ក្រុងខេមរភូមិន្ទ

ក្រុងខេមរភូមិន្ទ ខេត្តកោះកុង

ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត កែប្រែ

ក្រុងខេមរភូមិន្ទស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ ២៩០គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីភ្នំពេញ ដោយធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ៤ មកដល់ចំណុចត្រង់ផ្លូវបំបែកស្រុកអំបិល បន្ទាប់មកបន្តដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ ៤៨ រហូតដល់ក្រុមខេមរភូមិន្ទតែម្តង។

ក្រុងខេមរភូមិន្ទ ស្ថិតនៅ ខេត្តកោះកុង មាន ៣សង្កាត់[១]÷

ក្រុងខេមរភូមិន្ទ
លេខកូដសង្កាត់ ឈ្មោះសង្កាត់ជាអក្សរខ្មែរ ឈ្មោះសង្កាត់ជាអក្សរឡាតាំង
៩០៤០១ សង្កាត់ស្មាច់មានជ័យ Smach Mean Chey
៩០៤០២ សង្កាត់ដងទង់ Dang Tong
៩០៤០៣ សង្កាត់ស្ទឹងវែង

ត្រូវបានប្តូរឃុំ ទៅជា សង្កាត់ និង ប្រកាសលេខ ៤៩៣ ប្រ.ក របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលបានប្ដូរពីឃុំទៅជាសង្កាត់ និងពី ស្រុកស្មាច់មានជ័យ ទៅជា ក្រុងខេមរភូមិន្ទ។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ កែប្រែ

បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ (ថៃ៖ ปัจจันตคิรีเขตร) គឺ​ជា​​អតីត​ក្រុង​មួយ​នៃ​អាណាចក្រ​ខម (ថៃ​ប្រើ​ពាក្យ​ខម ជំនួស​ពាក្យ​ ខ្មែរ) ថៃ​សៀម​បាន​រឹប​អូស​មក​ធ្វើ​ជា​របស់​ខ្លួន​ក្នុង​សម័យ​រជ្ជកាល​ទី​៥ ហើយ​ដែល​ជា​ខែត្រ​ជាប់​ប្រទល់​ដែន​សមុទ្ទ មាន​ភាព​សំខាន់​ដូច​គ្នា​នឹង​ខេត្ត​ចន្ទបុរី (ថៃ៖ จันทบุรี) និង​ខេត្ត​ត្រាត (ថៃ៖ ตราด) ពី​អតីត​ផង​ដែរ។ បច្ចុប្បន្ន​មាន​ទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ក្រុង​កោះ​កុង នៃ​ខេត្ត​កោះ​កុង​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា។

តាំង​ពី​ដើម​មក កោះ​កុង​គឺ​ជា​ខេត្ត​មួយ​របស់​រាជ​អាណាចក្រ​ខ្មែរ តែ​រហូត​មក​ដល់​សម័យ​ដែល​ខ្មែរ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​ត្រួត​ត្រា​របស់​សៀម ព្រះ​ចៅ​ក្រុង​សៀម​ក៏​ព្រះ​បរម​រាជ​ឱង្ការ​ឲ្យ​តាំង​កោះ​កុង​ជា​ផ្នែក​មួយ​របស់​ក្រុង​ត្រាត។

នៅ​គ.ស.​១៨៥៥ ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ចម​ក្លៅ​ចៅ​យូហួ បាន​មាន​ព្រះ​បរម​រាជ​ឱង្ការ​ឲ្យ​តាំង​កោះ​កុង ដោយ​ព្រះ​រាជ​ទាន​នាម​ក្រុង​នេះ​ថា ក្រុង​បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ ដើម្បី​ឲ្យ​ក្លាយ​ជា​ក្រុង​ជាប់​សមុទ្ទ​ផ្នែក​ខាង​កើត​របស់​ថៃ ដោយ​សារ​ជា​ក្រុង​ដែល​មាន​ផ្ទៃ​ដី​ជាប់​នឹង​ប្រទេស​ខ្មែរ និង​ប្រទេស​យួន។

ហេតុ​ដែល​រជ្ជកាល​ទី​៤ (ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ចម​ក្លៅ​ចៅ​យូហួ) ព្រះ​រាជ​ទាន​កោះ​កុង​ថា បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ ក៏​គឺ​ដើម្បី​ឲ្យ​ជួន​នឹង​ក្រុង​ ប្រចួបគីរីខ័ន្ធ (ថៃ៖ ประจวบคีรีขันธ์) ដែល​ស្ថិត​នៅ​ភាគ​ខាង​លិច​របស់​ថៃ ហើយ​ដែល​ក្រុង​ទាំង​ពីរ​នេះ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​រយៈ​ទទឹង​ដូច​គ្នា។

