ដ្កាយុពី

ស៊ូឝ៊ីនដ្កាយុពី (သုရှင်တကာရွတ်ပိ បញ្ចេញសំឡេង [θṵʃɪ̀ɴ dəɡàjʊʔpḭ] រឺ ដ្កាយុពី တကာရွတ်ပိ ១៥១១–១៥៣៩) គឺជាព្រះមហាក្សត្រទី១៨នៃនគរហង្សាវត្តីបារគូក្នុងប្រទេសភូមាពីឆ្នាំ១៥២៦ ដល់ ១៥៣៩។ នៅក្នុងពេលព្រះអង្គឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គមានព្រះជន្មា ១៥ វស្សាបានទទួលមរតកពីព្រះរាជាណាចក្រដ៏រុងរឿង និង មានអំណាចបំផុតក្នុងចំណោមនគរក្រោយសម័យបាកានទាំងឡាយ។ ប៉ុន្តែព្រះអង្គមិនមានអំណាចលើសាមន្តរដ្ឋរបស់ទ្រង់ឡើយ ដែលសាមន្តរដ្ឋទាំងនោះយល់ថាទ្រង់អសមត្ថភាព។ ដប់ពីរឆ្នាំក្រោយមក ដោយសារតែកង្វះបទពិសោធន៍ និង ការគ្រប់គ្រងខុសទំនងរបស់ព្រះមហាក្សត្រវ័យក្មេង នគរនិយាយភាសាមនដែលបានបង្កើតនៅឆ្នាំ១២៨៧ បានដួលរំលំដោយសារតែតោនងូដែលជានគរមួយតូចជាង។

ដ្កាយុពី တကာရွတ်ပိ
ព្រះមហាក្សត្រនៃហង្សាវត្តី
រជ្ជកាល	១៥២៦–១៥៣៩
អង្គមុន	ពញារាមទី២
អង្គក្រោយ	ចៅពញា
ប្រសូត	១៥១១ បារគូ
សុគត	១៥៣៩ (២៧ វស្សា) ម៊្អូប៊ីន
វង្ស	ហ្វារ្យូ
បិតា	ពញារាមទី២
សាសនា	ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ

សង្ខេប

សូមមើលផងដែរ: សង្គ្រាមតោនងូ-ហង្សាវត្តី (១៥៣៤-៤១)

ដ្កាយុពីគឺជាព្រះរាជបុត្រច្បងនៃព្រះបាទពញារាមទី២នៃនគរហង្សាវត្តី។ ព្រះអង្គមានព្រះជន្ម ១៥ វស្សាតែប៉ុណ្ណោះនៅពេលទ្រង់បានឡើងសោយរាជ្យបន្តពីព្រះបិតា។ មិនដូចបិតាទ្រង់ឡើយ ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាព្រះមហាក្សត្រមួយអង្គក្នុងចំណោមក្សត្រដែលមានសមត្ថភាពបំផុតនៃរាជាណាចក្រតាមមាត់ឆ្នេរ ស្ដេចក្មេងអង្គនេះមិនដែលយកព្រះទ័យទុកដាក់ក្នុងការកាន់កាប់ព្រះនគរឡើយ។ ព្រះអង្គ "មិនដែលមើលក្បួនច្បាប់មួយក្បាលណាឡើយ ព្រះអង្គបានបោះបង់ចោលដោយក្រសាលក្នុងព្រៃជាមួយពួកដំរី និងសេះ ព្រះអង្គយាងរើសសំបកលៀសគ្រំក្ដាមខ្យង ព្រះអង្គហាក់បីដូចជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ"។ ព្រះអង្គមិនដែលទទួលបានការគោរពកោតក្រែងពីពួកសាមន្តរាជរបស់ទ្រង់ឡើយ។ ព្រះភាតាថ្លៃរបស់ទ្រង់ ចៅពញាបានគ្រប់គ្រងខេត្តមុំហ៍ (មោត្តមៈ) ហាក់បីដូចជាក្សត្រទ្រង់រាជ្យ។

