អនុស័យ

អត្ថន័យទូទៅ

ពាក្យ អានុស័យ (Anusaya) មានន័យទូទៅថា បត់ (Bent), លំអៀង (bias), ទំនោរ ឬ និន្នាការ (proclivity), ការចងចិត្តលំអៀងជាប់ជាប្រចាំដែលដេកត្រាំ រង់ចាំឱកាសបញ្ចេញ (the persistance of a dormant or latent disposition, predisposition, tendency) ។ ជាទូទៅពាក្យនេះបង្កប់អត្ថន័យមិនល្អ ។ នៅក្នុងគម្ពីរបុរាណ ពាក្យ អានុស័យ មិនមានបង្កប់អត្ថន័យទោរទន់ទៅរកទិសណាមួយទេ (ល្អក្តី ឬមិនល្អក្តី) ព្រោះគ្មានហេតុបង្ក ។ ពេលខ្លះពាក្យនេះមានន័យថា ភាពចចេស (obstinacy), បុរេវិនិច្ឆ័យ (prejudice) និង សេចក្តីលំអៀង (bias) ដែលត្រូវនឹងពាក្យបាលីថា អធិដ្ឋានភិនិវេសនុស័យា (adhiṭṭhāna-bhinivesa-nusayā) ។ ពេលខ្លះមានការបញ្ជាក់ហេតុនៃសេចក្តីលំអៀងនោះ ដូចជា មោទនភាព (pride), ការសង្ស័យ (doubt), អវិជ្ជា (ignorance), លោភៈ (lust), និង ការស្អប់ខ្ពើម (hatred) ។ វចនានុក្រមខ្លះ ប្រែពាក្យ អានុស័យ ថា សេចក្តីសោកស្តាយ (Repentance); ទំនោរចិត្ត (inclination), គំនិត (thought), ចេតនា (desire) ប្រពៃណី (inherence), ឧបនិស្ស័យ (propensity) ឬ ទំនោរទៅខាងទស្សនៈមួយ, និន្នាការលាក់កំបាំង (underlying tendency) និន្នាការពួនសម្ងំ (latent tendency), ការគិតមមៃជានិច្ច (obsession) ។

អត្ថន័យក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា

ក្នុងទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនា ពាក្យ អានុស័យ មានន័យថា ការគិតមមៃដល់ជានិច្ច (Obsession) ឬ និន្នាការលាក់កំបាំង (underlying tendency) ។ អត្ថន័យដើមរបស់ពាក្យ អានុស័យ គឺ ដេកនៅជាមួយ ឬ ត្រាំនៅជាមួយ (lying down with) ។ បើគេយកពាក្យនេះទៅប្រើផ្សំក្នុងប្រយោគ អត្ថន័យរបស់កិរិយាសព្ទដើមគឺ អានុសតិ (anuseti) មានន័យថា "គិតមមៃដល់អ្វីមួយជាប់ជានិច្ច" (to be obsessed) ។ ក្នុងទ្រឹស្តីពុទ្ធសាសនា អានុស័យទាំងអស់មានចំនួន ៧ ដែលចិត្តត្រលប់ទៅរកវាម្តងហើយម្តងទៀត ពោលគឺ ការគិតមមៃជានិច្ចទៅដល់អារម្មណ៍រីករាយខាងរាងកាយ (obsession with sensual passion) ឬហៅថា កាមារាគានុសយៈ (kāma-rāgānusaya), ការគិតមមៃជានិច្ចដល់សេចក្តីជំទាស់ (obsession with resistance) ឬបដិឃានុសយៈ (paṭighānusaya), ការគិតមមៃជានិច្ចដល់ទស្សនៈមួយ (obsession with views) ឬទិដ្ឋានុសយៈ (diṭṭhānusaya), ការគិតមមៃជានិច្ចដល់ការមិនប្រាកដ (obsession with uncertainty) ឬវិចិកិច្ឆានុសយៈ (vicikicchānusaya), ការគិតមមៃជានិច្ចដល់ការប្រកាន់ (obsession with conceit ឬមានានុសយៈ (mānānusaya), ការគិតមមៃជានិច្ចដល់ការប្រែក្លាយជាអ្វីមួយ (obsession with passion for becoming ឬភវរាគានុសយៈ (bhava-rāgānusaya), និង ការគិតមមៃជានិច្ចដល់អវិជ្ជា (obsession with ignorance) ឬអវិជ្ជានុសយៈ (avijjānusaya) ។ សូមប្រៀបធៀបពាក្យ អានុស័យ ទៅនឹងពាក្យ សំយោជនៈ (saṃyojana) ដើម្បីរកភាពខុសគ្នា ។