ទី​តាំង​ក្រុង​ទាំង​ពីរ​នៅ​លើ​កូអឌីនេ​ភូមិសាស្ត្រ កែប្រែ

មក​ដល់​គ.ស.​១៨៧៩ ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ចម​ក្លៅ​ចៅ​យូហួ ទ្រង់​ព្រះ​ករុណា​ព្រះ​រាជានុញ្ញាត​ឲ្យ​ព្រះ​អង្គ​ចៅ​ សាយសនិទវង្ស ចាត់​តាំង​ស្ថានីយ​ទាហាន​ជាយ​ដែន​សមុទ្ទ​ភាគ​ខាង​កើត ឯ​ក្រុង​ជល​បុរី បាង​ព្រះ ស្រុក​បាង​លៈមុង ក្រុង​រៈយ៉ង ក្រុង​ក្លែង ក្រុង​ចន្ទបុរី ស្រុក​ខ្លុង ក្រុង​ត្រាត ក្រុង​បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ និង​កោះ​សមេត​ក្រៅ ដើម្បី​ត​ទល់​នឹង​បារាំង​តាម​ដែន​សមុទ្ទ។

ត​មក​នៅ គ.ស.​១៨៩២ បារាំង​ចាប់​ផ្ដើម​ប្រើ​ទាហាន បង្ខំ​ថៃ ដោយ​លើក​កង​ទ័ព​មក​ដេញ​ទាហាន​ថៃ​ឲ្យ​ចេញ​ពី​ដែន​ដី​ផ្នែក​ខាង​ឆ្វេង​នៃ​ទន្លេ​មេគង្គ ដែល​ជា​ហេតុ​បណ្ដាល​ឲ្យ​ជាយ​ដែន​ថៃ​មាន​បញ្ហា​ទ្វេ​ឡើង ហេតុ​ដូច​នេះ​ព្រះ​អង្គ​ក៏​ព្រះ​រាជានុញ្ញាត តែង​តាំង​កម្មការ​ប្រឹក្សា​ការពារ​ព្រះ​រាជ​អាណា​ខែត្រ​ឡើង និង​ចាត់​កង​បញ្ជាការ​ទ័ព​តាម​ក្រុង​ដែន​សមុទ្ទ​ឡើង។

នៅ​គ.ស.​១៨៩៣ រាជការ​សៀម​បាន​តែង​តាំង​ឲ្យ​នាយ​ពល​នាវា​ចត្វា ពញាជល​យុទ្ធ​យោធិន្ទ្រ (André du Plésis de Richelieu) ជា​អ្នក​ចាត់​ការ​​ការពារ​ព្រះ​រាជ​អាណា​ខែត្រ​ភាគ​ខាង​កើត។ ខាង​ក្រសួង​ការ​បរទេស​ក៏​មាន​បញ្ជា​មក​ចៅហ្វាយ​ខែត្រ​នៅ​តំបន់​នេះ ដោយ​រួម​ទាំង​ក្រុង​បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ​ផង ឲ្យ​ជួយ​ពញាជល​យុទ្ធ​យោធិន្ទ្រ ចាត់​ការ​គ្រប់​យ៉ាង​ដែល​ទាក់​ទង​នឹង​ការ​ការពារ​ព្រះ​រាជ​អាណា​ខែត្រ។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៣ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៨៩៣ មាន​កើត​វិបត្ត​នៅ​ឯ​មាត់​ទន្លេ​ចៅ​ពញា ទូក​ចម្បាំង​របស់​បារាំង​បាន​ចូល​មក​ដល់​តំបន់​ការពារ​របស់​សៀម និង​រហូត​ដល់​ក្រុង​ទេព​មហា​នគរ (បាងកក)។ បារាំង​បាន​ដាក់​ឱសានវាទឲ្យ​ថៃ​បដិបត្ត​តាម​នា​ថ្ងៃ​ទី​២០ កក្កដា ដោយ​ទុក​ពេល​ឲ្យ​៤៨​ម៉ោង ចំណែក​ឯ​ខាង​ថៃ​វិញ​បាន​ឆ្លើយ​តប​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២២ ខែ​កក្កដា តែ​មិន​បាន​បំពេញ​បំណង​របស់​បារាំង​ទេ ហេតុ​ដូច​នេះ​នា​ថ្ងៃ​ទី​២៤ ខែ​កក្កដា បារាំង​ក៏​បាន​ប្រកាស​ផ្ដាច់​ទំនាក់​ទំនង​ផ្នែក​ការ​ទូត​ជាមួយ​ថៃ។ ពីរ​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក គឺ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៦ ខែ​កក្កដា បារាំង​ក៏​បាន​បញ្ជូន​មេ​បញ្ជាការ​ជើង​ទឹក​តំបន់​ខាង​កើត​ឲ្យ​ព័ទ្ទ​ឡោម​ឈូង​សមុទ្ទ​ថៃ ចាប់​តាំង​ពី​ហ្លេម​ចៅលាយ (ថៃ៖ แหลมเจ้าลาย) រហូត​ដល់​បរិវេណ​ហ្លេម​ក្របាំង (ថៃ៖ แหลมกระบัง) និង​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៩ ខែ​កក្កដា បារាំង​ក៏​បាន​ប្រកាស​បិទ​ឡោម​ឈូង​សមុទ្ទ​ថៃ​ជា​លើក​ទី​២ ដោយ​ពង្រីក​បន្ថែម​បរិវេណ​កោះ​សាម៉េត រហូត​ដល់​ហ្លេមលិង (ថៃ៖ แหลมลิง) ដែល​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​ថៃ​ត្រូវ​ទទួល​យក​ឱសានវាទ​របស់​បារាំង។

