ប្រវត្តិនៃគណិតវិទ្យា

ប្រវត្តិនៃគណិតវិទ្យាមានភាពទូលំទូលាយណាស់ ហើយលាតសន្ធឹងជាច្រើនសហសវត្សរ៍ និងទីកន្លែងជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។ រហូតមកដល់សតវត្សរ៍ទី ១៧ ការបង្កើតចំណេះដឹងគណិតវិទ្យា ធ្វើឡើងមានភាពដាច់ ឯកោពីគ្នា ក្នុងតំបន់ផ្សេងៗក្នុងពិភពលោក។ តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១៩ មក និងជាពិសេសនៅសតវត្សរ៍ទី ២០ ដោយសារតែមានការរីកសាយនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវគណិតវិទ្យា និងសកលភាវូបនីយកម្ម បានធ្វើឱ្យភាពឯកោនៃការស្រាវជ្រាវគណិតវិទ្យាមានការប្រែប្រួល។

បុរេប្រវត្តិ

ឆ្អឹងអុីសាងកូ ដែលមានអាយុកាលជាង ២០ ០០០ ឆ្នាំត្រូវបានគេចាត់ទុកថាគឺជាការចេះដឹងអំពីចំនួនបឋមនិងប្រមាណវិធីគុណដំបូងបំផុត ប៉ុន្តែការបកស្រាយនេះនៅតែជាកម្មវត្ថុនៃការជជែកដេញដោល។ នៅឆ្នាំ ២ ៦០០ មុនគ.ស. ស្ថាបត្យកម្មនៃពួកអេហ្ស៊ីបបង្ហាញថាពួកគេមានចំណេះដឹងយ៉ាងជ្រៅជ្រះខាងធរណីមាត្រ។

ស៊ុយមែ និងបាប៊ីឡោន

ការបង្កើតប្រព័ន្ធសម្រាប់សរសេរដំបូងបំផុត ត្រូវបានគេគិតថាបានចាប់ផ្ដើមនៅស៊ុយមែ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅអាងនៃទន្លេទីគ (បារាំង: Tigre) និងអ៊ុយប្រាត (បារាំង: Euphrate) ក្នុងមេសូប៉ូតាមី។ ប្រព័ន្ធសរសេរនេះដែលស្គាល់ជាភាសាបារាំងថា cunéiforme ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បីជួយសម្រួលសម្រាប់ការបង្កើតប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ និងពាណិជ្ជកម្ម។ ជាមួយគ្នានឹងការកកើតអក្សរនេះដែរ គណិតវិទ្យាសម្រាប់ប្រើប្រាស់ (សេដ្ឋកិច្ច, ការគណនាផ្សេងៗ) បានចាប់កំណើតឡើង។ ប្រព័ន្ធរបាប់ដំបូងបំផុតក៏បានកកើតឡើង គឺប្រព័ន្ធគោល ៦០ (បារាំង: sexagésimal)។ អស់រយៈពេលជិតពីរពាន់ឆ្នាំ គណិតវិទ្យាបានកកើត និងរីកចម្រើនឡើងនៅតំបន់ស៊ុយមែ អាកាដ និងបាប៊ីឡោន។ គេបានរកឃើញក្ដារបន្ទះដែលមានតារាងលេខ និងការណែនាំ មកពីសម័យកាលនេះ។ ហើយនៅនីពួរ (បារាំង: Nippur) (ចម្ងាយ ១០០ គ.ម ពី បាកដាដ) បន្ទះក្ដារសាលារៀន ដែលបន្សល់ទុកពីសម័យកាលប៉ាឡេអូ-បាប៊ីឡោន (បារាំង: époque paléo-Babylonienne) ត្រូវបានគេរកឃើញនៅសតវត្សរ៍ទី ១៩។ យើងដឹងថាពួកគេមិនត្រឹមតែអាចគណនាប្រមាណវិធីទាំងបួននោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេក៏ចេះធ្វើការគណនាដែលមានភាពលំបាកមួយចំនួនទៀតយ៉ាងច្បាស់លាស់ផងដែរ ដូចជាអាល់កូរីតសម្រាប់គណនាឫសការេ ឫសគូប និងការគណនាសមីការដឺក្រេទី២។ ដោយពួកគេគណនាផលចែកដោយគុណជាមួយនឹងលេខច្រាស តារាងបង្ហាញពីលេខច្រាសដើរតួយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ការគណនារបស់ពួកគេ។ ពួកគេបានរកឃើញលេខច្រាសនៃលេខមានប្រាំមួយខ្ទង់ក្នុងប្រព័ន្ធគោលហុកសិប យ៉ាងច្បាស់លាស់។ គេក៏បានរកឃើញក្ដារបន្ទះផ្សេងៗទៀត ដែលបានសរសេរពីបញ្ជីនៃការេរបស់ចំនួនគត់រ៉ឺឡាទីប បញ្ជីនៃគូប បញ្ជីគូជ្រុងនៃត្រីកោណកែង ដែលគេស្គាល់ថាជាបញ្ជីគូជ្រុងពីតាគរ មានន័យថាពួកគេស្គាល់ពីលក្ខណៈនៃត្រីកោណកែងជាងមួយពាន់ឆ្នាំមុនពីតាគរឯណោះ។ ក្ដារមួយចំនួនទៀតដែលគេបានរកឃើញ រៀបរាប់អំពីអាល់កូរីតសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាគណិតវិទ្យាពិបាក។

ពួកគេអាចប្រើប្រាស់អាំងទែប៉ូឡាស្យុងលីនេអ៊ែរ ដើម្បីធ្វើការគណនាតម្លៃផ្សេងៗ ដែលគ្មានក្នុងតារាងរបស់ពួកគេ។ គណិតវិទ្យាក្នុងតំបន់នេះបានស្គាល់ភាពរីកចម្រើនបំផុតក្នុងរជ្ជកាលរបស់ហាមួរ៉ាប៊ី (សតវត្សរ៍ទី ១៨ មុនគ.ស)។ នៅជុំវិញ ១០០០ ឆ្នាំមុនគ.ស មានការអភិវឌ្ឍគណិតវិទ្យាទាក់ទងទៅនឹងតារាវិទ្យា។

អេហ្ស៊ីប

ភស្តុតាង​បញ្ជាក់​ពី​វត្តមាន​នៃ​ការ​សិក្សា​គណិតវិទ្យា​នៅ​អេហ្ស៊ីប​បុរាណ​គឺ ស្លឹកប៉ាពីរុសរ៉ាំង​ (យុគសម័យទី​ពីរ​នៃ​អេហ្ស៊ីប​បុរាណ)​ ដែល​បានសរសេរ​ពីបញ្ហា​ធរណីមាត្រ​មួយ​ចំនួន ព្រមទាំងប៉ាពីរុស​ម៉ូស្គូ (ឆ្នាំ ១៨៥០ មុនគ.ស.) ក៏​ដូច​ជា​សំណេរ​លើ​ស្បែក​សត្វ។