សម្រង់ពីគម្ពីរអភិធម្មបិដក

វគ្គនេះ លោក ប៊ូ ប៉ូ ជាអ្នករៀបរៀង ដោយផ្តោតទៅលើគម្ពីរព្រះយមកៈ និងបោះពុម្ពដោយទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសុរិយា ។

សត្តានុសយា កាមរាគានុសយោ បដិឃានុសយោ មានានុសយោ ទិដ្ឋានុសយោ វិចិកិច្ឆានុសយោ ភវរាគានុសយោ អវិជ្ជានុសយោតិ ។

ក្នុងអនុសយយមក ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់សំដែងថា អនុស័យ មាន ៧ ប្រការ ។ សត្តានុសយា អនុស័យ ៧ ប្រការនោះគឺ ៖

១- កាមរាគានុស័យ
២- បដិឃានុស័យ
៣- មានានុស័យ
៤- ទិដ្ឋានុស័យ
៥- វិចិកិច្ឆានុស័យ
៦- ភវរាគានុស័យ
៧- អវិជ្ជានុស័យ ។

ព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ត្រាស់សួរថា យស្ស អនុសេតិ បើកាមរាគានុស័យ ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា បដិឃានុស័យ ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ? ម្យ៉ាងទៀត បើបដិឃានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា កាមរាគានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ? បើកាមរានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា មានានុស័យ ទិដ្ឋានុស័យ វិចិកិច្ឆានុស័យ ភវរាគានុស័យ និងអវិជ្ជានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ? បើមានានុស័យ ទិដ្ឋានុស័យ វិចិកិច្ឆានុស័យ ភវរាគានុស័យ និងអវិជ្ជានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា កាមរាគានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះឬ ឬមិនបនាដេកនៅផងទេ ? ព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ត្រាស់ឆ្លើយថា បើកាមរាគានុស័យដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា បដិឃានុស័យ មានានុស័យ ទិដ្ឋានុស័យ វិចិកិច្ឆានុស័យ ភវរាគានុស័យ និង អវិជ្ជានុស័យ ក៏ដេកនៅក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះ បើកាមរាគានុស័យមានក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលណា អនុស័យ ៦ ប្រការទៀតក៏មានក្នុងសន្ដាននៃបុគ្គលនោះដែរ ។

កាមរាគានុសយមូលកានិ អនុស័យទាំង ៦ ប្រការនោះ រមែងមានកាមរាគានុស័យជាឫសគល់ជាមូលហេតុ បើគ្មានកាមរាគានុស័យជាទីតាំងទេ អនុស័យទាំង ៦ ប្រការ មានបដិឃានុស័យជាដើម ក៏កើតឡើងមិនបាន ។

កាមរាគានុស័យ

កាមរាគានុស័យនោះតើដូចម្ដេច ? អ្វីហៅថា កាមរាគ ? អ្វីហៅថា អនុស័យ ? កាមរាគានុស័យនោះតើអាស្រ័យហេតុដូចម្ដេច ? កាមរាគៈនោះបានសេចក្ដីតម្រេកក្នុងកាមអនុស័យនោះ គឺការដេកតាមឬត្រាំនៅក្នុងខន្ធសន្ដាននៃសត្វរឿយ ៗ ។ កាមរាគ គឺសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាម ២ ប្រការ គឺកិលេសកាម និង វត្ថុកាម ។

