មត្ស្យា
មត្ស្យា (ភាសាសំស្ក្រឹត៖ मत्स्य មានន័យថា ត្រី) គឺជាអវតារដំបូង របស់ព្រះវិស្ណុ ក្នុងទេវកថាវិទ្យានៃសាសនាហិណ្ឌូ។
មត្ស្យ ក្នុងគម្ពីរវិស្ណុបុរាណ
កែប្រែការលួចគម្ពីរវេទ
កែប្រែមានតួអង្គសំខាន់បីអង្គ : ព្រហ្ម វិស្ណុ និង សិវៈ។ ព្រះព្រហ្ម បានបង្កើតផែនដី គឺដី ទឹក ខ្យល់ មនុស្ស ។ល។ ព្រះវិស្ណុ អ្នកបង្កើតគម្ពីរវេទទាំងបួន គឺ ឫកវេទ សាមវេទ យជុរវេទ និង អថវ៌នវេទ។ ទ្រង់បានសុំអោយព្រះព្រហ្មបញ្ជូនគម្ពីរវេទទាំងបួនទៅមនុស្សលោកគឺពួកមាណព ដើម្បីអោយពួកគេមានប្រាជ្ញាខ្លាំងពូកែ។
កូនរបស់ព្រះព្រហ្ម គឺមនុ បានធ្វើតបដើម្បីសុំសន្តិភាពក្នុងចំនោមមនុស្សជាតិ។ មនុស្សម្នាក់ឈ្មោះ កស្យប មានប្រពន្ធបីនាក់ : អទិតិ ទិតិ និង ធនុ។ កូនរបស់អទិតិ អាចចាត់ទុកជាទេវតា រីឯកូនរបស់ប្រពន្ធផ្សេងទៀត សុទ្ធតែកាចសាហាវ គឺពួករក្សសស៍ ហើយចង់បំផ្លាញមនុស្សជាតិ។ ព្រះវិស្ណុបានមកជួបនឹងអទិតិ ហើយបានប្រទានពរដល់អទិតិតាមសេចក្តីត្រូវការ ដោយសារតែនាងបានធ្វើជាមាតាដ៏ល្អ ហើយព្រះវិស្ណុព្រមទាំងបានសន្យានឹងនាងថាពេលណាមួយនឹងមកចាប់កំនើតជាកូនរបស់នាងជាមិនខាន។
ហយគ្រីព កូនរបស់ទិតិ បារម្ភថា បើ មាណព ទទួលបានគម្ពីរវេទ នោះពួកគេនឹងខ្លាំងពូកែជាងពួកខ្លួន គឺ រក្សសស៍។ ដូច្នេះវាក៏លួចគម្ពីរវេទពីព្រះព្រហ្ម នៅពេលដែលព្រះព្រហ្មមិននៅ។ ព្រះព្រហ្មបានទៅជួបនឹងព្រះសិវៈដើម្បីសុំអោយទ្រង់ជួយរៀបចំផែនដីឡើងវិញ ព្រោះតែវត្តមានរបស់ធាតុអាក្រក់ខ្លះបានកើតឡើង។ ទោះបីព្រះសិវៈទ្រង់បានយល់ព្រមក៏ដោយ ទ្រង់បានបន្ទូលថា ធាតុល្អក៏ត្រូវតែបូជាដែរ បើសិនជាព្រះព្រហ្មចង់អោយទ្រង់បង្កបង្កើតផែនដីឡើងវិញ ប៉ុន្តែព្រះព្រហ្មបានមានបន្ទូលថា ទ្រង់អាចបង្កើតមនុស្សលោកឡើងវិញជាថ្មីម្តងទៀតបាន។ ព្រះព្រហ្មបន្ទាប់ពីដឹងថា គម្ពីរវេទបានបាត់ ក៏ទៅប្រាប់ព្រះវិស្ណុ។ ព្រះវិស្ណុសន្យាថានឹងទៅរកគម្ពីរវេទមកវិញអោយទាល់តែបាន ហើយរក្សាទុកដោយខ្លួនទ្រង់វិញ។ នាងលក្ស្មី ដែលមិនអាចឃ្លាតពីព្រះវិស្ណុសូម្បីតែមួយជំហាននោះ ក៏សុំអោយព្រះវិស្ណុគិតដល់នាងផង ដូច្នេះទ្រង់ក៏យកនាងដាក់ជាប់នឹងខ្លួនទ្រង់ រួចក៏ចាប់ផ្តើម អវតារ មត្ស្យ។
អវតារ មត្ស្យ
កែប្រែកូនរបស់ព្រះព្រហ្ម គឺមនុ នៅក្នុងពេលនោះ បានជួបនឹងត្រីតូចមួយក្បាល នៅពេលកំពុងតែធ្វើពិធី សន្ធ្យវន្ធនេ នៅក្នុងមហាសមុទ្រ ត្រីនោះបានសុំអោយគាត់ជួយវាការពារមិនអោយត្រីធំស៊ី។ មនុក៏យកវាទៅផ្ទះ ហើយដាក់ក្នុងផើងទឹកមួយ។
