បដិវត្តន៍វប្បធម៌

 

បដិវត្តន៍វប្បធម៌

ឯកសារ:Cultural Revolution poster.jpg
ថេរវេលា	ខែឧសភា ១៦, ១៩៦៦ – ខែតុលា ៦, ១៩៧៦ (១៩៦៦-០៥-១៦ – ១៩៧៦-១០-០៦) (10 years and 143 days)
ទីតាំង	សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន
ដោយ	ម៉ៅ សេទុង (ប្រធានបក្សកុម្មុយនិស្តចិន)
លទ្ធផល	សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានបញ្ឈប់ សម្ភារៈប្រវត្តិសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ត្រូវបានបំផ្លាញ។
មរណភាព	ជនស៊ីវិលរាប់រយពាន់ទៅរាប់លាននាក់ ឆ្មាំក្រហម និងការស្លាប់របស់យោធា (មិនស្គាល់ចំនួនពិតប្រាកដ)
ការខូចខាត​ទ្រព្យសម្បត្តិ	ទីបញ្ចុះសពខុងជឺ, វិមានស្ថានសួគ៌, ផ្នូរអធិរាជមីង
ការចាប់ខ្លួន	ជៀង ឈីង, ចាង ជូនពីអៅ, យ៉ៅ វ៉េនយ័ន, និង វ៉ាង ហុងវ៉េន

ផ្ទាំងរូបភាពបង្ហាញពីបដិវត្តន៍វប្បធម៌ចិនដីកាជោគជ័យជ្រុងជ្រោយនៃវណ្ណៈអធន់ ឆ្នាំ១៩៦៨

បដិវត្តន៍វប្បធម៌ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាផ្លូវការថាជា បដិវត្តន៍វប្បធម៌វណ្ណៈអធន់មហាអស្ចារ្យ គឺជាចលនាសង្គមនយោបាយ នៅក្នុងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដែលបានចាប់ផ្តើមដោយ ម៉ៅ សេទុង ក្នុងឆ្នាំំំំ១៩៦៦ និងមានរយៈពេលរហូតដល់លោកស្លាប់ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ។ គោល​ដៅ​ដែល​បាន​បញ្ជាក់​របស់​ខ្លួន​គឺ​ដើម្បី​រក្សាលទ្ធិកុម្មុយនិស្តចិន ​ដោយ​ការបោសសម្អាតសំណល់នៃមូលធននិយម ​និង​ធាតុប្រពៃណី​ពីសង្គមចិន ។ បដិវត្តន៍បានកត់សម្គាល់ការវិលត្រឡប់នៃការគ្រប់គ្រងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពរបស់លោកម៉ៅ ដែលនៅតែជាប្រធានបក្សកុម្មុយនិស្តចិន ទៅកាន់ចំណុចកណ្តាលនៃអំណាច បន្ទាប់ពីរយៈពេលនៃការមិនអើពើនឹងខ្លួនឯង និងបានប្រគល់ទៅឱ្យ ការដឹកនាំដែលមិនសូវមានរ៉ាឌីកាល់ បន្ទាប់ពីលោកម៉ៅ- បាន​ដឹកនាំ​ជម្លោះមហាលោតផ្លោះទៅមុខ និង ​គ្រោះទុរ្ភិក្ស​ចិន​ដ៏ធំអស្ចារ្យ (១៩៥៩-១៩៦១)។ បដិវត្តន៍បានបរាជ័យក្នុងការសម្រេចគោលដៅចម្បងរបស់ខ្លួន។