តែ​នៅ​ថ្ងៃ​ព្រឹក​ឡើង​បារាំង​ឆក់​ឱកាស​កំណត់​បញ្ជា​បន្ថែម​ទៀត ដោយ​ប្រកាស​រឹប​អូស​យក​ប៉ាកណាំ (មាត់​ទឹក) និង​ក្រុង​ច័ន្ទ​បុរី ជា​ឈ្លើយ និង​បង្គាប់​ឲ្យ​ថៃ​ដក​ចេញ​ពី​ផ្នែក​ខាង​ឆ្វេង​ទន្លេ​មេគង្គ​ថែម​ទៀត។ ថៃ​ចាំ​បាច់​ត្រូវ​យល់​ព្រម​ដោយ​គ្មាន​វិធី​ជ្រើស​រើស។ នៅ​ពេល​ដែល​ថៃ​បដិបត្តិ​តាម​ពាក្យ​បញ្ជា​នេះ​ហើយ បារាំង​ក៏​បាន​ដក​ការ​ព័ទ្ធ​ឈូង​សមុទ្ទ​ថៃ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​០៣ ខែ​សីហា វេលា​ម៉ោង​១២​ថ្ងៃ​ត្រង់ តែ​ការ​រឹប​អូស​យក​ប៉ាកណាំ និង​ក្រុង​ច័ន្ទ​បុរី នៅ​បន្ត​ដដែល។

ត​មក​មាន​ការ​ធ្វើ​សិទ្ធិ​សញ្ញា​បញ្ឈប់​សង្គ្រាម ដោយ​មាន​សិទ្ធិ​សញ្ញា​ចុះ​ថ្ងៃ​ទី​០៣ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៨៩៣។ នៅ​ក្នុង​សិទ្ធិសញ្ញា​នេះ​មាន​កំណត់​ថា “រដ្ឋបាល​បារាំង​និង​បាន​នៅ​តាំង​បន្ត​នៅ​ក្រុង​ច័ន្ទ​បុរី រហូត​ការងារ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​មាន​ចែង​នៅ​ក្នុង​សិទ្ធិ​សញ្ញា​នេះ​ត្រូវ​បាន​សម្រេច​រួច​រាល់…”។

