អេដហ្គារ អាឡាន ផូ

អេដហ្គារ អាឡាន ផូ (អង់គ្លេស: Edgar Allan Poe; ១៩ មករា ឆ្នាំ ១៨០៩ – ៧ តុលា ឆ្នាំ ១៨៤៩) គឺជាអ្នកនិពន្ធ អ្នកកំណាព្យ និងអ្នករិះគន់អក្សរសិល្ប៍អាមេរិក ។ ផូត្រូវបានគេស្គាល់ច្បាស់តាមរយៈកំណាព្យនិងរឿងខ្លី ជាពិសេសរឿងនិទានរបស់គាត់អំពីអាថ៌កំបាំង ។

អេដហ្គារ អាឡាន ផូ
អេដហ្គារ អាឡាន ផូ (ថតដោយកាមេរ៉ាដាហ្គែរ៉ូថាយព៍ នៅឆ្នាំ ១៨៤៨)
កើត	១៩ មករា ឆ្នាំ ១៨០៩
ស្លាប់	តុលា 7, 1849(1849-10-07) (អាយុ 40 ឆ្នាំ)
អាជីព	អ្នកកំណាព្យ, អ្នកនិពន្ធ, អ្នករិះគន់
ពន្ធភាព	វឺជីនៀ អេលីសា ក្លិម ផូ

ផូបានកើតនៅបូស្តុនដែលជាកូនទីពីរនៃតួសម្តែងពីរ ។ ឪពុករបស់គាត់បានបោះបង់គ្រួសារចោលនៅឆ្នាំ ១៨១០ ហើយម្តាយរបស់គាត់បានស្លាប់នៅឆ្នាំបន្ទាប់ ។ កុមារនេះត្រូវបានគេនាំយកដោយ ចន និង ហ្វ្រែន អេឡែន នៅ រីម៉ុន វីជីនៀ ប៉ុន្តែពួកគេមិនដែលបានចិញ្ចឹមគាត់ជាផ្លូវការទេ ។ ផូបានចូលរៀននៅសកលវិទ្យាល័យវឺជីនៀ អស់រយៈពេលមួយឆមាស ប៉ុន្តែបានចាកចេញ ដោយសារតែខ្វះលុយ ។ ផូបានឈ្លោះប្រកែកគ្នាជាមួយអាឡានអំពីប្រាក់ការអប់រំរបស់គាត់ ហើយបានចូលបម្រើកងទ័ពនៅឆ្នាំ ១៨២៧ ក្រោមឈ្មោះដែលគេសន្មត់ ។ វាគឺនៅពេលដែលអាជីពបោះពុម្ពផ្សាយរបស់គាត់បានចាប់ផ្តើម ទោះបីជារាបសា ជាមួយនឹងការប្រមូលផ្ដុំអនាមិកនៃកំណាព្យរឿង Tamerlane and Other Poems (១៨២៧) និងប្រើតែរហស្សនាមថា «ជនជាតិបូស្តុនមួយរូប» ។

ផូបានផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់របស់គាត់ទៅជាកំណាព្យ ហើយបានចំណាយពេលច្រើនឆ្នាំបន្ទាប់ដើម្បីធ្វើការផ្នែកសារព័ត៌មាននិងទស្សនាវដ្តីអក្សរសាស្ត្រ ដោយក្លាយជាអ្នករិះគន់ផ្នែកអក្សរសាស្ត្ររបសគាត់ ។ ការងាររបស់គាត់បានបង្ខំឱ្យគាត់ផ្លាស់ទីលំនៅទៅតាមបណ្តាទីក្រុងមួយចំនួនដូចជា បាលទីម័រ ហ្វីឡាដេហ្វី និងញូវយ៉ក ។ នៅរីម៉ុន ក្នុងឆ្នាំ ១៨៣៦ គាត់បានរៀបការជាមួយបងប្អូនជីដូនមួយអាយុ ១៣ ឆ្នាំរបស់គាត់ដែលឈ្មោះថា វឺជីនៀ ក្លិម ។ នៅខែមករាឆ្នាំ ១៨៤៥ ផូបានចេញផ្សាយកំណាព្យរបស់គាត់ "The Raven" និងទទួលបានជោគជ័យភ្លាម ៗ ។ ប្រពន្ធរបស់គាត់បានស្លាប់ដោយសារជំងឺរបេង ២ ឆ្នាំបន្ទាប់ពីការចេញផ្សាយ ។ អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ គាត់ត្រូវបានគេគ្រោងនឹងបង្កើតទិនានុប្បវត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់រឿង The Penn (ក្រោយមកប្តូរឈ្មោះថា The Stylus) ទោះបីគាត់បានស្លាប់មុនពេលវាអាចត្រូវបានផលិតឡើង ។ ផូបានស្លាប់នៅបាលទីម័រនៅថ្ងៃទី ៧ តុលា ឆ្នាំ ១៨៤៩ នៅអាយុ ៤០ ឆ្នាំ ។ មូលហេតុនៃការស្លាប់របស់គាត់មិនត្រូវបានគេដឹង និងត្រូវបានកំណត់ជាទូទៅចំពោះដូចជា គ្រឿងស្រវឹង ជំងឺបេះដូង ការធ្វើអត្តឃាត និងផ្សេងទៀត ។

ផូនិងការងាររបស់គាត់មានឥទ្ធិពលលើអក្សរសិល្ប៍នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងនៅជុំវិញពិភពលោក និងនៅក្នុងវិស័យឯកទស ដូចជាផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត និងអក្សរសាស្ត្រជាដើម ។ ផូនិងការងាររបស់គាត់ក៏បានលេចឡើងនៅក្នុងវប្បធម៌ប្រជាប្រិយទាំងអក្សរសាស្ត្រ តន្ត្រី ភាពយន្ត និងទូរទស្សន៍ ។