យ៉ាបា
យ៉ាបា ជាប្រភេទថ្នាំញៀនមានរាងជាគ្រាប់មូលសំប៉ែត ដែលកើតឡើងពីល្បាយមេតំហ្វេតាមីននិងកាហ្វេអ៊ីន។ ជាទូទៅវាមានពណ៌ឆើត (ទឹកក្រូចឬបៃតង) និងមានត្រាអក្សរ "R" ឬ "WY" បោះពីលើ។ ពាក្យយ៉ាបា ជាភាសាថៃមានន័យត្រង់ថា«ថ្នាំឆ្គួត»។ នៅឥណ្ឌាគេហៅវាថា ប៊ុលប៊ុលីយ៉ា នៅហ្វីលីពីន ឥណ្ឌូនេស៊ី និងជប៉ុន គេហៅវាថា ស្សាប៊ូ។
គុណភាពរបស់វាប្រែប្រួលទៅតាមប្រភព។ វាមានប្រភេទសំរាប់លេបនិងហិតចូលតាមច្រមុះ (មានប្រភេទចាក់ផលិតនៅប្រទេសឡាវដែរ)។ គ្រឿងញៀនលាយខុសច្បាប់ មានប្រើច្រើនជាពិសេសនៅប្រទេសថៃ ដែលនៅទីនោះមានបណ្ដាញនាំចូលពីប្រទេសជិតខាងដូចជាមីយ៉ាន់ម៉ានិងឡាវជាដើម។ នាពេលថ្មីៗនេះ គេឃើញមានការប្រើប្រាស់ក្នុងបណ្ដាជនអន្តោរប្រវេសន៍នៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ និងជួនកាលត្រូវគេប្រើជំនួសអេស្តាស៊ី។
ថ្នាំគ្រាប់យ៉ាបាត្រូវបានដាក់ជារបស់ខុសច្បាប់ដោយរដ្ឋាភិបាលថៃនៅឆ្នាំ១៩៧០។ នៅសម័យនោះវាត្រូវបានគេលក់នៅតាមស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈនានា និងត្រូវបានអ្នករត់ឡានទិញប្រើសំរាប់បំបាត់ការងងុយ។ បន្ទាប់ពីមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ធ្ងន់ៗក្នុងចំនោមឡានក្រុងរត់ផ្លូវឆ្ងាយ រដ្ឋាភិបាលពេលនោះបានដាក់យុទ្ធនាការបោសសំអាតគ្រឿងញៀនតាំងពីឆ្នាំ២០០៣ ហើយការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនក្នុងចំនោមអ្នកបើកឡានក្រុងបានធ្លាក់ចុះ។ ដោយសារតែហេតុនេះ ទើបតំលៃលក់រាយបានឡើងពី ១០០–១៥០បាត (ប្រហែល១២០០០–១៦០០០រៀល) ទៅ ២៥០–៤៥០បាត (២៨០០០–៤៨០០០រៀល) ក្នុងមួយគ្រាប់។ ក៏ប៉ុន្តែ វានៅតែពេញនិយមក្នុងចំនោមអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន។
នៅឆ្នាំ២០០៦ យ៉ាបាបានទទួលការនិយមប្រើពីបណ្ដាអ្នកមាននៅប្រទេសបង់ក្លាដែស្ស។ អាជ្ញាធម៌បានធ្វើយុទ្ធនាការបោសសំអាតគ្រឿងញៀននៅឆ្នាំ២០០៧ ហើយបានរកឃើញពាណិជ្ជករល្បីៗមួយចំនួនប្រើប្រាស់វា។