មួយយប់ក្រោយមក ត្រីតូចនោះក្លាយជាត្រីធំ ធំដូចត្រីបាលែនដែរ។ ដោយមិនអាចទុកវានៅក្នុងផ្ទះបានទៀត មនុក៏យកវាទៅលែងនៅសមុទ្រវិញ ព្រោះថាអីលូវនេះគ្មានត្រីណាអាចស៊ីវាបានទៀតទេ។
តែពេលនោះត្រីនោះក៏កាឡាជាព្រះវិស្ណុ ហើយពេលនោះមនុភាន់ភាំងជាខ្លាំង។ ព្រះវិស្ណុប្រាប់មនុអំពីរឿងបំផ្លាញលោកទាំងមូលដោយព្រះសិវៈ ហើយទ្រង់ចង់អោយមនុរួចផុតពីសេចក្តីស្លាប់ ព្រោះថាបើទោះជាមាណពមិនមានទៀតក្តី ប៉ុន្តែជីវន៍គឺជីវិត គួរតែមានបន្តទៀត។ ដូច្នេះទ្រង់ក៏អោយមនុរៀបចំវត្ថុចាំបាច់គ្រប់យ៉ាងជាប់ជាមួយខ្លួន ដើម្បីទុកប្រើប្រាស់ពេលទឹកជំនន់ធំលិចផែនដី។
នៅក្នុងអំលុងពេលនោះ ហយគ្រីព មិនព្រមស្តាប់តាមម្តាយរបស់ខ្លួន ដើម្បីដោះលែងគម្ពីរវេទទាំងបួនអោយមានសេរីភាពឡើងវិញ។ អ្នកម្តាយក៏ទៅទូលពិតដល់កស្យប តែមិនបានការអ្វីឡើយ។
គម្ពីរវេទទាំងបួនព្យាយាមគេចខ្លួន ប៉ុន្តែត្រូវហយគ្រីពរកឃើញ ក៏រៀបនឹងសំលាប់ពួកវាទាំងអស់។ នៅពេលនោះព្រះវិស្ណុ មានរូបជាត្រី មត្ស្យ ក៏សំលាប់ហយគ្រីព ហើយបំលែងគម្ពីរវេទទាំងបួនជាអក្សរអូមតែមួយ ហើយទុកវាជាប់នឹងកាយទ្រង់។
នៅក្នុងអំលុងពេលនោះ មនុបានរៀបចំស្រេចបាច់ នូវសំភារៈចាំបាច់គ្រប់យ៉ាង សំរាប់ខ្លួនគាត់នឹងមនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ គាត់បានសំរេចចិត្តថាគាត់ត្រូវការការអប់រំផងដែរ ក្រោមរូបភាពជាឫសីទាំងប្រាំពីរ (សប្តឫសី) គឺ វសិស្ត វិស្វមិត្រ ភ្រុគុ អត្រិ កស្យប គោតម ភរទ្វជ។ ដូច្នេះគាត់ក៏ទៅជួបនឹងពួកគេ ហើយសុំអោយពួកឫសីមកជាមួយគាត់។
ព្រះសិវៈនិងបវ៌តិ ផ្គុំចូលគ្នាតែមួយ (អរ្ថេស្វរ) ដើម្បីធ្វើពិធីម្យ៉ាងដូចជា រុទ្រ-ធន្ទវ ហើយបើកភ្នែកទីបីរបស់ទ្រង់ ហើយស្ថាននរកទាំងមូលក៏បើកចំហឡើង។ មនុស្សលោកទាំងអស់ក៏ត្រូវលាងចេញពីផែនដី ដោយសារតែទឹកជំនន់ធំនេះ។ នាវាដឹកសប្តឫសី មនុ និងភរិយារបស់គាត់គឺ សត្រុប បានផុតពីគ្រោះភ័យ ដោយសារមានពស់មួយក្បាលជាខ្សែពួរ និង ត្រីមត្ស្យជាអ្នកអូស នាំទៅសុនេរុ បរវថ។ នៅពេលទៅដល់ភ្នំសុនេរុ មត្ស្យក៏ប្រែកាយជាព្រះវិស្ណុ ហើយសុំអោយមនុផ្តល់កំនើតដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ដោយមានជំនួយពីប្រពន្ធរបស់គាត់ គឺសត្រុប។ ទ្រង់បានសុំអោយគាត់ផ្តល់ការអប់រំល្អៗ ដោយមានឫសីទាំងប្រាំពីរជួយ។ ដើម្បីជួយមនុស្សទាំងអស់គ្នា អោយបានសំរេចនូវវិជ្ជាកំពូល ទ្រង់បានប្រគល់គម្ពីរវេទទាំងបួន គឺ ឫគ យជុរ សាម និង អថវ៌ន។