កិលេសឈ្មោះថាកាមនោះ ព្រោះហេតុថាកិលេសដែលសត្វគប្បីប្រាថ្នា ។ វត្ថុឈ្មោះថាកាមនោះ ព្រោះហេតុថាជារបស់ដែលសត្វគប្បីប្រាថ្នាដូចគ្នា ។ សេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាម ២ ប្រការនោះឈ្មោះថា អនុស័យ ព្រោះហេតុថាដេកត្រាំនៅឬលិចនៅក្នុងខន្ធសន្ដាន នៃសព្វសត្វដេកនៅរឿយៗ ដេកត្រាំនៅជានិច្ច ក្នុងខន្ធសន្ដាននៃសត្វទាំងឡាយ វៀរលែងតែព្រះអរិយបុគ្គលដែលប្រកបដោយលោកុត្តរចិត្ត ទើបមិនអាចដេកត្រាំនៅបាន ។

បដិឃៈ គឺ ចិត្តប្រកបដោយសេចក្ដីក្រោធ ។
មានៈ គឺ សេចក្ដីប្រកាន់ខ្លួន ។
ទិដ្ឋិៈ គឺ ការដែលបុគ្គលយល់ឃើញខុស នឹងប្រកាន់ខុសហើយប្រៀនប្រដៅឲ្យអ្នកដទៃយល់ឃើញខុសប្រកាន់ខុសតាមខ្លួន ។
វិចិកិច្ឆាៈ គឺ បុគ្គលមានចិត្តគិតសង្ស័យ មិនបានកំណត់ឲ្យដាច់ស្រេច ។
អវិជ្ជា គឺ ការមិនដឹង ។

ធម៌ទាំង ៧ នេះឈ្មោះថា អនុស័យ ព្រោះជាធម៌ដេកត្រាំនៅជាប់ជានិច្ចក្នុងខន្ធសន្ដាននៃសត្វទាំងឡាយ ។ លុះត្រាតែបុគ្គលអ្នកប្រព្រឹត្តធម៌បានសម្រេចអរិយមគ្គ អរិយផល ទើបធម៌ទាំង ៧ នេះលែងត្រាំក្នុងសន្ដាន ។ ធម៌ទាំង ៧ នេះ គ្រាន់តែកាមរាគមួយប៉ុណ្ណោះ បើកើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាហើយ តែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យក្ដៅក្រហាយអន្ទះអន្ទែង ។ បើមិនខំបំបាត់ចេញទេ ចេះតែបណ្ដោយឲ្យកើតខ្លាំងក្លាឡើងទាល់តែអត់ទ្រាំមិនបាន ដល់វេលាឃើញស្រ្ដីមានសេចក្ដីស្នេហាស្រឡាញ់ខ្លាំងពេក ទៅជាភ្លេចខ្លួនគ្មានគិតអៀនខ្មាស ហ៊ាននិយាយចំអកចំអន់លេងសើច ឬហ៊ានចូលទៅចាប់ដៃពាល់ខ្លួនប្រាណស្រីនោះ ដែលគេមិនដឹងខ្លួនសោះ ។ ជួនកាលត្រូវរាជទណ្ឌ គឺរាជការចាប់យកទៅធ្វើទណ្ឌកម្មឬពិន័យជាប្រាក់កាស ។ ជួនកាលកើតឈ្លោះប្រកែកវាយដំគ្នា ព្រោះទៅស្រឡាញ់ប្រពន្ធគេឬប្ដីគេ ។