ដោយចាប់ផ្តើមចលនានៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៦ ដោយមានជំនួយពីក្រុមបដិវត្តន៍វប្បធម៌ លោកម៉ៅបានចោទប្រកាន់ថាធាតុវណ្ណះគហបតី បានជ្រៀតចូលទៅក្នុងរដ្ឋាភិបាល និងសង្គមក្នុងគោលបំណងស្តារមូលធននិយមឡើងវិញ។ ម៉ៅ បាន​អំពាវនាវ​ឲ្យ​យុវជន​« ​ទម្លាក់​គ្រាប់បែក​លើ​ទីស្នាក់ការ ​» ហើយ​ប្រកាស​ថា «​ការ​បះបោរ​គឺ​ត្រឹមត្រូវ​»​។ យុវជនបានឆ្លើយតបដោយការបង្កើត កងឆ្មាំក្រហម និង "ក្រុមឧទ្ទាម" នៅទូទាំងប្រទេស។ ជម្រើសនៃការនិយាយរបស់ម៉ៅត្រូវបានចងក្រងទៅក្នុងសៀវភៅក្រហមតូច ដែលបានក្លាយជា អត្ថបទដ៏ពិសិដ្ឋ សម្រាប់ការគោរពបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់លោកម៉ៅ ។ ពួកគេបានប្រារព្ធ "ការប្រមូលផ្តុំគ្នាបរិហារ " ប្រឆាំងនឹងអ្នកសើរើឡើងវិញជាទៀងទាត់ ហើយដណ្តើមអំណាច ពីរដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋាន និងសាខាបក្សកុម្មុយនីសចិន ទីបំផុតបានបង្កើត គណៈកម្មាធិការបដិវត្តន៍ នៅឆ្នាំ១៩៦៧ ។ គណៈកម្មាធិការជាញឹកញាប់បានបំបែកទៅជាបក្សពួកគូប្រជែង ហើយបានចូលរួមក្នុងការប្រយុទ្ធប្រដាប់អាវុធដែលគេស្គាល់ថាជា " ការតស៊ូដោយហឹង្សា " ដែលកងទ័ព ត្រូវបញ្ជូនទៅដើម្បីស្តារសណ្តាប់ធ្នាប់ឡើងវិញ។ លោកម៉ៅបានប្រកាសបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំំំំ១៩៦៩ ប៉ុន្តែដំណាក់កាលសកម្មរបស់បដិវត្តន៍នឹងបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧១ នៅពេលដែល លីន បៃអោ ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទធ្វើរដ្ឋប្រហារប្រឆាំងនឹងម៉ៅ បានរត់គេចខ្លួន ហើយ បានស្លាប់នៅក្នុងឧបទ្ទវហេតុធ្លាក់យន្តហោះ ។ នៅឆ្នាំ១៩៧២ ក្រុមទាំងបួនបានឡើងកាន់អំណាច ហើយបដិវត្តន៍វប្បធម៌បានបន្តរហូតដល់ការស្លាប់របស់លោកម៉ៅ និងការចាប់ខ្លួនក្រុមទាំងបួន នៅរវាងឆ្នាំំ១៩៧៦ ។

