ឥសានវរ្ម័នទី២
ឥសានវរ្ម័នទី២ (អង់គ្លេស: Ishanavarman II) (Kh-pronoun: Eysanvaraman II) (ប្រ.ស|គ.ស ០០០-៩២៨) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ៩២៣-៩២៨) ទ្រង់ត្រូវបានគេសម្គាល់ថាជាបុត្រាទី២ នៃព្រះបាទ "យសោវរ្ម័នទី១ និងមាន មានព្រះរាម ជាព្រះបាទ ហស៌វរ្ម័នទី១ ផងដែរ ដែលទ្រង់បានគង់នៅរាជធានីដដែល គឺរាជធានី "យសោធរៈបុរៈ ។ [១] នៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអង្គត្រូវប្រឈមមុននឹងការបះបោរដណ្តើមរាជ្យពីសម្ដេចមាររបស់ព្រះអង្គ គឺ ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៤ ដែលត្រូវជាពូរបស់ខ្លួនដែលបានភៀសព្រះកាយទៅបោះបន្ទាយថ្មីមួយឈ្មោះថា "គោកគគី" ចម្ងាយ ១០០ គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានី "យសោធរៈបុរៈ" ដែលតំបន់នោះត្រវបានទ្រង់ដាក់ឈ្មោះថា "រាជធានីកោះកេរ្តិ៍" (អានថា៖ កោះកេតិរៈ) ។ [២] [៣]
ឥសានវរ្ម័នទី២ | ||||
| ||||
| Cambodia, Koh Ker style, 2nd quarter 10th Century - Rakshasa - 1967.146 - Cleveland Museum of Art.tif | ||||
| រជ្ជកាល | ៩២៣-៩២៨ (ចក្រភពខ្មែរ) | |||
| គ្រងរាជ | ៩២៣ | |||
| ព្រះនាមពេញ | ព្រះគម្តែងអញឥសានវរ្ម័ន | |||
| មរណៈនាម | មិនមានកំណត់ត្រា | |||
| ក្សត្រមុន | ហស៌វរ្ម័នទី១ | |||
| រាជបន្ត | ជ័យវរ្ម័នទី៤ | |||
| សន្តិវង្ស | កៅណ្ឌិន្យ (អំបូរខ្មែរជ្វា) | |||
| ប្រសូត្រ | មិនមានកំណត់ត្រា | |||
| ចូលទីវង្គត់ | ៩២៨ (ជន្មាយុ)
មិនមានកំណត់ត្រា | |||
| ជំនឿសាសនា | ហិណ្ឌូសាសនា លទ្ធិ ព្រះវិស្ណុ និយម និង
ព្រះសិវៈនិយម | |||
កំណត់ត្រាសិលាចរឹក កែប្រែ
នេះបើយោងតាមកំណត់ត្រាសិលាចរឹកបុរេអង្គរ (K.511) ត្រូវនិង "ស.ក" (Saka.847) ត្រូវនិង គ.សករាជ ៩២៥ បានពណ៌នាថា ព្រះគម្ដែងអញឥសានវរ្ម័ន បានបញ្ជារឱ្យប្រធានមន្ត្រី ១០រូប ត្រួតមើល បាវបម្រើក្មេង និង បរិវារបស់សិវៈព្រាហ្មណ៍ ដែលជាជំនិត ឱ្យចារសិលាចរឹកទុក នៅទ្វារាជវាំង និង សាងសង់រូបសំណាក សត្វគោ សម្រាប់ឧទ្ទិសថ្វាយដល់ "ព្រះយមរាជ" និងឱ្យនាំយកផ្កាឈូក បេះថ្វាយ ព្រមទាំងឱ្យដាក់ទឹកឃ្មុំជាដង្វាយ ។ [៤] [៥]
សេចក្ដីជំរាប កែប្រែ
មានមតិរបស់លោកបណ្ឌិតផ្នែកសិលាចរិកមួយ លើកឡើងថា «វម៌្ម» មាននៅលើសិលាចារឹកភាសាខ្មែរយ៉ាងច្រើន អ្នកប្រាជ្ញបារាំងបានអានថា varmma ដែរ។ ប៉ុន្តែ នៅពេលគេបកប្រែ ឬពន្យល់ជា ភាសាបារាំង គេសរសេរជា varman វម៌ន/ វរ្ម័ន វិញ។ បើយើងលើកតម្កើងឯកសារក្នុងស្រុក ហេតុអ្វីបានមិនគាំទ្រ សំណេររបស់ដូនតាថា «...វម៌្ម»?