ម្យ៉ាងទៀត អនុស័យ ៧ ប្រការមានកាមរាគានុស័យជាដើមនេះបើកើតមានក្នុងចិត្តនៃបុគ្គលនៃបុគ្គលណាហើយ តែងញ៉ាំងបុគ្គលនោះឲ្យប្រព្រឹត្តទុច្ចរិតផ្សេង ៗ ដែលខ្លួនមិនធ្លាប់ប្រព្រឹត្តពីមុនមកសោះ ។ ឧទាហរណ៍ ទៅជានាំឲ្យហ៊ានប្រព្រឹត្ត ជាហេតុនឹងឲ្យបាននូវសេចក្ដីវិនាសក្នុងជាតិនេះនឹងជាតិមុខ ។ ហេតុដូច្នោះ អ្នកមានប្រាជ្ញាគួរតែខំកំចាត់បង់នូវអនុស័យទាំង ៧ ប្រការមានកាមរាគានុស័យជាដើមនេះឲ្យអស់ចេញពីសន្ដាន ។ ដូចជាការលះបង់នូវសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងកាម ២ប្រការ លោកសំដៅយកភេទបព្វជ្ជាទើបលះបង់កាម ២ នោះបាន ។ នេះកំណត់ជាន់ខ្ពស់បំផុត ។ បើកំណត់ជាន់ទាបវិញ បុគ្គលជាឃរាវាសក៏អាចលះបង់កាម ២ នោះបានដែរ គឺមិនឲ្យត្រេកអរក្នុងកាមគុណរបស់អ្នកដទៃ នឹងវត្ថុរបស់អ្នកដទៃ ។ បើគ្រាន់តែនឹកត្រេកអរក្នុងចិត្តរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ មិនបញ្ចេញអាការខាងក្រៅឲ្យឃើញច្បាស់ក៏ឥតទោស ។ នេះជាការដែលអ្នកប្រាជ្ញសរសើរថាជាបុគ្គលសន្ដោស ។

បដិឃានុស័យ

បដិឃានុស័យ មានន័យថា សេចក្ដីក្រោធ កើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាតែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យបានទុក្ខទោសឲ្យវិនាសច្រើនឬតិច តាមកម្លាំងក្រោធខ្លាំងឬតិច ។ អ្នកក្រោធខឹង មិនបានសេចក្ដីសុខ ឬការចំរើនផលប្រយោជន៍អ្វីឡើយ ។

មានានុស័យ

មានានុស័យ មានន័យថា ការប្រកាន់ខ្លួនប្រាណ បើកើតមានក្នុងចិត្តអ្នកណាហើយ តែងធ្វើអ្នកនោះឲ្យបាននូវសេចក្ដីវិនាសជាច្រើនប្រការ ។

ព្រះអដ្ឋកថាចារ្យ សំដែងដោយអនុលោមតាមព្រះពុទ្ធភាសិតនៃព្រះបរមទសពលមានច្រើនប្រការ ព្រោះថា មានៈ នោះបើកើតមានឡើងហើយ បណ្ដោយឲ្យចេះតែចំរើនច្រើនៗឡើង ក៏នាំបណ្ដាលឲ្យស្រវឹងទៅផ្សេងៗ គឺស្រវឹងព្រោះជាតិ, ស្រវឹងព្រោះគោត្រ, ស្រវឹងព្រោះឥតរោគ, ស្រវឹងក្នុងជីវិត, ស្រវឹងក្នុងលាភ, ស្រវឹងសក្ការៈ, ស្រវឹងក្នុងការគោរព, ស្រវឹងក្នុងបរិវារ, ស្រវឹងក្នុងសម្បត្តិ, ស្រវឹងក្នុងការសរសើរគុណ, ស្រវឹងក្នុងភាពជាពហូសូត្រ, ស្រវឹងក្នុងបដិភាណ និង ស្រវឹងក្នុងយស ។ បុគ្គលមានមានៈច្រើន តែងនាំឲ្យកើតមានសេចក្ដីស្រវឹងផ្សេង ៗ ដូចរៀបរាប់មកប៉ុណ្ណេះជាដើម ។

អ្នកស្រវឹងព្រោះជាតិនោះ តែងកើតអំពីវណ្ណៈទាំង ៤ ជាមូលហេតុ គឺវណ្ណៈក្សត្រ, វណ្ណៈព្រហ្មណ៍, វណ្ណៈឈ្មួញ, និង វណ្ណៈអ្នកគ្រួ ។ វណ្ណៈក្សត្រតែងកើតមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា ជាតិសម្បន្នោ ហិខត្តិយោ ឈ្មោះថាក្សត្រជាអ្នកបរិបូណ៌ដោយជាតិ អាត្មាជាក្សត្រប្រកបដោយជាតិខ្ពង់ខ្ពស់ គ្មានអ្នកណាស្មើឡើយ អាត្មាជាក្សត្រកើតមកអំពីក្សត្រតសន្ដិវង្ស ។ ឯការស្រវឹងដោយជាតិនោះ ជាហេតុនឹងឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវិបត្តិ ដូចសាក្យរាជទាំងឡាយដែលប្រកបដោយមានៈនោះ ព្រះរាជកុមារព្រះនាមវិឌូឌភៈ សម្លាប់ព្រះញាតិវង្សានុវង្សឲ្យអស់ព្រះជន្មជាច្រើន ។

