ហរិទេវ
ក្ឝត្រឧបរាជហរិទេវ (អានថា: ហាក់-រិ-ទេ-វៈ) រជ្ជកាល (?-១១៣៩) ទ្រង់ជាប្អូននៃមហេសីរបស់ព្រះបាទសូយ៌្យវម៌្មទី២ ក្រោយពីច្បាំងដណ្ដើមបាននគរចាម្ប៉ាទ្រង់បានតែងប្អូនថ្លៃជាឧបរាជរក្សានគរចាម។
| ហរិទេវ | |
|---|---|
| ក្ឝត្រ | |
| រជ្ជកាល | ?-១១៣៩ |
| រាជ្យមុន | ហរិវម៌នទី៤ |
| រាជ្យបន្ត | ជយឥន្ទ្រវម៌នទី៣ |
| សន្តតិវង្ស | មហិធរបុរ |
សិលាចារឹកចាម្ប៉ានៅពោធិ៍នគរ បានចារទុកមកជាប្រវត្តិសាស្ត្រ។ សិលាចារឹកចាម្ប៉ាដដែលបានបញ្ជាក់ទៀតថា ព្រះបាទសូយ៌្យវម៌្មទី២ បានតែងតាំងប្អូនថ្លៃព្រះអង្គព្រះនាមហរិទេវ ជាឧបរាជសោយរាជ្យនគរចាម្ប៉ា។ ព្រឹត្តិការណ៍ត្រង់នេះ ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រចិនជំនាន់ដើម ក៏បានកត់សំគាល់ថា ព្រះអង្គបានបញ្ចូលនគរចាម្ប៉ាមកក្នុងនគរកម្ពុជាធ្វើជានគរតែមួយដែរ។ កាលទៅវាយប្រទេសចាម្ប៉ា ជាការសងសឹកចាម្ប៍ ដែលមានគំនិតខូច បានលើកទ័ពជើងទឹកមកលុកក្រុងឝ្រីយឝោធរបុរ ក្នុងកាលចុងរជ្ជកាលព្រះបាទហឝ៌វម៌្មទី៤ ដែលក្នុងពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ ដោយត្រូវទឹកធំលិចយ៉ាងខ្លាំង ដូចមានពោលហើយ។ កងទ័ពខ្មែរវាយលុកចូលដល់ក្រុងវិជយ ចាប់ព្រះរាជាចាម្ប៍ ទ្រង់ព្រះនាមឝ្រីជយឥន្ទ្រវម៌នបាន។ តែក្នុងទីខ្លះថា ព្រះរាជាអង្គនេះរត់ចោលព្រះនគរបាត់ទៅ។ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរជ្ជកាលនេះ មានព្រំប្រទល់ដ៏ធំទូលាយយ៉ាងអស្ចារ្យម្ដងទៀត។ វាសនារបស់ខ្មែរបានឡើងដល់កំរិតខ្ពស់បំផុត។
ក្នុងវេលានោះ ដែនដីដែលជាប្រទេសលាវ ដូចយ៉ាងហ្លួងព្រះបាំងនឹងវាំងច័ន្ទន៍ជាដើម ក៏ជាអាណាខែត្ររបស់ខ្មែរដែរ។ នៅឆ្នាំគ.ស ១១២៨ ទ្រង់ត្រូវបានគេនិយាយថាបានដឹកនាំទាហាន ២០ ០០០ នាក់ទល់នឹងមហាវៀត ប៉ុន្តែកងទ័ពទាំងនោះត្រូវបានគេបង្ក្រាបបាន និង ត្រូវបានគេបណ្ដេញចេញពីមហាវៀត។ ឆ្នាំបន្ទាប់មកទ្រង់បានបញ្ជូនកងសំពៅមួយកងមាន ៧០០ សំពៅដើម្បីវាយប្រហារតាមឆ្នេររបស់មហាវៀត។ នៅឆ្នាំគ.ស ១១៣២ កងទ័ពចំរុះខ្មែរ-ចាមបានលុកលុយម្ដងទៀត មិនបានជោគជ័យឡើយ។ ក្រោយមក ស្ដេចចាមជយឥន្ទ្រវម៌នទី៣ បានធ្វើឱ្យមានសន្តិភាពជាមួយមហាវៀត និង បដិសេធនឹងជួយការវាយប្រហារតទៅទៀត។ នៅគ.ស ១១៤៥ សូយ៌្យវម៌្មបានលុកលុយចាម្ប៉ា បានកំរាបស្ដេចចាម និងបានបំផ្លិចបំផ្លាញរាជធានីវិជយ។ នៅលើរាជបល្លង្កចាម ទ្រង់បានដាក់ក្សត្រថ្មី ហរិទេវ ជាប្អូនប្រុសនៃមហេសីស្ដេចខ្មែរ។ ការប្រយុទ្ធជាបន្តបន្ទាប់ កងទ័ពចាមបានកាន់កាប់រាជធានីរបស់ខ្លួនជាថ្មីវិញ និងបានសំលាប់ហរិទេវ។
| គោរម្យងារសំរាប់រាជ្យ | ||
|---|---|---|
| មុនដោយ ហរិវម៌នទី៤ |
ក្ឝត្រនៃចាម្ប៉ា ?-១១៣៩ |
តដោយ ជយឥន្ទ្រវម៌នទី៣ |