ការដឹកនាំទន់ខ្សោយរបស់ព្រះបាទដ្កាយុពីបានផ្ដល់ជាឱកាសដល់ស្ដេចដែលពោរពេញដោយមហិច្ឆតារបស់តោនងូ ព្រះបាទឌ្បិនឝ្វេធិ និងឧបមេទ័ពព្រះរៀមអង្គ។ ផ្ដើមឆ្នាំ១៥៣៤ តោនងូបានចាប់ផ្ដើមការវាយឆ្មក់រដូវប្រាំងប្រចាំឆ្នាំចូលទៅក្នុងទឹកដីហង្សាវត្តី។ ចៅពញាមិនបានបញ្ជូនជំនួយណាមួយទៅកាន់ដ្កាយុពីឡើយ។ តោនងូមិនអាចធ្វើការរុលទៅមុខទល់នឹងខ្សែការពារយ៉ាងរឹងមាំរបស់បារគូដែលដឹកនាំដោយមន្ត្រីជើងចាស់ពីរនាក់ (ពញាល៏ និង ពញាចាន់) ហើយនិងមានជំនួយពីពួកទាហានស៊ីឈ្នួលបរទេសតាមរយៈកាំភ្លើងឡើយ។ ជិតដល់ឆ្នាំ១៥៣៧ ខ្សែការពារបារគូបានរុញច្រានការលុកលុយប្រចាំឆ្នាំជាប់គ្នាបីលើករបស់តោនងូដោយជោគជ័យ។ ដោយមិនអាចទំលុះខ្សែការពាររបស់បារគូ តោនងូជាចុងក្រោយបានប្រើប្រាស់កលល្បិចដើម្បីធ្វើឱ្យមានការបែកបាក់ក្នុងជំរំរបស់ហង្សាវត្តី។ ដ្កាយុពីដោយសារភាពឆោតល្ងង់បានជឿលើដំណឹងបង្ខូចរបស់តោនងូអំពីភាពស្មោះត្រង់របស់មន្ត្រីទាំងពីរ ដែលពួកលោកធ្លាប់ជារាជគ្រូរបស់ទ្រង់តាំងពីវ័យកុមារ ហើយក៏ហ៊ានពលីជីវិតដើម្បីទ្រង់ដែរ ក៏ប៉ុន្តែទ្រង់បែរជាប្រហារជីវិតពួកលោកចោលទៅវិញ។

នៅពេលតោនងូបានលុកលុយម្ដងទៀតនៅចុងឆ្នាំ១៥៣៨ ដ្កាយុពី កាលណោះដោយគ្មានមេទ័ពខ្លាំងពូកែ ទ្រង់ក៏បានបាត់បង់រាជធានី ហើយបានភៀសព្រះកាយពីបារគូទៅរកនគរព្យី (ផ្យ៉ាយ) ដែលព្រះភាតាថ្លៃរបស់ទ្រង់ នរបតី ជាព្រះមហាក្សត្រនៅទីនោះ។ (ព្រះអង្គមិនបានដកថយទៅមុំហ៍ទេ ដែលវានៅតែជាប៉ែកនៃទឹកដីហង្សាវត្តីដដែល ដោយហេតុថាទ្រង់មិនទុកព្រះទ័យនឹងចៅហ្វាយស្រុកចៅពញា (សប៊ិនញ៉ា) នៅទីនោះ។) តោនងូបានដណ្ដើមបានទីក្រុងរាជធានីបារគូដោយគ្មានការតបតអ្វីទាល់តែសោះ។ តាមផ្លូវគេចព្រះកាយទៅកាន់ព្យី កងទ័ពបាក់ទឹកចិត្តរបស់ទ្រង់ ថ្វីត្បិតតែមានចំនួនច្រើនលើសលប់ តែត្រូវបានបង្ក្រាបដោយកងទ័ពតូចៗរបស់ព្រះរៀមអង្គ ដែលជាកងទ័ពមានវិន័យល្អនៅក្នុងសមរភូមិណោនយ៉ូ។

