំព័រគំរូ:Original research inline[<span title="The material near this tag possibly contains original research. (December 2023)">original research?</span>] ខណៈពេលដែលអាជ្ញាធរថៃបានអះអាងថា វាជាចំណុចសុវត្ថិភាពបំផុតក្នុងការទម្លាក់ជនភៀសខ្លួនខ្មែរនោះ វាអាចជាការសងសឹកជានិមិត្តរូប បន្ទាប់ពីសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិឆ្នាំ 1964 ដែលបានប្រគល់ការគ្រប់គ្រង ប្រាសាទព្រះវិហារ ទៅកម្ពុជា[៥] ។សន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ 1904 ដែលធ្វើតាម វិបត្តិបារាំង-សៀម ឆ្នាំ 1893 ព្រំដែននៅតំបន់ជួរភ្នំដងរែកនេះបានដើរតាមតំបន់ទឹក ។[១២]
ការដោះមីននៅតាមព្រំដែន
កែប្រែបន្ទាប់ពីសង្រ្គាម វាបានចំណាយពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍ ដើម្បីកម្ចាត់មីនដែលបន្សល់ទុកដោយទាហានខ្មែរក្រហម ថៃ និងវៀតណាម នៅជួរភ្នំដងរែក និងជាទូទៅនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។
- ↑ (ជាen) Việt Nam: A History from Earliest Times to the Present. 2017. pp. 460. ល.ស.ប.អ. 978-0-19-516076-5. https://books.google.com/books?id=tw3xDQAAQBAJ&dq=dangrek+june+1979&pg=PA460.
- ↑ ២,០ ២,១ Kim, Audrey U. (2003) (ជាen). Not Just Victims: Conversations with Cambodian Community Leaders in the United States. University of Illinois Press. pp. 25. ល.ស.ប.អ. 978-0-252-07101-0. https://books.google.com/books?id=X1OaAq6HD1wC&dq=dangrek+june+1979&pg=PA26. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "Kim 2003 25" defined multiple times with different content - ↑ ៣,០ ៣,១ (ជាen) Land Mines in Cambodia: The Coward's War, September 1991. 1991. pp. 25. ល.ស.ប.អ. 978-1-56432-001-8. https://books.google.com/books?id=tcMQSO8fdDoC&dq=dangrek+june+1979&pg=PA25. Cite error: Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ (ជាkm) ភ្នំដងរែក: ទីពុំអាចភ្លេច. 2018. ល.ស.ប.អ. 978-9924-508-11-3. https://books.google.com/books?id=KCkswQEACAAJ&q=mengly+j+quach+dangrek.
- ↑ ៥,០ ៥,១ Kamm, Henry (1979-06-12). "Thais Deport 30,000 Cambodians While Others Continue to Arrive" (ជាen-US). The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/1979/06/12/archives/thais-deport-30000-cambodians-while-others-continue-to-arrive.html. Cite error: Invalid
<ref>tag; name ":2" defined multiple times with different content - ↑ Shawcross, William (1985) (ជាen). The Quality of Mercy: Cambodia, Holocaust and Modern Conscience. Fontana. pp. 90–92. ល.ស.ប.អ. 978-0-00-636972-1. https://books.google.com/books?id=gsbPJEAc_7cC&q=willliam+shawcross+quality+of+mercy.
- ↑ Hinton, Alexander (2006). "Khmerness and the Thai 'Other': Violence, Discourse and Symbolism in the 2003 Anti-Thai Riots in Cambodia". Journal of Southeast Asian Studies 37 (3): 445–468. ISSN 0022-4634. DOI:10.1017/S0022463406000737.
- ↑ Stein, Barry (1979). "The Geneva Conferences and the Indochinese Refugee Crisis". The International Migration Review 13 (4): 716–723. ISSN 0197-9183. DOI:10.2307/2545184.
- ↑ Chapman, William (1979-07-19). "Geneva Conference on Refugees Faces Divisions" (ជាen-US). Washington Post. ល.ត.ម.អ. 0190-8286. https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1979/07/19/geneva-conference-on-refugees-faces-divisions/fa6dd59b-2b5a-469a-86c6-866b41129ce3/.
- ↑ (ជាen) Survivors: Cambodian refugees in the United States. 2004-05-05. pp. 48. ល.ស.ប.អ. 978-0-252-07179-9. https://books.google.com/books?id=eJW99ZgCWtQC&dq=dangrek+june+1979&pg=PA48.
- ↑ Kamm, Henry (1979-11-10). "Mrs. Carter Visits Thai Camp: 'It's Like Nothing I've Seen'" (ជាen-US). The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/1979/11/10/archives/mrs-carter-visits-thai-camp-its-like-nothing-ive-seen-buying-from.html.
- ↑ Jenne, Nicole (2017). "The Thai–Cambodian Border Dispute: An Agency-centred Perspective on the Management of Interstate Conflict". Contemporary Southeast Asia 39 (2): 315–347. ISSN 0129-797X. DOI:10.1355/cs39-2c.