វិជ្ជា៨ប្រការ
សង្ខេបវិជ្ជា ៨ ប្រការ កែប្រែ
មនុស្សសាមញ្ញចូលចិត្តបណ្ដោយការគិតពិចារណា ការសម្រេចចិត្ត ការនិយាយ និងការធ្វើការងារស្ថិតនៅក្នុងកម្រិតព្រំដែននៃសមត្ថភាពរបស់រាងកាយរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែអច្ឆរិយជន ចូលចិត្តគិតពិចារណាថា ពួកគេអាចបញ្ចាការគិត ការសម្រេចចិត្ត ការនិយាយស្ដី និងការធ្វើការងារហួសពីវិស័យដែលមនុស្សសាមញ្ញគិត ។ ការហ្វឹកហាត់ចិត្ត និងកាយឲ្យមានជំនាញយ៉ាងអស្ចារ្យហួសវិស័យនេះគឺជាសមិទ្ធផលដែលបានបរិយាយនៅក្នុងវិជ្ជា ៨ ប្រការនេះ (The Eight Skills) ពោលគឺ វិបស្សនាញាណ, មនោមយិទ្ធិ, ឥទ្ធិវិធ, ទិព្វសោត, ចេតោបរិយញ្ញាណ, បុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ, ទិព្វចក្ខុ, និង អាសវក្ខយញ្ញាណ ។ វិបស្សនាញាណ គឺជាសមត្ថភាពខាងវិបស្សនា, មនោមយិទ្ធិគឺជាអំណាចខាងចិត្ត, ឥទ្ធិវិធី គឺជាអំណាចខាងកាយដែលអាចធ្វើការងារហួសវិស័យរបស់មនុស្សសាមញ្ញបាន, ទិព្វសោត គឺជាអំណាចខាងត្រចៀកដែលមានសមាធិអាចស្ដាប់ឮសម្លេងដ៏ល្អិតសុខុមបាន, ចេតោបរិយញ្ញាណ គឺអំណាចបង្គាប់ការគិតនិងសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកដទៃ, បុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណគឺអំណាចនៃការនឹកគិតទៅដល់ជាតិមុនៗបាន, ទិព្វចក្ខុគឺអំណាច នៃភ្នែកចិត្តដែលអាចមើលឃើញហួសវិស័យរបស់មនុស្សសាមញ្ញ, អាសវក្ខយញ្ញាណ គឺអំណាចនៃចិត្តដែលដឹងអំពីធម៌ដែលនាំទៅដល់ការអស់ទៅនៃអាសវៈ ទាំង ៤ ឬគំនិតទាំងឡាយដែលជាមន្ទិលដល់ចិត្តបរិសុទ្ធ ។ សូមបញ្ជាក់ថា ព្រះពុទ្ធទ្រង់ពោលដល់អំណាចដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់មនុស្សប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺទ្រង់មិនបានពោលដល់អំណាចហួសពីវិស័យរបស់មនុស្សទេ ដូចជាការហោះហើរបានដូចបក្សាបក្រី ឬការជ្រែកដីមុជទឹកដូចដង្កូវក៏ទេដែរ ។ ការពោលអួតអំពីអំណាចរបស់មនុស្សណាម្នាក់ដែលហួសពីវិស័យដែលមនុស្សអាចធ្វើបានគឺជាការមាក់ងាយដល់សមត្ថភាពពិតរបស់មនុស្ស ដែលនាំទៅដល់ការបង្អាក់ដល់ចិត្តចង់គិតពិចារណា ការសម្រេចចិត្ត និងការហ្វឹកហាត់ របស់មនុស្សច្រើននាក់ ។ នៅទីនេះ យើងមិននិយាយដល់ពាក្យទេវតា ឥន្ទ ព្រហ្ម យម យក្ស ឬបិសាចទេ ព្រោះវាមិនមានក្នុងធម្មជាតិ និងមិនមានប្រយោជន៍អ្វីដែលយើងត្រូវចំណាយពេលគិត ឬនិយាយសរសើរពួកនោះដែរ ។
សេចក្តីពន្យល់លម្អិតនៃវិជ្ជា ៨ ប្រការ កែប្រែ