ការស្រវឹងព្រោះគោត្រនោះ គឺកើតមានមានៈថា អាត្មាកើតក្នុងអាទិត្យវង្ស ក្សត្រផ្សេង ៗ មានវង្សថោកទាបជាងអាត្មា ។ ចំណែកព្រាហ្មណ៍ទាំងឡាយដែលស្រវឹងក្នុងជាតិនោះ គឺមានមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា យើងជាព្រហ្មណ៍មហាសាល ។ ព្រាហ្មណ៍ដែលប្រកាន់គោត្រនោះ គឺប្រកាន់ខ្លួនថា អាត្មាជាព្រាហ្មណ៍កើតអំពីកស្សបគោត្រជាដើម ។ ឈ្មួញនឹងអ្នកគ្រួទាំងឡាយនោះ មានមានៈព្រោះអាស្រ័យនូវជាតិនិងគោត្រនៃខ្លួន ៗ ដូចគ្នា ។

មានៈអាស្រ័យនូវជាតិទើបកើតមានឡើង ឈ្មោះថា ជាតិមទោ ស្រវឹងព្រោះជាតិ ។ មានៈអាស្រ័យនូវគោត្រទើបកើតមានឡើង ឈ្មោះថា គោត្តមទោ ស្រវឹងព្រោះគោត្រ ពោលគឺការអួតអាងថា ត្រកូល ឬ វណ្ណៈរបស់ខ្លួនប្រសើរជាងត្រកូល ឬ វណ្ណៈរបស់ជនដទៃ ។

សេចក្ដីស្រវឹងក្នុងភាពគ្មានរោគនោះ គឺកើតមានៈប្រកាន់ខ្លួនថា អហំ អរោគោ អាត្មានេះជាអ្នកឥតរោគ គណ្ឌុប្បាទមត្តំបិ សូម្បីមាត្រាថាព្យាធិ គឺបូសកើតឡើងដល់អាត្មាក៏គ្មាន ជនទាំងឡាយដទៃក្រៅអាត្មា សុទ្ធតែជាអ្នកមានរោគច្រើន ។

សេចក្ដីស្រវឹងក្នុងវ័យនោះ គឺមានមានៈថា អាត្មានៅក្មេង ជនឯទៀតច្រើនតែជាអ្នកចាស់ជរា ឯអាត្មាអញសូម្បីចាស់ជរាក៏មែនហើយប៉ុន្តែសក់នៅខ្មៅមិនទាន់ស្កូវមួយសរសៃទេ ធ្មេញមិនទាន់បាក់មួយ សាច់នឹងស្បែកមិនទាន់ស្វិតជ្រួញជ្រីវ ភ្នែកមិនទាន់ងងឹត ត្រចៀកមិនទាន់ថ្លង់ជាដើម ។

