ក្រេគ័រ មេនដែស

ក្រេគ័រ យ៉ូហាន មេនដែល ឬ ម៉ង់ដែស (កើតថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៨២២ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៨៨៤) គឺជាជីវវិទូ អ្នកឧតុនិយម គណិតវិទូ អ្នរាជ្ញian និងជាព្រអធិការចៅអនៃគ្រិស្តសាសនា ម៉ង់ដែលកើតនៅក្នុងគ្រួសារ ដែលនិយាយភាសាអាឡឺម៉ងនៅក្នុងនៃ ចក្រភពអូទ្រីស ( សាធារណរដ្ឋឆេក សព្វថ្ងៃនេះ) ហើយទទួលបានការទទួលស្គាល់ថាជាអ្នកបង្កើតវិទ្យាសាស្ត្រទំើនៃ ហ្សែន ។ ទោះបីជាកសិករបានស្គាល់រាប់ពាន់ឆ្នាំថាការបង្កាត់ពូជសត្វ និងរុក្ខជាតិអាចអនុគ្រោះដល់លក្ខណៈដែល គួរឱ្យចង់បានក៏ដោយ ការពិសោធន៍សណ្តែកដែលធ្វើឡើងនៅចន្លោះឆ្នាំ១៨៥៦និង ១៨៦៣ បានបង្កើតច្បាប់ជាច្រើននៃតំណលោកមានឪពុកម្តាយជាកសិករ គាត់មានការយល់ដឹងច្រើនផ្នែកបច្ចេកទេសកសិកម្ម។ លោកបានសិក្សាផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនិងគណិតវិទ្យានៅទីក្រុងវីយេន ម៉ង់ដែលបានបួសជាបព្វជិត។ ម៉ងដែលបានធ្វើការបង្កាត់សណ្តែកព័រនៅក្នុងសួននានៅព្រះវិហាររបស់គាត់។ការពិសោធន៍នេះមានរយៈពេល៧ឆ្នាំ(១៨៥៦-១៩៦៣) ។ នៅឆ្នាំ១៨៦៥ លោកបានបោះផ្សាយលទ្ធផលនៃការបង្កាត់របស់លោកនៅក្នុងសៀវភៅមួយក្បាល។ ក៏ប៉ុន្តែគ្មាននរណាម្នាក់ពុំយកចិត្តទុកដាក់នៃរបកគំហើញថ្មីរបស់គាត់ឡើយ។

Mendel បានធ្វើការជាមួយលក្ខណៈប្រាំពីរនៃរុក្ខជាតិពារាំង: កម្ពស់រុក្ខជាតិ រូបរាង និងពណ៌ រូបរាងគ្រាប់ពូជ និងពណ៌ និងទីតាំងផ្កា និងពណ៌។ ដោយយកពណ៌គ្រាប់ពូជជាឧទាហរណ៍ Mendel បានបង្ហាញថា នៅពេលដែលសណ្តែកលឿងដែលបង្កាត់ពូជពិត និងសណ្តែកបៃតងដែលបង្កាត់ពូជពិត ពូជរបស់វាតែងតែបង្កើតគ្រាប់ពូជពណ៌លឿង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយនៅក្នុងជំនាន់បន្ទាប់ peas ពណ៌បៃតងបានលេចឡើងម្តងទៀតក្នុងសមាមាត្រនៃ 1 ពណ៌បៃតងទៅ 3 ពណ៌លឿង។ ដើម្បីពន្យល់ពីបាតុភូតនេះ Mendel បានបង្កើតពាក្យ " recessive " និង " dominant " ដោយយោងទៅលើលក្ខណៈមួយចំនួន។ នៅក្នុងឧទាហរណ៍មុន លក្ខណៈពណ៌បៃតងដែលហាក់ដូចជាបានបាត់នៅក្នុងជំនាន់ filial ដំបូងគឺមានលក្ខណៈអន់ថយ ហើយពណ៌លឿងគឺលេចធ្លោ។ គាត់បានបោះពុម្ភផ្សាយការងាររបស់គាត់នៅឆ្នាំ 1866 ដោយបង្ហាញពីសកម្មភាពនៃ "កត្តា" ដែលមើលមិនឃើញ - ឥឡូវនេះហៅថា ហ្សែន - ក្នុងការកំណត់លក្ខណៈនៃសារពាង្គកាយ។

សារៈសំខាន់យ៉ាងជ្រាលជ្រៅនៃការងាររបស់ Mendel មិនត្រូវបានគេទទួលស្គាល់រហូតដល់វេននៃសតវត្សទី 20 (ច្រើនជាងបីទសវត្សរ៍ក្រោយមក) ជាមួយនឹងការស្រាវជ្រាវឡើងវិញនៃច្បាប់របស់គាត់។ Erich von Tschermak, Hugo de Vries និង Carl Correns បានផ្ទៀងផ្ទាត់ដោយឯករាជ្យនូវការរកឃើញពិសោធន៍ជាច្រើនរបស់ Mendel ក្នុងឆ្នាំ 1900 ដោយចាប់ផ្តើមក្នុងយុគសម័យហ្សែនទំនើប។