ការ​ប្រគល់​ខេត្ត​ត្រាត​ឲ្យ​ដល់​បារាំង កែប្រែ

បើ​ទោះ​បី​ភាគី​ថៃ​បដិបត្ត​តាម​ចំណុច​នានា​ដែល​បារាំង​បង្គាប់​បញ្ជា​គ្រប់​យ៉ាង​យ៉ាង​ណា​ក្ដី បារាំង​ក៏​នៅ​មិន​ព្រម​ដក​ទាហាន និង​នៅ​គ្រប់​គ្រង​ក្រុង​ច័ន្ទ​បុរី អស់​រយៈ​ពេល​១០​ឆ្នាំ ដែល​ជា​ហេតុ​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ធ្វើ​សិទ្ធិសញ្ញា​ថ្មី​មួយ​ច្បាប់​ទៀត គឺ​ចុះ​ថ្ងៃ​ទី​១៣ ខែ​កុម្ភៈ ឆ្នាំ​១៩០៣ ពេល​នេះ​ទើប​បារាំង​ដក​កម្លាំង​ចេញ​ពី​ច័ន្ទ​បុរី តែ​បាន​ចូល​ទៅ​កាន់​កាប់​ក្រុង​ត្រាត (កកន៖ បារាំង​ហៅ​ថា ក្រាត) និង​បណ្ដា​កោះ​ទាំង​ហ្លាយ​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​ហ្លេម​លិង និង​រហូត​ទៅ​ដល់​កោះ​កុង។ ភាគី​ថៃ​ចាំ​បាច់​ត្រូវ​ប្រគល់​ក្រុង​ត្រាត និង​ក្រុង​បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ​ឲ្យ​ដល់​បារាំង នា​ថ្ងៃ​ទី​៣០ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩០៤។ សូម​រំឭក​ថា ឈ្មោះ​ខេត្ត​ត្រាត​នេះ ជា​ឈ្មោះ​ខ្មែរ សម័យ​ដើម ខ្មែរ​ហៅ​ខេត្ត​នេះ​ថា ខេត្ត​ត្រាច ៗ តែ​សៀម​អាន​ពាក្យ​ ត្រាច ថា ត្រាត  ។

តំបន់​ទាំង​នេះ​ត្រូវ​ធ្លាក់​លើ​ការ​គ្រប់​គ្រង​របស់​បារាំង រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ទី​២៣ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩០៦ ទើប​មាន​ការ​ឯកភាព​ធ្វើ​សិទ្ធិសញ្ញា​មួយ​ច្បាប់​ទៀត​ដែល​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា “សិទ្ធិ​សញ្ញា​រវាង​សម្ដេច​ព្រះ​ចៅ​ផែន​ដី​សៀម ជាមួយ​ប្រស៊ីដេនត៍ហេងរីភីលីព​បារាំង” បារាំង​ទើប​ប្រគល់​ក្រុង​ត្រាត​មក​ថៃ​វិញ តែ​ភាគី​ថៃ​ត្រូវ​បាត់បង់​ដែន​ដី​ខ្មែរ​ផ្នែក​ខាង​ក្នុង (កកន៖ ថៃ​ហៅ​ថា​មណ្ឌល​បូព៌ា) គឺ​ក្រុង​បាត់ដំបង (កកន៖ ថៃ​ហៅ​ព្រះ​ដំបង សូម​អាន​ប្រកាស រឿង​រ៉ាវ​បាត់ដំបង​ក្នុង​ទស្សនៈ​សៀម) សៀមរាប និង​សិរីសោភណ្ឌ (កកន៖ ថៃ​ហៅ​ស៊ីសុផុន) ជា​ការ​ដោះ​ដូរ តែ​ប្រាកដ​ថា​ក្រុង​​បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ (កោះ​កុង) នេះ បារាំង​មិន​បាន​ប្រគល់​ឲ្យ​មក​ថៃ​វិញ​ទេ។ បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ក្រុង​​បច្ចន្ត​គិរី​ខែត្រ (កោះ​កុង) បាន​ក្លាយ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា។

ការ​បាត់​បង់​ផែន​ដី​កោះ​កុង​នា​សម័យ​នោះ ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ថៃ​មិន​មាន​ចុះ​អំពី​ការ​បាត់​បង់​ដែន​ដី​កោះ​កុង​ទេ ដោយ​ចុះ​ដោយ​រួម​ក្នុង​ករណី​ដែន​ដី​ខេត្ត​ត្រាត​ប៉ុណ្ណោះ ព្រោះ​នៅ​ខណៈ​នោះ​ថៃ​ត្រូវ​ការ​ដែន​ដី​ខ្មែរ​ភាគ​ខាង​លើ​ខ្លាំង​ណាស់ គឺ​ដែន​ដី​ឦសាន​ខាង​ត្បូង​បច្ចុប្បន្ន (កកន៖ រួម​មាន​អតីត​ខេត្ត​ខ្មែរ​មួយ​ចំនួន​ដូច​ជា ស្រី​ស្លាកែត, សុរិន្ទ្រ, បុរីរម្យ ជា​ដើម) ដោយ​មាន​កំណត់​យក​ភ្នំ​ដង​រែក​ជា​ខ្សែ​កំណត់​ខេត្ត​ដែន ដែល​បារាំង​ក៏​បាន​យល់​ព្រម។

ឯកសារយោង កែប្រែ

សុភ័ក្ត្រ វ៉ឺតប៉្រេះ

  1. យោងតាម អនុក្រឹត្យលេខ ២២២ អនក្រ.បក