ពាក្យ (វរ្ម័ន) ត្រូវបានក្រុមសិក្សាពាក្យសំស្ក្រឹត ជាន់ខ្ពស់ នៃក្រុមបុរាណាចារ្យ យកមកប្រើ ជាឈ្មោះផ្លូវការណ៍ នៃការសិក្សាទូទៅ ដោយទទួលស្គាល់ដោយក្រុម ប្រវិត្តវិទូខ្មែរជាន់ខ្ពស់ របស់សាលាបារាំងចុងបូព៌ា (École Française d'Extrême-Orient) ដែលហៅកាត់ថា (E.F.E.O) ដែលយកលំនាំតាមឈ្មោះព្រះបាទនរោត្តម ដែលមានព្រះនាមសរសេរថា "នរោត្ដមវរ្ម័ន" ដែលសរសេរឡើងក្នុងឆ្នាំ 1903 ដោយបែបនេះហើយទើបពាក្យ (វរ្ម័ន) មានប្រើប្រាសរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ដែលមានសរសេរក្នុងក្រាំងសៀវភៅនានា ក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ហើយពាក្យ (វរ្ម័ន) ត្រូវបានបញ្ចូលក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ ដោយសម្ដេចសង្ឃរាជជួនណាត មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ គួរបញ្ចាក់ផងដែរថា មុនការចេះអានសំស្ក្រឹតរបស់លោកបណ្ឌិត កម្ពុជាមានក្រុមសិក្សាជាន់ខ្ពស់នៃភាសាសំស្ក្រឹតរួចទៅហើយ ម៉្យាងវិញទៀត អ្នកសិក្សាជន់ខ្ពស់ពីមុនៗ មានដូចជា៖ ក្រុមជំុនំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៃក្រុមបុរាណាចារ្យ លោក កេងវ៉ាន់សាក់, លោក ត្រឹងងា ដែលសុទ្ធតែជាអ្នកសឹក្សាជាន់ខ្ពស់ មិនដែលតិះទាន និងលើកការអនុម័ត សំរេចការយល់ឃើញណាមួយ ដោយមិនមានការបោះឆ្នោតឯកភាព ក្នុងអង្គប្រជុំនៃបណ្ឌិតសភាអក្សរសាស្ត្ររបស់កម្ពុជានោះទេ ។[៦]
ដូចនេះ ៖ ប្រហែលជាលោក បណ្ឌិតមានការយល់ច្រឡំ រវាងការប្រើតួអក្សរ សំស្ក្រឹត និង តួអក្សរខ្មែរ បញ្ចុប្បន្ន ដែលមានន័យថា បើលោកបណ្ឌិត ចង់ឱ្យមានការប្រើពាក្យ (វម្ម៌) ជាពាក្យប្រើប្រាសទូទៅផ្លូវការណ៍ លោកបណ្ឌិត ត្រូវស្នើសុំសភាអក្សរសាស្ត្រជាតិកម្ពុជា លប់អក្សរក្រមកម្ពុជា ដែលមានព្យញ្ជនៈ ៣៣តួ ពី ក ដល់ អ និង ស្រៈ ទាំងអស់ចេញ ពីកម្មវិធីសិក្សារបស់រដ្ឋជាមុនសិន បន្ទាប់មកត្រូវស្នើសុំអង្គព្រះមហាក្សត្រ និង នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ទាត់ចោលនូវស្នាដៃរបស់អ្នកចងក្រងពីមុន ជាមុនសិន ទើបលោកបណ្ឌិតអាចយក ព្យញ្ជនៈ និង ស្រៈ នៃពាក្យសំស្ក្រឹតទាំងអស់ មកជំនួស ព្យញ្ជនៈ និង ស្រៈ នៃពាក្យ ខេមរៈភាសាបាន ហើយលោកបណ្ឌិត ត្រូវពន្យល់ពីរបៀបប្រកបពាក្យចំនួនរាប់លាន ដែលបានចងក្រងដោយ សម្ដេចសង្ឃរាជជួនណាត ក្នុងទម្រង់ជាសំស្ក្រឹត បន្ទាប់មក លោកបណ្ឌិត ត្រូវបង្កើតការប្រកបទាក់ទង និង ពាក្យចំនួនរាប់លានទៀត នៃក្រុមពាក្យរបស់ជនជាតិភាគតិចកម្ពុជា ដែលមានដូចជា៖ កួយ ភ្នង ចារាយ ល-។ មានសព្វគ្រប់ដូចការរៀបរាប់ខាងលើនេះហើយ ទើបលោកបណ្ឌិតអាចធ្វើការផ្លាសប្ដូរ នូវអ្វីដែលលោកបណ្ឌិតយល់ឃើញនេះ ។
បុរាណាចារ្យ លោកតែងលើកឡើងនៃពាក្យមួយថា (ពេក) ។
ចំណារពន្យល់ កែប្រែ