ការស្រវឹងថាខ្លួនគ្មានរោគ នឹងស្រវឹងក្នុងវ័យ ទាំងពីរប្រការនេះកើតមានឡើង ព្រោះតែបុគ្គលមិនបានពិចារណាឲ្យឃើញច្បាស់ដោយបញ្ញារបស់ខ្លួន ។ អ្នកមានប្រាជ្ញាគប្បីចូលចិត្តថាធម្មតាមនុស្សឬសត្វមិនដែលគ្មានរោគទេ សុទ្ធតែមានរោគនៅប្រចាំខ្លួនគ្រប់គ្នាជានិច្ច ប្លែកគ្នាតែអ្នកខ្លះមានរោគតិច អ្នកខ្លះមានរោគច្រើនប៉ុណ្ណោះ ហើយរោគនោះខុសគ្នាទៀត មិនសូវដូចគ្នាទេ ។ ប៉ុន្តែមានរោគម្យ៉ាងដូចគ្នា គ្រប់រូបមនុស្សសត្វ គឺរោគស្រេកទឹកនឹងរោគឃ្លានបាយ ដែលជារោគធំបំផុតប្រចាំជីវិត ព្រោះថាមនុស្សគ្រប់រូបយកចិត្តទុកដាក់ខំថែរក្សា មើលរោគស្រេកនឹងរោគឃ្លាននេះជានិច្ច សូម្បីបានផឹកទឹកនឹងបរិភោគបាយមួយពេលឆ្អែតហើយក៏នៅតែមិនសះជារោគនេះ ព្រោះថាកន្លងពេលពីនោះបន្តិចទៅ ក៏កើតរោគស្រេកឃ្លានទៀត រាល់ថ្ងៃខែរហូតទៅដល់ស្លាប់ ។

ចំណែកការស្រវឹងក្នុងវ័យនោះ ក៏កម្រនឹងពិចារណាឲ្យយល់ហើយកំចាត់ស្រវឹងចេញបានណាស់ ។ អ្នកមានប្រាជ្ញាគប្បីចូលចិត្តចុះថា បើទុកជាខ្លួនយើងនៅក្មេង ក៏ឈ្មោះថាប្រាសចាកវ័យ ព្រោះជរាចូលមកគ្របសង្កត់ជានិច្ច គឺថាមានជរារាល់វេលា ឯជីវិតចេះតែខិតចូលទៅជិតសេចក្ដីស្លាប់រាល់ថ្ងៃខែឆ្នាំ ។ បើរាប់ថ្ងៃខែដែលខ្លួនរស់នៅរួចមកហើយឃើញថាចេះតែចំរើនច្រើនៗឡើង ឯថ្ងៃខែឆ្នាំខាងមុខចេះតែថយតិចៗទៅ ហេតុនោះ បានជាលោកប្រាប់ថា បុគ្គលកើតមកក្នុងលោកនេះមិនបានស្ថិតនៅឲ្យទៀងទាត់ក្នុងវ័យណាមួយទេ គឺដំបូងជាបឋមវ័យ ហើយលឿនទៅដល់មជ្ឈិមវ័យជាថ្នាក់កណ្ដាលរហូតដល់ថ្នាក់បំផុតជាបច្ឆិមវ័យ ។

បុគ្គលអ្នកស្រវឹងក្នុងវ័យនោះ សូម្បីដឹងថាខ្លួនមានសក់ស្កូវ ធ្មេញបាក់ ភ្នែកងងឹត សាច់ស្បែកជ្រួញជ្រីញហើយ ក៏នៅតែគិតថាខ្លួននៅក្មេង មិនយល់ព្រមថាខ្លួនចាស់ជរាទេ បើគេហៅតាយាយក៏អាក់អន់ចិត្តបើគេហៅប្អូនឬបងក៏សប្បាយរីករាយចិត្ត ដូច្នេះចាត់ថាអ្នកស្រវឹងក្នុងវ័យ។

ឧប្បន្នោ មានោ មានៈប្រកាន់ខ្លួនកើតឡើងដោយអំណាចនៃចិត្តគិតថា អហំ ចីរំ ជីរំ ជិវាមិ អញមានជីវិតរស់នៅឥឡូវនេះ ហើយនឹងមានជីវិតរស់នៅតទៅមុខទៀតបានយូរក្ដី អញតែងបានសុខ ឥតទុក្ខព្រួយ អញមានជីវិតដ៏មាំមួនថិតថេរ អ្នកឯទៀតមានជីវិតមិនមាំមួនទេ មានជីវិតមិនបានសុខដូចអញឡើយ មានៈយ៉ាងនេះឈ្មោះថា ស្រវឹងក្នុងជីវិត ។