ដោយបានមកដល់ព្យីជាមួយកងទ័ពមួយកងថយចំនួនប្រាំបួនភាគ ដ្កាយុពីបានរំអុកឱ្យសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ទ្រង់ ស្ដេចព្យី និងសមូហសហព័ន្ធរដ្ឋឝាន ឱ្យជួយព្រះអង្គដណ្ដើមយករាជបល្លង្កមកវិញ ប៉ុន្តែត្រូវបានពួកគេបដិសេធចោល។ ក្នុងឆ្នាំដដែល ក្សត្រអង្គនេះបានចូលទៅកាន់ដីសណ្ដឥរាវត្តីរួមនិងក្រុមប្រដាប់អាវុធមួយក្រុមតូចដើម្បីកេណ្ឌដំរីចំបាំង។ នៅអ៊ីនហ្កាប៊ីន ក្បែរម៊្អូប៊ីន មួយរំពេចនោះ ទ្រង់បានធ្លាក់ព្រះកាយប្រឈួន និងសោយទិវង្គតនៅទីនោះបាត់ទៅ។

កេរ្តិ៍ដំណែល

ដ្កាយុពីគឺជាព្រះមហាក្សត្រហង្សាវត្តីចុងក្រោយដែលមានសិទ្ធិធម្មានុរូប រឺ ព្រះនាមនិទ្ទេសលើរាជាណាចក្រភូមាភាគខាងក្រោមមួយនេះដែលបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១២៨៧។ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គសោយទិវង្គតទៅ ចៅពញា ដែលជាក់ស្ដែងមានឥស្សរភាពតាំងពីឆ្នាំ១៥៣៤មកម៉្លេះ បានប្រកាសខ្លួនឯងជាព្រះមហាក្សត្រនៅមុំហ៍។ លោកត្រូវបានបង្ក្រាប និងប្រហារជីវិតនៅឆ្នាំ១៥៤១។ បន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតនៃព្រះឌ្បិនឝ្វេធិនៅឆ្នាំ១៥៥០ ស្មេនចៅធុ និងស្មេនធ៏ក៏បានប្រកាសខ្លួនឯងជាព្រះមហាក្សត្រដែរ។ ពួកគេមិនដែលមានអំណាចលើទឹកដីត្រង់ណាមួយជាក់លាក់ឡើយ ហើយត្រូវបានកំរាបអោយរាបទាបនៅកៀកឆ្នាំ១៥៥២។

គន្ថនិទ្ទេសន៍

• Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd. 
• Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press. 
• Phayre, Lt. Gen. Sir Arthur P. (1883). History of Burma (1967 រ.រ.). London: Susil Gupta. 
• Royal Historical Commission of Burma (1832) (ជាBurmese). Hmannan Yazawin. 1–3 (2003 រ.រ.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar. 
• Sein Lwin Lay, Kahtika U (1968) (ជាBurmese). Mintaya Shwe Hti and Bayinnaung: Ketumadi Taungoo Yazawin (2006, 2nd printing រ.រ.). Yangon: Yan Aung Sarpay. 

ដ្កាយុពី រាជវង្សហង្សាវត្តី ប្រសូត/កើត: ១៥១១ សុគត/ស្លាប់: ១៥៣៩
គោរម្យងារសំរាប់រាជ្យ
មុនដោយ ពញារាមទី២	ព្រះមហាក្សត្រនៃហង្សាវត្តី ១៥២៦–១៥៣៩	តដោយ ចៅពញា
ព្រះរាជគោរម្យងារ
មុនដោយ ពញារាមទី២	រជ្ជទាយាទនៃហង្សាវត្តី ១៥?? – ១៥២៦	តដោយ អវសានហង្សាវត្តី