បដិវត្តន៍វប្បធម៌ត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយអំពើហិង្សា និងភាពវឹកវរ។ ការទាមទារចំនួនអ្នកស្លាប់មានភាពខុសប្លែកគ្នាយ៉ាងទូលំទូលាយ ដោយមានការប៉ាន់ប្រមាណថាអ្នកស្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍ មានចាប់ពីរាប់រយពាន់ទៅរាប់លាននាក់។ ចាប់ផ្តើមជាមួយ ខែសីហាក្រហម នៃទីក្រុងប៉េកាំង ការសម្លាប់រង្គាលបានកើតឡើងទូទាំងប្រទេស រួមទាំងការសម្លាប់រង្គាលក្វាងស៊ី ដែលក្នុងនោះការសម្លាប់ មនុស្ស ដ៏ធំក៏បានកើតឡើងផងដែរ។ ឧប្បត្តិហេតុម៉ុងហ្គោលីខាងក្នុង ; ការសម្លាប់រង្គាលក្វាងទុង ; ការសម្លាប់រង្គាលយូណាន ; និង ការសម្លាប់រង្គាលហ៊ូណាន ។ ឆ្មាំក្រហមបានបំផ្លាញ វត្ថុបុរាណ និងវត្ថុបុរាណ ក៏ដូចជា ការរឹបអូស ទីតាំងវប្បធម៌ និងសាសនា។ ការបរាជ័យទំនប់បានពីអោ ឆ្នាំ១៩៧៥ ដែលជាមហន្តរាយបច្ចេកវិទ្យាដ៏ធំបំផុតមួយរបស់ពិភពលោកក៏បានកើតឡើងក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍វប្បធម៌ផងដែរ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ មនុស្សរាប់សិបលាននាក់ត្រូវបានបៀតបៀន៖ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ជាពិសេសប្រធានាធិបតីចិន លោក លីយូ សៅភីង រួមជាមួយ តេង សៀវពីង លោក បេង តេហូវៃ និង លោក ហេ ឡុង ត្រូវបានបោសសម្អាត ឬនិរទេសខ្លួន។ មនុស្សរាប់លាននាក់ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាជាសមាជិកនៃក្រុមខ្មៅទាំងប្រាំ ទទួលរងនូវ ភាពអាម៉ាស់ជាសាធារណៈ ការជាប់ពន្ធនាគារ ការធ្វើទារុណកម្ម ពលកម្មធ្ងន់ ការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ និងជួនកាលការប្រហារជីវិត ឬការយាយីដល់ការធ្វើអត្តឃាត។ បញ្ញវន្ត​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា " ក្លិនស្អុយ​ចាស់​ទីប្រាំបួន " ហើយ​ត្រូវ​បាន​គេ​ធ្វើ​ទុក្ខបុកម្នេញ​យ៉ាង​ទូលំ​ទូលាយ—អ្នក​ប្រាជ្ញ និង​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ​ល្បីៗ​ដូច​ជា ឡៅសេង, ហ្វូលី, យ៉ៅតុងប៊ីន, និង ចូវ ជីយូចាំង ត្រូវ​បាន​គេ​សម្លាប់ ឬ​ធ្វើ​អត្តឃាត។ សាលារៀន និងសាកលវិទ្យាល័យនានា ត្រូវបានបិទ ដោយសារការ ប្រឡងចូលមហាវិទ្យាល័យ ត្រូវបានលុបចោល។ យុវជន​បញ្ញវន្ត​ទីក្រុងជាង ១០  ​រាប់​លាន​នាក់​ត្រូវ​បាន​បញ្ជូន​ទៅជនបទ ​ក្នុង​ចលនាចុះទៅជនបទ ។

នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៨ តេង សៀវពីង បានក្លាយជា មេដឹកនាំកំពូលថ្មីរបស់ប្រទេសចិន ជំនួសប្រធានហួរ ហ្គូហ្វេង ហើយបានចាប់ផ្តើមកម្មវិធី " ពូល័នសានសេង " ដែលបានរុះរើជាបណ្តើរៗនូវគោលនយោបាយម៉ៅនិយមដែលទាក់ទងនឹងបដិវត្តន៍វប្បធម៌ ហើយបានធ្វើឱ្យប្រទេសមានសណ្តាប់ធ្នាប់ឡើងវិញ។ លោកតេង រួមជាមួយនឹងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់់លោក បន្ទាប់មកបានចាប់ផ្តើមដំណាក់កាលថ្មីមួយនៅក្នុងប្រទេសចិន ដោយចាប់ផ្តើមកម្មវិធីកំណែទម្រង់ និងបើកដំណើរការជាប្រវត្តិសាស្ត្រ។ នៅឆ្នាំ១៩៨១ បក្សកុម្មុយនីសចិនបានប្រកាសនិងទទួលស្គាល់ថាបដិវត្តន៍វប្បធម៌គឺខុសហើយ "ទទួលខុសត្រូវចំពោះការធ្លាក់ចុះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនិងការខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតដែលប្រជាជនប្រទេសនិងគណបក្សចាប់តាំងពីការបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិត" ។ នៅក្នុងប្រទេសចិនសហសម័យ ទស្សនៈផ្សេងគ្នាមានអំពីបដិវត្តន៍វប្បធម៌។ ក្នុង​ចំណោម​អ្នក​ខ្លះ វា​ត្រូវ​បាន​គេ​ហៅ​ថា​ជា "ដប់​ឆ្នាំ​នៃ​ភាព​វឹកវរ​" ។