ការស្រវឹងក្នុងលាភនោះ គឺប្រកាន់ថាខ្លួនជាអ្នកមានលាភច្រើន ជាអ្នករកលាភបានងាយ ៗ ឯអ្នកដទៃសូម្បីមានលាភក៏មែនហើយ ប៉ុន្តែមិនស្មើនឹងអញទេ ។ ចំណែកបណ្ឌិតជនវិញ មិនស្រវឹងក្នុងលាភយ៉ាងនេះទេ លោកសំគាល់ថាអាត្មាអញបានលាភច្រើនដូច្នេះ មកពីហេតុដែលអញបានធ្វើកងការកុសលទុក ទើបលោកឧស្សាហ៍បរិចាគទាន ។

ការស្រវឹងក្នុងបរិវារនោះ គឺប្រកាន់ថាអាត្មាអញនេះមានបរិវារច្រើនរាប់រយពាន់នាក់ ឥតអ្នកណាមានបរិវារច្រើនស្មើនឹងអញទេ លុះស្រវឹងយ៉ាងនេះហើយ ក៏តាំងអហង្ការមមង្ការ គឺប្រកាន់ថាមានតែអញជាអ្នកប្រសើរវិសេសជាងគេ ចំណែកអ្នកប្រាជ្ញវិញ បើទុកជាមានបរិវារច្រើនដល់ប៉ុន្មាន ក៏លោកមិនស្រវឹងដូច្នេះដែរ ។ ការស្រវឹងក្នុងសម្បត្តិនោះគឺស្រវឹងដោយអំណាចនៃគំនិតគិតឃើញថា អាត្មាអញមានគ្រឿងឧបភោគបរិភោគជាច្រើន នឹងមានកាមគុណទាំងប្រាំ ជាទីប្រលោមលួងលោមចិត្តក៏ច្រើន ស្រីស្រិង្គារនឹងវត្ថុអ្វី ៗ ក៏មានគ្រប់មុខឥតខ្វះ យល់ឃើញដូច្នេះហើយមិនបានធ្វើការកុសលណាមួយទេ បែរជាតាំងខ្លួនក្នុងអហង្ការមមង្ការសំគាល់ថា អាត្មាអញជាអ្នកមានសម្បត្តិច្រើនជាងគេ ឥតអ្នកណាមានស្មើទៅវិញ ។ ចំណែកបណ្ឌិតវិញ បើទុកជាមានសម្បត្តិច្រើនដល់ប៉ុន្មាន ក៏លោកមិនស្រវឹងយ៉ាងនេះដែរ លោកតែងបែងចែកទ្រព្យរបស់ខ្លួនជាបួនចំណែក គឺមួយចំណែកទុកចំណាយក្នុងគ្រាមានគ្រោះថ្នាក់អាសន្នអន្តរាយ ២ ចំណែកសម្រាប់ប្រកបកិច្ចការចិញ្ចឹមជីវិតមានពាណិជ្ជកម្មជាដើម នឹងចិញ្ចឹមគ្រួសារខ្លួន មួយចំណែកទៀតសម្រាប់ធ្វើបុណ្យ បណ្ឌិតលោកបែងចែកទ្រព្យជាបួនចំណែកយ៉ាងនេះ ។

ការស្រវឹងក្នុងសរីរៈពណ៌សណ្ឋាននោះ គឺសំគាល់ថា អភិរូបោ បាសាទិកោ អាត្មាអញមានរូបរាងកាយពណ៌សម្បុរទ្រង់ទ្រាយល្អឆើតឆាយសមរម្យនាំឲ្យអ្នកផងមានចិត្តជ្រះថ្លាស្រឡាញ់ អ្នកដទៃសូម្បីមានរូបរាងល្អ ក៏មិនស្មើនឹងអញ គ្មានគេសរសើរដូចអញដែរ ។