១- វិបស្សនាញាណ (Vipassanā-ñāṇa, insight-knowledge) ៖ ប្រសិនបើមនុស្សណាម្នាក់បានហ្វឹកហាត់ចិត្តរបស់ខ្លួននិងបានសម្រេចដល់កំពូលនៃអំណាចនេះ គឺបុគ្គលនោះមានអំណាចចិត្តដែលអាចពិចារណាឃើញរូបនិងនាម, ឃើញច្បាស់បញ្ចក្ខន្ធ, អាចញែកបញ្ចក្ខន្ធចេញជារូបនិងនាមដោយចំណែកៗ, និងឃើញធម៌ដែលជាបច្ច័យរបស់នាមនិងរូប ។
២- មនោមយិទ្ធិញាណ (Manomayiddhi, mind-made magical power) ៖ ប្រសិនបើបុគ្គលណាម្នាក់បានបង្ហាត់ចិត្តរបស់ខ្លួនឲ្យសម្រេចដល់កំពូលនៃអំណាចនេះ គាត់អាចបង្គាប់បញ្ជាខ្លួនគាត់ក្នុងការគិតពិចារណា ការនិយាយស្ដី និងការធ្វើការងារ និងអាចបង្គាប់បញ្ជាមនុស្សច្រើនរយពាន់នាក់ទៀតឲ្យធ្វើការងារយ៉ាងមានប្រសិទ្ធភាព ។
៣- ឥទ្ធិវិធីញាណ (Iddhividhi, supernormal powers) សំដែងឫទ្ធិបាន។ សំដៅយកការសំដែងឫទ្ធិផ្សេងៗបាន ដែលហួសវិស័យរបស់ជនសាមញ្ញ ដូចយ៉ាងមនុស្សម្នាក់អាចនិម្មិតឲ្យទៅជាច្រើននាក់បាន ដើរពានកាត់គ្រឿងបិទបាំងដូចជាជញ្ជាំងឬកំពែងក៏បាន មុជក្នុងដីដូចមុជក្នុងទឹកក៏បាន ដើរលើទឹកដូចដើរលើដីក៏បាន ហោះទៅលើអាកាសដូចសត្វបក្សីហើរក៏បាន ស្ទាបអង្អែលព្រះអាទិត្យព្រះចន័្ទដោយដៃក៏បាន។
៤- ទិព្វសោតញ្ញាណ (Dibba-sota, divine ear) ត្រចៀកទិព្វ។ សំដៅយកការស្តាប់សំឡេងក្នុងទីជិតឆ្ងាយបាន ទោះបីជាសំឡេងមនុស្សឬជាសំឡេងទេវតា ជាត្រចៀកកន្លងហួសវិស័យនៃត្រចៀកសាមញ្ញជន។
៥- ចេតោបរិយញ្ញាណ (Cetopariya-ñāṇa, penetration of the minds of others) កំណត់ដឹងចិត្តអ្នកដទៃបាន។ សំដៅយកការទាំយចិត្តគំនិតរបស់អ្នកដទៃដែលត្រិះរិះគិតទៅរកហេតុណាមួយក៏អាចដឹងបានដោយការកំណត់អធិដ្ឋានចិត្តានុភាពរបស់ខ្លួនទៅស្ទាក់ដេញតាមរកចិត្តគំនិតរបស់បុគ្គលដទៃដោយចិត្តដ៏បរិសុទ្ធ របស់ខ្លួនដូចមានសេចក្តីដឹងថាចិត្តរបស់បុគ្គលនោះៗបរិសុទ្ធឬសៅហ្មងជាដើម។
៦- បុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ (Pubbenivāsānussati-ñāṇa, remembrance of former existences) ញាណគឺការរលឹកឃើញនូវខន្ធបញ្ចកៈ(ខន្ធ៥) ក្នុងជាតិមុន។ ការដឹងនូវជាតិ គឺការរលឹកឃើញនូវខន្ធបញ្ចកៈដែលធ្លាប់កើត ធ្លាប់នៅក្នុងភពមុនបាន គឺរលឹកឃើញ ជាតិថយក្រោយក្នុងកាលដែលកន្លងទៅហើយ តាំងអំពីមួយជាតិ ពីរ ជាតិ បីជាតិ រហូតដល់អនេកជាតិថា “ក្នុងកាលនោះអាត្មាអញបានកើតក្នុងទីនោះ មានឈ្មោះយ៉ាងនេះ មានគោត្តយ៉ាងនេះ មានវណ្ណៈយ៉ាងនេះ មានអាហារយ៉ាងនេះ មាន សុខទុក្ខយ៉ាងនេះ មានអាយុប៉ុណ្ណេះៗជាដើម។ លុះច្យុតអំពីជាតិនោះហើយ ក៏ទៅកើតក្នុង ទីនោះៗ លុះមកអំពីទីនោះក៏មកកើតក្នុងទីនេះ”។ ការយល់ធ្លុះធ្លាយឃើញព្រឹត្តិការណ៍ របស់ជាតិក្នុងកាលមុនដូច្នេះ ទើបឈ្មោះថា “បុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ” គឺឃើញការវិល កើតវិលស្លាប់តាមយថាកម្មរបស់សត្វ។
