លិបិក្រមអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស
សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (ហៅកាត់ខ្លីថា: HDI ) គឺជាសន្ទស្សន៍សមាសធាតុស្ថិតិនៃ អាយុសង្ឃឹមរស់ ការអប់រំ (មធ្យមឆ្នាំនៃការសិក្សាបានបញ្ចប់ និងឆ្នាំដែលរំពឹងទុកនៃការចូលរៀននៅពេលចូលប្រព័ន្ធអប់រំ ) និងសូចនាករប្រាក់ចំណូលសម្រាប់មនុស្សម្នាក់ ដែលត្រូវបានប្រើដើម្បីចាត់ថ្នាក់ប្រទេសជាបួនកម្រិត។ នៃការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស។ ប្រទេសមួយទទួលបានកម្រិតសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សខ្ពស់ជាងនៅពេលដែលអាយុសង្ឃឹមរស់កាន់តែខ្ពស់ កម្រិតការអប់រំកាន់តែខ្ពស់ ហើយប្រាក់ចំណូលជាតិសរុប ជីនី(ភីភីភី)សម្រាប់មនុស្សម្នាក់គឺខ្ពស់ជាង។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយសេដ្ឋវិទូប៉ាគីស្ថាន ម៉ាប៊ុប យូល-ហាប់ (Mahbub ul-Haq) ហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់បន្ថែមទៀតដើម្បីវាស់ស្ទង់ការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសមួយដោយការិយាល័យរបាយការណ៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ( កម្មវិធិអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ )។ [១] [២] [៣]
របាយការណ៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សឆ្នាំ២០១០ បានណែនាំសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សដែលត្រូវបានកែតម្រូវដោយវិសមភាព(IHDI)។ ខណៈពេលដែលសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស សាមញ្ញនៅតែមានប្រយោជន៍ វាបាននិយាយថា "សន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សដែលបានកែតម្រូវការដោយវិសមភាព គឺជាកម្រិតពិតប្រាកដនៃការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (គណនេយ្យសម្រាប់វិសមភាព) ខណៈពេលដែលសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស អាចត្រូវបានចាត់ទុកថាជាសន្ទស្សន៍នៃ "សក្តានុពល" នៃការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស (ឬកម្រិតអតិបរមានៃសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស) ដែល អាចសម្រេចបានប្រសិនបើមិនមានវិសមភាព»។ [៤]
លិបិក្រមនេះគឺផ្អែកលើវិធីសាស្រ្តអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស ដែលបង្កើតឡើងដោយលោក ម៉ាប៊ុប យូល-ហាប់ ដែលបានបោះយុថ្កានៅក្នុងការងាររបស់លោក អាម៉ាត់យ៉ា សែន ស្តីពីសមត្ថភាពរបស់មនុស្ស ហើយជារឿយៗត្រូវបានគេកំណត់ក្នុងលក្ខខណ្ឌថាតើមនុស្សអាច "ក្លាយជា" និង "ធ្វើ" អ្វីដែលគួរអោយចង់បាននៅក្នុងជីវិតដែរឬទេ។ . ឧទហរណ៍រួមមាន – ត្រូវបានគេ៖ អាហារល្អ ទីជំរក និងមានសុខភាពល្អ។ ការធ្វើ៖ ការងារ ការអប់រំ ការបោះឆ្នោត ការចូលរួមក្នុងជីវិតសហគមន៍។ សេរីភាពនៃការជ្រើសរើសគឺជាចំណុចកណ្តាល – នរណាម្នាក់ជ្រើសរើសការស្រេកឃ្លាន (ឧទាហរណ៍នៅពេល តមអាហារ ដោយហេតុផលសាសនា) គឺខុសគ្នាខ្លាំងពីអ្នកដែលស្រេកឃ្លាន ដោយសារតែពួកគេមិនមានលទ្ធភាពទិញអាហារ ឬដោយសារតែប្រទេសនេះស្ថិតក្នុងភាពអត់ឃ្លាន ។ [៥]
សន្ទស្សន៍មិនគិតពីកត្តាជាច្រើនដូចជា ទ្រព្យសម្បត្តិសុទ្ធក្នុងមនុស្សម្នាក់ៗ ឬ គុណភាពទាក់ទងនៃទំនិញ នៅក្នុងប្រទេសមួយ។ ស្ថានភាពនេះមានទំនោរទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់នៃប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍បំផុតមួយចំនួនដូចជាសមាជិកក្រុមប្រទេសទាងប្រាំពីរ និងប្រទេសផ្សេងទៀត។ [៦]
ប្រភពដើម
កែប្រែប្រភពដើមនៃសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស ត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងរបាយការណ៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សប្រចាំឆ្នាំដែលផលិតដោយការិយាល័យរបាយការណ៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សនៃកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDP)។ របាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំទាំងនេះត្រូវបានរៀបចំ និងដាក់ឱ្យដំណើរការដោយសេដ្ឋវិទូប៉ាគីស្ថាន ម៉ាប៊ុប យូល-ហាប់ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩០ ហើយមានគោលបំណងច្បាស់លាស់ "ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរការផ្តោតអារម្មណ៍នៃសេដ្ឋកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍ពីគណនេយ្យ ចំណូលជាតិ ទៅជា គោលនយោបាយផ្តោតលើប្រជាជន "។ លោកជឿជាក់ថា វិធានការរួមសាមញ្ញនៃការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្សគឺចាំបាច់ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលសាធារណជន អ្នកសិក្សា និងអ្នកនយោបាយថា ពួកគេអាច និងគួរវាយតម្លៃការអភិវឌ្ឍន៍មិនត្រឹមតែដោយសារការរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវសុខុមាលភាពរបស់មនុស្សផងដែរ។
ឯកសារយោង
កែប្រែ- ↑ A. Stanton, Elizabeth (February 2007). "The Human Development Index: A History". PERI Working Papers: 14–15. Retrieved on 28 February 2019.
- ↑ "Human Development Index". Economic Times. Archived from the original on 1 December 2017. Retrieved 29 November 2017.
- ↑ "The Human Development concept". UNDP. 2010. Archived from the original on 15 April 2012. Retrieved 29 July 2011.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help) - ↑ "Human Development Reports: Composite indices — HDI and beyond". hdr.undp.org. Archived from the original on 10 August 2016. Retrieved 16 January 2021.
{{cite web}}: More than one of|archivedate=and|archive-date=specified (help); More than one of|archiveurl=and|archive-url=specified (help) - ↑ ៥,០ ៥,១ Nations, United (2017). "What is Human Development". UNDP. Archived from the original on 27 October 2017. Retrieved 27 October 2017.
... human development approach, developed by the economist Mahbub Ul Haq ...'
Cite error: Invalid<ref>tag; name "auto1" defined multiple times with different content - ↑ (ជាen) The Courier. Commission of the European Communities. 1994. https://books.google.com/books?id=R2D0AAAAMAAJ.