សិក្សាពាក្យ (វម្ម៌) ដែលជាពាក្យដើមនៃសិលាចរឹកសំស្ក្រឹត ដែលត្រូវបានប្រែសម្រួលជាពាក្យ (វរ្ម័ន) ដោយក្រុមសិក្សាជាន់ខ្ពស់ភាសាសំស្ក្រឹត នៃក្រុមបុរាណាចារ្យ ក្នុងរាជព្រះបាទនរោត្ដម ហើយក្រុមប្រវត្តិវិទូបារាំងបានយកទៅប្រែជាភាសាបារាំងនៃពាក្យ Varman ។ ហេតុអ្វីត្រូវហៅពាក្យ វម្ម៌ នេះថា (វ-ម័ន) ពីព្រោះពាក្យនេះត្រូវបានក្រុមបេសកជនចិន ហៅស្ដេចខ្មែរ ជំនាន់នគរភ្នំ នៃកន្ទុយពាក្យ ម្ម៌ នេះហៅថា "ម័ន" តាំងពីស.វទី៣ ឬ ស.វទី៥ មកម៉្លេះ ចំណែកឯជើងព្យញ្ជនៈ ម "្ម" គ្រាន់តែរបៀបដែលគេសរសេរដើម្បីសង្កត់ពាក្យទាញសូរសម្លេងប៉ុនណោះ ដោយពាក្យថ្មីៗ កាន់តែកើតឡើងច្រើនឡើងៗ តាមរយៈការមកដល់របស់ពួកអុឺរ៉ុប ដូចនេះកម្ពុជាចាំបាច់ត្រូវធ្វើបដិវឌ្ឍន៍អក្សរខ្មែរ ដើម្បីឱ្យមានភាពងាយស្រួលក្នុងការប្រកប និង ការអាន ។ ហេតុអ្វីពាក្យ (វរ្ម័ន) ត្រូវបន្ថែម ព្យញ្ជនៈ "រ" នៅចន្លោះកណ្ដាល ពីព្រោះ ព្យញ្ជនៈ វ និងចាប់ទាញយក ព្យញ្ជនៈ ន យកមកប្រកបចូលគ្នា ហៅថា (វ៉ន) ម័ ដូចនេះហើយ ក្រុមសិក្សាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ត្រូវបន្ថែម ព្យញ្ជនៈ "រ" ដើម្បីបំបែកការទាញប្រកប ។ រហូតដល់ពាក្យ (វរ្ម័ន) ត្រូវបានប្រើប្រាសជាងមួយរយឆ្នាំ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ។
មើលផងដែរ កែប្រែ
តំណភ្ជាប់ រជ្ជកាលគ្រងរាជ កែប្រែ
ឥសានវរ្ម័នទី២ (គ.ស ០០០-៩២៨)
| ||
| មុនដោយ ហស៌វរ្ម័នទី១ |
ចក្រភពខ្មែរ ៩២៣–៩២៨ |
តដោយ ជ័យវរ្ម័នទី៤ |
ឯកសារយោង កែប្រែ
- ↑ Claude Jacques, René Dumont (1999) Angkor, Publisher: Könemann, Original from the University of Virginia p.189 ISBN: 3829005040
- ↑ George Cœdès (1983) The Making of South East Asia Publisher: University of California Press p.268 ISBN: 0520050614
- ↑ Emma C. Bunker, Douglas Latchford (2004) Adoration and Glory: The Golden Age of Khmer Art, Publisher: Art Media Resources, Original from the University of Michigan p.495 ISBN: 1588860701
- ↑ The discovery of the inscription (K.511) Saka.847 (925 AD) of Tuol Yeay, by Mr. Yorn Sum (1984) Sdao Kanleng village in Dei Edth commune, Kien Svay district Kandal province.
- ↑ Dr. Vong Sotheara (2003) Inscriptions of Cambodia: Pre-Angkorian period, Website: ckslibrary.khmerstudies.org, Publisher: Royal University of Phnom Penh p.216 ISBN : 9789996328244
- ↑ Prasoersūrisǎkti (Jum Mau) (Ukñā.) (1947) Eka Sahasrarātrī: muay bǎn muay yáp, Volume 12, Contributors: Cambodia. Bibliothèque Royale, Cambodia. Institut Bouddhique, Publisher: Cambodia Royal Library, Original from the University of Michigan