សង្គ្រាមលោកលើកទី១៖ ភាពខុសគ្នារវាងកំណែនានា
ខ្លឹមសារដែលបានលុបចោល ខ្លឹមសារដែលបានសរសេរបន្ថែម
តNo edit summary |
តNo edit summary |
||
បន្ទាត់ទី១៖
[[សង្គ្រាមលោកលើកទី១]] ([[ភាសាអង់គ្លេស]]៖ World War I ឬ First World War) គឺជាសង្គ្រាមសកលមួយ ដែលមានប្រភពចេញពី[[ទ្វីបអឺរ៉ុប]] ពីឆ្នាំ ១៩១៤ ដល់ ១៩១៨។ ជាលទ្ធផល មនុស្សជាង ៤០ បានស្លាប់ និងរបួស ដែលក្នុងនោះមានទាហាន និងជនស៊ីវិលប្រមាណ ២០ លាននាក់បានបាត់បង់ជីវិត។ នៅអឺរ៉ុបទាហានជាង ៦០ លាននាក់ត្រូវបានកេណ្ឌចាប់ពីឆ្នាំ ១៩១៤ ដល់ ១៩១៨។
សង្គ្រាមនេះ គឺជាការប្រយុទ្ធគ្នារវាងប្លុកធំៗពីរ។ ប្លុកមហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្ត (Entente Powers) ដែលមាន [[បារាំង]] [[អង់គ្លេស]] និង [[រុស្ស៊ី]] ព្រមទាំងបណ្ដាអាណានិគម និងស្រុកចំណុះរបស់ពួកគេ។ ក្រោយមក ប្រទេសមហាអំណាចសំខាន់ៗដូចជា៖ [[អ៊ីតាលី]] បានចូលរួមនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩១៥ និង[[សហរដ្ឋអាមេរិក]] ចូលរួមនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩១៧។ ប្លុក[[មហាអំណាចកណ្ដាល]] (Central Powers) មាន[[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]] និង [[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] ព្រមទាំងអាណាខេត្តនៃចក្រភពរបស់ខ្លួន។ ក្រោយមក [[ចក្រភពអូតូម៉ង់]] បានចូលរួមនៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩១៤ និងមួយឆ្នាំក្រោយចូលរួមដោយប្រទេស[[ប៊ុលហ្ការី]]។ ជាទីបំផុតទៅ មានតែប្រទេស[[ហុឡង់ដ៍]] [[ស្វីស]] [[អេស្ប៉ាញ]] និង ប្រជាជាតិ[[ស្កង់ឌីណាវ]] នៅតែរក្សាអព្យាក្រឹតភាពដដែលក្នុងបណ្ដាប្រទេស[[អឺរ៉ុប]]។ បើទោះជា ប្រទេសមួយចំនួនបានផ្គត់ផ្គង់ប្រាក់
== បុព្វហេតុនៃសង្គ្រាម ==
ព្រឹត្តិការណ៍ ដែលគេសន្មតថាជាបុព្វហេតុនាំឲ្យផ្ទុះសង្គ្រាមលោកលើកទី១ គឺការធ្វើឃាតលើព្រះអង្គម្ចាស់[[ហ្វ្រង់ ហ្វែរឌីណង់]] រជ្ជទាយាទ នៃចក្រភព[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] ដោយនិស្សិតស៊ែប៊ីបូស្នី ហ្កាវរីឡូ ព្រីនស៊ីប (Gavrilo Princip) មកពីក្រុម Young Bosnia កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩១៤ នៅតាមដងវិថីមួយនៃទីក្រុងសារាយេវ៉ូ។ ជាប្រតិកម្មតបនឹងព្រឹត្តិការណ៍នេះ ប្រទេស[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] បានដាក់ឱសានវាទ បង្ខំឲ្យ[[រាជាណាចក្រស៊ែប៊ី]] ចាប់ឃាតករឲ្យបាន ប្រសិនបើមិនដូច្នេះទេ សង្គ្រាមនឹងផ្ទុំឡើង។
ទីបំផុតទៅ ប្រទេស[[អូទ្រីស-ហុងគ្រី]] បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយស៊ែបី នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩១៤។ [[ចក្រភពរុស្ស៊ី]]
ដំបូងឡើយ
== ទិសដៅនៃការចូលរួមសង្គ្រាម ==
* [[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]] ប៉ុនប៉ងបញ្ចប់ការគ្រប់គ្រងរបស់[[ចក្រភពអង់គ្លេស]]លើផ្ទៃមហាសមុទ្រ និងធ្វើយ៉ងណាដើម្បីធ្វើឲ្យអង់គ្លេសចុះខ្សោយនៅក្នុងការប្រកួតប្រជែង នៅលើទីផ្សារអន្តរជាតិ និងដើម្បីធ្វើការបែងចែក[[ពិភពលោក]]សាជាថ្មី។ ជាពិសេស [[អាល្លឺម៉ង់]]ចង់ដណ្ដើមយកតំបន់ឧស្សាហកម្មនៅប៉ែកឦសានប្រទេស[[បារាំង]] កាត់ផ្ដាច់ប្រទេសតំបន់បាលទិកពី[[ចក្រភពរុស្ស៊ី]] កាន់កាប់តំបន់ដុនបាស គ្រីម តំបន់អាសូវ និងកាវកាស។
* [[ចក្រភពអូទ្រីស-ហុងគ្រី]] មានទិសដៅឈ្លានពាន[[ស៊ែប៊ី]]
* [[ចក្រភពអូតូម៉ង់]] (ចក្រភពទួរគី) បានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមភាគីខាង[[អាល្លឺម៉ង់]]នៅរដូវស្លឹកឈើជ្រុះ ឆ្នាំ១៩១៤ មានទិសដៅឈ្លានពានតំបន់ភ្នំកាវកាសរបស់[[ចក្រភពរុស្ស៊ី]]
* [[ចក្រភពអង់គ្លេស]] មានទិសដៅចង់ថែរក្សានូវអាណានិគមរបស់ខ្លួន និងអំណាចគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនលើដែនសមុទ្រ។ លើសពីនេះ អង់គ្លេសក៏មានបំណងដណ្ដើមកាន់កាប់តំបន់សម្បូរប្រេងកាតមេសូប៉ូតាមី
* [[បារាំង]] មានទិសដៅទាមទារតំបន់អាលសាស និងឡូរ៉ែនពី[[ចក្រភពអាល្លឺម៉ង់]]មកវិញ ដែលខ្លួនបានបាត់បង់ទៅឲ្យ[[អាល្លឺម៉ង់]]កាលពីបរាជ័យរបស់[[ណាប៉ូលេអុងទី៣]] ក្នុងសង្គ្រាមបារាំង-ព្រុស ឆ្នាំ១៨៧០ និងដណ្ដើមយកតំបន់សម្បូរធ្យូងថ្មសាអារ
* [[ចក្រភពរុស្ស៊ី]]
* [[ជប៉ុន]] បានប្រកាសសង្គ្រាមជាមួយ[[អាល្លឺម៉ង់]] នៅថ្ងៃទី២៣ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩១៤ មានទិសដៅចូលឈ្លានពានតំបន់ទឹកដីដែល[[ចិន]]បានជួលឲ្យ[[អាល្លឺម៉ង់]] និងតំបន់កោះ[[មហាសុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក]]។
|