ការស្រវឹងក្នុងភាពជាពហុសូត្រនោះ គឺស្រវឹងដោយគំនិតគិតឃើញថា អាត្មាអញជាអ្នករៀនបានច្រើន បានស្ដាប់ច្រើន គ្មានអ្នកណាចេះដឹងស្មើនឹងអញទេ ។ ការស្រវឹងនេះមាន ២ ប្រការ គឺស្រវឹងថាខ្លួនជាអ្នកចេះដឹងច្រើនជាងគេ និង ស្រវឹងថាមិត្តសម្លាញ់ ឬបក្សពួករបស់ខ្លួនជាអ្នកចេះដឹងច្រើនជាងគេ ។

ការស្រវឹងក្នុងបដិភាណនោះ គឺសំគាល់ថា អាត្មាអញជាអ្នកមានបញ្ញាឈ្លាសវៃ ប៉ិនប្រសប់ក្នុងការបុច្ឆានឹងវិសជ្ជនាយ៉ាងស្ទាត់ គ្មានអ្នកណាឈ្លាសវៃប៉ិនប្រសប់ចោទឆ្លើយស្មើនឹងអញទេ ។

ការស្រវឹងក្នុងសិល្បសាស្រ្តវិជ្ជាការនោះ គឺសំគាល់ថាអាត្មាអញមានវិជ្ជាការ ប្រសើជាងអ្នកដទៃ គ្មានអ្នកណាស្មើនឹងអញឡើយ ។

មានៈ ដែលកើតមានឡើងដោយអំណាចនៃសេចក្ដីស្រវឹងនោះ បើពោលដោយប្រភេទមានច្រើនយ៉ាងណាស់ ។ ប៉ុន្តែសូមនាំមកសំដែងក្នុងទីនេះដោយសង្ខេបប៉ុណ្ណេះ ។ អ្នកមានបញ្ញាគប្បីជ្រាបចុះថា មានៈគឺការប្រកាន់ផ្សេង ៗ ដែលនឹងមានទោសក្នុងជាតិនេះឬជាតិមុខ ។ តួយ៉ាងដូចសុប្បពុទ្ធសាក្យរាជ ជាព្រះបរមញាតិរបស់ព្រះពុទ្ធអង្គ, ជាបិតានៃព្រះនាងពិម្ពា និង ព្រះទេវទត្ត និង ជាព្រះបរមជេដ្ឋារបស់ព្រះនាងសិរិមហាមាយា ហើយក៏រាប់ចូលក្នុងវង្សនៃសាក្យរាជ ។ សុប្បពុទ្ធសាក្យរាជប្រកបដោយព្រះទ័យរឹងរូស មានមានៈ ទើបបានចងអាឃាតព្យាបាទនឹងព្រះបរមសាស្ដាដោយហេតុ ២ ប្រការ គឺការលះបង់ព្រះនាងពិម្ពាទៅបព្វជ្ជា និង ការតាំងនៅក្នុងទីជាពៀរនៃព្រះទេវទត្ត ។ ដោយសារតែគំនំចងពៀរដូច្នេះ ទើបសុប្បពុទ្ធសាក្យរាជរាំងផ្លូវគោចរបិណ្ឌបាតនៃព្រះបរមត្រៃលោកនាថ ហើយសុប្បពុទ្ធសាក្យរាជក៏បានសោយផលនៃកម្មជាទិដ្ឋធម្មវេទនីយ៍ គឺមហាប្រឹឋពីស្រូបចុះទៅកើតក្នុងមហាអវចីនរក អាស្រ័យហេតុដែលប្រកបដោយមានានុស័យ ។

បុគ្គលដែលប្រកបដោយទិដ្ឋានុស័យ វិចិកិច្ឆានុស័យ ភវរាគានុស័យ និងអវិជ្ជានុស័យ ក៏ជាហេតុនឹងឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវិនាសក្នុងជាតិនេះ និង ជាតិមុខដូចគ្នា ។ ហេតុនោះ បានជាព្រះបរមសាស្ដាទ្រង់ត្រាស់ទេសនា អនុស័យ ៧ ប្រការបញ្ចូលក្នុងយមកបរកណ៍ដោយប្រការដូច្នេះ ។

អនុស័យ​

អត្ថន័យ​ទូទៅ

អត្ថន័យ​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា

សម្រង់​ពី​គម្ពីរ​​អភិធម្ម​បិដក