៧- ទិព្វចក្ខុ ឬចុតូប្បាតញ្ញាណ (divine eye) ញាណក្នុងការកំណត់ឃើញនូវចុតិនិងបដិសន្ធិនៃពួកសត្វ។ ការដឹងច្បាស់នូវចុតិនិងបដិសន្ធិ គឺការឃ្លាតចាកជីវិតនិងការចាប់កំណើតបាន ដោយការឃើញពួកសត្វដែលកំពុងច្យុតក៏មាន កំពុងចាប់កំណើតក៏មាន ដឹងច្បាស់ថា “ពួកសត្វទាំងនោះមានគតិផ្សេងៗគ្នាខ្លះថោកទាប ខ្លះខ្ពង់ខ្ពស់ តាមយថាកម្មរបស់ខ្លួនៗ ដោយអំណាចផលវិបាកនៃការប្រព្រឹត្តរបស់ពួកសត្វ”។ ការដឹងច្បាស់នូវចុតិនិងបដិសន្ធិនៃ ពួកសត្វដូច្នេះ ទើបឈ្មោះថា “ចុតូបបាតញ្ញាណ”។
៨- អាសវក្ខយញ្ញាណ (Āsavakkhaya-ñāṇa, knowledge of the exhaustion of mental intoxicants) ញាណក្នុងការធ្វើឲ្យអស់នូវអាសវៈ ។ ការដឹងច្បាស់នូវហេតុជាទីអស់ទៅនៃអាសវៈនោះ បានដល់ការដឹងច្បាស់តាមពិតថា “នេះជាទុក្ខ នេះជាសមុទ័យ (ហេតុឲ្យកើតទុក្ខ) នេះជានិរោធ (ការរលត់ទុក្ខ) នេះជាមគ្គ (ផ្លូវប្រតិបត្តិដើម្បីរំលត់ទុក្ខ) នេះជាអាសវៈ នេះជាហេតុដែលឲ្យកើតអាសវៈ នេះជាសេចក្តីប្រតិបត្តិដើម្បីឲ្យអស់អាសវៈ” កាលដឹងច្បាស់ដូច្នេះហើយចិត្តក៏រមែងរួចចាក អាសវៈទាំង៤ ប្រការ គឺកាមាសាវៈ ភវាសវៈ ទិដ្ឋាសវៈនិងអវិជ្ជាសវៈ ។ ដឹងច្បាស់ថាជាតិ របស់អាត្មាអញអស់ហើយព្រហ្មចរិយធម៌អញបានប្រព្រឹត្តចប់ហើយ ករណីកិច្ចរបស់អញ បានសម្រេចហើយ កិច្ចដែលត្រូវចម្រើនតទៅទៀតពុំមានឡើយ”។ ទាំងប្រាំបីនេះប្រការនេះហៅថា វិជ្ជា៨ ប្រការ។
(វិជ្ជា៦-៨ខាងក្រោយ បានរៀបរាប់ក្នុងវិជ្ជាបីរួចម្តងហើយ)។
ឯកសារយោង កែប្រែ
ព្រះត្រៃបិដក > សុត្តន្តបិដក > ទីឃនិកាយ > បឋមភាគ > សីលក្ខន្ធវគ្គ > សាមញ្ញផលសូត្រ (សៀវភៅភាគ១៤ ទំព័រទី ១១៥)
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๙ พระสุตตันตปิฎก เล่มที่ ๑ ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค สามัญญผลสูตร
ฉบับหลวง (ไทย) เล่มที่ ๙ สุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค หน้าที่ ๗๒
វិជ្ជា ៣ ប្រការ
ចរណៈ ៨
មនោមយិទ្ធិ (1973) ស្នាដៃនិពន្ធរបស់លោក ស៊ា ប៊ុនភេង
วิชชาแปดประการ (1928) ผู้เขียน พลตรี หลวงวิจิตรวาทการ
กำลังใจ (2008) ผู้เขียน พล.ต.หลวง วิจิตรวาทการ
สร้างชีวิต (2010) ผู้เขียน พล.ต.หลวง วิจิตรวาทการ
Le Pouvoir de la volonté: Sur soi-même, sur les autres, sur le destin, méthode pratique d'influence personelle (1973) par Paul Clement Jagot
Samaññaphala Sutta: The Fruits of the Contemplative Life (DN 2)
The Fruits of the Contemplative Life: Sāmaññaphala Sutta (DN 2)