វិគីភីឌា

កន្យសត្ត៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា

មើលប្រវត្តិបានរហ័ស
← កំណែប្រែមុននេះកំណែប្រែបន្ទាប់ →
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
តាមគំហើញអត្ថបទវិគី
បន្ទាត់ទី៤៨៖
ជំនាន់សព្វេកន្យបានចាប់ផ្ដើម ១១.៧០០ ឆ្នាំកន្លងទៅនិងបានបន្តមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន។ ប្រវត្តិសាស្ត្រដែលបានកត់ទុកទាំងឡាយ និង ''[[ប្រវត្តិសាស្ត្រពិភពលោក]]''ស្ថិតនៅក្នុងព្រំដែនកំណត់នៃជំនាន់សព្វេកន្យ។<ref>{{cite web|url=http://www.ucmp.berkeley.edu/quaternary/holocene.php|title=Holocene|author=University of California|work=University of California}}</ref> សកម្មភាពរបស់មនុស្សត្រូវបានគេស្ដីបន្ទោសចំពោះការផុតពូជដ៏ធំធេងដែលបានចាប់ផ្ដើមប្រហែល ១០.០០០ ឆ្នាំកន្លងទៅ ទោះបីយ៉ាងនេះក្ដី ប្រភេទសត្វកំពុងតែជិតផុតពូជទាំងនោះមានកំណត់ត្រាតាំងពីសម័យ[[បដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម]]មកម៉្លេះ។ ការណ៍នេះជួនកាលត្រូវបានហៅថា ''[[វិនាសកម្មលើកទីប្រាំមួយ]]''។ វាត្រូវបានគេទាញសេចក្ដីជារឿយៗថាប្រភេទសត្វដែលគេបានកត់ត្រាទុកជាង ៣២២ ប្រភេទ បានផុតពូជដោយសារតែសកម្មភាពរបស់មនុស្សចាប់តាំងពីសម័យបដិវត្តន៍ឧស្សាហកម្ម<ref>{{cite web|url=http://www.scientificamerican.com/article/fact-or-fiction-the-sixth-mass-extinction-can-be-stopped/|title=Sixth Extinction extinctions|author=Scientific American|work=Scientific American}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.iucn.org/?4143/Extinction-crisis-continues-apace|title=Sixth Extinction|author=IUCN|work=IUCN}}</ref> តែអត្រានេះអាចមានច្រើនស្មើនឹងប្រភេទសត្វ ៥០០ ប្រភេទ បើរាប់ប្រភេទសត្វឆ្អឹងកងតែមួយមុខគត់ ភាគច្រើនការផុតពូជបានកើតឡើងបន្ទាប់ពីឆ្នាំ១៩០០ មក។<ref>{{cite web|url=http://advances.sciencemag.org/content/1/5/e1400253.full/|title=Accelerated modern human–induced species losses: Entering the sixth mass extinction|author=Ceballos et al. (2015)|work=Science Advances}}</ref>
 
==**ជីវិតសត្វ==
ដើមដំបូងក្នុងស័កកន្យសត្វដើមដំបូងស័កកន្យសត្វ បន្តបន្ទាប់នូវ[[វិនាសកម្មក្រេតាសឺស-បុរាណពន្ធុ|ព្រឹត្តិការណ៍ក-បុព]] ភពនេះត្រូវបានលប់ដោយពពួកសត្វតូចរៀងគ្នា រួមមានពួកថនិកសត្វតូចៗ ពួកបក្សី ពួកល្មូន និងពួកមណ្ឌុកសត្វ។Early in the Cenozoic, following the [[Cretaceous-Paleogene Extinction Event|K-Pg event]], the planet was dominated by relatively small fauna, including small mammals, birds, reptiles, and amphibians. ចាប់ពីទិដ្ឋភាពភូគព្ភសាស្ត្រ វាមិនចំណាយពេលយូរទេសំរាប់ពួកថនិកសត្វ និងពួកបក្សីដែលប្រែប្រួលយ៉ាងខ្លាំងដោយគ្មានវត្តមាននៃពួកឌីណូស៊័រដែលធ្លាប់មានលើសលប់កំឡុងស័កមជ្ឈិមសត្វ។From a geological perspective, it did not take long for mammals and birds to greatly diversify in the absence of the dinosaurs that had dominated during the Mesozoic. ពួកបក្សីមិនចេះហោះខ្លះបានធំលូតលាស់ធំជាងពួកមនុស្សលោក។Some flightless birds grew larger than humans. ពួកប្រភេទសត្វទាំងនេះជួនកាលសំដៅលើពួក"[[បក្សីភៃរវក]]" និងពួកសត្វរំពាធំសំបើមគួរឱ្យខ្លាច។These species are sometimes referred to as "[[terror bird]]s," and were formidable predators. ពួកថនិកសត្វបានមករកស៊ីរស់នៅស្ទើរគ្រប់[[អង្កែបរិស្ថានវិទ្យា|អង្កែ]]ទំនេរៗ (ទាំងក្នុងសមុទ្រ និង [[សត្វលើគោក|ដីគោក]]) និងភាគខ្លះក៏ធំទៅៗណាស់ ដែលមកដល់ទំហំមិនធ្លាប់ឃើញនៅក្នុងចំណោមពួកថនិកសត្វលើដីនាសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ។ Mammals came to occupy almost every available [[ecological niche|niche]] (both marine and [[terrestrial animal|terrestrial]]), and some also grew very large, attaining sizes not seen in most of today's terrestrial mammals.
 
ពួកសត្វដើមដំបូងគឺពួក[[អង់តេឡូទន្ត]] (គេហៅថា "ជ្រូកនរក") [[បរាសេរ៉ាថេរ្យ៉ូម]] (ជាញាតិសណ្ដានរមាសអត់កុយ) និង [[បាស៊ីឡូស៊័រ]] (ពិន្ទងដើមដំបូង)។Early animals were the [[Entelodon]] (a so-called "hell pig"), [[Paraceratherium]] (a hornless rhinoceros relative) and [[Basilosaurus]] (an early whale). ការផុតពូជនៃក្រុមទ្វីអាបស៊ីដធំៗជាច្រើន ដូចជា[[ឌីណូស៊័រ]]មិនចេះហោះ [[ព្លេស៊ីអូស៊័ររៀ]] និង[[ព្ទេរ៉ូស៊័ររៀ]] បានអនុញ្ញាតិពួកថនិកសត្វ និង ពួកបក្សីប្រែប្រួលរូបរាងយ៉ាងខ្លាំងហើយបានក្លាយជាពពួកសត្វលើសលប់របស់ពិភពលោក។The extinction of many large [[diapsid]] groups, such as flightless [[dinosaurs]], [[Plesiosauria]] and [[Pterosauria]] allowed mammals and birds to greatly diversify and become the world's predominant fauna.
បានពី "https://km.wikipedia.org/wiki/កន្យសត្ត"